Ստորագրութիւն հին Հայաստանեայց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

  Այսպէս գրի յերկուս ձեռագիրս եւ ՚ի տպագրեալն աշխարհագրութեան Խորենացւոյն, իսկ ՚ի միում ձեռագրի եւ առ Բուզանդայ, որպէս եւ առ Եղիշէի թղթ. 74 եւ ըստ ձեռագրի միում, գրի Զարաւանդ: Այլ գրչութիս Զարեւանդ յաւէտ սովորական թուի, ըստ որում տեսանի եւ ՚ի վկայութեանց անտի նախնեաց` զորս եդաք ՚ի ներածութեան նահանգիս: Իսկ առ Խորենացւոյն Զարուանդ գրի, ո'չ միայն յաշխարհագրութեան, այլ նաեւ յերիս ձեռագիրս պատմութեան նորին ՚ի ա. 5 ըստ ձեռագր. 6. ուր դնէ եւ զպատճառ անուանակոչութեանն յանուն միոյ յորդւոցն Քսիսիւթրեայ, այսինքն է` Նոյի, բերելով յանգիր գրուացացն Ոլոմպիոդորայ. * Քանզի կողմանքն արեւելից դրուան զՍեմ կոչեն (զորդի Նոյի) եւ Զարուանդ զգաւառն անուանեալ ասեն մինչեւ ցայժմ: Առ նախնիս բազում ուրեք ընդ Հերայ ՚ի գործ ածեալ` նշանակէ զՊարսկահայս առհասարակ, որպէս գրեցաք վերագոյնդ:

Սոյն այս անուն երեւի մեզ լինել, որ առ Պլինիոսի զ. 27 ըստ ձեռագրաց կոչի Զօարանտա, կամ ըստ տպ. Զօրօանտա: Որ է տեղի` ուրանօր զՏիգրիս ՚ի վեր յառնել ասէ յետ անցանելոյ ընդ չԴաւրոս (կամ ընդ Տօրոս) ընդերկրեայ ճանապարհաւ, եւ ոչ ուր յերկիր ընկղմի առ ՚ի անցանել ընդ Տօրոս` որպէս համարի Քալմէ ՚ի բառարանի իւրում ՚ի բառն Տիգրիս: Եւ թէպէտ Սալմասիոս ՚ի լէ. գլ. Սօլինոսի զայս յԱսորեստան կարծէ լինել, բայց յայտ է թէ` սահմանք վերջին գաւառաց եւ նահանգաց մերոց բազում ուրեք ՚ի գիրս նախնեաց խառն յօդին ընդ սահմանակից աշխարհս: