Շիրակ

60. ԱՅԼ ԳԵՕՂՔ ԱՌ ԿԱՐԿԱՋ ԳԵՏՈՎ. ՔԵԱՖԹԱՐԼՈՒ, ՀՈՌՈՄ, ԳԱԶԱՆՃԻ, ՆՈՐԱՇԷՆ, ԱՐԽՎԷԼԻ

Գետակն զոր յիշեցաք ` հանգոյն զուգակցին ՚ի բազում վտակաց իջելոց Արագած լերին ` յօրանայ եւ յորդէ. ՚ի վերին կողմանսն Գարանկա կոչի եւ ՚ի Հայոց Կարկաջ: Ի Գարագիլիսեայ ` ընդ գետակս այս ՚ի վեր գնալով, իբր երկու մղոնաւ յԵ. Հր. նորին կայ Ճլօֆխան կամ Ճալովխան գիւղ. եւ ՚ի սմանէ նոյնքան հեռի եւ ըստ նոյն դրից ( յԵ. Հր. ) Թալիպ-օղլի, եւ մղոնաւ հեռի ՚ի սմանէ ` յԵ. Իմիթխանլը: Առ սովաւ սկսանի լեռնասահման ոստոց Արագածու, առ որ ուղղելով ընդ Ել. ըստ ընթացից Կարկաջ գետակի, կիսաժամու հեռի յԻմիրխանէ յԵ. կայ Գութլու-Գըշլագ կամ Ղութլի գեօղ. յԵ. Հ. ունելով զԱգգուլէ հանգրուան, եւ ՚ի Հր. իբր մղոնաւ տարանջատ ` Հոռոմ մեծ գիւղ հայաբնակ եւ հին կիսաւեր եկեղեցեաւ յանուն Ս. Հռիփսիմեայ, եւ հուպ յԵ. կուսէ բերդ համանուն: - Սակաւուք հեռի յԵլ. սոցա խառնուրդք են երկուց վտակաց, Կարկաջայ որ ՚ի Հ. Ե. եւ ջրոյն Հառիճայի հուպ ՚ի խառնուրդսն կայ Թօմարդաշ գիւղ. յորոյ հիւսիսոյ Գազանճի. իսկ յԵլ. իբր երկու մղոնաւ հեռի ՚ի միջի երկուց վտակաց Քեաֆթաթլու գիւղ հռոմէական Հայոց Գաղթելոց յԱլաշկերտէ. որոց գլխաւոր ` տուն Նահապետեան, որ եւ առաջնորդ գաղթականին, եւ հիմնարկու եկեղեցւոյն Ս. Աստուածածնի ` Տէր Պետրոս, զոր յաջորդեաց եղբօրորդին ` Պօղոս վարդապետ փութաջան ՚ի բարգաւաճանս տեղւոյն. յոր սակս եւ ձեռն արկեալ է հաստատել դպրոց ՚ի պէտս այլոց եւս գիւղից: - Իբր երկու մղոնաւ հեռի յԵ. սորա Ղուլիճան կամ Գուլիճան, եւ ՚ի սմանէ սուղ ինչ եւս բացագոյն յարեւելս ` ՚ի Հ. Մ. ստորոտս Արագածու ` Նորաշէն: Ի Մ. Հ սորա եւ յԵ. Հ. Ղուլիճանայ ` Ղօլղաթ [1] կամ Ճանկա որ եւ Ճանկի թեփե փոքրիկ գիւղ, յորոց սակաւուք հեռի յարեւմուտս կոյս աւերակք Չըրախլու եւ Գարաղաչդակ գիւղից: - Ի Հր. Նորաշինի եւ մերձ նմին Արըխվելի Մեծ, եւ Արըխվելի Փոքր ՚ի Մ. առաջնոյն երկոքին եւս հայաբնակք, եւ իւրաքանչիւր Ս. Աստուածածին եկեղեցեօք: Բնակիչք սոցին գաղթականք են եկեալք ՚ի Չէվիրմէ գեղջէ Խնուսի (25 տունք ). յորս յայտնեցաւ աղանդ նման իմն Թոնդրակեանց, յամի 1837 յայցելութեան Կարապետ Եպիսկոպոսի Բագրատունւոյ, եւ կարծի ոմանց տակաւին ՚ի գաղտ ունել զաղանդն [2]: Ի մտից սոցա եւ ՚ի Հր. Ղուլիճանայ իբր կիսով փարսախաւ հեռի ` Ղասում - Ալի գիւղ. եւ մղոնաւ ՚ի Հր. Մ. սորա Պեկքենտ եւ ըստ Հայոց Պարնի գիւղ, այսինքն Պարոնի:

[1]             Գեղգաթ ըստ Արարատ Օրագրի ( ԺԲ. 402):

[2]             Երկար գրէ զայսմանէ Աղ. Երիցով ՚ի Փորձ օրագրի ( Դ ամ., Թիւ Ժ, 91-130) վաւերական թղթովք, եւ վկայութեամբք մոլորական գրոց գրոց նոր հեղինակի նոցին Յովհաննու ուրումն քահանայի ( յետոյ տաճկացելոյ ) դարու յառաջ, շարադրեալ ( յամի 1782) եւ կոչեցեալ Բանալի ճշմարտութեան: