ա.
Արքայն
Շահռուհ`
որ
նստէր
՚ի
Մաշաթ,
երկնէր
հանապազ
՚ի
սրտի`
յափշտակել
՚ի
ձեռաց
Իպրահիմ
շահին
զամենայն
իշխանութիւն,
եւ
տիրել
ինքնին
՚ի
վերայ
Պարսից:
Ապա
գտեալ
նորա
պարապ
ժամանակի`
առաքեաց
զօրս
՚ի
վերայ
նորա.
եւ
ձերբակալ
արար
զնա,
եւ
զեղբայր
նորա.
եւ
ոչ
խնայեալ
՚ի
կեանս
նոցա`
ետ
սպանանել
զնոսա:
Այլ
որք
թշնամութեամբ
էին
ընդ
Շահռուհայ`
յարեան
՚ի
վերայ
նորա.
եւ
զրկեալ
զնա
յաչաց`
թագաւորեցուցին
՚ի
տեղի
նորա
զօտար
ոք`
շահ
Սիւլէյման
անուամբ.
զորմէ
ասէին
լինել
յազգականութենէ
Շահսէֆեանց:
Զչարեալ
ընդ
այս
բարեկամացն
Շահռուհայ
կալան
զՇահսիւլէյման,
եւ
բրեցին
զաչս
նորա.
եւ
եդին
վերստին
զկուրացեալն
Շահռուհ:
Բայց
բազումք
յիշխանաց
ոչ
կամեցան
հնազանդիլ
նմա,
այլ`
իբր
ինքնագլուխ
լեալ`
բռնանային
՚ի
վերայ
բազմաց,
եւ
մաքառէին
ընդ
միմեանս.
եւ
այնուհետեւ
բովանդակ
աշխարհն
Պարսից`
ընդ
նմին
եւ
աշխարհն
Հայոց
՚ի
ծփանս
ալեկոծութեան
վրդովեալ
տատանէր.
եւ
ընդ
ամենայն
տեղիս
ոչ
այլ
ինչ
էր
տեսանել,
բայց
եթէ
սուր
եւ
մահ,
տուգանք
եւ
տանջանք,
սուր
՚ի
մարտադրութենէ
նախարարաց.
մահ
յասպատակութենէ
ելուզակաց.
տուգանք
ինքնագլուխ
իշխանաց.
եւ
տանջանք
հարկապահանջ
բռնաւորաց:
Եւ
յայսմ
ամենայնի
ազգք
Հայոց`
որք
կային
ընդ
տէրութեամբ
Պարսից,
կրեցին
զանբերելի
աղէտս.
քանզի
որք
միանգամ
բռնակալէինն,
անդադար
տուրս
պահանջելով
՚ի
նոցանէ`
տառապեցուցանէին
զնոսա.
եւ
զի
չէր
ինչ
այլ
մնացեալ
նոցա
տալ,
որք
պահանջօղքն
էին`
մատնէին
զնոսա
՚ի
կտտանս
եւ
՚ի
տանջանս:
Արկանէին
՚ի
գործի
գանից
զմեծն
եւ
զփոքրն,
եւ
հարկանէին
անխնայ,
եւ
՚ի
հարկանելոյ
ոչ
դադարէին.
մինչեւ
առցեն
զոր
խնդրենն.
եւ
եղեն
բազումք`
որք
՚ի
գանսն
անդ
մեռան.
ընդ
որս
եւ
երէց
մի
Հայոց
յերեւելեաց
անտի
՚ի
Նոր
Ջուղայ:
Ոչ
աղաչանք
օգնէր
նոցա,
եւ
ոչ
միջնորդութիւն
ազատէր
զնոսա.
ողորմագինս
գոչէին
եւ
աղաղակէին
տառապեալքն.
ոչ
ունիմք
ինչ
ասեն,
եւ
զի՞նչ
տացուք.
այլ
հարկանօղք
եւ
ոչ
իսկ
ունկն
մատուցանէին
նոցա.
ուստի
կամ
ընդ
գանիւք
մաշէին
ողորմելիքն,
եւ
կամ
խոստանալով`
առ
ժամն
զերծանէին.
եւ
պարտեօք
առեալ
դրամս
յայլոց`
վճարէին.
եւ
եթէ
չկարէին
զայս
առնել,
վերստին
մատնէին
՚ի
գանս:
Իսկ
ոմանք
անճարացեալ`
զայլս
մատնէին
՚ի
տեղի
իւրեանց,
բայց
եւ
ոչ
այնու
գտանէին
նպաստ
իրիք
օգնականութեան:
Իսկ
զկանայս
մեծատանց
այլեւայլ
օրինակաւ
տանջէին,
զոմանս
փակէին
՚ի
պարկս,
եւ
արտաքուստ
հերիւն
մխեալ`
չարաչար
խոցոտէին
զնոսա.
զի
ցուցցեն
զստացուածս
իւրեանց.
լային
եւ
գոչէին
նոքա
՚ի
պարկի
անդ.
գիտէ
տէր
ասեն`
զի
ոչ
ինչ
այլ
մնաց
մեզ.
եւ
աղաչէին
թոյլ
առնել
ինքեանց.
բայց
դահիճքն
ոչ
անսային
նոցա.
այլ
անդադար
տանջէին.
մինչեւ
առնուին
խոստումն
`
զի
այլուստ
գտեալ
տացեն:
Զոմանս
եւս
յերկիր
գառացուցեալ`
երկաթս
հրացեալս
վարէին
՚ի
վերայ
կրծոց
նոցա
առ
ստեամբք.
մինչեւ
նուաղիլ
նոցա
եւ
մնալ
կիսամեռ:
Եթէ
զամենայն
կամէաք
առանձինն
՚ի
գիր
արձանացուցանել,
անտանելի
լինէր:
բ.
Արդ`
՚ի
ժամանակի
աստ
յայսչափ
վրդովիլ
աշխարհին
Պարսից
եւ
Հայոց,
եւ
՚ի
յանդուգն
յառնել
նախարարաց
՚ի
վերայ
միմեանց`
զօրաւորագոյն
գտեալ
Ազատ
խան`
էառ
զզօրս
իւր,
որոց
բազումք
էին
յԱղուանից
զԱնտահարայ,
եւ
խաղաց
՚ի
վերայ
Դավրէժու
հանդերձ
վրացի
Պէհնամ
նախարարաւն,
որ
՚ի
մերժիլ
իւրում
յերեսաց
Հէյտարայ`
գնացեալ
էր
առ
Ազատ
խան
եւ
միաբանեալ
էր
ընդ
նմա,
եւ
էր
լեալ
նմա
առաջնորդ:
Առեալ
ապա
Ազատ
խանին
զքաղաքն
Դավրէժ
`,
սպան
զՄէհտի
խան .
եւ
եդեալ
անդէն
վերակացու`
դիմեաց
պատրաստութեամբ
՚ի
վերայ
Նախջուանայ.
եւ
եկեալ
բանակեցաւ
մօտ
յԵրասխ
գետ
հանդէպ
Հին
Ջուղայու:
Եւ
առաքեալ
հրեշտակս
առ
Հէյտար`
կոչեաց
զնա
գալ
՚ի
հնազանդութիւն
իւր.
խնդրեաց
եւս
՚ի
նմանէ
պաշար
զօրաց
իւրոց.
զի
յայսոսիկ
կողմանս
ունիմ
ասէ
ձմերել
յայս
ամ:
Այլ
նորա
արհամարհեալ
զպատգամս
Ազատ
խանին`
էառ
՚ի
նմին
ժամու
զսակաւ
զօրս
իւր,
եւ
յանկարծակի
ելեալ
՚ի
քաղաքէ
եկն
եւ
բանակեցաւ
յայնկոյս
երասխայ
յանդիման
ճակատու
զօրաց
նորա:
Վերստին
առաքեաց
առ
նա
պատգամ
Ազատ
խան,
եւ
ասէ.
մի
'
ընդվայր
կորուսաներ
զզօրս
քոյ,
եւ
զանձնդ
ընդ
նոսա,
արա
'
զոր
ասացի
քեզ.
եւ
ես
մեկնեցայց
աստի
խաղաղութեամբ.
Բայց
Հէյտար
ընդդէմ
դարձաւ
բանից
նորա,
եւ
պատրաստէր
՚ի
մարտ.
քանզի
համարէր,
թէ
զօրք
խանին
չկարեն
անցանել
ընդ
գետն:
Զայրացեալ
յայնժամ
Ազատ
խանին`
գրոհ
ետ
իւրոցն
յառաւօտուն
պահու.
եւ
նոցա
կատաղաբար
անցեալ
յայնկոյս,
ընդ
նոսին
եւ
Պէհնամ
վրացի,
դիմեցին
սաստկութեամբ
՚ի
վերայ
Հէյտարայ:
Եւ
մինչդեռ
նա
ինքն
Հէյտար
եւ
զօրք
նորա
տագնապեալ
եւ
շուարեալ
՚ի
փախուստ
աճապարէին,
հասեալ
առ
նոսա
զօրաց
ազատ
խանին`
արարին
կոտորած
մեծ.
եւ
կալան
զնա
ինքն
զՀէյտար .
զոր
եւ
առեալ
Պէհնամայ
վրացւոյ`
ինքնին
ձեռամբ
իւրով
խողխողեաց
զնա
՚ի
վերայ
սեմոց
դրան
Հին
Ջուղայու:
Եւ
ապա
նա
ինքն
Պէհնամ
խան
՚ի
նմին
իսկ
աւուր
առեալ
յԱզատ
խանէն
զիշխանութիւն
նախարարութեան`
եկն
եւ
նստաւ
Նախջուան
ընդ
հպատակութեամբ
նորա.
եւ
անդորրացոյց
զբնակիչս
քաղաքին.
եւ
արար
ընդարձակութիւն
Հայոց.
մինչեւ
զամենայն
կարգս
քրիստոնէութեան
համարձակ
պաշտել
նոցա
՚ի
քաղաքի
անդ
եւ
՚ի
մերձակայ
քաղաքս
եւ
յաւանս,
եւ
զհանդէս
տօնից
մեծաշուք
փառօք
կատարել:
Մինչդեռ
Ազատ
խան
շրջէր
եւ
դեգերէր
՚ի
կողմանս
յայնոսիկ
Նաղի
խանն
Սալմաստայ`
եղբայր
Մէհտի
խանին
յազգէ
Արշէվրաց`
վառեալ
՚ի
վրէժ
քինու
արեան
եղբօր
իւրոյ,
ժողովեաց
զօրս
աստի
եւ
անտի
՚ի
կողմանցն
Ատրպատականի
եւ
Հայաստանի.
յորս
յաւել
եւ
զբազմութիւն
շինականացն
Հայոց
եւ
այլոց
ազգաց.
եւ
խաղաց
զկնի
Ազատ
խանին
պատրաստութեամբ
մեծաւ
եւ
մեծամեծ
թնդանօթօք.
բայց
վատթարեալ
՚ի
պարտութիւն
մատնեցաւ.
եւ
բազումք
՚ի
զօրաց
նորա
կոտորեցան.
եւ
ինքն
իսկ
ձերբակալ
եղեւ`
եւ
սպանաւ
յազատ
խանէն:
Սոյնպէս
եւ
ռամիկքն
Հայոց,
որք
ընդ
նմա
էին,
վտանգեալ
եւ
վիրավորեալ`
դարձան
ընդ
կրունկն.
եւ
սփռեցան
յայլ
եւ
այլ
քաղաքս.
եւ
էր
տեսանել
զոմանց
՚ի
նոցանէ
զդէմսն
ճեղքեալս,
զոմանց
զգլուխն
պատառեալս,
զոմանց
զթիկունսն
հերձեալս,
եւ
զոմանց
զձեռս
եւ
զմատունս
հատեալս:
Այլ
՚ի
զօրանալ
յոյժ
Ազատ
խանին`
Հերակլ
իշխան
Վրաց
որդի
Թամրազայ
թագաւորին
գրգռեցաւ
ընդ
նմա
՚ի
պատերազմ.
բայց
Պէհնամ
վրացի
ընդ
մէջ
մտեալ
ջանացաւ
հաշտեցուցանել
զնոսա.
որոյ
վասն
առաքեաց
Հերակլ
զդեսպան
՚ի
Նախջուան
հանդերձ
զօրօք,
եւ
անդ
հաստատեցաւ
բան
հաշտութեանն
առ
ժամանակ
մի:
գ.
Իսկ
ուրացեալն
Կարապետ
Աստապատցի
յետ
մեռանելոյ
Հէյտարայ`
ընտելացաւ
Պէհնամայ
Վրացւոյ,
եւ
պատուեցաւ
՚ի
նմանէ
եւ
գնացեալ
՚ի
քաղաք
իւր
յԱստապատ`
գործեաց
մեծամեծ
ոճիրս
եւ
վնասս
ազգին
իւրում.
եւ
ոչ
եթող
չարիս`
զոր
ոչ
անցոյց
ընդ
քաղաքացիսն.
թո'ղ
զանպարտ
արիւնսն`
զորս
եհեղ:
Եւ
յառաւելուլ
նորա
՚ի
չարիս`
յանհնարինս
նեղեալ
Հայոց
բնակելոց
անդ,
ելեալ
՚ի
քաղաքէ
համագունդ
բազմութեամբ`
արք
եւ
կանայք`
ծերք
եւ
տղայք`
գնացին
՚ի
Նախջուան,
եւ
դիմեցին
յապարանս
Պէհնամայ,
բողոք
բարձեալ
առ
հասարակ,
թէ
ոչ
եւս
կարեմք
համբերել
գործոց
ուրացելոյն:
Սասանեալ
Պէհնամայ
ընդ
աղմուկ
ամբոխին`
փութացաւ
առնել
դատաստան.
եւ
ետ
կոչել
առաջի
իւր
զուրացեալն.
եւ
յանդիման
նորա
հրաման
ետ
չարախօսացն
ցուցանել
զվնաս
նորուն.
եւ
՚ի
դնել
նոցա
առաջի
զյանցանս
նորա`
եգիտ
զնա
վնասապարտ
՚ի
ծանր
ծանր
իրս,
եւ
դառն
մահու
արժանի.
բայց
կամելով
ապրեցուցանել
զնա`
զի
էր
որդի
մեծի,
խորհեցաւ
յանծանօթ
տեղի
ուրեք
աքսորել.
մանաւանդ
զի
եւ
ուրացեալն
անկեալ
առաջի
նորա`
աղաչէր
եւ
պաղատէր
խոստանայր
եւ
երդնոյր`
ոչ
եւս
առնել
ումեք
չար :
Կոչեաց
Պէհնամ
զոմանս
յերեւելեացն
Հայոց`
որք
՚ի
Նախջուան
էին,
եհարց
ցնոսա,
եւ
ասէ.
զի'նչ
դուքդ
վկայէք.
զոր
խոստանայ
դա,
գտանիցի՞
հաւատարիմ:
Պատասխանի
ետուն
նոքա,
եւ
ասեն.
բազում
անգամ
խոստացեալ
է ,
եւ
չէ
'
երբէք
կացեալ
՚ի
խոստմանն
ո՞գիտէ,
գուցէ
այժմ
պահեսցէ
զխոստումն
իւր.
այլ
մեք
չկարեմք
լինիլ
երաշխաւոր:
Իսկ
աստապատցիք
անդէն
աղաղակ
բարձեալ`
խնդրէին
զարիւն
այնչափ
անմեղ
անձանց,
եւ
զհատուցումն
բազմապատիկ
անօրէնութեանց
նորա.
մինչեւ
անճարացեալ
Պէհնամայ`
մատնեաց
զնա
՚ի
ձեռս
ամբոխին.
առէ'ք
ասէ
զդա,
եւ
ո'րպէս
գիտէք,
խնդրեցէ'ք
զվրէժ
չարեաց
դորա:
Եւ
նոցա
հանեալ
զնա
յատենէ
անտի`
ածին
յընդարձակ
սրահ
ապարանիցն.
եւ
զեղեալ
զնովաւ
բազմութեամբ`
ոմանք
թքանէին
յերեսս
նորա,
եւ
ոմանք
քարշէին
զհերսն.
ոմանք
կռուփս
տային
նմա,
եւ
ոմանք
ապտակս.
կէսք
բռնցի
հարկանէին,
եւ
կէսք
ոտամբ
կոխոտէին.
եւ
այլ
եւս
պէսպէս
ծանականօք
տանջէին
զնա:
Եւ
զի
թշնամի
էին
նմա
յոյժ
եւ
վրացի
արք
դեսպանին
Հերակլի,
որք
բնակեալ
էին
յայնժամ
յապարանս
Պէհնամայ,
ասեն
ցամբոխն.
դուք`
զոր
կամէիք,
արարիք.
այժմ
թողէ'ք
զդա
մեզ:
Զայս
ասացեալ
առին
զնա
'
յինքեանս.
եւ
ձգեալ
արտաքոյ
ապարանիցն
`
անդէն
առ
դրան
խողխողեցին
զնա:
Պատահեցաւ
անդ
յայնմ
վայրի
մի
ոմն
՚ի
Պարսից.
որոյ
առեալ
՚ի
ձեռս
զհատեալ
գլուխ
ուրացելոյն`
սկսաւ
խօսիլ
ցամբոխն,
եւ
ասէ.
ոչ
միայն
դուք
գիտակ
էք
չարեաց
դորա,
այլեւ
ես
անձամբ
զփորձ
առեալ
եմ
Ապիրատութեան
անօրինիդ:
Եւ
բացեալ
զկուրծս
իւր
առաջի
ամբոխին,
եւ
ցուցեալ
զսպիս
խարանաց
երկաթոյ`
ասէ.
անողորմ
թշուառականիդ
այդորիկ
են
այս
վէրք:
Եւ
ապա
դարձուցեալ
զբան
իւր
առ
գլուխ
ուրացելոյն`
ասէ.
ահա
եկին
հասին
՚ի
վերայ
քո
իրաւունք
դատաստանաց
ընստ
արժանի
ապիրատութեան
քո.
եւ
արդ`
ա'ղէ
զօրացի'ր
եւ
արա
'
միւսանգամ
զոր
կամիս,
եւ
յաւե'լ
՚ի
չարիս
քոյ:
Զայս
ասէր
եւ
ծանակէր
զանշունչ
գլուխն.
եւ
հարեալ
զայն
զգետնի`
գնաց.
եւ
՚ի
մեկնիլ
անտի
ամբոխին`
ոմանք
՚ի
Պարսից
ամփոփեցին
զդի
նորա:
դ.
Իսկ
Ազատ
խան
յետ
ձմերելոյ
՚ի
սահմանս
Հայոց`
խաղաց
՚ի
կողմանս
Հեր
գաւառի.
եւ
թագաւորական
շքով
նստէր
յորմի
քաղաք ,
եւ
առնոյր
հարկս
յիշխանաց
յայնոցիկ,
զորս
կարգեալ
էր
՚ի
քաղաքս
քաղաքս.
երկնէր
՚ի
սրտի
դիմել
եւ
՚ի
կողմանս
Էջմիածնի,
եւ
առնուլ
զԵրեւան,
ուր
նստէր
պարսիկ
նախարար:
Այլ
քանզի
այս
չէ'ր
հաճոյ
Թամրազայ
թագաւորի`
հօր
Հերակլի
մեծի
իշխանին
Վրաց,
զի
մի
'
մերձեսցի
տէրութիւն
Աղուանից
՚ի
սահմանս
իւր,
իբրեւ
գիտաց
զխորհուրդս
Ազատ
խանին,
վերստին
գրգռեցաւ
՚ի
պատերազմ
ընդդէմ
նորա:
Ընդ
որ
կասկածեալ
պէհնամայ
վրացւոյ`
թէ
գուցէ
կրեսցէ`
ինչ
յԱզատ
խանէն,
որովհետեւ
ինքն
էր
ընդ
իշխանութեամբ
նորա`
միանգամայն
եւ
բարեկամ
Վրաց,
ել
եւ
անկաւ
՚ի
բնիկ
աշխարհ
իւր
՚ի
Վիրս
հանդերձ
ընտանեօք.
եւ
Ազատ
խան
կացոյց
՚ի
տեղի
նորա
՚ի
Նախջուան
զՄաղսուտ
խան
զեղբօրորդի
Հէյտարայ :
Պատրաստեցաւ
ապա
ազատ
խան,
եւ
զօրաժողով
լեալ`
խաղաց
բազմութեամբ
՚ի
վերայ
Երեւանայ.
այլ
վրացիք
ընդդէմ
ելեալ`
հարին
զզօրս
նորա
չարաչար,
եւ
պնդեցան
զհետ
մնացելոցն,
եւ
նոքա
ցիրուցան
եղեալ
՚ի
փախուստ
դարձան.
եւ
ապա
՚ի
մի
խումբ
գումարեալ`
եկին
եւ
բանակեցան
մերձ
՚ի
Նախջուան:
Եւ
զի
կասկած
մեծ
պաշարեաց
զնոսա`
թէ
գուցէ
պնդեսցին
վրացիք
զկնի
իւրեանց,
փութային
փախչիլ,
այլ
որպէս
զի
աւարաւ
մեկնեսցին
՚ի
սահմանաց
անտի,
յարձակեցան
՚ի
գաւառս
Հայոց`
յաւարի
առնուլ
զքաղաքս:
Իբրեւ
լու
եղեւ
այս
բնակչացն
Նախջուանայ,
աճապարեցին
ամենեքին
ժողովել
զբանիս
եւ
զկարասիս
իւրեանց,
եւ
անկանիլ
յաստապատ
իբրեւ
՚ի
տեղի
ամուր.
եւ
մինչդեռ
կէսք
՚ի
նոցանէ
նորոգ
ելեալ
էին
ըստ
քաղաքն,
եւ
կէսք
կային
առ
դուրս,
հասին
անդր
զօրք
Ազատ
խանին:
Յայնժամ
որք
միանգամ
չեւ
էին
կարողացեալ
փախչիլ
անտի,
դարձան
ընդ
կրունկն,
եւ
խուռն
բազմութեամբ
լցան
՚ի
տունս
տունս
հանդերձ
կահիւք
եւ
կարասեօք
եւ
բեռնակիր
գրաստուք:
Եւ
թշնամիք
մտեալ
՚ի
ներքս`
առին
զամենայն
ինչս
նոցա
եւ
զգրաստս.
եւ
կողոպտեցին
զամենեսին
՚ի
մեծամեծաց
մինչեւ
՚ի
փոքունս.
յափշտակեցին
եւ
զհանդերձս
բազմաց`
զոր
արկեալ
էր
նոցա
զանձամբ.
եւ
զբազումս
վարեցին
՚ի
գերութիւն .
եւ
իբրեւ
երեկոյացաւ
օրն,
դարձան
՚ի
բանակն
իւրեանց:
Այլ
որք
անկան
յԱստապատ
եւ
՚ի
մերձակայ
վանորայս,
նոքա
եւս
յահի
մեծի
ըմբռնեալ`
աստ
եւ
անդ
՚ի
փախուստ
ցրուեցան:
Սոյնպէս
եւ
առաջնորդ
ուխտին`
որ
Կարմիր
վանք
կոչիւր,
ել
եւ
գնաց
յԱգուլիս
իբրեւ
յանկասկած
տեղի:
ե.
Տեսեալ
Ազատ
խանին`
թէ
ոչ
պնդին
վրացիք
զհետ,
եկաց
մնաց
յայնոսիկ
գաւառս.
եւ
լուեալ`
թէ
Ագուլիս
եւ
բնակիչք
նորա`
որք
գրեթէ
բոլոր
հայ
էին,
՚ի
յանդորրու
կան,
եդ
՚ի
մտի
գնալ
անդ.
զի
համարէր
բազում
ինչ
գտանել
յայնմ
քաղաքի
առ
՚ի
պէտս
պաշարոյ
զօրաց
իւրոց:
Առաքեաց
նախ
առ
նոսա
պատգամ
խաղաղութեան,
եւ
խնդրեաց
՚ի
նոցանէ
տալ
զօրաց
իւրոց
համբարս
ցորենոյ,
գարւոյ,
իւղոյ,
եւ
այլն.
եւ
յաւել
եւս
պահանջել
՚ի
նոցանէ
երկերիւր
քսակ
դրամոյ,
որ
առնէ
հարիւր
հազար
դահեկան:
Էր
յայնժամ
գլխաւոր
քաղաքին
ագուլեցւոց
Եսայի
ոմն`
այր
հզօր
եւ
յոխորտ.
սա
ընդդէմ
դարձեալ
բանից
Ազատ
խանին`
յղեաց
պատասխանի,
թէ
ոչ
կարեմք
տալ
ինչ.
եւ
ինքն
ժողովեալ
զբնակիչս
քաղաքին`
վառեաց
զնոսա
զինուք`
զդէմ
ունիլ
Աղուանից:
Առաքեաց
Ազատ
խան
երկիցս
եւ
երիցս
պատգամ
սիրոյ,
եւ
ասէ.
գո'նէ
տո'ւք
ինձ
ինչս
փոխանակ
դրամոյ,
զի
պիտոյ
է,
եւ
ես
մեկնեցայց.
ապա
թէ
ոչ`
զօրքս
որք
ընդ
իս
են`
ոչ
հեռանան
աստի.
զի
եդեալ
են
՚ի
մտի`
մինչեւ
՚ի
մահ
մարտնչիլ
ընդ
ձեզ.
եւ
եթէ
մտցեն
՚ի
քաղաքդ`
ոչ
խնայեսցեն
՚ի
ձեզ.
եւ
ես
ոչ
կարեմ
զսպել
զնոսա,
եւ
դուք
յետոյ
զղջանալ
ունիք,
եւ
ոչ
ինչ
օգտիք:
Բազումք
յագուլեցւոց
խորհուրդ
ետուն`
խօսիլ
խաղաղութիւն
ընդ
խանին.
բայց
Եսայի
եւ
այլք
ոչ
առին
յանձն:
Յայնժամ
ցասուցեալ
Ազատ
խանին`
խաղացոյց
զգազանացեալ
զօրս
իւր
՚ի
վերայ
Ագուլիսայ.
եւ
զի
քաղաքն
՚ի
ձորամիջի
էր`
տարածեալ
ընդ
երկայնութիւն,
ուղղեաց
Ազատ
խան
՚ի
վերուստ
զթնդանօթս.
եւ
բազում
անգամ
բաղխեալ
ընդ
քաղաքն`
դղրդեցոյց
եւ
զարհուրեցոյց
զբնակիչս
նորա.
հրաման
ետ
ապա
զօրաց
իւրոց
մտանել
ընդ
մի
կողմն
քաղաքին,
եւ
առնել
ընդ
քաղաքացիսն`
զինչ
եւ
կամք
իցեն
նոցա:
Եւ
ահա
լինէր
անդ
աղմուկ
շփոթի
մեծ
յոյժ,
եւ
հարուած
ողորմագին.
քանզի
որք
միանգամ
՚ի
Հայոց
անտի
զինուք
եւ
սուսերօք
եւ
հրացանօք
պատրաստեալ
էին
վանել
զզօրս
խանին,
ժողովեալ
էին
ընդ
մի
կողմն
քաղաքին.
եւ
յորժամ
իմացան`
թէ
մտին
զօրք
՚ի
ներքս
ընդ
միւս
կողմն`
շուարեցան.
եւ
՚ի
դիմել
նոցա
յառաջ`
ընդ
առաջ
ելին
նոցա
թշնամիք,
եւ
սկսան
կոտորել
զնոսա.
եւ
իբրեւ
ոչինչ
կարացին
վճարել
հայք,
կէսք
՚ի
փախուստ
աճապարեալ
զերծան,
եւ
կէսք
ղօղեցան.
բազումք
՚ի
բերան
սրոյ
ծախեցան,
եւ
բազումք
գերի
վարեցան.
ոմանք
եւս
՚ի
փախչիլ
իւրեանց`
՚ի
սառնամանեաց
վտանգեցան
եւ
անպիտանացան:
Յայնմ
պահու`
առաջնորդ
Կարմիր
վանից
Աստապատու,
որ
եկեալ
էր
յԱգուլիս,
եւս
եւ
Եսայի
գլխաւոր
քաղաքին
Ագուլիսայ,
եւ
այլք
ոմանք
՚ի
մեծամեծաց`
ապաւինեցան
՚ի
վանս
Սրբոյն
Թովմայի
առաքելոյ.
եւ
մտեալ
յեկեղեցին`
փակեցին
զերկաթիւն
դրունսն.
եւ
կարծէին
յապահովն
լինել:
Բայց
իմացեալ
զայն
զօրաց
խանին`
խորտակեցին
զդրունսն ,
եւ
մտեալ
՚ի
ներքս`
անդէն
յեկեղեցւոջ
մի
առ
մի
խողխողեցին
զնոսա.
եւ
ինքեանք
լցեալ
բազում
աւարաւ
եւ
գերութեամբ`
դարձան
՚ի
բանակն
իւրեանց:
Այլ
յետոյ
ոմանք
՚ի
վաճառականացն
Հայոց
եղելոց
՚ի
Պայազիտ
եւ
յայլ
քաղաքս`
գնեցին
զբազումս
՚ի
գերեաց
անտի,
եւ
արձակեցին
զնոսա:
