Շիրակ

49. ԾՊՆԻ ԿԱՄ ԶՈՒՆԻ, ԶՌՉԻ, ՄԷՎՐԷԿ

Յարեւելից Տեկորոյ երիւք կամ չորիւք մղոնոք ՚ի բացեայ, յահեկէ գետոյն, կայ փոքր գիւղ կամ հանգրուան Գզըլ-Գուլէ կամ Գզըլ-Գալե, որոյ հանգամանք անծանոթ ինձ: - Սուղ ինչ ՚ի հարաւոյ սորին գետն Տեկորոյ ընդունի վտակ մի օժանդակ յարեւմտից կուսէ իջեալ եւ եկեալ ՚ի միջոյ Քոդուր եւ Եաղլուճա լերանց բարձանց, յորոց յերկայնաձիգ ստորոտս կան երկու գեօղք համանունք, Վերին եւ Ստորին Սօրխանլը կամ Սօրխումլուգ. ՚ի միում յայնցանէ մատուռն աւերակ: Մերձ նմին յիշէ ոմն ՚ի մերայոց զՊազարճըգ տեղի, եւ հիգ բերդս աւերակս անդանօր գոլ - Ի միջավայր ընթացից վտակին եւ ՚ի հարաւոյ կուսէ ` որ յաջմէն ` կայ Ծպնի հայաբնակ գեօղ մեծ, կամ Զունի. թերեւս կոչեցեալն Զու յարձանս Հոռոմոսի վանաց. ունի եկեղցի հին կիսափուլ գմբեթաւ, չափաւոր մեծութեամբ եւ խաչաձեւ, բայց չկան ՚ի նմին արձանագիրք, այլ բարձրաքանդակ պատկերք չորքոտանեանց, եղին եւ առիւծոյ եւ թռչնոց: Ի սահմանս գեղջս բղխեն հանքային աղբերք:

Յանկեան խառնրդոյ վտակիս ընդ Տեկորոյ կայ Մեվրեկ գիւղ հայաբնակ, մնացորդաւ բերդի եւ եկեղեցւոյ: Մարթ է բաղդատել զմնացուածս շինուածոցն ընդ միւսոյ հիւսիսայինն Մէվրեկայ կամ Մաւրիկայ (12):

Ի Հր. երկոցուն գիւղիցս Ծպնեայ եւ Մաւրիկայ ամբառնայ երկայնանիստ լեառն Կիւնէ. առ որով յարեւելից հարաւոյ Ծպնեայ ` կան հուպ յիրեար Թեփելեր եւ Գզըլ - Գալե գիւղիկք կամ հանգրուանք: Ի հարաւոյ սոցին առ վտակի միում է Զըռչի հայաբնակ գիւղ մեծ, ՚ի հրաբըղխուտ երկրի կարմիր եւ դեղին տոփաքարանց. եւ ՚ի նորին հարաւոյ երկու մղոնաւ հեռի ` Հանգալ - գայա քարաբլուր. եւ ապա լերինք որ անջրպետեն ընդ Շիրակ եւ ընդ Երասխաձոր: - Իսկ յարեւմտից հարաւոյ Զռչեայ ` իբր փարսախաւ կամ երիւք մղոնոք հեռի ՚ի նմանէ ` Բուիկ գեօղք երկու, Վերին եւ Ստորին, ՚ի սահմանակցութեան Կաղզուանայ, ՚ի խանձախառն երկրի: Անուն շինիցն եւ դիրք նոցին տան համարել նոյն ընդ Բաւաց-ձոր տեղւոյ ՚ի Շիրակ, զոր յիշեցաքս յէջ 33: