Բազում
բանք
կան
յանծանօթ
գիրս
եւ
՚ի
ճառս
՚ի
վերայ
Վարդ
պատրկի
Ռշտունւոյ,
զոր
եւ
ոմանք
Արծրունի
կոչեն`
շփոթելով
ընդ
այլում
իշխանի,
խառնեալ
զպատ
մութիւն
եղելոցն
ընդ
բազմադիմի
առասպելս,
զորս
անդէպ
համարեցաք
յիշել.
եւ
եւս
բազում
մեծագործութիւնք,
եւ
շինութիւնք
հազարաւոր
եկեղեցեաց`
անճոռնի
գրութեամբ
աւանդեալ:
՚Ի
սոսին
հայի
եւ
այն`
որ
գրի
՚ի
պատմութեան
Տարոնոյ
երկեր
իմն
հանգամանօք,
թէ
՚ի
գնալ
Վարդ
պատրկայ
՚ի
սուրբ
Կարապետ`
կին
նորա
Մարիամ
եմուտ
բռնութեամբ
յեկեղեցի
վանացն.
եւ
իբրեւ
ել
անտի`
պատուհասեցաւ
եւ
մեռաւ.
յորժամ
լուաւ
զայս
Վարդ
պատրկի,
կամեցաւ
վրէժ
առնուլ
՚ի
միաբանիցն.
եւ
ապա
զիջեալ
՚ի
բարկութենէ
շինեաց
զեկեղեցի
յանուն
սուրբ
Աստուածածնի:
Ասի
դարձեալ
անդ,
թէ
Վարդ
Պատրիկ
դարձոյց
՚ի
կալուած
սուրբ
Կարապետին
զաւանսն
Կուառս
եւ
Պարեխ`
տուեալ
քսան
հազար
դահեկան
իշխանին
Տարոնոյ.
եւ
յաւել
տալ
սրբոյ
Կարապետին
այլեւս
երկուս
աւանս`
զԱրտամէտ
եւ
զԳոմս:
Իսկ
վասն
մարմնոյ
նորա
նորալուր
առասպելք
աւանդին
՚ի
գիրս
Առաքել
պատմագրի.
գլ.
լզ.
առեալ
՚ի
լրոյ:
Յորժամ
ասէ
մեռաւ
Վարդ
Պատրիկ,
թաղեցին
զմարմին
նորա
յեկեղեցի
գեղջն,
որ
կոչի
Խորգոմ
՚ի
գաւառին
Հայոց
ձորոյ,
քսան
կանգնաւ
հեռի
՚ի
Վանայ
ծովէ:
Այս
եկեղեցի
ծածկեցաւ
ասէ
յետոյ
՚ի
հողոյ,
եւ
եղեւ
բլուր
մեծ.
յորոյ
վերայ
շինեցին
եւ
զայլ
եկեղեցի.
եւ
անդ
կատարեն
ասէ
քահանայք
գեղջն
զպաշտամունս
իւրեանց:
Յարէ
ապա
Առաքել,
եւ
ասէ.
որովհետեւ
Վարդ
պատրիկ
նենգութեամբ
ետ
կոտորել
զազգն
հոռոմոց
՚ի
ձեռս
պարսից
(կամի
ասել
հագարացւոց
),
ոխս
ունելով
նոցա
՚ի
վերայ
նորա`
մինչեւ
ցայսօր
հնարին
վրէժխնդիր
լինել.
եւ
ամ
ըստ
ամէ
գնան
յայն
եկեղեցի
առ
՚ի
գողանալ
զոսկերս
նորա.
զի
տարեալ
առ
իւրեանս
`
կատարեսցեն
՚ի
վերայ
նորա
զկամս
իւրեանց:
Ուստի
եւ
՚ի
յետին
ժամանակս
ասէ
՚ի
թուականիս
հայոց.
ռժգ.
եկին
անդ
երկու
հոռոմք`
ձեւացուցանելով
զինքեանս
իբր
առաքինիս
եւ
հաւատարիմս
եւ
հրաժարեալս
յամենայն
իրաց
ի.
մինչեւ
հաւատալ
՚ի
նոսա
քահանայից
եւ
ժողովրդոց.
եւ
կարգել
զմին
լուսարար`
եւ
զմիւսն
ժամկոչ,
եւ
տալ
՚ի
ձեռս
նոցա
զփականս
եկեղեցւոյն:
Կացեալ
նոցա
անդ
զժամանակ
ինչ
հաւատարմութեամբ`
սկսան
ապա
՚ի
ծածուկ
ական
հատանել
յարեւմտից
կուսէ
եկեղեցւոյն
իբր
հնգետասան
կանգնաւ
`
կամելով
ժամանել
՚ի
ներքին
եկեղեցին,
յորում
էին
ոսկերք
Վարդ
Պատրկի.
եւ
զպեղեալ
հողն
ամայի
՚ի
ծովն.
եւ
՚ի
պղտորիլ
ջուրց
ծովուն`
պղտորեցաւ
փոքր
մի
եւ
ջուր
գետոյն,
որ
անցանէր
առաջի
գեղջն:
Զայն
տեսեալ
գիւղականաց`
զարմացան.
զի
ո'չ
է
եկեալ
ասեն
անձրեւ,
եւ
ոչ
իջեալ
հեղեղ.
ուստի՞
է
ապա
այս
պղտորումն
ջուրց:
Եւ
յորոնել
նոցա`
պատահեցան
պեղեալ
հողոյն,
եւ
գտին
զմուտն`
յորում
ական
հատեալ
էր:
Կասկածեալ
նոցա
վասն
այսր
՚ի
վերայ
երկուց
հոռոմոցն`
կալան
զնոսա
եւ
եդին
՚ի
բանտի.
եւ
՚ի
ստիպել
զնոսա`
խոստովան
եղեն
նք,
թէ
զայդ
արարաք
առ
՚ի
գտանելոյ
զոսկերս
Վարդ
Պատրկի,
զի
հանցուք
եւ
տարցուք
զայն:
Ընդ
այս
զայրացեալ
գիւղականացն`
կապեցին
քար
ընդ
պարանոց
նոցա,
եւ
ընկեցին
՚ի
ծով.
ուր
եւ
հեղձան
նոքա
անդ:
Աւարտեալ
Առաքելի
երկայն
բանիւք
զայս
պատմութիւն`
յարէ
զկնի,
թէ
վասնորիկ
գիւղականք
տեղւոյն
յայնմհետէ
առաւել
զգուշութեամբ
պահեն
զայն
եկեղեցի.
զի
ունին
զայսպիսի
աւանդութիւն:
Բայց
այս
պատմութիւն
յայտ
է
թէ
զրոյցք
պառաւանց
է
եւ
ծերոց.
որպէս
եւ
ինքն
իսկ
առաքել
ասէ
անդ,
թէ
զայս
պատմեն
ծերքն
աւանդութեամբ:
Այլ
արդ`
որչափ
ինչ
բանք
պատմին
զՎարդ
Պատրկայ ,
մեք
ըստ
հաւատարիմ
մատենագրաց`
զորս
ստոյգն
դատեցաք`
ընտրեալ
եդաք
՚ի
պատմութեան,
զանց
արարեալ
զայլեւայլ
առասպելօք:
