Այրարատ

61. ԶԱՐԻՇԱՏ ՎԻՃԱԿ

Հիւսիսային մասն գաւառին Վանանդայ տրոհեալ յառանձին վիճակ ` կրէ զանուն Զարիշատայ, ոչ գիտեմ յորմէ ' դարէ հետէ, զի առ նախնիս մեր իբրեւ ՚ի նշան շինի եւ ոչ վիճակի կոչի Զարիշատն Վանանդայ. որոյ անջրպետ ` ՚ի հարաւոյ համարի գետն Կարուց ըստ արեւելեան ընթացիցն ` մինչեւ ՚ի խոտորումնն ընդ հարաւ ՚ի Շիրակ. եւ յետինս այս ` զարեւելեան սահմանն ձեւէ. իսկ ՚ի հիւսիսոյ ` լերինք Ջաւախաց կամ այժմեան Չըլտըր վիճակի, զորս կտրեալ գետն Մեծ ելեալ ՚ի մեծէ լճէն ` որ արդ յանուն նորոյ վիճակին Չըլտըր կէօլ, իսկ առ հինս ` Պալակացիս Ծովակ հիւսիսոյ, իջանէ ՚ի Կարուց գետն, որ յայնմ հետէ ըստ նախնեաց է Մեծագետ ` մինչեւ ՚ի խառնուրդսն յԱխուրեան: Յարեւմտեան հիւսիսային ծագ վիճակին ամբառնայ Խուցուր լեառն, 3203 Չ. ընդ մէջ երեցուն գաւառաց եւ աշխարհաց, Վանանդայ ` Այրարատոյ, Ջաւախաց ` Գուգարաց, եւ Կողայ ` Տայոց. իսկ զարեւմտեան սահման Զարիշատայ ` ձեւեն շարայարք լերանց Մեծրաց, յորս բարձրագոյն նշանակի Պուղա թէփէ ( Ցլու գլուխ ) 2741 Չ., եւ ՚ի հարաւոյ նորին լեռնանցք յ '2360 Չ. բարձու. ՚ի միջասահմանի հիւսիակողմն ամբառնայ Եր լեառն 2400 Չ: - Մէջ երկրին հերձակտուր է ՚ի բազում գետակաց իջելոց ՚ի լերանց անտի արեւմտից եւ հիւսիսոյ յօժանդակաց նոցին ՚ի հովիտս եւ ձորակս. ունի եւ լճակս մանունս, յորս մեծագոյն Այղըռ-կէօլ ձայնեալ ` յարեւմտակողմն, կարի ձկնաւէտ: Նշանակի եւ հանքային աղբիւր թթուաջուր ՚ի սահմանս Զարիաշատայ: