Պատմութիւն Հայոց, Հատոր Բ.

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Զայսմ ժողովոյ` որ եղեւ ՚ի Կոստանդինուպօլիս յաւուրս Մօրիկ կայսեր, զանց առնէ յիշել Յովհաննէս կաթողիկոս. զի այս ժողով չէր ինչ երեւելի, եւ ոչ առաջիկայութեամբ կաթողիկոսին հայոց: Իսկ Սամուէլ երէց` յամն. 588. այսչափ ինչ միայն յիշէ. Գրիգոր եւ Վրթանէս (տեղապահ ) վարդապետք հայոց գնացին ՚ի յոյնս. եւ ոչինչ օգտեցուցեալ զնոսա` դարձան նզովելով: Իսկ Կիրակոս գրէ այսպէս. Մօրիկ կայսր արար ժողով Քաղկեդոնի վասն դաւանութեան. կոչեաց եւ զվարդապետս հայոց. եւ չոգան Վրթանէս տեղապահն եւ Գրիգոր եւ այլ վարդապետք. եւ ոչինչ օգտեցուցեալ զյոյնս` դարձան նզովելով: Ապա ապաստանելով ՚ի Մօրիկ նախարարացն հայոց` փախուցել գնացին ՚ի տէրութենէն Պարսից. իսկ սա անմարդի բարս ցուցեալ, ոչ թէ ընդարձակեաց նոցա, այլեւ զկարգեալ ռոճիկսն առաջին թագաւորաց արգել ՚ի նոցանէ:
       Յայս ժողով հայի եւ բանն Փոտայ, զոր գրեաց առ Զաքարիա. Մուշեղ Մամիկոնեան յորժամ յունական եւ հայկական զօրօքն ասէ նուաճեաց Խոսրովու զպարսից թագաւորութիւնն, եւ ինքն մեծարեալ ՚ի պարսից արքայէ` դարձաւ առ կայսրն Մօրիկ, եւ բանք անկան վասն հաւատոց առաջի կայսեր. եւ կայսրն հրամայեաց ժողով լինել. յայնժամ ժողովեցան ՚ի հայոց քսան եւ մի եպիսկոպոսունք. եւ գումարեցան հարիւր վաթսուն եպիսկոպոսունք. որում վեցերորդ ժողովն կոչի. եւ բացաքննեալ դարձեալ հայք ընկալան զժողովն Քաղկեդոնի ձեռագրով յաւուրս Մովսեսի կաթողիկոսին հայոց: Յայս բան` բառդ վեցերորդ ժողով վրիպակաւ է եդեալ, եւ ընդ այլ պատմութիւնս խառնեալ. զի վեցերորդ ժողովն եղեւ յայլում ժամանակի. յաւուրս Կոստանդեայ Պուգոնատոսի. որպէս եւ նա ինքն Փոտ գրէ ՚ի մատենագր ութեան իւրում:
       Իսկ ՚ի ճառընտիրս ինչ դնի այսպէս. ՚Ի Մօրկայ աւուրս միւսանգամ դարձեալ եղեւ ժողով հայոց եւ հոռոմոց վասն նորին Քաղկեդոնի ժողովոյն ՚ի Կոստանդինուպօլիս. եւ եղեն պարտեալ հայք: ՚Ի սորա աւուրս բաժանեցին զերկիրն հայոց թագաւորն պարսից եւ հոռոմոց. եւ երկու կաթողիկոսք նստան ՚ի Հայս. Մուսէս (փոխանակ դնելոյ Աբրահամ ) ՚ի Դունի ՚ի պարսից կողմանէ, եւ Յոհան ՚ի հոռոմոց կողմանէ:
       Իսկ Ասողիկ. բ. 6. զայս ժողով դնէ յաւուրս Տիբերեայ նախընթացին Մօրկայ, եւ ասէ. Առ սովաւ եղեւ ժողով ՚ի Կոստանդինուպօլիս հայոց եւ հոռոմոց վասն սահմանին Քաղկեդոնի. յորում պարտեցան հայք: Սոյն բան կրկնի եւ ՚ի վերոյգրեալ ճառընտիրն յաւուրս Տիբերեայ ընդ նմին շարադրութեան: Սոյնպէս գրէ եւ Վարդան ՚ի բանէն Փոտայ, յասելն. Տիբերիոս նստաւ ամս. է. առ սովաւ եղեւ ժողով ՚ի Կոստանդինուպօլիս. եւ հայք ոչ ընկալան: Որովք անտարակոյս երեւի, թէ յաւուրսն յայնոսիկ եղեւ այսպիսի ժողով ՚ի Կոստանդինուպօլիս վասն Քաղկեդոնի ժողովոյն ընդ գրելոյ մեր ՚ի պատմութեանն. եւ այն յաւուրս Մօրկայ. զոր թուի շփոթել ոմանց ընդ Տիբերայ. եւ կամ գուցէ լեալ իցէ եւ այլ ժողով յաւուրս Տիբերայ. զոր ոմանք ՚ի հայոց ընկալան, եւ ոմանք ոչ. զորմէ չունիմք ինչ ասել ստուգագոյնս: