114.
ԱՅԼԵՒԱՅԼ
ՄԱՍՈՒՆՔ
ՇԻՆՈՒԱԾՈՑ
Յետ
կաթողիկէ
եկեղեցւոյն
`
ազնուագոյն
տեղի
է
կաթողիկոսարանն,
զոր
առաջին
շինողքն
Պատրիարքարան
կոչեն,
այժմուքս
Վեհարան,
եւ
կայ
՚ի
հարաւ
կոյս
արեւմտեան
կողման
ներքին
քառակուսոյ
վանացն,
յաջմէ
Տրդատայ
դրանն.
զառաջինն
՚ի
նմին
կողման
`
այլ
՚ի
հիւսիսային
մասին
շինեալ
էր
Մովսիսի
կաթողիկոսի
`
առաջին
նորոգողի
Էջմիածնի,
ըստ
փութոյ
ժամանակին.
յետոյ
յաջորդ
իւր
Փիլիպպոս
վայելչագոյն
յօրինեաց
՚ի
վերայ
ներքնայարկին,
որոյ
մնացուածք
ինչ
կային
եւ
յետ
իբր
երկերիւր
ամաց
առ
մեօք.
իսկ
Ղազար
կաթողիկոս
վերստին
շինեաց
յայժմեան
գիրս,
ընդարձակ
եւ
շքեղագոյն,
տասն
սենեկօք.
՚ի
հարաւային
ծայրի
կամարայարկ
մեծ
քառակուսի
դահլիճ
իմն
գործեալ,
որոյ
հիւսիսակողմն
երեսաբաց
պատշգամբ
է.
յարեւելակողմն
`
դուռն
մտից
սեղանատան.
՚ի
հարաւակողմն
դուռն
`
որ
հանէ
՚ի
Ղազարապատ,
եւ
՚ի
վերայն
արձանագրեալ.
Հաստիչն
հանուրց
ի
ներկայումս
զմեզ
սիրեաց.
Զտէր
Ղազարոս
զիւր
սիրելին
մեզ
պարգեւեաց.
Որ
զսուրբ
Աթոռս
սովիմբ
ձեռամբ
նորոգեաց,
Եւ
հիահրաշ
կերտեցելովք
յոյժ
զարդարեաց.
Եւ
ի
պատիւ
վայելչութեան
Մօրըս
փառաց
Եւ
ի
պարծանս
մերոց
ազգաց
Հայոց
Մեծաց:
Իսկ
յարեւելակողմն
դահլճին
միւս
եւս
դուռն
բացաւ,
զի
ընդ
այն
ե
ելանիցէ
կաթողիկոսն
՚ի
հանդիսի
աւուրս
`
մտանել
՚ի
սեղանատունն.
եւ
՚ի
վերայ
այսր
դրան
արձանագրեալ
է
յանուն
նորին
Ղազարու:
Շնորհօք
Արարչին
շքնաղ
յօրինմամբ`
Կառուցեալ
կանգնեցաւ
բազմածախ
արդեամբ
Պատրիարգարանս
այս
գեղեցիկ
տեսլեամբ,
Մեծին
Ղազարու
սրբազան
վեհին
ձեռամբ.
1190.
որ
է
1741
թիւ
Փրկչին:
Սիմէոն
կաթողիկոս
յաւել
եւ
զձմերային
բնակարան
կաթողիկոսի.
՚ի
միջոցի
`
որ
՚ի
Դրանէն
Տրդատայ
մինչեւ
ցբուրգն
մեծ
արեւմտեան
արտաքին
պարսպին,
մեծ
եւ
փոքր
սենեկօք:
Հիւսիսային
մասն
արեւմտակողման
եւ
բովանդակ
հիւսիսակողմն
եւ
մասն
մի
արեւելակողման
ներքին
պարսպին
`
երկայարկ
բնակարանք
են
միաբանից,
իբրեւ
յիսուն
սենեկօք.
ստորին
աւագ
աստիճանաւորաց,
արքեպիսկոպոսաց,
եպիսկոպոսաց,
վարդապետաց,
եւ
այլն.
վերինն
սարկաւագաց,
կղերիկոսաց
եւ
այլոց:
Արեւմտակողման
սոցին
կից
էր
շուկայն
կամ
կրպակքն
`
զոր
՚ի
սկզբանդ
նշանակեցաք:
-
Յարեւելեան
ծայր
հիւսիսակողմանն
են
բնակարանք
սպասաւորաց
եւ
այլոց
Թիւ
միաբանիցն
աւագաց
եւ
կրսերաց
`
մերթ
յաւելու
եւ
մերթ
նուազէ.
յամին
1687
առ
Եղազարու
կաթողիկոսիւ,
յիշատակագիր
ոմն
անդ
յԷջմիածին
`
ասէ
վասն
նորա.
«Տէր
Աստուած
տացէ
սմա
յերկար
կեանս.
զոր
(զԷջմիածին)
վայելչազարդ
վայելչացոյ,
եւ
գեղեցկազարդ
պայծառացոյց
զսուրբ
աթոռս,
միաբանօք
մինչեւ
աւելի
քան
զհարիւր
յիսուն
այր,
մեծ
եւ
փոքր
սեւագլուխք
եւ
եկեղեցւոյ
մանկունք»:
Են
եւ
արդ
այսպէս
այսպէս
ընդ
մեծ
եւ
ընդ
փոքր
հարիւրիւ
չափ:
Արեւելեան
կողմն
քառակուսւոյ
վանացն
`
սեփականեալ
է
մեծաւ
մասամբ
յՈւսումնարան,
նորոգողն
Էջմիածնի
Մովսէս
կաթողիկոս
`
ոչ
աստանոր
այլ
՚ի
Յովհաննավանս
հաստատեաց
զվարժարանն,
այլ
յետ
ամաց
փոխադրեցաւ
յԱթոռն,
ոչ
գիտեմ
յոր
կողմն.
եւ
ոչ
սակաւ
բարգաւաճեցին
անդ
դպրութիւնք
լեզուիս
եւ
իմաստասիրութիւն
յելս
ԺԷ
եւ
՚ի
սկիզբն
ԺԸ
դարու,
անդ
ուսաւ
զհայերէնս
դպրութիւն
եւ
Վարդան
Յովնանեան,
յետոյ
եպիսկոպոս
Հայոց
՚ի
Լեհս:
Յետ
կիսոյ
դարուն
մեծ
վերանորոգող
տեղւոյն
Սիմէոնի
կաթողիկոս
`
շինեաց
նոր
վարժարանս
երկուս
`
ամարան
եւ
ձմերան,
՚ի
միջի
կրկին
պարսպացն
`
՚ի
հիւսիսաակողմն,
յելից
Մոմատան
ուր
ուսուցիչ
կարգեցաւ
անուանի
գիտնական
եպիսկոպոսըն
Պետրոս
Բերթումնանց
կամ
Աղամալեան.
Վասն
խոնաւութեան
տեղւոյն
լքաւ
վարժատունն
այն,
եւ
փոխադրեցաւ
՚ի
սկիզբն
դարուս
`
յարեւմտակողմն
՚ի
վերնայարկ
Դրանն
Տրդատայ
եւ
յետ
ամաց
(1813)
առ
Եփրեմաւ
կաթողիկոսի
կառուցաւ
նոր
վարժարան
յարեւելակողման
վանացն,
ուր
երբեմն
կաթողիկոսարանն
էր
Փիլիպպոսի:
Բարգաւաճանք
մերոյ
ժամանակիւ
պահանջէին
բարձրագոյն
կամ
կանոնագոյն
եւս
ուսմունս,
որպէս
եւ
ուսուցիչս.
զերկոսեան
եւս
հոգացեալ
երկարասեր
կաթողիկոսն
Տէր
Գէորգ
Գ,
բազմածախ
գանձու
իւրով
եւ
ալգայնոց
սատարութեամբ,
հիմնեաց
զկոչեցեալն
յիւր
անուն
Գեւորգեան
Ճեմարան
հոյակապ,
յայսմ
կողման,
այլ
արտաքոյ,
մեծահանդէս
նաւակատիս
առնելով
յամի
1874
յամսեան
սեպտեմբերի,
այլ
յետ
գրեաթէ
ամայ
միոյ
(
՚ի
16
եւ
28
հոկտեմբ.
)
ըստ
դիպաց
հուր
անկեալ
`
ժամս
տասն
ծախեաց
զմեծ
կէս
շինուածոյն.
զոր
իսկոյն
արիաբար
եւ
առատաձեռնօրէն
վերաշինեալ,
կարգեաց
՚ի
նմա
գիտնական
վարժապետս
պէսպէս
ումանց
եւ
լեզուաց,
կանոնեալ
կարգօք.
աշակերտաց
իբր
ութսնից.
ապա
ձեռն
արկ
կառուցանել
վասն
նոցա
եւ
նոր
ննջարան
եւ
հիւանդանոց
բացագոյն
՚ի
վարժանոցէն:
Ի
հարաւային
ծայր
արեւելակողմանն
`
անդստին
առ
Մովսիսիւ
շինեալ
էր
Փուռն
հացի,
զոր
Փոհատուն
կոչեն,
եւ
նորոգեալ
յԱբրահամէ
Բ
յամի
1731:
Ի
հարաւոյ
նորին
Սիմէոն
կաթողիկոս
ետ
շինել
Համբարանոց,
որ
եւ
ցարդ
կոչի
Օշականայ
ամբար,
զի
զայնր
գեղջ
բերս
մըթերէին
աստ:
Յետ
նորա
եւ
Ղուկաս
կաթողիկոս
յաւել
շինել
այլ
ամբարանոցս
արմտեաց
կրկնայարկս,
մերձ
իըմին
յարեւելեան
ծայր
հարաւակմանն,
առ
Քշուկի
անուանեալ
դրամբ,
յորոյ
կամարի
վերայ
եւ
արձանագրեաց
այսպէս:
Շնորհիւն
Աստուծոյ
շինեցան
կամարակապ
դուռնս
եւ
արեւելակողման
ներքնայարկքս,
որք
են
վեց
խուցք
եւ
մի
Համբարանոց
բրինձոյ,
հանդերձ
կցորդ
շինուածովքն.
հոգածութեամբ
Տեառն
Ղուկասու
սրբազան
կաթողիկոսին ,
արդեամբք
Ջուղայեցին
Էմնիազեան
Խաչիկ
աղային,
ի
բարի
յիշատակ
իւր
եւ
կենակցին
իւրոյ
Մարիամ
խաթունին,
եւ
որդւոյն
իւրեանց
Մովսէս
աղային,
եւ
այլ
ամէն
կենդանեաց
եւ
ննջեցելոց
իւրեանց
՚ի
ՌՄԼԴ
թուին:
Կից
սոցին
յարեւելեան
մասին
հարաւակողման
թեւոյն
էր
Խօճանայ
մեծ,
վերաշինեալ
՚ի
Ղուկասայ
կաթողիկոսէ.
