Ամարանոց Բիւզանդեան

Հեղինակ
ԻՆՃԻՃԵԱՆ ՂՈՒԿԱՍ ՎՐԴ.  

Բաժին
Հայագիտութիւն  Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Աշխարհագրութիւն  
Դիտել

 

1 Թօգմագ պուռնի, առ որով է Իսթէնեէ, յոյն Սդէնի'ա: Բնակեալ ՚ի տաճկաց, ՚ի յունաց, եւ ՚ի սակաւոց հայոց:

 

257

Գեղեցիկ արարք ` բընութեան ձեռին,

զմի միայն տեսիլ ` հիւսել ընդ բազմին,

չքնաղ տեսարան ` աչաց դիտողին,

բազմիլ ՚ի մի վայր ` շրջիլ ՚ի բազմին:

 

258

Ճարտար են կազմուածք ` դիրք Իսթենեային,

պարուց Ճեմարան ` տեսութեանց երկրին,

ուր ծոց, ծով, հովիտ ` դաշտ, բոլորք լերին,

ուր հոսանք ջըրոյ ` ՚ի մի պար կարգին:

 

259

Ունի եւ բնութիւն ` զիւր ցոյց հանդիսին,

եւ բնութիւն գիտէ ` պար առնուլ ինքնին,

որ զկերպարանեալս ` կերպ բազմագունին,

ձեւով պարակցէ ` որպէս հարսնածուին:

 

260

Զբարձրահասակաց ` ըզբանակ լերին,

սաղաւարտելոց ` զօրէն զինուորին,

ուրեք ՚ի մի կարգ ` ուրեք յերկկարգին,

պարասահմանէ ` շրջանաձեւին:

 

261

Զի գիծք բընութեան ` ոչ ուղիղ բերին,

ձեւաւոր գիծք զարդք ` սիրելիք նորին,

իւր ծոցք, իւր հովիտք ` նաեւ փեղկք լերին,

քերովբք քանչակեալք իբր ՚ի կոփածուին:

 

262

Ըզգարշապարօք ` կաճառաց լերին,

համածաւալէ ` ըզդիպակ դաշտին,

պճնազարդելոյն ` յիւր վերջաւորին,

դոգցես փակելոյ ` ՚ի յառագաստին:

 

263

Թէ մի կարգ ձուլէ ` զգըրանդիս լերին,

դաշտավայր ձեւէ ` զամփոփեալ միջին,

իսկ թէ երկկարգեան ` աջին ահեկին,

հովիտ հատանէ ` սիրելիս սրտին:

 

264

Ոչ թէ նոր էակ ` ըստեղծու յիրին,

այլ զորս օր ըստ օր ` առ իս երեւին,

նոր ձեւովք կարգօք ` դընէ հանդէպ իմ,

պատրէ զիս տեսլեամբ ` որ միամըտիմ:

 

265

Իսկ թէ առ սօքօք ` առաւելացին,

ձիրք ծովածոցոյ ` ընթացք գետակին,

զայն վայր ոչ փոքր ինչ ` այլ մեծ հանդիսին,

հարսնարան գրեա ` բընութեան խաղին:

 

266

Այսպէս ըզսփռեալս ` ընդ պէսպէս կողմին,

երբեմն ՚ի մի կողմն ` հաւաքէ երկրին,

որպէս թէ զտեսիլ ` մեծին բոլորին,

պատկեր ներկելով ` ՚ի համառօտին:

 

267

Բայց ուր ըզբազումս ` հաւաքէ ՚ի մին,

եւ ըզմեծագոյն ` ՚ի փոքրագունին,

անդ ոչ կատարեալ ` այլ յանկատարին,

հարկ է ցուցանել ` զտեսիլ բորորին:

 

268

Դաշտ Իսթենեայիս ` տեսլեամբ հեշտալին,

ընդ երկայն ձըգի ` ընդ նեղ միջոցին,

մինչ յարքունական ` ՚ի ճանապարհին,

որ Պէյօղլուէ ` Պիւյիւք տէրէին:

 

2 69

Զոր դաշտ ձայնեցի ` հովիտք են կրկին,

ընդ որ ջուրք յաւէրժք ` կարկաջահոսին,

՚ի մի հաւաքեալ ` անդ ՚ի մէջ հովտին:

ընդ մեծ թաղ տաճկաց ` առ ՚ի ծով բերին:

 

270

Նաեւ առ պիտոյս ` բընակչաց շինին,

ընդերկրեայ անցիւք ` յաղբիւր ինչ հոսին,

որով նուազեալ ` ընթացք իւր առուին,

փոքրիկ երեւի ` զեղչեալն ըստ մասին:

 

271

Լերինք իւր ներքին ` նիւթ կաւակերտին,

2 նաւուք փոխադրեալ ` մինչ ՚ի Յէյեուպին,

իւր կաւ սպիտաւ ` ընդ ոտիւք կոխելին,

անօթ պատուական ` ՚ի ձեռս բառնալին:

 

272

Ծով սորա երկրորդ ` յետ քրքաղաճին,

եւ նաւահանգիստ ` ՚ի Վօսբօրօսին,

՚ի յելից ՚ի մուտս ` յեղջիւրաձեւին,

3 մղոնաչափու ` երկայնեալ ձգին:

 

273

4 Մեղարացին այն ` Լասթէնիս նախկին,

յիւր անուն կնքեաց ` զտեղին պանծալին,

կամ ըստ պատմելոյ ` ըՍտեփաննոսին,

Լէօդէնիոս ` յոյնք անուանեցին:

 

274

Յորոյ ՚ի լերինս ` նախնիք պաշտէին,

զԱմֆիարաոս ` զանըրջոց բագին,

մոլար կուրութիւն ` ախտացեալ ազգին,

միշտ ըզսուտն ընտրէ ` փոխան ճշմարտին:

1 Այսպէս կոչեցաւ այս սար ծովու ` զի ՚ի վաղ ժամանակս բազում Օճիռս գործեցին Թօգմագճիք որջացեալք ՚ի սմա այն է ` ասպատակք ծովու:

2 Վնասքն ` զոր ծործեաց սաստկութիւն անձրեւին յամին 1789, ՚ի գիւղօրէս նեղուցին մինչեւ ցայժմ յիշատակեալս, եղեն. ՚ի Պէշիքդաշ կործանեաց տունս ինչ, զկամուրջն, եւ զկէս ջրաղացից, սպան զերիվարս, լից աւազով զբաղանին. ՚ի օրթաքեօյ կործանեաց զերկուս տունս, եւ զբազմաց տանց որմունս, սպան զերկուս ոգիս. ՚ի Գուրուչէշմէ կործանեաց զորմունս պարտիզաց, եւ զտուն մի յորում մեռաւ եւ եւ տեառն տանն. ՚ի պէպէք զերիս տունս, զվէմս գերեզմանաց հոլովեաց մինչեւ ՚ի ծովեզր. ՚ի Իսթէնեէ կործանեաց զմի տուն եւ զվեց եղինս վարեաց ՚ի ծով. թո ' ղ զայլ վնասս զորս գործեաց յամենայն տեղիս, ուրեք սակաւ, եւ ուրեք բազում զկարասիս տանց վարելով ՚ի ծով, զծառս եւ զքարինս արկանելով ՚ի վերյ տանց եւ ՚ի ճանապարհի, եւ աւազով լցուցանելով զամենայն ընթերակայ տունս եւ զճանապարհս ուստի անցանէր հեղեղն:

3 Ճիլլիոս զծոց չէնկել գեղջ մեծ դնէ քան զծոց Իսթէնէային. այլ ծոց չէնկէլ գեղջ լայնեալէ, եւ ալէկոծի եւս ՚ի յուզիլ հրաւային հողմոյ:

4 Դիոնէսիոս այսպէս կոչէ զսա. իսկ առ Պլին, գտանի անուն ինչ գրեալ Քասթէնէս, ( յամենայն ձեռագիրս ` որպէս ծանուցանէ Հարտուին քաջ թարգման Պլինիոսի, ) զոր Ճիլլիոս նոյն համարի ըստ Լասթենեայ: