Թորոս աղբար

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
ՏԻԳՐԱՆԱԿԵՐՏԻ ԱՌԱՋՆՈՐԴԱԿԱՆ ԹԵՄՔ, ՀԱՅԱԲՆԱԿ ԳԱՒԱՌՔ, ԱՒԱՆՔ ԵՒ ԳԻՒՂՈՐԱՅՔ
       Ա. Տիգրանակերտ քաղաք. առաջին աստիճանի վիլայէթ, կեդրոն Առաջնորդութեան։
       Բնակիչք՝ Թուրք, Քիւրդ, Հրեայ, Քիլտանի, Ասորի, Յոյն, Հայ։ Քրիստոնեայք ունին Կաթոլիկ եւ Բողոքական մասեր։ Եկեղեցիք Հայոց Ս. Կիրակոս եւ Ս. Սարգիս։ Վարժարանք Հայոց՝ 7, ուսանողք՝ 400 մանչ, 80 աղջիկ. Ծախք վարժարանաց տարեկան՝ 22. 800 ղրուշ, կը հոգացուէր եկեղեցիներէն, ընկերութիւններէն եւ փոքր մաս մը՝ թոշակներէն։
       Կալուածք 2 եկեղեցեաց՝ քառսուն տուն, 2 եւ կէս փուռ, 2 ձիթաղացք, 6 խանութ, 2 տընկ., 1 պուզհանէ, 1 պարտէզ, 1 արտ՝ տասն քիլէ սերմամուտով, որոց տարեկան հասոյթն էր միջակ հաշուով 12. 250 ղրուշ Ս. Կիրակոսին, 10. 200 ղրուշ Ս. Սարգսին, իսկ ժողովրդեան հասոյթ կամ անուղղակի արդիւնքը՝ 22. 000 ղրուշ երկու եկեղեցեաց։ Ազգ. ուրիշ կալուածներ կան քաղաքին մէջ. մէկ ու կէս տուն՝ Ս. Էջմիածնայ եւ 28 խանութ ու 50 տուն՝ Ս. Երուսաղէմայ։ Ս. Երուսաղէմայ տեսուչն եւ գանձապետն էր Յօհաննէս էֆ. Մինասեան պատուաւոր եւ պատուական անձն։
       Քաղաքին շուրջը գտնուած Հայաբնակ գիւղորայք խառն՝ Ասորի Քիլտանի, Եզտի, Քիւրդ, Հայ՝ Բողոքական եւ Կաթոլիկ։
      
      
       Բ. Թեմ։ Տէրըկ աւան եւ գաւառակ։ Միւտիր ընդ վալիութեամբ Տիգրանակերտի։ Բնակիչք՝ Ասորի, Քիւրդ, Հայ։ Կը գտնուին Կաթոլիկ եւ Բողոքականք։
      
       Գ. Թեմ. Բշէրիկ գաւառ։ Միւտիր ընդ գայմագամութեամբ Ռընտվանու. Միւթասարիֆութիւն Սղէրտ։ Գաւառագլուխն է՝
      
       Դ. Թեմ։ Սլիվան գաւառ։ Գայմագամ ընդ վալիութեամբ Տիգրանակերտի։ Բնակիչք՝ Քիւրդ, Քնչու, Յոյն, Ասորի, Հայք։
       Գաւառագլուխն է՝
       Մուֆարղին աւան. Ի հնումն՝ Նփրկերտ կամ Մարտիրոսաց քաղաք։ 1 եկեղեցի՝ Ս. Սարգիս։ Տունք Հայոց՝ 80։ Երկու եկեղեցիք եւս կան հոյակապ, աւերակ՝ Ս. Աստուածածին եւ Մարտիրոսաց տաճար՝ Ս. Մարութայէն կառուցեալ։ Կայ եւ մի հոյակապ մզկիթ Պարսից՝ աւերակ։
      
       Ե. Թեմ. Հազրոյ գաւառ։ Միւտիր ընդ գայմագամութեամբ Սլիվանու։ Բնակիչք՝ Քիւրդ, Ասորի, Հայ, ուր կան նաեւ Բողոքական։ Գաւառագլուխն է՝
       Հազրոյ աւան, 2 եկեղեցի՝ Ս. Աստուածածին եւ Ս. Շամունէ։ Տունք Հայոց՝ 176։ Վարժարան՝ 1, աշակերտք՝ 50։
       ՀԱՅԱԲՆԱԿ ԳԻՒՂՈՐԱՅՔ
      
       Զ. Թեմ։ Լըճէ գաւառ։ Գայմագամ. ընդ վիլայէթութեամբ Տիգրանակերտու։ Բնակիչք՝ Թուրք, Քիւրդ, Ասորի, Հայ։ Գաւառագլուխն է՝
       Լըճէ աւան. 1 եկեղեցի՝ Ս. Աստուածածին։ Տունք Հայոց՝ 200։
       ՀԱՅԱԲՆԱԿ ԳԻՒՂՈՐԱՅՔ
       ՕՓՈՒՄ (ֆում). 1 եկեղեցի՝ Ս. Կիրակոս։ Տունք Հայոց՝ 90։
       ՍԱՌՆԻՍ. 5 եկեղեցի՝ Ս. Թովմաս, Ս. Սարգիս, Ս. Յակոբ, Ս. Թորոս, Մար-շամոյ, փլած։ Տունք Հայոց՝ 17։
       ՄԱԼԱԽՏԱՆ (մօլլայ) 1 եկեղեցի Ս. Շամունէ։ Տունք Հայոց՝ 20
      
      
       Է. Թեմ։ Հէյնէյ գաւառ։ Միւտիր ընդ գայմագամութեամբ Լճէու։ Բնակիչք՝ Քիւրդ, Հայ։ Գաւառագլուխն է՝
       Հէյնէյ աւան. 1 եկեղեցի՝ Ս. Աստուածածին, 1 վարժարան, աշակերտք՝ 80։ Տունք Հայոց՝ 295։
       ՀԱՅԱԲՆԱԿ ԳԻՒՂՈՐԱՅՔ
      
       Ը. Թեմ։ Բէչար գաւառ։ Միւտիր ընդ գայմագամութեամբ Լճէու։ Բնակիչք՝ Քիւրդ, Հայ։ Գաւառագլուխն է՝
       Բեչար գեղ. 1 եկեղեցի։ Տունք Հայոց՝ 12։
       ՀԱՅԱԲՆԱԿ ԳԻՒՂՈՐԱՅՔ
       Թ. Թեմ։ Խուլփ գաւառ։ Միւտիր ընդ գայմագամութեամբ Սլիվանու։ Բնակիչք՝ Քիւրդ, Հայ։ Գաւառագլուխն է՝
       Ահարօնք գեղ. 1 եկեղեցի՝ Ս. Եօթն Մանուկ։ Տունք Հայոց՝ 60։
       ՀԱՅԱԲՆԱԿ ԳԻՒՂՈՐԱՅՔ
      
       Ժ. Թեմ։ Խիան գաւառ։ Միւտիր ընդ միւթէսարըֆութեամբ Սղերտի։ Բնակիչք՝ Քիւրդ, Հայ։ Գաւառագլուխն է՝