Սիսուան

94. Առաջնորդք. — Գրիգոր  Անաւարզեցի

Ի շինուածոց քաղաքին ` առ մերոցս պայազատութեամբ ` յիշի միայն եկեղեցի Պատկերի Սրբոյ Աստուածածնի, նաեւ յամի 1285: Պատկերն թուի որիշ ’ ի բերելոյն ’ ի Կնդռօսկաւի բերդէ, զի զայն ` ասի Յովհաննու Ալեքսի կայսեր տարեալ ընդ գերութեան Պարոնին Լեւոնի ` ’ ի Կ. Պօլիս: — Որպէս առ Յունովք ` նոցա, նոյն եւ մերոցս արքեպիսկոպոսական աթոռ էր Անաւարզա. այլ ’ ի պատմութեան ` սակաւք յաթոռակալացն յիշին եւ կամ մեզ ծանօթք մնան, յամս

1174-79. Յովհաննէս.

1198. Կոստանդին.

1263. Յակոբ

1293. Գրիգոր ( յետոյ կաթողիկոս )

1307-14. Յովհաննէս

1326. Յակոբ ( յետոյ կաթողիկոս )

1342. Ստեփանոս.

Գերագոյն ’ ի սոսա հանդիսացաւ Գրիգոր, որ եւ յատկաբար Անաւարզեցի անուանի, այլ զառաջինն կոչէր Մեծքարեցի, առաջնորդ գոլով այնր թեմի եւ ուխտի: Առ սա գրեաց Օշին տէրն Կանչոյ ` զչափաբան թուղթն հանդերձ ընծայիւ մատանւոյն [1]: Հմտութիւնն եւ մաքրութիւն վարուց նորա չեղեն բաւական ’ ի միաբանել զազգայինս՝ ’ ի խնդիրս ծիսից եւ տօնից, ըստ եկեղեցւոյն Հռովմայ, յոր ` թերեւս թեւարկութիւն թագաւորաց ` վնասեաց քան օգտեաց, եւ ուծացոյց ’ ի յոլովից կամ ’ ի սակաւուց ` զկաթողիկոսն իսկ, զարժանաւորն մեծի վարկի եւ պատուոյ, եւ կարգելոյ վերջին ’ ի Հարս եկեղեցւոյս Հայոց: Կարեւոր գործ գրաւորական ’ ի սմանէ մնայ մեզ Յայսմաւուրքն, համախմբութեամբ յիշատակաց Սրբոց երից եկեղեցեաց, Հայոց, Յունաց եւ Լատինաց, յօրինեալ ` որպէս թուի ` յառաջ քան զկաթողիկոսութիւնն. յորում ժամանակի ’ ի խնդրոյ նորին ` Յովհան Եզնկացի խօսեցաւ քարոզ յեկեղեցւոջն Անաւարզայ, ’ ի բանն ` « Սքանչելի եղեւ գիտութիւն քո ». դրուատելով եւ զնա ինքն զԳրիգոր, սքանչացեալ ’ ի քառակի իմն շնորհաց նորին, որպէս ասէն. « Ի զուարթ եւ հրեշտակատիպ դիմացդ տեսութենէ, ’ ի քաղցր եւ ախորժական բանիցդ արդիւնականէ, յամենալի եւ ’ ի յոգնափայլ ծաղկանցդ առաքինութեանն ` որ ’ ի հոգոյդ քոյ բուրաստանէ, յիմաստախոհ յարակցաց եղբարց եւ որդւոց հոգեւորաց ’ ի քոյդ զմայլելոց վարժական հանճարասիրութենէ. որ եւ մեծամեծ բարեացս այսքանեաց վայելողս ` շարժեալ ’ ի հնազանդութենէ օրինացն եւ ’ ի հարկեցուցիչ հրամանաց, փոքր այս բանիւ սպասաւորել ախորժեմ մեծահանդէս ատենիդ »: Զատ յայլոց ներբողինից յեռեալ է Գրիգորի ’ ի կարգի Յայսմաւուրցն ` յամսամուտն նոյեմբերի ` զիւր յօրինեալ երկար Դրուատ գովեստի յԱմենայն Սուրբս, արարեալ ’ ի խնդրոյ Մեկենասի իւրոյ ` Բ Հեթմոյ, ’ ի հինգերորդ ամի իշխանութեան նորին (1293) [2]: Ծանօթ է ամենեցուն սերտ մտերմութիւն սոցա եւ գործակցութիւն ` ’ ի խնդիրս եկեղեցւոյ, յոր սակս ոչ ժամանեալ Գրիգորի գումարել ժողով, զոր պատշաճն դատէր ` գրեաց Թուղթ աշխարհիկ բարբառով ` առ նոյն Հեթում, որպէս կտակ հոգեւոր աւանդելով. զոր եւ նոյնպէս յօժարութեամբ ընկալեալ ժողովականաց Սսոյ ` յամի 1307, մեծարանօք եւ գորովով յիշեն եւ կոչեն զնա Երանելի հայր իւրեանց: — Միւս գրաւոր եւ ոչ աննշան գործք Անաւարզեցւոյն ` են Շարականքն, աւելի քան զերեսուն կանոնք, ’ ի յաւելուածս տօնից, եւ մեծ մասն չափական բանիւ. որոց եթէ չիք վսեմական ոճ նախնի շարականաց, ոչ պակասեն իմաստք գեղեցիկք, պարզագոյնք եւ հոգիախօսք, հանդերձ վայելուչ հիւսուածով. յոլովից տնագլուխ տառք կապեն զանուն իւր [3] եւ զխնդրողացն, որ են ` Կոստանդին թագաւոր ( յամի 1299-1305), եւ յաճախագոյն Հեթում, մերթ այսու եւ մերթ կրօնաւորական Յովհաննէս անուամբ նորին. երբեմն տնակապեալ « Յովհաննէս Տէրն որ նախ արքայն Հեթում ». եւ երբեմն « Յովհաննէս թագաւորահայր եւ Լէոն արքայ ընկալջիք ». ոմանց վերտառութիւնն նուիրեալ առ երգեալսն Սուրբս. որպէս, « Գրիգորիսի առ Գէորգէոս վկայ »: Արարեալ է եւ երիս երիս շարականս Ծննդեան եւ Յայտնութեան Տեառն, յառանձին աւուրս զատուցեալ զտօնսն ` ըստ Լատինաց. նշանաւոր ինձ եւ յոյժ վայելուչ թուի կանոնն ’ ի սկիզբն այսոցիկ շարականաց ` իբրեւ նախերգան իմն կարգեալ եւ պատրաստութիւն Ճրագալուցի աւուրն, որպէս տեսցի ’ ի ստորեւդ [4]:

Աթոռ եպիսկոպոսաց Անազարբայ հաստատեալ էր ’ ի Կաստաղոն. այլ որպէս ’ ի ստորագրութեան սորին ասացաք ` ոչ թուի հեռաւորն այն անուանի մենաստան առ Վահկայիւ, այլ թերեւս անուանեալն արդ Կասդալ, գեօղ, իբր ութ մղոնաւ ` աւելի կամ պակաս ` յարեւմտից հարաւոյ քաղաքին ` առ Ջահանաւ, ’ ի ճախճախուտ վայրի, առ որով եւ շամբք ` կաղաղք կնճից. ուրանօր արդեօք եւ որսք եւ մահացու վէրք Յովհ. Ալեքսի կայսեր: — Յետ փոխադրութեան իշխանական աթոռոյն ’ ի Սիս սակաւ անգամ այնուհետեւ հանդիսանայ Անաւարզա ’ ի պատմութեան. եւ տխրական յոյժ տեսարանաւ ` ’ ի սկիզբն ԺԴ դարու (17 նոյեմբ. 1307), դաւաճանօրէն սպանմամբ ’ ի ժամ խնջոյից ` դեռաբուսիկ թագաւորին Լեւոնի Գ, ընդ մեծի թագաւորահօր եւ հօրեղբօր Հեթմոյ Բ, յոխերիմն Պիլարղու Նոյին Թաթարէ, սակս չհաւանելոյ Հեթմոյ տալ նմա ’ ի կնութիւն օրիորդ մի արքայազարմն, կամ վասն չներելոյ նորա կանգնել մզկիթ ’ ի Սիս: « Ի ստորոտն կամ ’ ի գեօղն Անաւարզայ դղեկին », եղեւ կոտորածն այն անագորոյն, որ յիշեցուցանէ զնախճիրս Նախճաւանայ եւ Խրամայ, յաւուրս առաջին Արաբացւոց, կամ որ առ Բուղայիւն ` սպառումն նախարարեան տոհմից, զի եւ աստանօր ասի ոչ պակաս քան քառասնից յաւագորերոյն կոտորեալ, յորս յանուանէ յիշի Օշին սենեսջալ եւ գունդստապլ: Սակաւ ամօք յետ այսր արկածի, (1314) յիշատակի եկեղեցին « Սրբոյ Մօրս լուսոյ Տիրուհւոյ եւ միշտ Կուսին Մարիամու Աստուածածնիս … յառաջնորդութեան տեառն մերոյ Յոհաննիսի եպիսկոպոսի ». ընդ որում յիշին քահանայք եւ սպասաւորք եկեղեցւոյն Կոստանդին եւ միւս Կոստանդին, Անդրոնիկոս, եւ երկու Բասիլիոսք եւ Ստեփանոս, եւ սարկաւագունք ` Վասիլ, Թէոդորոս, Յակոբ եւ Վարդան Սեւլեռնցի [5], հանգուցեալն Թորոս երէց. եւ գրիչ բանիցս Նիկոլայոս քահանայ ընդօրինակող հաւաքման Պատարագամատոյց գրոց, ( որոց արդ օրինակ մի պահի ’ ի մեծի մատենադարանին Բարիզու, եւ միւս ` ’ ի Լոնտրային ), երկոքին եւս նորին ձեռաց վաստակք: Յայսմ եւս նուագի տեղին կոչի Դղեակ Անարզաբայ, յորում եկեղեցւոջ թուի թաղեալ « բարեպաշտ եւ աստուածասէր եւ ողորմածն ` Կոստանդին թագաւորի մայրն ` Տիկին Մարիւնն », կին Պաղտին մարաջախտի, եւ դուստր թոռին մեծին Սմբատայ Գունդստապլի, հանգուցեալ ’ ի 27 յուլիսի 1352 ամին: — Յետ բարձման թագաւորութեան Հայոց ` ’ ի մեծի ասպատակութեան Զիւլգատրեանն Շահսուարի (1467), յիշատակի եւ Անաւարզա ընդ բռնաբարեալսն առ ’ ի նմանէ. յայնմհետէ ոչ եւս երեւին հետք նորա ’ ի գիրս, ըստ իմ գիտութեան, եւ ոչ ժամանակ աւերածին եւ լքմանն ` յոր մնայ արդ: Բայց կանգուն կան տակաւին պարիսպքն ` մանաւանդ ներքինն, լուսնաձեւ կամ հնգանկիւնի բոլորեալք յարեւմտից եւ յանգեալ ’ ի քարաբլուրն ` ընդ արեւելս, 56 քառակուսի բրգամբք, մէն 35 Չ. հեռի ’ ի կենդրոնէ միւսոյն, որ է կէս նետաձիգ ( ըստ Դեսիէի ), եւ 10 Չ. իւրաքանչիւր կողման բրգան. բովանդակ կոփածոյ են քարինքն ` այլ շատք, ’ ի հնագոյն շինուածոց հանեալք եւ հիւսեալք աստանօր. արեւելեան դուռնն խցեալ է, նեղ անցս թողլով. երկու եւս դրունք են ընդ Հս. Ե. եւ ընդ Հս. Մ., եւ չորրորդ մի եւս ընդ արեւմուտս ` մեծագործ, իբր յաղթական կամար, երիւք մտիւք, 22 ¹ / ₂ Չ. ընդ լայն, 5, 60 խոր. միջին կամարն մեծ ` բարձր է 3, 75 Չ., կողմնականքն ` 3, 50 Չ., երկչափ լայնութեամբ փող կամ սրահակ գործեալ է ընդ թանձրութիւն որմոցն. եւ ’ ի միջոցս դրանցն են զուգակ սիւնք կորնթեանք 6 ¹ / ₂ Չ. բարձրութեամբ ` հանդերձ դրուագեալ քուօքն. կայ եւ անդաստակ առաջի դրանն, կորընթաձեւ փորոգաւոր սեամբ. եւ այս ամենայն երեւի, ըստ Դեսիէի, յԲ դարու Քրիստոսի շինեալ, ( թերեւս ’ ի Ներուասայ ): Երեւին եւ խրամքն շրջապատք. եւ յաջմէ մեծի դրանն ` առ ստորոտով քարաժեռին ` հին Թատր եւ Ասպարէզ ` յեցեալ ’ ի նոյն քարաժայռ, յորում երեւին եւ ծակք մարդակաց ձեղուան նախադրանց. բոլորավայրն ասպարիզին ` փորեալ է ’ ի քարաբլրին: Ի հանդիպոյ դրանն եռակնեայ հոյակապ Կամար Յաղթութեան, եւ հետք սիւնաշարից ` որպէս ’ ի Պոմպէուպօլիս եւ ’ ի Պոտռօմ: Ի վերոյ քան զթատրն ` են շիրիմք եւ տապանք վիմափորք, յորոց ոմանց ’ ի վերայն փոքրիկ բագինք կամ խորանք: Երեւին ’ ի քաղաքամիջին եւ մնացուածք ինչ եկեղեցեաց, յորոց մին մեծ ’ ի կենդրոնական վայրի: — Ի դերբուկս անդ հաստատեալ են ’ ի տասն ամաց հետէ իբր 20 տունք, խնամօք Նիկողոսի Ասլան տրիպօլսեցի Ասորւոյ, որ զքաղաքատեղին եւ զսահմանսն ` մասամբ ’ ի վարձու կալաւ եւ մասամբ գնեաց ’ ի պետութենէ, եւ սկսաւ մշակել: — Նշանաւոր արդ քան զայսոսիկ են Ագուգայքն երկու, ընդ Հս. Մ. քաղաքին ձգեալք. մին ` ( որոյ տակաւին կանգուն կան 32 կամարք )` իբրեւ ընդ 20 բնամղոն, միւսն 12, համակ քարաշէն կոփածոյ վիմօք, եւ կամարակապ, ութ Չ. բարձրութեամբ. յայտ է թէ յայլ եւ այլ աղբերաց կամ գետակաց բերելով զջուրն. մին ` գրեաթէ յականց Սըմպոսի առ Պուճագ գեօղիւ, որ վեց ժամուք հեռի է ’ ի քաղաքէն ` ’ ի Հս. կուսէ. միւսն երկու ժամուք եւեթ ’ ի Հս. Մ. առ Համամ գեօղիւ: Է եւ երրորդ ագուգայ ստորերկրեայ, փողրակօք բերելով զջուրն ’ ի Հս. Մ. կուսէ ` յանուանեալ Ալլահ-պունար աղբերէ: Հանդէպ կամարաց ագուգային ’ ի քարաժեռի ուրեք իբր 300 Չ. հեռի յաւագ դրանէ քաղաքին կայ խորաքանդակս այս յունական արձանագրաւ, կիսով չափ եղծեալ ( տես յէջ 243 ).

 

 

ոմանց թուեցաւ թէ ձախակողմեան պատկերք կերպարանիցեն զերեսին կենսահիւս եւ կենսախուզ Պարկայս. իսկ աջակողմեանն ` հալածողս ոմանս անգեղց կամ առասպելեալ Հարպեայց:

 

 

[1]             Որպէս նշանակեցաք ’ ի տեղագրութեան Կանչոյ, յէջ 193-4 ։

[2]             Խորագիր, սկիզբն եւ պատճառ այսպէս կարգելով. « Տօն է ամենասուրբ Աստուածածնին եւ ամենայն Սրբոց, յայտնեացն եւ անյայտիցն, ’ ի սկզբանէ եւ այսր ընտրելոցն Աստուծոյ ’ ի մարդկանէ. ’ ի Գրիգորէ կաթողիկոսէ ասացեալ Դրուատս։ — Կաթողիկէ եւ առաքելական եկեղեցի սուրբ՝ ընկալաւ օրէն եւ սահմանադրութիւն, ոչ միայն ’ ի նախկին հարցն եւ ’ ի նախապետ մարգարէիցն սրբոց, զյիշատակս սրբոց պատուել, եւ տօնել ցնծութեամբ … այլ եւ ’ ի նոյն իսկ ’ ի սրբոց Առաքելոցն եւ ’ ի նոցին հետեւողացն աւանդութենէ՝ սահման եւ օրէն կանոնի հաստատեցաւ սուրբ եկեղեցւոյ, պատուել զՍուրբսն տարեւոր յիշատակօք, առ ’ ի յօգուտ հասարակաց։ … Որոց ամենեցունց ’ ի միասին օրէն ընկալաւ եկեղեցի՝ ’ ի միում աւուր մեծաւ հանդիսիւ տօնել. զոր զայս ամենայն Հոռոմք եւ չորք պատրիարքարանքն՝ տօնեն ’ ի կիրակէն՝ որ է յետ եօթնօրեայ տօնի Իջման Սուրբ Հոգւոյն. իսկ Լադինքն տօնեն յայսմաւուր ’ ի մինն նոյեմբերի. զորս ընկալաք եւ մեք եւ զայս՝ խորհրդապէս։ Զի որպէս բաւանդակ պտղովք տարւոյն՝ յայսմ եղանակի լրացեալ մարդիկ, եւ ’ ի շտեմարանս ժողովեալ զհնձեալսն եւ զկթեալսն՝ վայելեն եւ ցնծան ըստ մարմնոյ, այսպէս եւ եկեղեցի սուրբ՝ զարդիւնս քրտանց երկնաւոր մշակին եւ փեսային իւրոյ Քրիստոսի՝ ժողովեալ զ ’ ի հունձս հասեալսն եւ սպիտակացեալսն մաքրութեամբ զցորեանս երկնից շտեմարանացն, եւ զկթեալսն՝ ուրախարար պտուղս նորոյ այգոյս. որ ոչ փուշ՝ որպէս զԻսրայէլ, այլ խաղող եւ գինի՝ ’ ի ձեռն ճմլական չարչարանացն եւ արեանն Քրիստոսի, ուրախարարք ամենեցուն եւ զմայլեցուցիչք ամբարեցան … ։ Որով նոյն աստուածապետական գլուխն Քրիստոս յամենեցունց համաձայնապէս … օրհնի, գովի եւ բարեբանի » ։

[3]                                                                               Շարականք Գրիգոր կաթողիկոսի Անաւարզեցւոյ.

1. Կանոն Անարատ յղութեան Սուրբ Աստուածածնի. — 2. Ընծայման Սուրբ Աստուածածնի. — 3. Ճրագալուցի Մկրտութեան եւ Յայտնութեան Տեառն. — 4. Առաջին աւուր Ծննդեան. — 5. Բ աւուր Ծննդեան. — 6. Գ աւուր Ծննդեան. — 7. Ճրագալուցի Մկրտութեան. — 8. Ա աւուր Յայտնութեան. — 9. Բ աւուր Յայտնութեան. — 10. Գ աւուր Յայտնութեան. — 11. Թլփատութեան Յիսուսի. — 12. Ամենասուրբ Երրորդութեան. — 13. Աւագ երկուշաբթի. — 14. Աւագ երեքշաբթի. — 15. Աւագ չորեքշաբաթի. — 16. Ամենայն սրբոց, այբուբենական. վերջին երեք տունքն նուիրեալ են Ս. Անարծաթիցն, քանզի առ Լատինս ’ ի նմին աւուր (1 նոյեմբ. ) կատարի տօն Ամենայն Սրբոց եւ սոցա առանձինն. — 17. ՀԲ Աշակերտաց Քրիստոսի. — 18. Մատթէի աւետարանչի. — 19. Մարկոսի աւետարանչի. — 20. Ղուկասու աւետարանչի. — 21. Անդրէի առաքելոյ. — 22. Թումայի առաքելոյ. — 23. Սրբոյն Բարսղի. — 24. Ս. Գրիգ. Աստուածաբանի. — 25. Սրբոյն Լէոնի Պապի. — 26. Է Ժողովոց. — 27. Ս. Նիկոլայոսի. — 28. Ս. Գէորգայ զօրավարի. — 29. Թէոդորոսի ստրատելատի. — 30. Թէոդորոսի զօրավարի. — 31. Մերկեռիոսի զօրավարի. — 32. Ս. Տարագոսեանց. — 33. Ս. Յովհ. Ոսկիբերանի, այբուբենական, մերթ մեծատող, այսինքն հին չափով վեշտասանավանկ, եւ մերթ կիսակ ութվանկեան. օրինակ իմն.

« Գետ հոսեալ աստուածային, յորում Հոգւոյն ջուրք լըրացան.

Հին եւ նոր կտակարանաց ուղխքըն ծածկեալք՝ քեւ յորդեցան.

Ադենայ՝ քոյդ վըտակօք տունկք նոր դրախտիս ոռոգեցան.

Ընդհանուր երկրի աղբիւր, որով բոլոր ազգք արբեցան » ։

« Ճառագայթ սիրոյն քոյ հրոյ՝

Ոչ ի յուղխից շիջաւ ի ջրոյ.

Քեզ՝ թագաւորք ոչ յաղթեցին.

Ըզկեանս՝ պէսպէս կիրք չպարտեցին.

Մահ՝ ըզբերանդ ոչ լըռեցոյց,

Ոչ կափարիչ զլոյս քո թաքոյց։

Զրկողաց ձա՜յն խոցոտիչ.

Զանձն՝ ընդ այրեաց փոխանակիչ » ։

[4]                                                    Հրաշափառ Ծննդեան Տեառն Ճրագալուցի երեկոյին.

Պատրա՜ստ լեր դու Բեթլեհէմ,

Որ գիւղ նախ էիր հովուաց.

Ահա արդ տիեզերաց

Դշխոյ լինիս քաղաքաց։

Ոչինչ կրտսեր Յուդայի,

Ոչ փոքր Երուսաղեմի.

Այլ մեծ յիշխանըս Յուդայ

Գըտանիս՝ տունդ Եփրաթայ։

Բանն անըսկիզբն ի Հօրէ՝

Որ նախ քան զթիւ աւուրց է,

Ահա ի քէն ելանէ,

Որ զնորս Իսրայէլ հովուէ։

Պատրա՜ստ լեր դու Բեթլեհէմ,

Յաջորդեցիր Եփրաթայ.

Ահա Դաւիթ նոր արքայ

Ծնեալ ի քեզ նոր մանկանայ։

Դաւիթ երբեմն որ մանուկ

Նախ զհօտն ի քեզ արածէր,

Ի քեզ նախ յաղթող եղեալ՝

Զգազանս ձեռամբ սատակէր։

Նորա այժմ ի քեզ ծնանի

Որդի պտուղ արգանդի,

Որով երդումըն լընու

Արձանութեան զաւակի … ։

Ահա, ո՜վ դու Բեթլեհէմ,

Այսօր փոխանակ դրախտին՝

Լինի այրըն նոր երկին,

Եւ մըսուրն՝ աթոռ վերին.

Պատրաստ լիցիս եւ դու, ա՜յր.

Եւ յաջորդեցիր, մըսո՜ւր,

Տանիլ զփառաց թագաւորն

Զանպարագիրն եւ զանուրն։

Պատրաստ լիք եւ դուք հովիւք,

Եւ զփողսդ ’ ի բաց ընկեցէք.

Եւ ընդ հրեշտակս երգեցէք,

Աւետիս մեծ հնչեցէք։

Պատրաստ մատիք մարգարէք,

Զգուշակեալսն յառաջ բերէք,

ԶԱստուած աստուածաբանել՝

Որ մարդ յանձն առնու ծնանել։

Պատրաստ լիք դասք հրեշտակաց,

Յերկրի լինել սըրբասաց,

Արկէք աթոռս ի յերկրի.

Տէրըն ձեր ծնանի յայրի։

Տէ՜ր մեր, խոնարհիս

Եւ աշխարհագրիս.

Թագաւորդ աղքատացեալ,

Եւ ընդ ծառայս Տէրըդ գրեալ.

Գաս աշխարհագրել,

Ըզգիր մեղաց ջնջել,

Զծառայեալքս ազատ առնել,

Եւ ի յերկինս ըզմեզ գրել։

Ի Բեթլեհէմ՝ գրիլ ընդ Յովսեփայ՝

Ի թեթեւ ամպ, Տէր, նըստեալ՝

Գաս, ըզբնութեան փառսըդ ծածկեալ.

Ի Բեթլեհէմ, զաւակդ Դաւթի՝

Գրիլ ի հարկ ընդ մօր կուսի՝

Գաս Յովսեփաւ, Տէրդ երկնի։

Ծնանիս ի յայրին

Տէր, մանուկ ի կուսէ.

Ըզհնացեալքըս նորոգել,

Զօտարացեալքս ի դրախտն ածել։

Տէր մեր, տղայանաս

Եւ աղքատանաս,

Զխորամանկ օձըն պատրել,

Զաղքատ բնութիւնս ճոխ առնել։

Որով զծնեալդ օրհնեմք

Եւ երկըրպագեմք.

Հաւատովք գամք ընդ առաջ

Լուսոյդ՝ քան զարեւ յառաջ։

Աղբիւրդ Եդեմայ՝

Զդրախտն այսօր բանայ։

- Պատրաստեայ, Կոյս, եւ խնդա,

Քրիստոս ի քէն մարմնանայ։

[5]             Ոչ այն՝ որ ճանաչի հեղինակ աղճատական ընդդիմաբանութեան առ Լատինս, յաւուրս թագաւորութեան Հեթմոյ Առաջնոյ։