Հասարակ
աւասդ
ութիւն
է
յազգի
մերում,
թէ
սուրբ
Գրիգոր
Նարեկացին
յերիտասարդական
տիս
մեռաւ.
որպէս
եւ
կայ
տպագրեալ
՚ի
վերջ
Նարեկին:
Եւ
վասն
այսորիկ
յոմանց
ասացաւ,
թէ
երեսնամեայ
իցէ
մեռեալ.
եւ
յոմանց,
թէ
երեսնեւերեքամեայ:
Բայց
որպէս
եւ
յայտնի
երեւի
՚ի
բանից
նորին
իսկ
սրբոյ,
կեանք
նորա
տեւեաց
ո'չ
պակաս
քան
զյիսուն
ամ.
զի
ինքն
գրէ
՚ի
վերջաբանութեան
երգոց
երգոյն,
թէ
յամի
թուականութեան
հայոց.
նիզ.
արար
զայն
մեկն
ութիւն
՚ի
խնդրոյ
Գուրգենայ
թագաւորին
Անձեւացեաց:
Եւ
յայտ
է
թէ
՚ի
յօրինելն
զայն
մեկ
նութիւն
աղաչանօք
այնպիսի
թագաւորի`
ո'չ
էր
նա
տասնամեայ
ոք`
կամ
հնգետասանամեայ.
մանաւանդ
զի
քահանայ
եւս
էր
յայնժամ.
որպէս
ինքն
վկայէ
անդ.
եւ
էր
վարժապետ.
եւ
՚ի
խօսիլն
ցուցանէ
զինքն
իբր
այր
կատարել.
ուրեմն
նուազ
եւս
համարելով`
արժան
է
ասել,
թէ
գոնէ
քսանեւհինգամեայ
էր
նա
յայժամ,
եւ
կամ
փոքր
ինչ
աւելի`
կամ
պակաս,
ծնեալ
՚ի
թուին
հայոց
իբր.
ն:
Եւ
քանզի
քսանեւվեց
ամենայն
եւս
եկաց
զկնի.
զի
մեռաւ
՚ի
թուին
հայոց.
նծբ.
ապա
գէ'թ
իբր
յիսուն
եւ
մի`
կամ
յիսուն
ամաց
էր`
յորժամ
վախճանեցաւ:
Ասացի`
մեռաւ
՚ի
թուին
հայոց.
նծբ.
քանզի
ինքն
գրէ
՚ի
յիշատակարանի
աղօթից
իւրոց,
թէ
զգիրս
աղօթիցն
աւարտեալ
իցէ
՚ի
յաւարտումն
կատարման
իններեակ
յոբելենին,
՚ի
սկզբան
պսակելոյ
մտի
տասնեկին`
յաբեթական
տոհմիս
տումարի:
Եւ
քանզի
մի
յոբելեանն
է
յիսուն
ամ,
ինն
յոբելանքն
առնեն,
չորեք
հարիւր
եւ
յիսուն
ամ.
եւ
զի
մի
ամենայն
եւս
առեալ
լինի
՚ի
յաջորդ
յոբելինէն`
զոր
կոչէ
սկիզբն
տասներորդին,
ընդ
այսմ
՚ի
յաջորդ
ամի
անդ`
այն
է
՚ի
նծա.
թուականին
հայոց`
հաշ
ութիւն
լինել
ժամանակ
աւարտելոյ
սրբոյն
զաղօթագիրս
իւր:
Եւ
զայս
առաւել
եւս
հաստատէ
հետագայ
բանն`
զոր
յարէ
զկնի,
ասելով.
յետ
երից
ամաց
անցելոց`
որ
զկնի
գալստեան
՚ի
ըայս
եւ
՚ի
կոյս
կողմանց
հիւսիսոյ
`
դիմեաց
արեւելից`
յաղթօղ
եւ
մեծ
կայսերն
հոռոմոց
Վասլի:
Արդ`
այս
գալուստ
Վասլի
յարեւելս`
զորմէ
ըստ
կարգի
պատմէ
ժամանակակիցն
Ստեփաննոս
Ասողիկ.
գ.
42.
եւ
43.
եւս
եւ
Արիստակէս
Լաստիվերացի.
գլ.
ա.
կրկնակի
հաշուի.
մի
'
՚ի
վախճանէ.
նխը.
թուականին
հայոց.
յորում
ժամանակի
եկն
նա
՚ի
Կիւլիկիա
եւ
՚ի
Փոքրն
Հայս.
եւ
միւս
եւս
՚ի
սկզբանէ
յաջորդ
ամի,
այն
է
թուականն
հայոց.
նխթ.
յորում
ժամանակի
՚ի
քսան
եւ
հինգերորդ
ամի
կայսեր
ութեան
իւրոյ
եմուտ
՚ի
Մեծն
Հայս:
Եւ
զի
Նարեկացին
դնէ`
յետ
երից
ամաց
անցելոյ
՚ի
գալստենէ
նորա,
ըստ
այդմ
պա'րտ
է
՚ի
բաց
առնուլ
զ.
նխը.
թուականն
հայոց,
եւ
հաշուել
զերիս
ամս
ամբողջս,
այսինքն
է`
զթուականսն.
նխթ.
նծ.
նծա.
եւ
այսպէս
որոշակի
ստուգի,
թէ
՚ի
նմին
իսկ.
նծա.
թուական
ութեան
հայոց
աւարտեալ
եւ
սուրբն
զայն
աղօթագիրք:
Յետ
որոյ
իբրեւ
էանց
սակաւ
ինչ
ժամանակ,
փոխեցաւ
երանելին
՚ի
կենցաղոյս
՚ի
յաջորդ
ամի
՚ի
թուին
հայոց.
նծբ.
ընդ
որում
եւ
դնի
՚ի
վարս
նորա,
եւ
յայսմաւուրս.
փետր.
27.
որպէս
եւ
ոմանք
դնեն
՚ի
թուին
հայոց.
նծգ:
Արդ`
յայսմ
ամէ
յայտ
է
թէ
կեանք
սրբոյն
ձգեցաւ
մինչեւ
՚ի
թուականն
հայոց.
նծբ.
կամ
նծդ.
եւ
զի
ընդ
նախագրեալ
յիշատակարանի
մեկնութեան
երգոց
երգոյն`
ոչ
լինի
դնել
զծնունդ
նորա
յետոյ
քան
զթուականն
հայոց.
ն .
անտի
եւ
ամք
կենաց
նորա
ոչ
հաշուին
նուազ
քան
զյիսուն
ամ:
Այլ
այն`
որ
ասի
՚ի
գիրս
Յակոբայ
Նալեան
՚ի
յառաջաբ
մեկն.
Նարեկ.
երես.
3.
թէ
նա
ծնաւ
՚ի
թուին
հայոց.
նլե.
՚ի
ժամանակս
Վասլի
եւ
Կոստանդեայ,
եւ
մեռաւ.
լդ.
ամաց,
վրիպակ
է
տպագրութեան.
զի
որպէս
եւ
ասացաք`
ինքն
Նարեկացի
գրէ
եւ
վկայէ,
թէ
՚ի
թուին
հայոց.
նիզ.
արար
զմեկ
նութիւն
երգաց
երգոյն,
այսինքն
յերկրորդ
ամի
կայսերութեան
Վասլի.
ուրեմն
ոչ
կարէ
դնիլ
ժամանակ
ծննդեան
յետոյ
քան
զթուական
մեկնութեանն:
Եւ
դարձեալ`
նա
ինքն
Յակոբ
Նալեանն
ասէ
՚ի
բացատ
րութեան
ճառի
խաչին.
երես
742.
թէ
՚ի
փոխադրիլ
խաչին
՚ի
վանս
Ապարանից.
ժբ.
ամաց
էր
սուրբն.
իսկ
խաչն
փոխադրեցաւ
՚ի
թուին.
նլբ.
որպէս
եւ
ինքն
յիշէ
անդ.
եթէ
այսպէս
է,
ապա
ոչ
էր
նա
յայնժամ
ժբ.
ամաց
եւ
կամ
ոչ
էր
ծնեալ
՚ի
թուին.
նլէ.
այլ`
բազում
ամօք
յառաջ:
Եւ
յիրաւի
իսկ,
զի
նա
յաւուրսն
յայնոսիկ
էր
՚ի
չափաւոր
տիս
հասակի.
որ
եւ
՚ի
նոյն
ամս
շարադրեաց
զպատմութիւն
եւ
զճառ
խաչին
՚ի
խնդրոյ
Ստեփաննոսի
եպիսկոպոսի:
Իսկ
թէ
նա
՚ի
դաւանութիւն
Քաղկեդոնի
սուրբ
ժողովոյն
հաճեալ
էր
եւ
՚ի
միաբա
նութիւն
ընդ
եկեղեցւոյն
յունաց,
յայտ
է
նախ`
՚ի
պատմութեան
վարուց
նորա
յայսմաւուրս
՚ի
փետր.
27.
ուր
գրի,
թէ
հերձուածող
համարեցաւ
նա
վասն
կամելոյ
միաբանել
զհայս
ընդ
այլ
եկեղեցեաց`
ընդ
յունաց
եւ
ընդ
վրաց,
որք
էին
քաղկեդոնականք.
եւս
եւ
վասն
բարեկարգ
ութիւնս
ինչ
առնլոյ
՚ի
նոցանէ.
եւ
ասի
անդ`
թէ
վասն
այսր
հալածեցաւ
նա:
Յայտ
եւ
երկրորդ`
՚ի
բանից
Լամբրոնացւոյն ,
որ
ցուցանէ
զնա
լինել
համամիտ
Յովհաննու
Իմաստասիրի
եւ
Եզրի
կաթուղիկոսի
եւ
Վահանայ.
Ո՞ւր
դիցուք
ասէ
զբանս
Յովհաննու
Իմաստասիրին
եւ
հայրապետին,
որ
զայս
առ
մեզ
վկայ
ութիւն
հարցն
սրբոց
ստուգէ.
(եւ
)
զԵզրի
հայրապետին
եւ
զիւրոյ
ժողովոյն
զհաւանութիւնն .
զՎահանայ
հայրապետին
զհամաձայնութիւնն
առ
մեծ
եկեղեցին
հոռոմոց.
եւ
զնորին
հետեւողաց
թագաւորացն
եւ
վարդապետաց.
յորոց
մի
էր
եւ
իմն
աստուածաշնորհ
յոգունց
գերազանց`
հրեշտակ
՚ի
մարմնի
Գրիգոր
Նարեկացի:
Արդ`
յայտ
է
ազգիս
մերում,
թէ
Եզր
եւ
Վահան
յայտնի
ընկալան
եւ
քարոզեցին
զսուրբ
ժողովն
Քաղկեդոնի.
ուրեմն
եւ
Նարեկացին
համաձայն
նոցա
լինելով`
ընկալեալ
է
եւ
ինքն
զայն
սուրբ
ժողով.
եւ
ջանացեալ
է
միաբան
ութիւն
առնել
ընդ
նոսա:
Աստանօր
արժան
է
ծանուցանել
եւ
զայս,
զի
որպէս
երեւի`
Կլեմէս
Գալանոս
ընթերցեալ
զբանս
Լամբրոնացւոյն,
եւ
տեսել
զանուն
Գրիգորի
Նարեցակցւոյ
՚ի
կարգս
վարդապետաց
եւ
հայրապետաց,
համարեալ
է
եւ
զնա
լինել
հայրապետօք.
եւ
զի
գիտէ`
թէ
ոչ
էր
կաթողիկոս,
առանց
տարակուսելոյ
որոշեալ
է
՚ի
միտս
իւր`
թէ
գո'նէ
եպիսկոպոս
պարտի
լինել.
ուստի
եւ
՚ի
հատ.
բ.
երես.
155.
՚ի
լատիներէնն
կոչէ
զնա
Գրիգոր
եպիսկոպոս
Նարեկացի:
եւ
՚ի
հատ.
ա.
երես.
211.
՚ի
լատիներէնն
նոյնպէս
եպիսկոպոս
Նարեկացի
անուանէ,
եւ
՚ի
հայերէնն`
վարդապետ
եւ
եպիսկոպոս:
Եւ
զայսոսիկ
բանս
Կլեմէսի
ընթերցեալ
Միքայէլ
Լեքէն
Գաղղիացի,
որ
գրեաց
՚ի
վերայ
ամենայն
եպիսկոպոսարանաց,
դասաւորեալ
է
եւ
զվանսն
Նարեկայ
՚ի
կարգս
այնոցիկ
եպիսկոպոսարանաց,
գրելով
՚ի
հատ.
ա.
երես.
1440.
այսպ.
Նարեկա
կամ
Նարեկ`
որպէս
երեւի`
եղեւ
երբեմն
եպիսկոպոսանիստ
քաղաք
յաշխարհին
Հայոց.
զոր
կարծեմ
որիշ
լինել
՚ի
Նարաշէնայ,
որ
համարի
լինել
ընդ
արքեպիսկոպոսաւ
ըՍպահանու:
Եպիսկոպոսունք
Նարեկայ.
ա.
Գրիգոր:
՚Ի
ժամանակս
Վասլի
եւ
Կոստանդեայ
եղբարց
կայսերաց
Կոստանդինուպօլսոյ,
եւ
յաւուրս
Վահանայ
կաթուղիկոսին
Վասպուրականեցւոյ`
ծաղկեցաւ
մեծ
վարդապետն
հայոց
Գրիգոր
եպիսկոպոս
Նարեկացի…
ըստ
գրելոյ
Գալանոսի.
հատ.
ա.
երես.
210.
եւ
211:
Ահա
այսչափ
օտարանան
պատմութիւնք`
մի
՚ի
միւսմէ
յանծանօթս
առեալ,
եւ
մեկնաբանութեամբ
զարդարեալ:
Իսկ
այն`
զոր
գրէ
՚ի
Գալանոսէ`
թէ
Վահան
էր
Վասպուրականեցի,
յայտէ
թէ
այլազգ
է.
տե'ս
՚ի
պատմութեան.
երես.
840.
եւ
841:
