Ծանր
արկած
մը
կը
կարդանք
այս
թուղթին
մէջ`
ծանօթ
Ասսեմանի
ընտանիքին
համար.
բայց
եւ
զմեզ
կը
շահագրգռէ`
որովհետեւ
Հայ
գրոց
եւ
ձեռագիրներու
կեանքին
ալ
կը
պատկանի:
Վերապատուելի
Տեառն
Տեառն
Հօր
Մկրտիչ
եւ
Վարդապետի
կարօտիւ
սիրոյ
ողջոյն
…
Ծանուցանեմ
եղբայրութեան
քում
ասսիմեանց,
որոց
պատահեցաւ
դժբախտութիւն
մի
կարի
զարմանալի,
եւ
ընդ
ամենայն
ազգս
հռչակելի
եւ
յամենայն
դարս
պատմելի:
Ուրեմն
սոքա
իսկոյն
հարս
մի
առին
հռօմայեցի
նշանաւոր
իւրեանց
նեփօթին,
եւ
հոգացան
տալ
թիթօլօ
Գօնթէսսայ
Ասսէմանի…
վասն
ածելոյ
զսա
ն
բնակութիւնն
վաթիկանին,
(քանզի
հարսն
է…
նէփթօնի
փափին
)
սկսան
յօրինել
զբնակութիւնսն,
եւ
զարդարիլ,
որոյ
պատճառաւ
զոր
ինչ
ունէր
մօնսինեօռ
ասսիմանին,
բարձին
անտի
ուր
էրն
եւ
եդին`
ի
թավանն
Վաթիկանին,
եւ
մանաւանդ
ի
յայնոսիկ
սենեակս
վերին
կողմանն
ուր
ոչ
գոյ
բնակութիւն:
Ուրեմն
յանկարծակի
իմն
ոչ
ոք
գիտէ,
հրդեհեցան
այսոքիկ
աղխամախք,
եւ
այրեցան
բովանդակք
մինչեւ
չմնալոյ
եւ
ոչ
ասեղ
մի:
Ի
մէջ
որոց
այրեցան
եւ
հայոց
գրեանքն
զօր
ունէր
ասսիմանին.
եւ
մանաւանդ
այն
ձեռագիր
Ճառընտիրն
որ
էր
հայոց
ժամուն,
զոր
տեսի
ես
զոր
ոմն…
տուեալ
էր
յանուն
Վադիկանին,
եւ
գտաւ
ի
մէջ
գրոց
նորա.
որպէս
եւ
իցէ
ընդ
նոցա
էին
քառասուն
հազար
վօլումի
եւ
բովանդակք
այրեցան,
թող
եւ
զայլ
աղխամախսն.
եւ
վադիկանին
ոչ
այլ
ինչ
վնաս
եղեւ
բայց
եթէ
որմունքն
եւ
թավան
եւ
վերնատունն,
եւ
զսորա
մուխն
ասի
իբր
ստոյգ
իմն
թէ
ետես
ի
հեռաւոր
ի
20
ժամու
եւ
կիսոյ,
պապն
որ
զբօսնոյր
ի
մօնթօգաւալն
ասելով
զժամ,
եւ
ետես
զմուխն
եւ
առաքեաց
զձիաւորս.
քանզի
մօնսինեօրն
բնակէր
ի
պարտիզի
իւրում
ալլա
Լօնկարա:
Որպէս
եւ
իցէ
ոչինչ
յիշատակ
մնաց
ասսիմանիին,
բայց
եթէ
արթաթեղէնքն:
Բովանդակ
Հռօմ
կան
զարմացեալք,
եւ
ոչ
եմք
հասու
եթէ
որպէս
եհաս
անդ
հուրն.
ինքեանք
ասեն
կայծակի
գործ…
Գրեցաւ
ի
Հռօմ
1768
ի
սեպտ.
3-ին
Անարժան
ծառայ
Հ.
Գէորգ
(Պաղտասարեան
)
