62.
ՀՈԳԷՏՈՒՆ
ՉԷՍԱՐԻ.
ՇԱՂԱՏ.
ԾԱՏՈՒՐԻ
ԿԱՄՈՒՐՋ
Դարձ
արասցուք
անդրէն
ընդ
կրունկն
մինչեւ
ի
ձորաբերանն
Սուլեմայ
`
ուստի
սկսաք
զվերելքս,
եւ
իջցուք
ընդ
հարաւադէմ
հովիտ
Եղեգեաց
մինչեւ
ի
խառնուրդսն
ընդ
Արփայի,
Հզօրագոյն
եւ
ստորինս
այս
մասն
գետոյն
Եղեգեաց
Քօյթուլ
կամ
Ղօյթուլ
կոչի
յանուն
մեծի
գեղջ,
այլ
ձոր
նորին
անուանի
եւ
Հաջի-սամլու,
որոյ
ընդարձակագոյն
է
վերին
կողմն,
անձուկ
ստորեւն,
եւ
կայ
ի
միջի
ձորոյն
Սրկղօնից
յարեւելից,
եւ
Ապանայ
`
յարեւմտից.
շէնք
սակաւք
են
ի
նմին
եւ
ոչ
ինչ
կարծեմ
նշանաւոր
յայտնեալ
`
բայց
ի
կամրջացն:
-
Իբր
երկու
մղոնաւ
ի
Հր.
նախայիշեալ
Չիպուգ
կամրջի
եւ
Հասան
գեղջ
`
յահեկէ
գետոյն
կայ
փոքրիկ
վայելչագիր
գիւղ
այլազգեաց
Ալիշան-փայասի,
իբր
10
տամբք:
-
Կիսով
մղոնաւ
կամ
նուազ
եւս
ի
Հր.
գեղջս
արկեալ
է
ի
վերայ
ձորոյն
կամուրջ
փոքր
`
Ծատուրի
անուանեալ,
քարաշէն
եւ
միակամար,
կմրաձեւ
բարձրացեալ
ի
միջակին,
13
Չ.
երկայնութեամբ
կողմանէ
ի
կողմն,
իբրեւ
լայնութեամբ
եւ
իբրեւ
9
ի
բարձրութիւն:
Ի
հիւսիսային
դիմի
արեւելակողմանն
ի
սրբատաշ
վիմի
արձանագրեալ
է
բանս
չափաւ,
զոր
բազում
աշխատութեամբ,
վասն
բարձրութեան
տեղւոյն,
ընդօրինակեալ
է
Քաջբերունի,
եւ
յայտնէ
զամ
շինութեան
1666.
Ի
թուին
Հայոց
հազար
ամին
-
Հարիւր
եւ
հնգետասան
աւելին,
Շնորհաւք
ամենազաւրին
-
Աւարտ
եղեւ
այս
շինուածին.
Կամաւն
Աստուծոյ
ես
Սարգիս
վարդապետ
առաջնորդ
Շատինու
անապատին
միաբանեցաք
ձեռնտվութեամբ
Ղ
միաբանիս
(
կամ
միաբանքս
)
եւ
բազում
ողորմութեամբ
շինեցաք
զկամուրջս
ի
հայրապետութեան
Հայոց
Տեառն
Յակոբայ,
ի
թագաւորութեան
Պարսից
Շահ
Սիւլէյմանի.
Ոչ
յարձանէ
աստի
եւ
ոչ
այլուստ
ուսանիմք
զպատճառ
Ծատուրի
կամուրջ
կոչմանն:
Երկու
մղոնաւ
յելից
հարաւոյ
նորին
առ
լեռնաոտամբ
անջրպետաւ
Սրկղօնից
ձորոյն
`
կայ
հանգրուանն
Քեաղիդ,
որ
թուի
ինձ
նշանակել
զանուն
Գաղատայ
գեղջ
հին
ցուցակին,
այն
որ
հարկէր
10
բեռն:
-
Նոյնքան
հեռի
ի
սմանէ
ի
ստորեւ
(
ի
հարաւոյ
)
եւ
յաջմէ
գետոյն
կայ
միակ
մեծ
եւ
հուսկ
գեօղ
ձորագետոյս
`
Քօյթուլ,
զոր
անուն
ոչ
կարեմ
յարմարել
ընդ
հին
Ցուցակին.
բայց
ասի
արդ
կոչիլ
եւ
Կոտուր.
միթէ
նշանակիցէ
`
սա
զԿտրօնք
գիւղ
Վայոց
ձորոյ:
-
Բանակեալ
է
արդ
ի
Հայոց
գաղթականաց
ի
Պարսից
մարզէ,
տունքն
աւելի
քան
զյիսուն
`
հողաշէնք
են
եւ
տափարակ,
այլ
ի
միջի
ծառոց
եւ
այգեաց
վայելչանիստք
եւ
ի
բարձրաւանդակի:
Ի
գալ
գաղթականին
Հայոց
յամի
1829,
տեղի
ետուն
4
կամ
5
տուն
բնակիչքն
Թաթարք:
Հայք
տնկեցին
այգիս,
յորմէ
եւ
գործեն
արդ
գինի
առատ.
են
նոցա
եւ
մրգաբերք,
ծիրանիք,
խնձորենիք,
փշատենիք,
այլ
եւ
անդք
բամբակի,
արտորայք
ցորենոյ
եւ
գարւոյ.
գործեն
եւ
կտաւ:
Բայց
զի
տեղին
սեփական
կալուած
է
Հասան
Ալի
սուլթան
պարսկի
Չուացւոյ,
հարկին
նմա
ամ
ըստ
ամէ
չափ
ինչ
ցորենոյ
եւ
գարւոյ:
-
Երկու
մղոն
բացագոյն
ի
Ղօյթուլայ
ընդ
հարաւ
ընթացեալ
գետն
Եղեգեաց
`
թափեալ
խառնի
ի
ծոց
Արփայի,
յորոյ
վերայ
սակաւուք
հեռի
ի
խառնրդոցն
`
յերեւելից
կուսէ,
եւ
մղոնաւ
ի
Հր.
Քէշիշքէնտ
գեղջ
Սրկղօնից
`
կայ
կամուրջ
մի
եւս
կրաշաղախ
քարամբք.
միակամար,
անգիր
եւ
անծանօթ
ի
շինողէ:
-
Աստ
սպառին
եւ
սահմանք
գեղեցիկ
եւ
արժանայիշատակ
Ձորոյն
Եղեգեաց,
այլ
որպէս
ի
սկզբան
ասացաք,
յարեմք
ի
նոյն
եւ
զձորակսն
որ
յարեւմտից
կամ
յաջ
կողմանէ
Հաջիսամլու
ձորոյ,
եւ
յարեւմտեան
մասին
աջակողմանն
Արփայի: