Տեղագիր Հայոց Մեծաց

189. Նահանգս այս որ 'ի հարաւոյ կայ Սալիանայ եւ 'ի մտից Կասպից ծովու, յարեւելից Ատրպատականի եւ 'ի հիւսիսոյ Կիլանայ Պարսից, (յորոց հանին զսա Ռուսք յամին 1812), վերջին սահման էր Հայոց 'ի հարաւոյ արեւելից, եւ ոչ բովանդակն, այլ որպէս թուի հիւսիսային կողմն եւեթ մասն էր Փայտակարան աշխարհի, եւ գետն Պալարուտ որ սահման հատանէ ընդ Մուղան` բերէ զանուն ԲԱՂԱՌՈՏ եւ ՌՈՎՏԻԲԱՂԱ գաւառաց Կազբիցն Հայոց, եւ ԱՌՈՒՍն աւան զԱՌՈՍՊԻԺԱՆԻ: Ի վաղ ժամանակս ազգ Կասպից բնակեալ էր յերկրիս, եւ Դելք եւ Դելումք 'ի հարաւոյ կուսէ. Հայոց նուաճեալ զհիւսիսային մասնն կոչեցին յանուն Փայտակարան քաղաքի, այլ եւ 'ի հին անուն ազգին եւ ծովուն կոչէր ԿԱԶԲՔ: Արեւմտակողմն երկրին լեռնախիտ է եւ բարձր, արեւելեանն հարթ եւ բարեբեր, ջերմ եւ բարւոք կլիմայիւ, վասն որոյ եւ յաջողէ անդ մշակութիւն հարաւասէր բուսոց: Յերիս գաւառս տրոհի նահանգս, յԱՐՔԵՒԱՆ, ՍԷՓԷՏԱՇ եւ ԼԷՆՔՈՐԱՆ, յորս միահամուռ 235 շէնք համարին ընդ մեծ եւ ընդ փոքր, բնակիչք 35, 000 մահմետականք, իսկ Հայք 200 եւեթ ոգիք ասին լինել:

190. Յառաջնումն գլխաւոր տեղի է Արքեւան աւան մերձ 'ի ծով, յեզր Վիլաշ գետոյ, յորոյ հիւսիսոյ բազում գետք մանունք մտանեն 'ի ծով. եւ առ բերանովք նոցա կայ Գըզըլաղաճ գեօղ յունչ ցամաքի, եւ յանուն նորա կոչի ծովածոցն գործեալ 'ի ցամաքակղզւոյն Սալիանայ, մերձ 'ի գեօղն կայ Սարա կղզեակ, առ որով հանգրուանք մարտիկ նաւաց Ռուսաց: - Ի ՍԷՓԷՏԱՇ գլխաւոր տեղի է Առուս աւան զոր նախ յիշեցաք յահեկէ Վիլաշայ: Իսկ 'ի ԼԷՆՔՈՐԱՆ համանուն իշխանանիստ քաղաքն յեզր ծովուն եւ 'ի բերան յարանուն գետոյն, ուր նաւահանգիստ է անքոյթ եւ վարուն, եւ անտի հանեն զորիզ եւ առաքեն 'ի Ռուսս. տունք քաղաքին շրջապատեալ են պարտիզօք. ունի եւ բերդ ամուր 'ի Ռուսաց կառուցեալ: Ի բնակիչսն են եւ 34 երդ Հայք, եկեղեցեաւ հանդերձ: - Ի սպառուած նահանգին 'ի սահմանակցութեան Կիլանայ կայ ԱՍՏԱՐԱ քաղաքաւն, 'ի բերան համանուն գետոյ. աստ նստին պայազատք խանից Թալիշայ: