19.
ՕՓՈՒԿ.
ԵԱՂԱՆ
Իբր
կիսաժամաւ
հեռի
՚ի
Հս.
արեւելից
այժմեան
Կամրջագեղջն,
եւ
՚ի
Մ.
Օփուկ
գեղջ,
՚ի
գետնի
`
որ
նշանակս
ունի
հրաբղխեայս
ղօղակի,
տոփի
եւ
չեչքարի,
բղխեն
հանքաջուր
տտպահամք
եւ
երկաթախառն,
եւ
թափեալ
՚ի
վտակ
մի
փոքր
որ
խաղայ
ընդ
խոխոմս
անձուկս
`
դառնացուցանեն
զայն.
Տէլի
Ջերմիկ
կոչի
տեղին
՚ի
5066'
բարձու.
հռչակեալ
են
յոյժ
ջուրքն
իբր
ախտահաւակք,
եւ
խուռն
բազմութիւն
ախտաժետից
եւ
ուխտաւորաց
դիմէ
անդր.
եւ
ըստ
սնոտիաջան
սովորութեան
`
պատառս
ձորձոց
գունագոյն
երանգօք
կախեն
յոստս
վայրենի
վարդենեաց
`
առ
աղբերօքն:
-
Փոքր
մի
՚ի
բացեայ
ա
'
յլ
ջերմուկ
յորդաբուղխ
անխառն
յերկաթոյ,
ածղուտ,
սպիտակորակ
ջրով
(14
Ռէօմ.
)
եւ
եղկագոյն,
հոսի
յաւազան
խոր
իբրեւ
20'
տրամագծաւ,
եւ
անցեալ
թափի
՚ի
վտակն
նախասացեալ.
թէ
եւ
դառն
է
`
նախիրք
ըմպեն
՚ի
ջրոյ
անտի:
Բարեբեր
է
երկիրն
շուրջանակի,
եւ
գետին
ծածկեալ
երկփեղկ
խեփորօք
ժժմակաց:
Աղբիւր
սորին
է
՚ի
պասալդեան
պատառածի,
ուր
երեւին
եւ
երկաթախառն
տատերք
խառն
ընդ
չեչոտ
ղօղակի:
-
Մերձ
է
՚ի
Ջերմիկ
Սէօկիւտլիւ
գիւղ
եւ
համանուն
լեառն
`
որ
կոչի
եւ
Խալիլ
տիվանէ.
եւ
զի
երկայնեալ
ձգի
յահեկէ
Երասխայ
ընդ
հիւսիս
`
մորթի
ըստ
մասին
անջրպետ
համարիլ
Վերին
եւ
Ստորին
Բասենոյ,
կամ
վիճակաց
Հասանկլայի
եւ
Խորասանայ.
նշանաւոր
է
եւ
երկրաբանական
կազմուածովն,
նմանեալ
(
ըստ
Ապիխայ
)
Բոնցա
եւ
Բալմարոլայ
կղզեաց
Իտալիոյ:
Ի
խոյզ
հնութեանց
Վաղարշաւանի
յիշելի
է
եւ
մեծ
գեօղն
Եա
ղան,
իբր
փարսախաւ
հեռի
՚ի
կամըրջէն,
յաջմէ
Երասխայ
եւ
Մուրցի,
՚ի
բարձրանիստ
գեղազուարճ
վայրի,
եւ
վկայի
՚ի
բնակչացն
հին
քաղաքատեղի
լինել.
60
տուն
Հայոց
էր
անդ
իբր
40
ամօք
յառաջ
եւ
սակաւուց
Թուրքաց.
չգիտեմ
զիարդ
այժմիկ:
Ի
գերեզմանատանն
ցուցանեն
գեղեցիկ
եւ
Փոքրիկ
մատրանաձեւ
շինուած
`
իբր
ինն
ոտնաչափ
երկայն,
չորք
լայն,
եւ
ասեն
խարուկակէզ
մարտիրոսի
շիրիմ
լինել
կամ
դստեր
թագաւորի:
Աւանդի
եւս
ժամուց
ինչ
հեռի
՚ի
գեղջէն
լինել
խոտադիզի
քարացելոյ,
որ
գուցէ
կոնաձեւ
քարինք
ինչ
իցեն,
որպիսիք
գտանին
եւ
առ
Թաւնոց
գիւղիւ:
Մերձ
՚ի
սոսին
կարծեմ
եւ
զԱխոռճիկ
գիւղ,
զոր
Ախոռճոց
գրէ
Վարդան
Յովնանեան
՚ի
թղթին
առ
Մկրտիչ
եպիսկոպոս
Բասենոյ,
եւ
ժողովեալ
ասէ
՚ի
նմին
արդիւնս,
«
Երկեւկէս
ցորեան,
Գարի
`
կէս
քոռեան
»:
Ցայս
վայր
համարեալ
մեր
զսեփական
մասն
հիւսիսային
արեւմտեան
Վերին
Բասենոյ,
անցցուք
յարեւելեան
հարաւայինն,
զոր
Հաւնունեաց
սեփական
համարեցաք:
