Մեսրովբ
Քեահեայ
Արքեպս.
ի
նամակները
կը
շարունակեն
իրենց
այնքան
կարեւորագոյն
պարունակութիւնները:
Ի
մէջ
այլոց
օգտակար
խորհուրդները
կու
տայ
առ
Մելգոնեան,
Մխիթարեան
աշխարհաբար
բառագրքին
մէջ
նշանակելու
համար
քաղաքներու
եւ
ազգերու
անունները`
թէ
ինչպէս
կը
կոչուէին
ի
հնումն
եւ
ինչպէս
յետոյ,
ըստ
զանազան
ազգաց:
Գերյարգելի
տեառն
տեառն
մերոյ
պանծալի
Վանահօր
Աբբայիս
ողջոյն
մեծաւ
սիրով
ի
տէր
Ընկալայ
զերկուսին
գիրս
Յարգելութեանդ
յապրիլի
15:
Իսկ
զմիւսն
ի
նոյն
ապրիլի
29,
եւ
յամի
տեառն
1756
եւ
զամենայն
զորս
գրեալ
էիք
հմտացայ
վասն
սրբոյն
Յակոբայ ,
եւ
մանաւանդ
զանթռէրբիայ
գիրքն
ծանուցի
մօնսինեօր
Անթօնէլիին,
նաեւ
զհին
այսմաւորի
եւ
զհին
հարանց
վարուց
պատմեալսն
ցուցաք
նմա:
Իսկ
նա
բաւականեալ
ծանուցմանն
անռէրբիայ
գրքին
եւ
մերոյ
սրբազան
քաջ
հեռտորին
Գրիգորիսի
Նարեկացւոյն,
եւ
յայլոց
հեղինակաց
յոյն
գրով,
իսկ
զմիւսն
խոյս
ետ,
վասն
զի
յորում
ամի
գրեալք
են
ոչ
են
յայտ
եւ
յորմէ
գրեալք:
Վասն
այսորիկ
մինչեւ
ցայսօր
ոչ
կատարեցաւ
գիրքն
սրբոյն
Յակոբայ.
եւ
սակս
այսր
մնաց
էնջիքլիքան:
Իսկ
վասն
արգելման
երեք
պատարագին
զտետրն
ոչ
է
հարք
թարգմանել
ի
հայս
ասաց
մօնսինեօրն,
բայց
եթէ
կամիկ
ես
առաքեմ
առ
ձեզ:
Արդ
ո՞վ
կարէ
գրով
եւ
դեղով
պատմել
աստ
եղեալ
կռոյ
ի
մէջ
հայոց
մերոյ
զարմիս…
Լիբանանցի
Յովսէփ
վարդապետն
ի
դուռն
մահու
ի
հասեալ ,
վասն
զի
բնթուռօասացեալ
ցաւօք
յանցեալ
շաբաթի
յաւուրն
ուրբաթի
սկսաւ,
եւ
բժիշկն
ասեն
յոյժ
երկարանայ
ցաւս
այս
եւ
երգբայելի…:
Վրացի
կորկի
խան
ասացեալն
պակասեցաւ
աստի,
այժմ
ի
ալիկուռնա
փարբանջեալ
զխաբէական
սուտ
զորոմն
անդ
ցանէ :
Արդ
յետ
ամենայն
բանիցս
ծանուցեանեմ
ձեզ,
եւ
ոչ
միայն
ծանուցմամբ
այլ
աղաչել,
վասն
զի
դէպ
է
եւ
պատշաճ
դնել
ի
մէջ
նոր
աշխարհաբար
ի
ձէնջ
տպեցելոյ
բառագրքին,
ամենայն
հատուկք
անուանց,
այսինքն
վասն
քաղաքաց
եւ
վասն
ազգաց,
ի
հնչումն,
իսկ
այժմ
որպիսի
կոչիլ
եւ
քանիցս
փոփոխեալ
ըստ
բառբարին
զանազան
ազանց,
այսինքն
ըստ
հնոյ,
մերոյ
մասամբ
կոչէաք
Ասքանազեան
ըստ
երեմիայ
ԾԱ.
27
եւ
յետոյ
Հայկայ
Հայկ
ըստ
Խորենացւոյ
եւ
այլ
պատմագրութեանց
թորգոմացիկ:
Նմանապէս
վասն
քաղաքաց
որպէս
ի
հնչումն
մաժակ,
յետոյ
կապաթովկիայ,
եւ
ապա
Ջեսարէայ
կամ
Կեսարիայ,
եւ
ըստ
թուրքաց
այժմ
Կայիսեր.
այսպէս
Գաւագուլին
յետոյ
Եաթօգեայ,
ըստ
թուրգաց
Թօքաթ:
Եւ
ըստ
հնոյ
Գարնոյ
յետոյ
Թէոդոսիբօլի
ըստ
թուրքաց
Էրզրում:
Եւ
այսպէս
եւս
յունաց
պատահեալ
որպէս
ըստ
հնումն
եունի
կամ
եունի
կամ
եունանի
եւ
ըստ
մերոյ
յոյն.
եւ
յետոյ
վասն
որոյ
կոչիլ
Կրէք
կամ
Կրէքս,
որ
եւ
Էլէնացի,
եւ
այլոց
ազգաց
եւ
այլն
եւ
մանաւանդ
մերոյ
զարմիս
Յաբէթեան
մեծին
զամենայն
ծանուցանել:
Եւ
արդ
յետ
այսորիկ
յոյժ
է
տարակուսանք
ինձ
վասն
խոսրովայ
մերոյ
թագաւորին
ընդ
Անակայ
եթէ
որպիսի
է
ազգականութիւնք
նոցա
միմեանց:
Զոչ
ունելովս
պատմագրեանս
այսպէս
տաժանիմ.
զայս
եւ
զայլ
ծանուցմունք
կարօտեմ
նորագունից
իրաց
ի
ձէնջ
տեղեկանալ
եւ
այլն:
Դարձեալ
եւս
զորքանս
գրեանս
տպեալ
էք
մինչեւ
ցայսօր
զամենայնս
ծանուցանել
շնորհս
արնէք
վասն
օգտի
եւ
համբաւոյ
ձերոյ,
ողջ
լերուք
ի
պարծանս
մեր
եւ
աղաչեմ
զձեզ
զնոյն
աղօթս
վասն
դիտաւորութեանս
իմոյ
մի
վերջասցի
ի
ձէնջ
մինչեւ
ցաւարտումն
առ
ի
ծանուցանել
Գերյարգութեանդ:
Ողջոյն
եւ
սէր
ամենայն
իմաստուն
եւ
Գառնուկք
Եղբարց
մերոց,
եւ
միաբանից
ընդ
հովանեաւ
ստվերին
ձերոյ.
մնամ
աղօթից
ձերոյ
եւ
նոցին,
եւ
ընդ
նորա
տէրն
արարածոց
հաստուսցէ
ամէն:
Գերյարգութեան
քում
Չնչին
ծառայ
Յակոբոս
Մեսրօբ
Քեահեայ
արապեան
Արքեպս .
Լամբրօնի
1756
եւ
ի
մայիսի
8
[Հռովմ]
