Բանաստեղծութիւններ, հատոր Բ

ՅԱՅՏԱԳԻՐԷ ԴՈՒՐՍ

ՔՈՒԷԱՐԿՈՒԹԻՒՆ

Երբ կարգը եկաւ քուէարկութեան

Անոնք որոնք համամիտ էին ըսին այո

Անոնք որ կը հակառակէին ոչ ըսին

Իսկ անոնք որ կը կարծէին թէ թռչուն են

ու աշխարհ եկած են պարելու համար

ձեռնպահ մնացին

ՃԱԳԱՐՈՎ ԵՐԳ
ԳԱՐՆԱՆ ԱՌՏՈՒ 
ՄԸ  ԵՐԳԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն

Ասանկ գարուն չէր տեսած

Այսքան արեւոտ

Թարմ խոտն այսքան շատ

Սոխերը առատ - ստեպղինները տակաւին մատղաշ -

Չէ - տեսած չէր իրաւ

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն

 

Բադին ձագերը ֊ հարսնուկներուն  մէջէն

Դէպի լիճ կը քալեն ջուրը ճանչնալու

Արագիլները ճիշդ օրին եկան - բարի գան –

Այս տարի թիւով աւելի են կարծես –

Չէ - այսքան արագիլ տեսա՞ծ էր - չէր տեսած

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն

 

Կարմրալանջին

թաք թաք ծառին ծառին զարնելէն

- զարնել փախչելէն -

-  ինքզինքը խենդի պէս հոս հոն նետելէն
Յայտնի է

Որսորդները ուր որ է մէջտեղ  կ՚ելլեն

-  Մարդիկը բնական է չար են

բայց սա  շուներուն  ինչ ըսել –

Ասանկ չար շուն չէր տեսած - չէ

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն

Ճագար - դուն դուն եղիր - սա թուփին

ետին պահուըտէ –

Նայէ - ականջներդ դուրսը չմնան

Ինչպէս աղուէսը հաւնոց ասպատակեր

Պոչը մէջտեղուանքն է մոռցեր

Օձիքը ձեռք պիտի տայ - վախ վախ –

Ասանկ անխելք աղուէս չէր տեսած իրաւ որ

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն

 

Իսկ ես - ասանկ գարնան առտու մըն էր նորէն

Սրտիկս փաթ փաթ մարգերը ինկայ

Սիրականս փնտռելու ծաղիկներուն  մէջէն  -

գիտէ՞ր - չէ - չէր գիտեր թէ զինք կը փնտռեմ

Բայց ես ծաղիկներուն ամէնէն թարմը զատեցի

- Ան էր -

Հեղ մը որ գտայ

Ինծի պէսը - չէ - տեսած չէր իրաւ

ճագարը ճագար եղած մէկ օրէն

ԱՅՑ

Եկաւ այնպէս

որ կարծես հին աշխարհներու իմաստութեան արձագանգէն

անջատուած վանկ եդած  ըլլար

 

- Չեղած ըլլար -

Եկաւ այնպէս

որ կարծես հին ճամբաներու

ուղիղ վագքէն առժամաբար

շեղած ըլլար -

Նստաւ այնպէս

որ կարծես մութ անցեալներու

ողբ ու կոծէն ջարդէն  սովէն

բաղկացած ցանկ եղած ըլլար

-    Չեղած ըլլար –

Նստաւ այնպէս

որ կարծես մութ անդունդներու

հառաչանքին մէջ միայն մահ

պեղած ըլլար -

Յետոյ գնաց - գնաց այնպէս

որ կարծես նոր աշխարհներու

զարթօնքին դէմ - սպառնագին

մերկացած ճանկ եղած ըլլար -

- Չեղած ըլլար -

գնաց այսպէս լուռ - մենաւոր -

վերընձիւղման խանդը կարծես

զինք մահու չափ նեղած ըլլար -

ԵՍ ԻԶՕԹՈՓՆ ԵՄ ՄԱՐԴՈՒՆ

ՓՐՕՖ. Տ0ՔԹ. Վ.  ՄԵՅԵԱՀին

Ես իզօթոփն եմ մարդուն - ես իզօթոփ մարդն եմ զոր
Մարդկութիւնն իր ծոցին մէջ  ընդուներ  է անայլայլ –

Խառներ մարդոց ամբողջութեան մէջ խոշոր

ուր կը հալիք ամէնքով

Ես իզօթոփն եմ մարդուն –

Կը դեգերիմ անկորուստ - անհունին մէջ մարդկութեան
Շողարձակմամբն իմ աղուոր առանց որուն դուք քիչ քիչ

Կը կորսուիք ամէնքով

Իզօթոփ մարդն եմ որուն

Պատրանք  կ’ըսեն  - յոյս կ’ըսեն - երազ  կ’ըսեն  շողերուն

-   Դուք կը ճանչնաք ամէնքով

Դուք կը սիրէք ամէնքով

 

-   Ես իզօթոփն եմ մարդուն -

ՊԱՇՏԱՄՈՒՆՔ

Գունդագունդ բլուրն ի վեր  կ՚ելլէին՝ 
Կորաքամակ,

Չէին խօսեր։ –
Պարապին  մէջ  անորոշ կէտի մը կը նայէին, -

Մտածող մարդոց կը նմանէին,

Թէպէտ շատ յոգնած էին մտածել կարենալու համար,

Գունդագունդ՝

Բլուրն  ի վեր  կ՚ելլէին

Լիալուսնի գիշեր էր,

Լուսինը գեղեցիկ էր ամենագեղեցիկ բաներուն նման -

Չէին նայեր - անտարբեր էին այս մարդիկը.

Երբեմն կը  յօրանջէին։

Քիչ մը  հեռուեն  կը քալէին կիները,                                        

Անոնց թարշամած ստինքները  կ՚օրօրուէին  բոժոժներու նման

Անոնց զիստերուն կսմիթի մանիշագոյն արատներ կային

Կիները  իրենց  եղունգներուն հինայ էին զարկած,

-   Ոչ ոք կը նայէր անոնց, -
Ու մանուկներ կը խաղային հողի ու քարերու հետ

Սակայն լիալուսինը գեղեցիկ էր,

-   Ոմանք մանկութեան Երգեր կ’ուզեին  յիշել,
Երգը կը սառէր շրթներուն վրայ, –
Անոնք  բլուրն  ի վեր  կ՚ելլէին՝
Գունդագունդ

Լիալուսինը մանկական երգի մը նման գեղեցիկ էր՝ 
Երբ անոնք բլուրին կատարը հասան,

Ոչ ոք կը նայէր, -

Դիեցիկները կու  լային, -

Լուսնի  լոյսով  ագռաւներ կը դիտէին այս տարօրինակ

բազմութիւնը,

Ինչու  բլուրն  ի վեր ելած էին - չի գիտցուիր, -

Սակայն լիալուսինը միշտ գեղեցիկ էր

Ու դիեցիկները թզկալէն թզկալէն քուն մտան

.................................................................................

Հիմա խոնջած երեւոյթով մարդիկը բլուրն ի վար  կ՚իջնեն, -
Ինչու  ելան՝  չի գիտցուիր, – ինչու կ՚իջնեն չեն գիտեր, -
Ագռաւները լուսնի լոյսով կը դիտեն անոնց մռայլ դէմքերը,
Դիեցիկները կը քնանան,

Կիները կը նային իրենց գինիի գոյն եղունգներուն,
Այրերէն ոմանք կը յօրանջեն։

 

Բայց միշտ գեղեցիկ է լիալուսինը։

ԿԷՏ

Դուռը բացի որ գորտ մըն Էր մէկ իննսուն հասակով

Դէմքն անայլայլ

Աչքերը թաց տեղատարափ անձրեւէն -

Հրամէ ըսի - դանդաղաքայլ եկաւ ներս

Ու բազմեցաւ բազկաթոռի մը մէջ հանգիստ անշշուկ

 

-   Այսօր - ըսաւ - ճիշդ մէկ տարի կ՚ըլլայ որ

Մոռցայ ցատկելը  մէկ  կէտէն միւս կէտին

Քանի որ

Բոլոր կէտերն - ըսաւ - եկան  նոյն  կէտին վրայ միացան

Ել  աշխարհը լոկ կէտ մ՚եղաւ ինծի համար միաձոյլ -

Այսօր - ըսաւ - ճիշդ տարի մը կ՚ըլլայ որ

Քայլամոլոր կը դեգերիմ փողոց փողոց մայթէ մայթ

Անյուսօրէն ուրիշ կէտ մը փնտռելով ես ինծի -

 

-   Ուրիշ կէտ մը եթէ գտնէր պիտի ցատկէր ընդոստ հոն

Այդ ոստումով վերածնիլ պիտի կարծէր ան գուցէ

-   Որովհետեւ ան տակաւին չէր գիտեր թէ - անկասկած -
Անխախտօրէն նոյնն են միշտ նոյն բոլոր կէտերն աշխարհի

 

Կէտ մը գիտեմ - ըսի իրեն - հանդիսաւոր կեղծիքով

Սուտ ժպիտ մը շրթներս ի վեր դէպի աչքերս երկարած

- Կէտ մը ուրիշ - կէտ մը  լոյսէ  - կէտ մը նոր -

Ու թեւ թեւի ելանք դուրս

 

Տեղատարափ անձրեւին տակ դէպի այդ կէտն որ  չկար

 

Ահա - ըսի - հոն է - նայէ - չե՞ս տեսներ –

Տեսայ պոռաց յանկարծ ան

Յետոյ ցատկեց երկինքն ի վեր անձրեւն ի վեր հոսանուտ

 

Եւ  ինկաւ

Հազարումէկ պզտիկ պզտիկ գորտիկներու վերածուած

-   Հազարումէկ պզտիկ պզտիկ գորտեր որ

Պիտի սորվին թէ ի վերջոյ նոյն կէտին վրայ կը փակուի

Աշխարհը մեր - աշխարհն  իրենց  ու  բոլոր  միւս  գորտերուն

ԿԱՏՈՒՆ՝ ՈՒՍՈՒՑԻՉ

Կատուն՝ ուսուցիչ

Որքան որ մուկ կայ գլխուն հաւաքեր

Դաս կու տայ անոնց

 

Ու դասն առաջին –

Ինչպէս խուսափիլ կատուին ճանկէն

եւ ինչպէս պրծիլ

 

Որքան որ մուկ կայ իրեն աշակերտ

Բոլորն ալ  ուշիմ

եւ աշխատասէր

իրենց դասերը լաւ մը կը սերտեն

ու վկայական  կ՚առնեն  ոսկեզօծ

կատուին ձեռքէն

 

Երբ կ՚երթան կատուն լուրջ  լուրջ  կը խորհի

Խոշոր սխալ մը կայ այս գործին մէջ –

Սխալ մը - բայց ի՞նչ

ՀՕՐՍ ՇԻՐՄԻՆ

Սանդուղէ սանդուղ ոստում են օրերն

Մենք կանք, որ դէզ դէզ ամպով ծանրաբեռն

Կ’ուզենք մագլցել վեր, ողորկ ճւսմբան

Կոխոտել քայլ քայլ նկրտիլ  Երկնի

Աստղերն անծանօթ ասուպներն ի մի

Բռնել պարծենալ յանգով յաղթութեան

Մենք փուճ կը գտնենք ամէն հանգրուան

Ու նո՛ր յոյս դրած  նորին վրայ օրուան

Մահուան հետ կ՚ապրինք մայրիի շուքին

Խաղը  լոյսերուն  որ յաւերժօրէն

Պիտի կայծկլտան  լուսնի  բոլորէն

- Սակայն մի առ մի ջահեր կը սպառին

Ահազա՛նգ ընտիր, - ահազա՛նգ դժխեմ,

Մտածումներուս  շունչը  կը ծխեմ

Պաղ արձաններու - սնանկ կը լռէ

ժիժին –ոստերէն  հունտ  տերեւ կ՚իյնան

Հողերը թթուաշ տօն ունին աշնան,

Հովն իրենց թուշին ձմեռ կը փռէ

Քմա՞յք - ո՛վ գիտէ, - սակայն անհունին

Հորիզոններուն ամպեր կը նստին

Մինչ արեւներու կաւին ծարաւի

Ձուկեր  փորն իրենց  շուրէն  կը հանեն,

Ծիտեր թիռ կու գան ծառի ոստերէն

Պիրկ կը ծւսռանան ծովերը ծաւի

Յօրանջող քարեր - բանօրամային

Լոյս մութ գիծերուն արուեստը խրթին

Կրնա՞ն ձեր աչքերն ալ գերեվարել

Դէմ դնել այդչափ խիտ պէսպիսութեան

Շլանալը քօղ է մութին նման, -

Ո՞վ կայ ողջանող արեւն ոսկեթել

Մինչդեռ ճանչնալէն նոյնիսկ գերիվեր –

Փակ աչքով - փորձէ հանդարտ գիշերներ

Նկատել դուն զքեզ ցոլք լուսնկայի

Կոյսին մօտեցիր հագար դարպասով

Հոդ գիտակցութիւնը ոսկի թասով

Կ՚արբենայ, - ցնորք մտքին ամայի

Երա՜զ գիշերուան համար կապարէ,

Ու խել մը նոր գոյն որ դեռ երազէ –

Այդ հորիզոնին - երկնին արշալոյս –

Կղմինտրներու վրայ ոսկեմած

Լոյսերու տարափն առաւօտ չեղած –

Մենաւոր հիւղին մանկամարդի յոյս...

Նամէտ եղէգի  մ՚ըստուերին  թաքուն,

Անճաշակ ձայնով գորտ մը վաչկատուն

Թուխսի երգ կ՚ըսէ իր շերեփուկին,

Ագռաւը ձագին հատիկ կը բերէ,

Բաղադրութիւն վեր ամէն խորհուրդէ

Գորտն ալ կը սիրենք ագռաւն ալ - Կրկին

Հոս ոլար մոլար դարձով դարձդարձիկ

Կը թափառի զուտ միտքը գեղեցիկ

Անդաստաններուն վրայ պարզ սիրոյ,

Մերթ ծուխին մուխին տակ ատելութեան,

Անծանօթ հողմեր անոր թեւ կու տան

Հեղ մ՛ալ կը ցնդի աննիւթ հանածոյ

Ու կ՚երեժտկան կոյտեր կիսաւեր,

Չեմ գիտեր ինչու շիրմիդ եմ հակեր–

Շունչս կ’անցնի խաւն հողին յամրօրէն

Հողին տակ հողի կը հասնի կրկին

Դուն ալ հող հողէ մարդոց քու չորսդին

Շունչ մը թող հասնի - գուցէ  կ՚երազեն...

ճենողկուզակին շուքն է հայր երգէ

Լռութիւն հիմա - բայց հին երկինքէ

Հին մարգէ հասած տարտամ արձագանգ

Ուսիս կը փշրին յանգեր ապրելու

Եւ  Մայիս տասնի գոյնգգոյն առտու

Կը բիւրեղանան տաղերդ վանկ վանկ

Մօրս համար սիրերգ ինչ քնքոյշ տաղեր

Յօրիներ ես հայր - մինչ լուսնակ գիշեր

Ես ալ սեւ սաթէ մազով աղջկան

Գեղեցիկ հեքեաթ ուզեցի պատմել

Անճրկած մոռցայ յանգերը վայել –

- Պչրոտ քրքջաց նոյնիսկ լուսնկան -

Ամպ  կ՚ըլլան  ծովերն, որ ջուրեր թափին

Կը պատռին ամպերն, որ ցայտէ արփին

Լոկ աղ մնաց հոն ուր լիճ մը կապոյտ

Նաւն առեւանգեց - խորշոմներ կա գան,

Ամէն դի, - գեղին նոյնիսկ աղջկան

Սեւ սաթէ մազով - վաղն ան ալ չոր կոյտ։

Ո՜ հատիկ հատիկ փախչող վայրկեաններ,

Ո՞ւր էր արեգակն, ուր է մագլցեր

-Ցերեկ - Հրաժեշտի պահն է հայր - լոյսէ

Փերթեր կը նետեն խինդ մեր բաժանման –

Մինակն է անոյշ աղջիկը ճամբան

Թէպէտ կը ծածկէ գիտեմ զիս կ՛ուզէ

Կ’արժէ վերապրիլ, երբ դեռ կը յուսաս

Բաժակդ պարպած կը նետեմ - Մուսա՛ս,

Կատուն կը նիրհէ փորը արեւին –

Գարո՛ւն  է - արե՚կ - հրաւէրն է աշխարհ,

Միտքը կը բզզայ նոր տեղ մ՚անդադար։

Վարդագոյն է վարդն, առէջը դեղին...

ՑԱՐԴ

Կանանչ հողս ցանեցի մեծ քաղաքին

Գունաւոր սահմաններէս

ամէնուն Բարի

Երկինք մաղթեցի

 

եւ երբ ծառէն մէկ քարով

երկու գարուն ինկաւ վար

մաղ մը ջուրս գարուններով լուացի