զի
յառաջագոյն
յամի
1718
շինեալ
էր
զայն
Աստուածատրոյ
կաթողիկոսի
Տնտեստուն
կոչելով,
որպէս
ցուցանէ
արձանագրութիւնն
որ
՚ի
հիւսիսային
որմն
արտաքուստ:
ՌՃԿԷ
թուին
ես
Համատանցի
Տէր
Աստուածատուր
Կաթողիկոս
ետու
շինել
Տնտեստունս
եւ
վայելումն
Սուրբ
Էջմիածինս
միաբանից:
Այլ
առ
մեօք
տեղի
ետ
խոհանոցն
Տպագրատան,
որ
փոխադրեցաւ
այսր
`
յարեւմտեան
կողմանէ
արտաքնոյ
պարսպին
առ
ձմերատամբ
կաթողիկոսին,
ուր
հաստատեալն
էր
՚ի
Սիմէոնէ
կաթողիկոսէ
յամի
1771,
ընդ
նմին
եւ
Թղթատուն
`
յամի
1776,
գրափակ
կնքով
Էջմիածին
անուան:
Նոր
Տպագրատունն
ջանիւ
վերջին
կաթողիկոսաց
եւ
վարդապետաց
`
բարգաւաճեալ
ընծայէ
հանդերձ
այլովք
ինչ
գրովք
(
յորս
նշանակելի
է
Ճաշոցն
մեծադիր
)
զԱրարատ
ամսագիր
՚ի
1869
ամէ
եւ
այսր:
Այժմեան
կաթողիկոս
Տէր
Մակար
`
ընդ
այլոց
նորոգութեանց
`
տայ
յարդարել
եւ
նոր
Տպագրատուն:
Զբովանդակ
մնացեալ
միջին
եւ
արեւմտեան
մասն
հարաւային
թեւոյ
վանացն
`
գրաւեն
երկայն
Սեղանատունք
`
Ամարան
եւ
Ջմերան
կոչեցեալք,
կիցք
յիրեար,
ընդարձակութեամբն
եւ
քարաշէն
ամրութեամբն
նշանաւորք,
զի
կարեն
ընդունել
երկերիւր
բազմականս,
՚ի
վաղուց
իսկ
կառուցեալ
էր
Սեղանատունն
եւ
յերկուս
տրոհեալ.
զամարայինն
Սիմէոն
կաթողիկոս
ետ
վերստին
շինել
կոփածոյ
քարամբք.
այլ
Ղուկաս
կաթողիկոս
եւ
եւս
ընդարձակեաց
նորոգ
շինութեամբ,
զսեղանսն
զնստարանսն
համակ
՚ի
մեծահատոր
քարանց
յարդարեալ,
եւ
յարեւմտեան
գլուխն
զգահ
կաթողիկոսին
`
ընդ
կաթողիկէիւ
՚ի
վերայ
չորից
սեանց,
որ
յետոյ
փոխադրեցաւ
յարեւելեան
ծայրն,
միայն
՚ի
հանդիսի
աւուրս
բազմի
անդ
կաթողիկոսն
ընդ
միաբանից:
Դրունք
երկու
մուծանեն
աստի
՚ի
Ձմրան
սեղանատունն,
զոր
նորոգեալ
էր
Աղեքսանդրի
կաթողիկոսի,
խարտեալ
քարամբք,
եւ
եդեալ
արձան
յիշատակի
՚ի
միջակի
որմոյն
՚ի
ներքուստ.
Ի
թուին
ՌՃԿԲ
(1743)
ես
Ջուղայեցի
Աղէքսանդր
կաթողիկոս
ամենայն
Հայոց
շինեցի
սեղանատունս
ի
վայելումն
սրբոյ
Էջմիածնի
միաբանից
վասն
ձմռան:
Նոր
Խահանոցն
է
՚ի
հարաւոյ
կուսէ
ամարան
սեղանատանն
`
գրեաթէ
՚ի
միջավայր
հարաւակողման
թեւոցն:
Առընթեր
նորին
են
եւ
Մառանն,
Գինետուն
եւ
Սառնատուն.
յորոց
ամենեցուն
վերայ
կայ
ընդարձակ
Ամբարանոց
կամ
Մթերանոց,
շինեալ
յաւուրս
նորին
Ղուկասու,
յամի
1788,
ծախիւք
Մարգարայ
Խալդարեանց
Ջուղայեցւոյ:
Ամբարանոցն
կարէ
տանել
`
ըստ
ուրումն
հաշուի,
3000
խալվար
(
իշաբեռն
),
որ
է
1,
440,
000
հազարակրամ:
-
Եպիսկոպոսաց
սեղանատուն
առանձին
է
յանկեան
արեւմտեան
եւ
հիւսիսային
թեւոց
մերձ
՚ի
հին
Շուկայն:
Ի
հարաւակողման
`
՚ի
վերայ
ամարային
Սեղանատան
եւ
Դրանն
Ղազարապատի,
ոչ
հեռի
՚ի
կաթողիկոսարանէն,
ուր
երբեմն
համբարանոցն
էր
եռագմբէթ,
այժմ
յարդարեալ
շինեցաւ
Գրատունն,
մի
՚ի
կարեւոր
եւ
պատուական
մասանց
վանաց
Էջմիածնի,
վասն
Ձեռագիր
մատենից
հայերէն
դպրութեանս,
որոց
`
առաջին
ճոխագոյն
հաւաքումն
է
անդ.
՚ի
ցուցակին
զոր
յամի
1863
տպագրեաց
Յակոբ
վարժապետ
Կարինեան
՚ի
Տփղիս
`
2340
մատեանք
են
նշանակեալ,
յորս
յետոյ
այլ
եւս
ոչ
սակաւ
յաւելան:
Ամենայն
Եւրոպէացի
բանասէր
ուղեւորք
մեծաւ
անձկանօք
խնդրեալ
են
տեսանել
եւ
քննել
զմատեանսն,
այլ
սակաւուց
հանդիպեալ
է
տեսութիւնն,
եւ
եւս
սակաւուց
պիտանի
եւ
մտադիւր
քննութիւն,
ըստ
յուսոյն
նորս
ինչ
եւ
ցանկալի
գրուածս
նախնեաց
գտանելոյ:
Յամի
1837
յընդարձակելն
զգրատունն
`
դասաւորեցին
զգրեանն
ըստ
նիւթոց
`
՚ի
մետասան
դեսս,
ըստ
Շահխաթունեան
Յովհաննու:
Յամի
1879
Գէորգ
կաթողիկոս
ետ
յարդարել
սենեակ
մի
յԸնթերցարան
առաջի
գրատանն:
Զուգակից
գրատանն
դասելի
է
եւ
Թանգարանն
նորաշէն
`
՚ի
թիկանց
արեւելակողման
տաճարին,
որում
կից
է
եւ
Պահարան
պատուականաց
սպասուց
եւ
նշխարաց
սրբոց,
եւ
այլ
սենեակ
մի
՚ի
պէտս
սոցին
նմանեաց:
Ի
թանգարանի
անդ
ոչ
սակաւ
հնութիւնք
հաւաքեալ
պահին,
եւ
որոյ
շինուածոյն
այսպիսի
է
արտաքին
ճակատ
(
Թիւ
91):
Արտաքոյ
ներքին
քառակուսոյ
վանացն
գլխաւոր
շէնք
են
Տուն
Սիւնհոդոսին,
յարեւմտեան
հարաւային
կողման
կրկին
պարսպացն,
ուր
էր
յառաջագոյն
Հիւրանոց
`
Փոքր
Ղազարապատ
անուանեալ.
ժողովդ
այդ
հաստատեցաւ
հրամանաւ
կայսեր
Ռուսաց
յամի
1836,
եւ
սկզբնաւորեցաւ
յամի
1837
(
՚ի
փեբր.
-
6
մարտի
)
յաւուրս
Յովհաննու
Կարբեցւոյ
կաթողիկոսի,
իբրեւ
վերահսկող
եւ
սահմանիչ
տեսչութեան
եկեղեցական
գործոց
Աթոռոյն
Էջմիածնի.
որոյ
Նախագահ
է
կաթողիկոսն,
անդամք
`
երկու
արքեպիսկոպոսունք,
երկու
եպիսկոպոսունք,
չորք
վարդապետք,
Հոգաբարձուն
եւ
Քարտուղարն,
հանդերձ
գրագրօք,
եւ
այլն:
Յանկեան
արեւմտեան
հարաւային
արտաքին
պարսպին
կան
Բաղանիք,
յոր
անուն
եւ
մերձաւոր
դուռնն
կոչեցաւ:
-
Մեծ
մասն
միջոցի
արեւմտակողման
կրկին
պարսպացն
պարտէզք
են
եւ
ծառաստանք,
եւ
աւազան
մի
մեծ
զառաջեաւ
Վեհարանին.
մեծ
մասն
ծառատնկոցն
եւ
աւազանն
մեծ
`
արդիւնք
են
Ներսիսի
Ե,
որ
իբրեւ
երեսուն
հազար
ծառս
ետ
տնկել,
եւ
կամէր
բիրաւորս
եւս
յաւելուլ:
Ագուգայ
ջրաբեր
անցանէ
ընդ
պարտէզն
այն
եւ
երթայ
՚ի
Հիւրանոցն:
Անդստին
՚ի
սկզբանէ
նորոգութեան
Էջմիածնի
`
մեծ
խնամ
կալան
կաթողիկոսունք
զջրոյ
`
՚ի
պէտս
վանացն
եւ
գեղջն,
եւ
մարթ
է
մի
՚ի
մեծագործ
եւ
պիտանի
վաստակոց
նոցին
համարել
զպէսպէս
շտեմարանս
եւ
ճանապարհս
ջրոց,
զոր
յԷջմիածին
եւ
՚ի
սահմանսն
յարդարեցին
`
բազում
երկամբք
եւ
ծախուք
`
յերկուց
դարուց
հետէ:
Եւ
նախ
Փիլիպպոս
կաթողիկոս,
որպէս
՚ի
սկզբան
յիշեցաք,
դարձոյց
եբեր
զջուր
Կիւզէլ
տէրէ
անուանեալ
վտակի
Արագածոյ
`
՚ի
Քասաղ,
արքունի
հրամանաւ
զկէս
նորին
սեփականեաց
Վաղարշապատու
եւ
Էջմիածնի.
յորոյ
վերայ
վիճեցան
բազում
անգամ
ա
'
յլ
գիւղորայք,
այլ
ոչ
կարացին
գրաւել:
Նոյ
կաթողիկոս
առ
՚ի
ցամաքեցուցանել
զխոնաւութիւն
գետնայարկի
վանացն,
ետ
հատանել
ջրհոր
կամ
գուբ
ստորերկրեայ,
եւ
անցուցեալ
ընդ
յատակ
տաճարին
եւ
ընդ
բովանդակ
միջոցն
եւ
ընդ
պարիսպն,
եհան
ընդ
հարաւոյ
կոյս
՚ի
կողմն
վանաց
Ս.
Գայիանեայ,
ջուր
բաւական
՚ի
պէտս
ջրաղացի
միոյ.
զայս
եւ
զայսպիսի
ստորերկրեայ
գնացս
ջուրց
`
Քանքան
կոչեն:
Այլ
զի
ոչ
բաւեաց
այն
՚ի
լրումն
պիտոյիցն:
Սիմէոն
կաթողիկոս
յամի
1768
փորեաց
միւս
եւս
քանքան
ժողովիչ
ջուրց
յատակի
տաճարին
եւ
բնակարանաց,
եւ
ած
խառնեաց
՚ի
փիլիպպեանն:
Դարձեալ,
Յակոբ
կաթողիկոս
Ջուղայեցի
ետ
ածել
ջուր
՚ի
Քասաղ
գետոյ
՚ի
ներքուստ
Վաղարշապատի,
եւ
՚ի
հիւսիսոյ
կուսէ
վանացն
բերեալ
ընդ
երկրաւ
եհան
՚ի
պարտէզ
կաթողիկոսարանին,
եւ
անտի
քարուկիր
ագուգայիւք
`
՚ի
Ղազարապատ,
յորմէ
ելեալ
խառնէր
՚ի
նախագրեալ
ջուր
քանքանին
`
ոռոգանել
զդաշտավայրն,
հոլովել
ջրաղաց
մի
եւ
բամբակադիզ
մեքենայ:
Հանեալ
էր
Յակոբայ
եւ
այլ
քանքան
՚ի
նոյն
Քասաղ
գետոյ
եւ
ածեալ
՚ի
հարաւակողմն
վանացն,
ուստի
ելեալ
թափէր
՚ի
լճակ
մի,
այլ
յետոյ
խափանեցաւ
այն.
նոյնպէս
եւ
վերոյգրեալ
ջուրք
քանքանացն
ժողովէին
՚ի
ծովակ
մի
փորեալ
՚ի
նմին
կաթողիկոսէ
Յակոբայ
`
՚ի
Հր.
Ել.
Էջմիածնի,
հանդէպ
Շօռլու
եւ
Ղօռլու
գիւղատեղեաց:
Նորին
Յակոբայ
շինեալ
էր
եւ
այլ
երիս
ծովակս
՚ի
Հս.
Վաղարշապատաւ
՚ի
կողմն
Ս.
Խաչ
(
Մօլլատուրսուն
)
գեղջ,
՚ի
պէտս
ոռոգման
անդաստանաց:
Արարին
եւ
վերջին
կաթողիկոսունք
ոմանք,
որպէս
եւ
Գէորգ
Դ,
նորոգութիւն
`
յագուգայս
եւ
՚ի
ջրշեղջս
Քանքանին:
Մեծագոյն
շինուած
միջնապարսպաց
Էջմիածնի
`
է
բազում
անգամ
յիշեալն
Ղազարապատ,
հիւրանոց
ընդարձակ,
որ
գրաւէ
գրեաթէ
զամենայն
շինուածս
հարաւակողմանն,
մասամբ
յարեւմուտս
՚ի
վերայ
սեղանատանց,
եւ
մեծագոյն
եւս
մասամբ
յարեւելս
կոյս,
կրկնայարկ
եւ
եռայարկ,
՚ի
քարէ
եւ
յաղիւսոյ,
երեսուն
եւ
աւելի
սենեկօք,
շինեալ
՚ի
Ղազարայ
կաթողիկոսէ
յամի
1750,
որպէս
եւ
արձանագրեալ
է
՚ի
վերայ
մեծի
դրանն
հարաւայնոյ.
Ի
ՌՃՂԹ
թուին.
Աստուածային
շնորհիւ
լցեալ
Տէր
Ղազարոս
հովիւն
ընտրեալ,
Եւ
պատրիարքըն
մեր
գովեալ,
Կրկին
զաթոռն
մեր
լուսաւորեալ
Չքնաղ
ձեւով
ազնիւ
կազմեալ,
Զոր
տեսանողքն
եղեն
ափշեալ.
Քաղցր
անուամբ
զսա
պսակեալ
Ղազարապատ
վերաձայնեալ:
Ի
վերնայարկի
արեւմտեան
մասին
Ղազարապատի
`
Եուսուֆեան
պայազատք
Պօղոս
եւ
Պետրոս
`
պաշտօնեայք
փոխարքային
Եգիպտոսի
եւ
Ստեփան
Սահակեան
նոցին
գործակից,
յամին
1839
ետուն
զծախս
շինութեան
երից
սենեկաց,
իւրաքանչիւր
`
յարեւելեան
դիմի
նոցին
արձանագրելով
զյիշատակ
իւր:
Յետ
ամենայնի
նորոգեցաւ
տեղիս
յամի
1879:
Միջոց
արեւմտեան
մասին
Ղազարապատին
է
քառակուսի,
գեղեցիկ
պարտէզ
եւ
աւազան
կամ
ծովակ
՚ի
միջի.
իսկ
արեւելեան
մասն
է
ընդարձակագոյն
պարտէզ,
յորոյ
հիւսիսոյ
`
յարեւելեան
պարսպին
են
այլ
եւս
պարտէզք
եւ
ախոռք
եւ
գոմք
անասնոց:
