Իսկ
զոր
ասէ
Կլեմէս`
առել
՚ի
բանից
Փոտայ,
թէ
հրամանաւ
եւ
հաճութեամբ
Խոսրովու
եղեւ
այն
ժողով,
եւ
թէ
Խոսրով
ետ
զորդի
իւր
յորդեգիր
Ներսիսի
եւն,
այս
է
այլ
իմն
շփոթեալ
պատմութիւն.
եւ
երեւի
ծագեալ
յասորւոց ,
որք
երկարագոյնս
եւ
այլեւայլս
գրեն
զայսմանէ`
լի
առասպելեօք.
ընդ
որում
է
տեսանել
՚ի
պատմութեան
Միխայէլի
Ասորւոց.
որ
գրէ
յաւուրս
Ներսիսի
կաթուղիկոսի
Աշտարակեցւոց,
եւ
Յուստինիանոսի
Մեծի
կայսեր
յունաց,
եւ
Խոսրովու
առաջնոյ
որդւոյ
Կաւատայ,
ստայօդ
եւ
խառն
բանիւք
այսպիսի
ինչ.
Թագաւորն
պարսից
Խոսրով
ասէ
տիրեաց
Միջագետաց
(Ասորւոց
),
եւ
յղեաց
առ
նոսա
եպիսկոպոս
նեստորականս
եւ
քաղկեդոնիկս.
եւ
անուն
գլխաւորին
էր
Աշխիմա.
բայց
ոչ
ընկալան
զնոսա
ուղղափառքն
(որով
իմանայ
զԱսորիս
).
այլ`
գրեցին
առ
թագաւորն
աղաչանս,
զի
մի
'
խախտեսցէ
զհայրենի
կրօնս
նոցա.
եւ
ունկնդիր
եղեւ,
եւ
անդէն
յետս
կոչեաց
զնոսա:
Եւ
նոքա
խնդրեցին
՚ի
թագաւորէն`
կոչել
զգլխաւորս
՚ի
նոցանէ,
եւ
հարցանել
զպատճառ
չընդուն
ելութեան
նոցա .
եւ
թագաւորն
ախորժէր
եւս
՚ի
վաղուց
գիտել
թէ
զի'նչ
է
հակառակ
ութիւն
՚ի
քրիստոնեայս:
Վասն
որոյ
առաքեաց
յԱսորիս
եւ
՚ի
Հայս.
եւ
առ
ինքն
կոչեաց
զամենայն
արս
աստիճանաւորս
եւ
զիմաստունս.
եւ
գնաց
մեծ
կաթողիկոսին
հայոց
Ներսէս
յԱշտարակաց,
եւ
պատրիարգն
ասորւոց
ուղղափառաց
Աթանաս,
եւ
Սեւերիանոս
եղբայր
իւր.
եւ
տեսեալ
զմիմեանս
ժողովեալքն
՚ի
հայոց
եւ
յասորւոց`
խնդրեցին
յոյժ,
եւ
գոհացան
զաստուծոյ:
Եւ
արարեալ
բազում
քննութիւնս
հարցման
եւ
պատասխանւոյ`
պարտեցան
՚ի
ճշմարտութեանն
նեստորականքն
եւ
քաղկդոնիկն:
Եւ
յաւելու
երկար
գրել
աստանօր
Միխայէլ
թէ
իբրեւ
տեղեկացաւ
թագաւորն`
եթէ
Ասորիք
ընդունին
միայն
զերիս
ժողովս,
որք
եղեն
յաւուրս
երեւելի
կայսերաց`
այսինքն
Կոստանդիանոսի`
եւ
Թէոդոսի
Մեծի`
եւ
Թէոդոսի
Փոքու,
եւ
քաղկեդոնիկք
ընդունին
եւ
միւս
եւս
ժողով`
զոր
արար
Մարկիանոս,
ասաց
զքաղկեդոնիկս.
պարտեցայք
դուք
՚ի
բանից
ձերոց,
որ
զՄարկիանոսին
ընդունիք
եւ
մեծարէաք
զնա.
եւ
ես
ոչ
հաւասարեմ
զՄարկիանոս
այնց
առաջին
թագաւորացն
սրբոց:
Եւ
յետ
այլոց
բանից
յարէ
Միխայէլ.
Զայս
այսպէս
վկայեաց
Խոսրով
արքայն
պարսից.
եւ
այսպիսի
բանքս
ոչ
՚ի
նմանէ
են,
այլ
յաստուծոյ,
որպէս
փարաւոնին
եւ
Բաղաամուն,
Նաբուգոդոնոսորայն,
եւ
Կայիափայն:
Վասնորոյ
պատուեալ
մեծարեաց
զմեծ
կաթողիկոսն
հայոց
զՆերսէս,
եւ
զպատրիարգն
Աթանաս
եւ
զՍեւերիանոս:
Եւ
լուաք
թէ
մկրտել
ետ
զորդի
իւր,
եւ
ետ
՚ի
սան
՚ի
Ներսէս
հայրապետ
հայոց.
եւ
զաշխարհն
Պարսից
նմա
յանձն
արար`
խնամել
զքրիստոնեայս,
որ
անդ
էին,
եւ
ձեռնադրել
անդ
եպիսկոպոս
եւ
քահանայս:
Զայս
պատմութիւն
Միխայէլի
փոփոխութեամբ
իւիք
անցուցեալ
են
տգէտք
ոմանք
եւ
՚ի
նոր
օրինակս
յայսմաւուրաց
հայոց.
տպր.
19.
երես.
707.
եւ
70
8.
ուր
յետ
ասելոյ,
թէ
Խոսրով
երկրորդ
որդի
Որմզդի
պատերազմէր
ընդ
յոյնս
վասն
վրիժու
մահուն
Մօրկայ`
յարի
զկնի.
Եւ
եղեւ`
զի
ետես
Խոսրով
զանմիաբա
նութիւն
եւ
զվիճումն
քրիստոնէից,
եւ
կամեցաւ
դիտել
զպատճառն
ճշմարտապէս.
վասնորոյ
առաքեաց
՚ի
Հայս
եւ
յԱսորիս,
եւ
կոչեաց
առ
ինքն
զամենայն
արս
իմաստունս`
գլխաւորս
եւ
աստիճանաւորս:
Եւ
գնաց
առ
նա
՚ի
հայոց`
կաթուղիկոսն
տէր
Ներսէս
Շինօղն,
եւ
յասորւոց`
պատրիարգն
Աթանաս,
եւ
տեսեալ
զմիմեանս
ժողովեալքն
՚ի
հայոց
եւ
յասորւոց`
ուրախացան
եւ
գոհացան
զաստուծոյ.
եւ
այլն
ամենայն
բառ
առ
բառ
նման
է
բանիցն
Միխայէլի.
բաց
՚ի
բառէ
միոջէ,
զոր
խորհրդով
դնէ
Միխայէլ.
լուաք`
ասէ
թէ
մկրտել
ետ
զորդի
իւր
եւն,
իսկ
յայսմաւուրքն
՚ի
բաց
թողեալ
զբառդ`
լուաք.
եդեալ
է
բացարձակապէս.
ետ
զորդին
իւր
մկրտել
եւն:
Ասացի
խորհրդով
դնէ
Միխայէլ
զայն
բառ.
զի
եւ
ինքն
գիտէ`
թէ
լուր
համբաւոյ
է
այն
ամենայն,
եւ
ոչ
ճշմարիտ
բան:
Զսոյն
զայս
պատ
մութիւն
այլով
օրինակաւ
եւ
այլովք
պարագայիւք
գտանեմք
եւ
՚ի
թուղթն,
որ
ասի
գրեալ
՚ի
հայոց
առ
յոյնս
յաւուրս
Ներսիսի
Շինողի.
որոյ
օրինակ
գտանի
՚ի
գիրս
Ասողկայ.
բ.
գլ.
2.
խռկեալ
՚ի
տգիտաց
տխմարական
բանիւք,
եւ
ամենեւին
անյարմար
բովանդակ
ոճոյ
թղթոյն,
եւ
՚ի
զանազան
օրինակս
այլեւայլ
փոփոխութեամբ
կարգեալ.
ուր
ասի.
թէ
Խոսրով
երկրորդ`
որդի
Որմզդի,
յետ
գրելոյ
զսուրբ
խաչն
Քրիստոսի`
ետ
ժողով
առնել
յաշխարհին
Պարսից
՚ի
յունաց,
յասորւոց
եւ
՚ի
քրիստոնէից
եղելոց
՚ի
Պարսս.
անդանօր
հանդիպեցան
ասէ
եւ
երկու
եպիսկոպոսունք
հայոց`
որք
եկեալ
էին
աղաչել
զԽոսրով
վասն
խաղաղ
ութեան
աշխարհին
յերեսաց
բռն
ութեան
հարկաց
եւ
պատերազմաց.
եւ
նախ
ասէ
՚ի
բաց
հանեալ
զնեստորականս`
քննեցին
զվէճ
քաղկեդոնականաց.
եւ
յետ
այլոց
բանից
ասէ
տեղեկացեալ
Խոսրովու`
թէ
հաւն
իւր
Խոսրով
եւ
նախընթաց
Կաւատ
արքայ
թոյլ
տուեալ
են
հայոց
պահել
զհաւատս
իւրեանց,
վճռեաց
եւ
ինքն
զնոյն.
եւ
գրեաց
՚ի
նամակի,
թէ
ամենայն
քրիստոնեայք`
որ
ընդ
իմով
իշխանութեամբ
են`
հաւատ
զհայոցն
կալցին:
Յայս
ամենայն
հայեցեալ`
ոչինչ
գտանեմք
հաւաստի
եւ
արժանահաւատ.
զի
թէպէտ
ցուցանեն`
թէ
յաւուրս
Խոսրովու
թագաւորի
լեալ
իցէ
վիճաբա
նութիւն
ինչ,
բայց
այնպիսի
օրինակաւ
տարաձայնս
պատմեն`
մինչեւ
ասել
զմիմեանս.
քանզի
բանք
Միխայէլի
Ասորւոյ
եթէ
բաղդատեսցին
ընդ
բանից
թղթոյն
հայոց`
ուր
ասի
թէ
այս
եղեւ
՚ի
ժամանակս
գե
րութեան
խաչին
՚ի
Խոսրովայ
երկրորդէ`
այն
է
յաւուրս
Աբրահամու
կաթողիկոսի,
յայտնի
տեսանի`
թէ
ստութեամբ
պատմի
լեալ
յաւուրս
Խոսրովու
առաջնոյ
եւ
Ներսիսի
Աշտարակեցւոյ .
զի
յայն
ժամանակս
չեղեւ
գեր
ութիւն
խաչի:
Գուցէ
Միխայէլ
խառնեալ
է
զայս
ընդ
այլ
պատմ
ութեան
ասորւոց,
զոր
՚ի
մէջ
բերէ
Գրիգոր
Բարեբրեյոս
ասորի
առ
Ասսեմանեայ.
հատ.
գ.
մասն.
բ.
երես.
408.
յասելն,
թէ
Խոսրով
առաջին`
որդի
Կաւատայ
վիճաբանեցաւ
՚ի
վերայ
հաւատոյ
ընդ
Աբասայ
կաթուղիկոսին
նեստորականաց
եղելոց
՚ի
Պարսս,
(զոր
Կիրակոս
պատմիչ,
ընդ
նմին
եւ
Կլեմէս.
բ.
123.
Աղուանից
կաթողիկոս
կոչեն
),
եւ
յամօթ
արարեալ
զնա
`
եդ
՚ի
բանին:
Սոյնպէս
խառն
են
յոյժ
եւ
բանք
յայսմաւուրաց.
զի
դնի
լեալ
այսմ
յաւուրս
Ներսիսի
կաթողիկոսի`
Շինօղ
կոչեցելոյ,
այն
է
յաջորդն
Եզրի.
յորում
ժամանակի
ոչ
միայն
Խոսրով
չգոյր,
այլեւ
բարձեալ
էր
իսպառ
թագաւոր
ութիւն
պարսից
՚ի
ձեռն
հագարացւոց:
Նոյնպէս
եւ
բանք
Փոտայ`
յորմէ
առնու
եւ
Կլեմէս,
շփոթ
իմն
է
եւ
ընդ
ամենեսին
խառն.
մանաւանդ
զի
զժողովն
Պարսից
աշխարհին
փոխադրեալ
՚ի
Հայս:
Իսկ
՚ի
բանս
անդ
թղթոյն
հայոց
եթէ
գտցի
ճշմարիտ
ինչ,
այն
ոչ
կարէ
հայիլ
յաւուրս
Աշտարակեցւոյն
եւ
Խոսրովու
առաջնոյ,
այլ`
յաւուրս
Աբրահամու
եւ
Խոսրովու
երկրորդի.
որպէս
յայտ
է
՚ի
բանից
նորին
թղթոյ.
որով
եւ
միւսանգամ
հիմնովին
ստին
ամենայն
բանք
հակառակութեան`
որք
գրին
զԱշտարակեցւոյն:
