Գիտելի
է,
զի
Վարդան
եւ
Կիրակոս
յայտնապէս
անդէն.
թէ
Վկայասէրն`
որ
յառաջն
Վահրամ
կոչիւր,
՚ի
ձեռնադրիլն
կաթողիկոս`
կոչեցաւ
Գրիգորիս
կամ
Գրիգորիոս.
զնոյն
ցուցանէ
եւ
յայսմաւուրքն.
՚ի
յուլիսի.
30.
իսկ
այլք
անորոշ
դնեն :
Այլ
Շնորհալին
՚ի
վիպասանութեան.
ոժ.
յառաջ
քան
զձեռնադրիլն
Վահրամայ
գրէ
այսպէս.
ըստ
ամենայն
իր
փոփոխեալ,
մինչեւ
անունն
փոխադրեալ,
որպէս
Սօղոս
վայրենացեալ,
զկնի
Պօղոս
ընդանացեալ.
նոյն
եւ
Վահրամ
նախասացեալ,
Գրիգորիոս
վերաձայնեալ:
Եւ
յետ
պատմելոյ
զգնալ
նորա
յանապատ`
՚ի
գրելն
զձեռնադրութենէն`
ոչ
յիշէ
զփոխադր
ութիւն
անուանն.
այլեւ`
գրէ
այսպէս.
զԳրիգորիոս
յառաջ
ածել,
որ
եւ
Վահրամ
նախաձայնեալ…
օծմամբ
հոգւոյն
զնա
օծեալ,
յաթոռ
նախնւոյն
վերանստեալ:
Արդ`
յայսոսիկ
բանս
Շնորհալւոյն
հայեցեալ`
թէպէտ
եւ
երեւի,
թէ
յառաջ
քան
զձեռնադրիլն
՚ի
գնալ
իւրում
յԱնապատ
կոչեցեալ
իցէ
նա
Գրիգոր,
բայց
թուի
թէ
յետեւառաջ
ութիւն
կարգի
շարադր
ութեան
է.
իբր
զի
Շնորհալին
գիտէ
ցուցանել,
թէ
որ
Վահրամն
կոչիւր`
նոյնն
Գրիգոր
կոչեցաւ.
իսկ
թէ
ե՞րբ
կոչեցաւ,
զայն
յայտ
առնեն
այլ
պատմիչք`
յասելն,
թէ
՚ի
ձեռնադր
ութեան
եղեւ
փոխադր
ութիւն
անուան
նորա:
Բայց
թէ
ոք
զբան
Շնորհալւոյն
ըստ
կարգի
շարադր
ութեան
առեալ
`
համարեսցի,
թէ
յառաջն
կոչեցաւ
Գրիգոր,
այն
եւս
է
հաւանական:
Գրէ
աստ
Վարդան,
թէ
սոյն
այս
Գրիգոր
Վկայասէր
ամենայն
մի
կացեալ
՚ի
Ծամնդաւ`
եթող
զաթոռն
՚ի
Գէորգ
վարդապետ,
ձեռնադրեալ
զնա
կաթողիկոս.
բայց
հայելով
՚ի
կարգս
պատմ
ութեան
հայոց`
պարտ
է
դնել
աւելի:
Աւանդէ
դարձեալ
Վարդան,
թէ
միւս
Գրիգորն
այն
զոր
ձեռնադրեցաւ
սա
ինքն
Գրիգոր
Վկայասէր
յԵգիպտոս,
իցէ
եղբօրորդի
սորա.
եւ
յոմանց
եւս
աւանդի,
թէ
այն
Գրիգոր
կոչեցեալ
իցէ
Վահրամ,
բայց
եւ
ոչ
մին
ճշմարիտ.
զի
գրէ
Շնորհալին
՚ի
վիպասան
ութեան
այսպէս.
Անդ
՚ի
յաթոռըն
սուրբ
եդեալ,
զառ
՚ի
քեռէն
որդի
ծնեալ,
(այսինքն
զքեռորդի
իւր
)
զԳրիգորիոս
համանուանել,
զհօրն
մերոյ
եղբայր
եղեալ .
եւ
յաւելու`
թէ
սոյն
այս
Գրիգորիոս
քեռորդի
Վկայասիրին
ունէր
զեղբարս
զՎահրամ
եւ
զՎասակ,
ընդ
որս
էր
եւ
ապիրատ
հայր
նորին
Շնորհալւոյն:
Զսոյն
գրէ
եւ
Մատթէոս
Ուռհայեցի
ժամանակակից:
Ուրեմն
այն
Գրիգոր
ո'չ
էր
եղբօրորդի
Վկայասիրի,
այլ`
քեռորդի.
եւ
ոչ
եւս
նա
ինքն
էր`
որ
կոչիւր
Վահրամ,
այլ`
եղբայր
նորա
անուանիւր
այնպէս.
որպէս
եւ
քեռի
նորին
Գրիգոր
Վկայասէրն:
Աստանօր
պարտ
է
գիտել
եւ
զայս,
զի
գրի
՚ի
ճառս
հարցմանց
Վանական
վարդապետի,
թէ
սոյն
այս
Գրիգոր
Վկայասէր
եւ
հայր
նորա
Գրիգոր
Մագիստրոս
շինեցին
՚ի
Տարոն
եկեղեցի,
եւ
պատկեր
բերեալ
եդին
անդ.
եւ
յայնժամ
յօրինեցին
երկոքեան
՚ի
միասին
զշարականն,
Զկենդանագիր
անարատ
ծնողի
քո,
եւ
զշարականն .
Զորս
ընդ
պատկերի
քում,
եւ
զտէր
երկնիցն.
Որ
զարդարեաց.
Յորմէ
առեալ
դնի
պարզապէս
եւ
՚ի
գիրս
հարցմանց
Տաթեւացւոյն.
թ.
47.
երես.
639.
թէ
Մագիստրոսն
ասաց
զայն
շարական.
եւ
ըստ
այնմ
եդեալ
է
՚ի
տպագրեալ
շարականս:
Բայց
թուի
թէ
շփոթ
ութիւն
ինչ
է
յայդոսիկ
բանս.
եւ
թէ
զիա'րդ
ծանիր.
զի
Ստեփաննոս
Ասողիկն`
որ
էր
յառաջ
քան
զԳրիգոր
Մագիստրոս,
գրէ.
բ.
4.
յաւուրս
երանելւոյն
Սահակայ
կաթողիկոսի
Ձորափորեցւոյ ,
թէ
Աշոտ
պատրիկ
շինեաց
զեկեղեցին
Դարունից.
եւ
զկենդանագրեալ
պատկեր
մարդեղութեանն
Քրիստոսի
ածէր
՚ի
մտից
արեւու
մեծասքանչ
զօրութեամբ,
եւ
հանգուցանէր
՚ի
նա,
յորոյ
զեկեղեցին
անուանեաց
յանուն:
Զայս
յիշատակեալ
եւ
Վարդանայ`
գրէ
յաւելուածով
իմն
այսպէս.
Աշոտ
շինեաց
զԴարունից
եկեղեցին
յանուն
փրկչական
պատկերին,
զոր
եբեր
որդի
նորա
՚ի
մտից
արեւու
մասամբ.
եւ
՚ի
նաւակատիսն
երգեաց
զորս
ընդ
պատկերին:
Արդ`
որպէս
երեւի,
շփոթեալ
են
ոմանք
զպատ
մութիւն
շին
ութեան
եկեղեցւոյն
Տարոնոյ
ընդ
շին
ութեան
եկեղեցւոյն
Դարունից.
ընդ
նմին
եւ
զգործս
Մագիստրոսի
եւ
ոգւոյ
նորա
ընդ
պատմութեան
Աշոտոյ
եւ
որդւոյ
նորա:
Եւ
հաւանական
թուի
ասել
ընդ
Վարդանայ`
թէ
յաւուրս
Աշոտոյ
յօրինեալ
իցէ
այն
շարական
՚ի
վարդապետէ
ումեմնէ`
եւ
կամ
՚ի
Սահակայ
կաթողիկոսէ.
ընդ
որում
եւ
այլ
շարականք
խաչի
ընծային
նմին
Սահակայ.
եւ
գուցէ
յայս
սակս
Լամբրոնացին
՚ի
յիշատակել
իւրում
զբանս
ինչ
այդր
շարականի
՚ի
թուղթն
առ
Լեւոն
թագաւոր
եւ
առ
Ոսկան
միայնակեաց,
ասէ`
թէ
վարդապետ
ոմն
հայոց
ասաց
կամ
գրեաց
զայն
բան:
Այլ
մեք
որոշակի
ինչ
ոչ
եդաք
՚ի
պատմութեան
յաւուրս
Աշոտոյ.
զորմէ
տե'ս
յերես.
372.
սոյնպ
եւ
ոչ
յաւուրս
Մագիստրոսի.
զորմէ
տե'ս
յերես.
926:
