Յազգի
մերում
՚ի
բազում
գիրս
բազում
ուրեք
յիշատակի
հայրապետ
ոմն
Յովհան
Իմաստասէր.
որ
եւ
գովութեամբ
՚ի
մէջ
բերի
յատենաբանութեան
Լամբրոնացւոյն
ընդ
Վահանայ
եւ
ընդ
Եզրի,
նաեւ
՚ի
բանս
Շնորհալւոյն
եւ
այլոց`
իբր
վարդապետ
ուղղափառութեան:
Գտանին
եւ
բազում
գրուածք
սորա,
որոց
զոմանս
ունիմք
առ
մեզ,
սքանչելի
իմն
արհեստաբանութեամբ
յօրինեալ.
որպիսի
է
եւ
այն
գերապանծ
ճառ
ատենական,
զոր
խօսեցաւ
առաջի
բազմութեան
համօրէն
եպիսկոպոսաց
աշխարհին
Հայոց:
Զսոյն
զայս
Յովհան
հայրապետ
Իմաստասէր
ամենայն
պատմիչք
հայոց
դնեն
նստեալ
յաթոռ
կաթուղիկոս
ութեան
զկնի
Եղիայի`
՚ի
սկիզբն
ութերորդ
դարուն.
ըստ
որում
եւ
բանք
գրուածոց
նորա
հային
՚ի
վիճակ
այնր
ժամանակի:
Եւ
զի
ասեն
պատմիչք,
թէ
սա
էր
՚ի
գաւառէն
Տաշրայ
՚ի
գեղջէ
Ուձնայ
կամ
Օձնայ,
յետինք
ոմանք
Տաշրացի
կոչեցին
զսա,
եւ
ոմանք
Ուձնացի.
եւ
զգործս
այլոց
օտարաց
սմա
ընծայելով,
եւ
զայլեւայլ
պատմութիւնս
՚ի
մի
խառնելով`
սկսան
հռչակել,
թէ
սա
եղեւ
բաժանիչ
եկեղեցւոյն
հայոց
յայլոց
եկեղեցեաց.
եւ
թէ`
հակառակ
եկաց
նոցա
բանիւք
եւ
գրովք.
եւ
թէ`
նզովիւք
հերքեաց
զժողովն
Քաղկեդոնի
եւ
զքաղկեդոնականս,
ընդ
որս
եւ
զԵզր
կաթողիկոս
եւ
զժողով
նորա.
եւ
թէ`
մերժեաց
զասելն
՚ի
Քրիստոս
երկու
բնութիւն,
եւ
հաստատեաց
մի
բն
ութիւն
ասել.
եւ
թէ`
եբարձ
զջուրն
՚ի
պատարագէ:
Զայս
այսպէս
համարելով
սոցա,
՚ի
միոյ
կողմանէ`
այնոքիկ,
որք
հակառակ
են
Քաղկեդոնի
սուրբ
ժողովոյն,
գովեն
բարձրացուցանեն
զհայրապետն.
զի
մերժեաց
ասեն
զայն
ժողով.
նոյնպէս
եւ
՚ի
միւս
կողմանէ`
նոքա,
որք
ջատագովեն
սուրբ
ժողովոյն
Քաղկեդոնի,
պարսաւեն
եւ
անարգեն
զհայրապետն,
զնոյն
պատճառ
՚ի
մէջ
բերելով,
այսինքն
թէ
նա
մերժեալ
իցէ
զսուրբ
ժողովն:
Այս
կարծիք
է
հասարակաց
այժմ
՚ի
մէջ
ազգին
հայոց.
յորոց
առեալ
են
եւ
օտար
ազգք,
եւ
բարդեալ
են
՚ի
վերայ
բազմադիմի
բանս
դժուարալուրս:
Եւ
զի
հաստատեալ
եւ
պաշարեալ
է
միտք
նոցա
յայսպիսի
վարկանումն,
ոչ
թողուն
եւ
ոչ
իսկ
կամին
թողուլ
զայն
՚ի
բաց
վասնորոյ
եւ
ըստ
այնմ
կշռ
ութեան
խօսին
եւ
գրեն,
զոր
խորհինն
եւ
դատեն:
Այլ
քանզի
մեք
յայսմ
պատմագր
ութեան
յամի
ջանացաք
եւ
ջանամք
զգուշաւոր
քննութեամբ
զհետ
գնալ
ճշմարտութեան,
զսոյն
զայս
եւս
բազմօք
քննեցաք
անաչառ
մտօք.
եւ
՚ի
քննելն`
յայտնի
տեսաք
՚ի
բազում
իրս,
թէ
ամենեւին
սուտ
է
այն
համբաւ`
զոր
համբաւեն
յերկուց
կողմանց
Յովհաննէ
հայրապետէ.
եւ
թէ
զիա'րդ,
դիցուք
աստ
առաջի:
Եւ
որպէս
զի
ամենեցուն
ակն
յանդիման
երեւեսցի
այս,
եւ
ամենայն
տարակոյս
՚ի
միջոյ
բարձցի,
քննեսցուք
նախ
(ա
)
զբանս
գրուածոց
սորա.
եւ
ցուցցուք
նոքօք,
թէ
սա
ոչ
երբէք
հակառակ
ինչ
գրեալ
է
ընդդէմ
Քաղկեդոնի
սուրբ
ժողովոյն,
եւ
կամ
ընդդէմ
այլոց
եկեղեցեաց.
այլ`
յամի
աւանդեալ
է
զուղղափառ
հաւատս:
(բ
)
Ուր
եւ
ցուցցուք
բացերեւակի,
թէ
աղաւաղ
գր
ութիւն
ինչ`
որ
ընծայի
սմա,
ո'չ
է
գործ
սորա,
այլ`
գործ
այլոյ
ուրումն
Յովհաննու.
(գ
)
իսկ
հարազատ
գործք
սորա
այլ
է`
գրեալ
ուղղափառ
վարդապետութեամբ:
(դ
)
Ցուցցուք
երկրորդ`
՚ի
հարազատ
պատմութենէ
գործոց
այսր
Յովհաննու
հայրապետի
ընդ
աւանդելոյ
առաջին
պատմաբանի
վարուց
սորա,
թէ
սա
բնաւ
չէ
'
կացել
հակառակ
քաղկեդոնականաց.
(ե
)
ուր
ցուցցուք
եւս,
թէ
բանք
յետին
մատենագրաց
ոմանց`
որք
զհակառակն
գրեն,
ոչ
հային
յանձն
սորա,
այլ`
յանձն
վերոյիշեալ
Յովհաննու,
(ղ
)
որ
արար
զժողովն
Մանազկերտի:
(է
)
Ցուցցուք
երրորդ,
թէ
անտարակոյս
սոյն
այս
Յովհան
հայրապետ`
որ
՚ի
յետնոց
Օձնեցի
ասի,
է
նա
ինքն
Յովհան
Իմաստասէր
հայրապետ`
հեղինակ
գրոց
մարդեղութեան,
զոր
շարադրեալ
է
՚ի
ջատագով
ութիւն
ուղղափառ
հաւատոյ.
ըստ
որում
յիշեն
զայն
շնորհալին,
Լամբրոնացին,
եւ
Գրիգոր
կաթուղիկոս.
յորմէ
եւ
ցուցցուք,
թէ
վարդապետութեան
սորա
է
համաձայն
վարդապետութեան
Քաղկեդոնի
սուրբ
ժողովոյն.
(ը
)
սոյնպէս
եւ
կանոնք
սորա,
(թ
)
եւ
կեանք
սորին:
(ժ
)
հայեսցուք
ապա
եւ
՚ի
բանս
Կլեմէսի
Գալանոսի:
Եւ
զայս
ամենայն
բովանդակեսցուք
՚ի
տասն
յօդուածս`
ընդ
տասն
նշանագրացն.
յորս
եթէ
կրկն
ութիւն
ինչ
բանից
պատահեսցի,
ներել
աղաչեմ.
զի
խնդիրդ
առաջիկայ
մեծ
զգոյն
՚ի
ստիպել
հարկին
պահանջէ:
Աղաչեմ
դարձեալ
մի
'
յառաջ
քան
զընթեռնուլն
եւ
մի
'
իսկ
յընթեռնուլն
անդ
վաղվաղակի
վճիռ
հատանել.
այլ`
առ
սակաւ
սակաւ
յառաջ
գնալով
եւ
ուղղութեամբ
կշռելով
զիւրաքանչիւր
բառ
եւ
զհատուած
բանից
այսր
գրութեան,
ուշ
դնել
իմաստից
ճշմարտութեան.
եւ
եթէ
հնար
է,
յառաջ
քան
զընթեռնուլ
զայս
ճառ`
ընթեռնուլ
նախ
զբուն
պատ
մութիւն
սորա,
զոր
աւանդեցաք
՚ի
գլ.
կ.
երես.
387.
մինչեւ
՚ի
398:
Զայդոսիկ
եդեալ`
մատիցուք
՚ի
նպատակ
առաջիկայ
դրութեանս:
