Այրարատ

131. ՍՕԼԱԿ. ՄԱՅՐԱԳՈՄ

Կիսով փարսախաւ ՚ի մտից հարաւոյ Կեչառուաց, անջրպետեալ ՚ի նմանէ երկարաձիգ քարաբըլրով, մերձ ՚ի Հրազդան գետ ` կայ Մաքրավանք գիւղ հայաբնակ, 30 տամբք, եկեղեցին համանուն հին եւ քարաշէն, որ անսիւն բարձր կամարօք բառնայր զկաթողիկէն , արդ կործանեալ եւ փայտիւ ծածկեալ է: Աւանդէն թագաւորի ուրումն Պարսից կամեցեալ քակել զեկեղեցին  եւ շինել քարամբքն կամուրջ ՚ի վերայ գետոյն, այլ յանկարծօրէն մոլեալ կաղեալ, վասն որոյ եւ կոչել զտեղին Շահ ռուտուռան, զոր յետոյ փոխեալ այլազգեացն ասեն Էշեկ-ղուտուռան: - Մղոնաւ ՚ի Հր. Մաքրավանից առ գետեզերբն կայ Ազփարա գիւղ հայաբնակ, 30 տամբք եւ Ս. Ստեփանոս եկեղեցաւ: - Ժամաւ կամ փարսախաւ ՚ի Մ. Հր. սորին ` նոյնպէս առ գետովն կայ Քաղսի գիւղ մեծ հայաբնակ, 50 եւ աւելի տամբք ՚ի խոր ձորեզեր Հրազդանայ, հին եւ քարաշէն եկեղեցին Ս. Աստուածածին քայքայեալ տանեօք եւ մասամբ որմոցն `  կարկատեալ է փայտիւ: Սուղ ինչ ՚ի վերոյ գեղջըն կամուրջ փայտեայ արկեալ է ՚ի վերայ գետոյն, ՚ի պէտս գնացողաց յամարանաց Զինճիրլեայ: - Ժամաւ եւս ՚ի ստորեւ խաղալով ընդ գետն, ՚ի միջավայր  արեւմըտագնաց ընթացիցն եւ յահեակ կողմանէ ( որ է հարաւոյ ) ՚ի տափարակ վայրի կայ Սօլակ գեօղ մեծ, եւ կամուրջ փայտեայ արկեալ ՚ի նմին: - Սակաւուք հեռի ՚ի շինէն յարեւմտեան հիւսիսակողմն ` ՚ի բարձրութեան դժուարամատոյց  խորաձորոյ լերանց ` կայ եկեղեցեակ  մի փոքրիկ հնաշէն սրբատաշ քարամբք, յորում արձանագիր 1224 ամի ` յայտնէ զկոչումն տեղւոյն Տափակմայրի, եւ զեկեղեցւոյն ` Ս. Աստուածածին.

Ես Յովանէս ծառայ Քրիստոսի ետու զիմ հոգոյ արդիւնս (որ)քան զոր ըստա(ցայ) ի յարդար վաստակոց ի Սուրբ Աստուածածինս ի Տափակ-մայրոյ. եւ սպասաւորք սուրբ եկեղեցւոյս խոստացան ի տարւոջն Բ (աւր ժամ) Ա Աստուածածնին  տաւնին, եւ Ա Սուրբ Սարգսին, որ խափանէ դատի յԱստուծոյ եւ իմ մեղացն պարտական  է. Ա մատուռն Յովհաննիսի է. Թ. ՈՀԳ:

Կայ միւս եւս արձանագիր, այլ ուրեք եղծեալ եւ ոչ աւելի ինչ ցուցանէ: - Անունն եւ մերձաւորութիւնն ՚ի Բջնի եւ բնութիւն տեղւոյն մայրեւոր եւ ծառախիտ, յայտնեն զսա լինել Մայրոյ վանս կամ Մայրավանս, հիմնեալ յառաջ քան զ ' Էդար, եւ անուանի եղեալ յաւէտ ՚ի սակս բնակութեան անդ Յովհաննու փակակալի մեծի եկեղեցւոյ Ս. Գրիգորի, կամ կաթողիկոսարանին որ ` ըստ պատմչաց մերոց ` յայնմ ժամանակի փիլիսոփայ  կատարեալ եւ բանիբուն ճանաչիւր. եւ զի ոչ տարաւ զնա ընդ իւր Եզր կաթողիկոս ՚ի գնալն ՚ի ժողովն Կարնոյ եւ միաբանեալ ընդ Հերակլի կայսեր ՚ի դառնալն նորա ոչ ել ընդ առաջ ընդ ուխտի եկեղեցւոյն, զչարեալ  ընդ արհամարհանս իւր,  կամ ընդ միաբանութիւն կաթողիկոսին, մինչեւ կշտամբել իսկ զսա եւ ըստ անունն բասրել յեզր հաւատոյ ասելով զՀայս վարեալ. եւ խստագոյնս եւս ինքն կշտամբեալ ՚ի կաթողիկոսէն ` « երթեալ առկայանայր ՚ի Մայրոյ վանս, որ ՚ի ծործորս լերինն ամրոցին Բջնոյ. եւ սակս ՚ի նմա բնակելոյն Յովհանայ ` փոխեալ Եզրի զանուն տեղւոյն Մայրոց վանաց Մայրագոմ զնա անուանէր եւ զՅովհան ` Մայրագոմեցի բայց վասն զի յայնմանէ եւս տեղւոջէ հրամայէր զնա հալածել ` ապա չուէ գնայ ՚ի գաւառն Գարդմանայ »: