Աշխարհագրութիւն չորից մասանց աշխարհի. Ասիա

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Այս գաւառ սահմանակից է Տիատինոյ, Պայէզիտոյ եւ Ալաշկերտի. յորոյ անուն անուանի եւ երբեմն: Լի է սահման որ գիւղօրէիւք քրդաց եւ հայոց. որք են անմիջապէս ընդ իշխանութեամբ փաշային Պայէզիտոյ:

Երեւելի գիւղօրէք հայոց են յետագայս:

Ղարաքիլիսա. Օնճալու: Գիւղ մեծ: Նավիկ, կամ Նավկա գեղ: Ջաջուռ իրիցու գեղ: Երանոսի գեղ: Գիւղ մեծ:

Սեֆեր աղայի գեղ: Խտրի գեղ: Ճըմըքան: եւն:

Իւչ քիլիսա: Մենաստան եւ եկեղեցի մեծ կոչեցել յանուն սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին, կառուցել ՚ի լերին որ ՚ի հնում կոչէր Նպատ, առ որով անցանէ Եփրատ կամ Միւրատ գետ. իբրեւ 3 ժամաւ հեռի ՚ի Տիատինոյ, եւ իբրեւ 3 օթեւանօք յԷջմիածնէ: Աստ նստի առաջնորդ համօրէն սահմանաց փաշայութեան Պայէզիտոյ: Եկեղեցի սորա առհասարակ քարաշէն բարձր եւ մեծ, զոր ՚ի Հերակլեայ կայսերէ շինել պատմեն, թէպէտ եւ նախ առաջին սուրբն Գրիգոր հիմնեաց անդէն եկեղեցի, որպէս ունիս տեսանել ՚ի Հին Հայաստան: ՚Ի տաճկաց կոչեցաւ Իւչ քիլիսա. իբր ՚ի նմանութենէ միւս Իւչ քիլիսային այսինքն Էջմիածին: Առ մենաստանաւս յառաջին ժամանակս լինէր տօնավաճառ այսինքն բանայիր մեծ, յորժամ կանգուն կայր թագաւորութիւն Պարսից: Եւ վսկ կոչէր ՚ի շրջակայից Շեհրատիլ, որ զնոյն նշանակէ. եւ մինչեւ ցայժմ ՚ի տեղիս տեղիս երեւին հետք կրպակաց նոյն շէհրատիլին կամ տօնավաճառին: ՚Ի վերայ Եփրատայ ունի կամուրջ քարաշէն միակամար, զի չէ ինչ լայն, եւ յամարայնի մարթ է նաեւ ոտիւք անցանել. ուրանօր մկրտեցան բազմութիւնք նախնեաց մերոց հարց հաւատոյս քրիստոնէութեան ՚ի ժամանակս լուսաւորութեան մերոյ ՚ի Սուրբ Լուսաւորչէն: