Վարք սրբոց հարանց…, հատոր Բ

ԱՍԱՑ հայրն Անտոն՝ եթէ են մարդիկ որ չարչարեն զանձինս իւրեանց կրօնաւորութեամբ, եւ ոչ կարացեալ գտանել զընտրուի իրաց՝ հեռի եղեն 'ի ճանապարհէն աստուծո յ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն՝ եթէ վնասին հոգիք իմ առ վարդապետին իմում, նստա՞յց այլ առ նմա։ Եւ գիտէր ծերն եթէ վնասի. եւ սքանչացեալ ընդ նորա հարցումնն թէ զիարդ, ասէ նստոյց եւ այլ եւ ասէ ծերն. եթէ կամիս՝ նիստ։ Եւ երթեալ նստաւ եւ դարձեալ եկեալ՝ եթէ վնասի իմ հոգիս, եւ ծերն ոչ ասաց եթէ ել 'ի նմանէ։ Իսկ զերրորդն եկեալ՝ ասէ գիտասջիր զի ոչ եւս նստիմ առ նմա։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. ահա արդ ապրեսցիս. երթ եւ մի նստիս առ նմա։ Ասէ ցնա ծերն. ո՞ր մարդ է որ թէ տեսանէ զվնաս հոգւոյ իւրոյ, եւ հրացման պէտս ունի. վասն ծածուկ խորհրդոց է հարցանել, եւ ծերոյ է այս քննելի բայց վասն յայտնի մեղաց չէ ինչ պէտք հացանել, այլ վաղվաղակի 'ի բաց հատանելոյ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ. 'ի ժամանակի նեղ ութեան իմոյ խնդրեցի յոմանց սրբոց իրս ինչ 'ի հէտս ինձ, եւ ետուն ինձ զայն ըստ սիրոյ. արդ եթէ աստուած եւ ինձ շնորհեսցէ, տաց զայն եւ ես ըստ սիրոյ այլ ումեք, եթէ դարձեալ տաց տուողին իմոյ 'ի ժամանակի նեղ ութեան իւրոյ։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. արդար ութիւն առաջի աստուծոյ այն է թէ անդրէն տայիր, վասն զի նորա է։ Ասէ ցնա եղբայրն, եթէ տարայց առ նա եւ նա ոչ կամիցի առնուլ , այլ ասիցէ ցիս՝ եթէ երթ, որպէս եւ կամիս տուր աղքատաց։ Ասէ ցնա ծերն, եւեն նորա իրքն. եգթէ քեզ տացէ յինքենէ եւ քո չիցէ խնդրեալ 'ի նմանէ, այն քո է. ապա եթէ քո իցեն խնդրեալ կամ 'ի միայնակեցէ կամ յաշխարհականէ, եւ ոչ կամիցի դարձեալ առնուլ 'ի քէն, աստանօր են ընտրութիւնք՝ զի դիտելով նորա տայցես զայն վասն նորա աղքատաց։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն. մարդ որ ուսուցանէ եւ ինքն ոչ առնէ զոր ուսուցանէ, նման է աւազանի որ զամենեսեան արբուցանէ եւ լուանայ, եւ զինքն ոչ կարէ սրբել, այլ ամենայն պղծութիւն եւ աղտեղ ութիւն անդէն մնայ։
       ԵՀԱՐՑ ոմն 'ի հարանց ցհայրն Յոհաննէս կարճահասակ՝ եթէ զի՞նչ է միայնակեաց։ Եւ նորա պատասխանի տուեալ եւ ասացեալ՝ թէ աշխատութիւն. վասն զի որպէս միայնն յամենայն գործ աշխատի, այսպէս եւ միայնակեացն։
       ԳԵՕՂՔ երկու ընդ իրեարս կռուէին յԵգիպտոսի. եւ երթեալ հայրն Պիմէն աղաչէր զմեծն եւ զհզօրագոյն գեօղն զի խաղաղ ութիւն արասցեն ընդ փոքրագոյն գեօղն, եւ ոչ կամէին լսել նմա։ Իսկ նորա թօթափեալ զփոշի ոտից 'ի վերայ նոցա, եւ ելեալ նոցա 'ի պատերազմ ընդ իրեարս՝ կոտորեցան եւ յաղթեալ եղեն մեծ գեղջն մարդիկն. վասն զի առնէ տէր իրաւունս զրկելոց։
       ԱՍԷՐ երբեմն հայրն Ամոն եթէ չոգաք ես եւ Բիտիմ առ հայրն Աքիղաս եւ լուաք 'ի նմանէ զի կրթէր զբանս զայս՝ մի՛ երկնչիր, Յակոբ, իջանել յԵգիպտոս։ Եւ բազում ժամս յամէր զնոյն բանս ասելով։ Եւ բախեալ մեր զդուրսն՝ եբաց մեզ, եւ հարցեալ զմեզ եւ ասացեալ թէ ուստի՛ էք, եւ երկուցեալ մեր ասել թէ 'ի խրճթացն եմք՝ ասացաք թէ 'ի լեռնէն Նիտրեայ եմք։ Եւ ասէ ցմեզ. զի՞նչ արարից զի հեռաւորք էք դուք։ Եւ մատուցեալ զմեզ 'ի ներքս, տեսեալ մեր զի 'ի գիշերին յայնմիկ գործեալ էր բազում փիւրտունս, եւ հարցաք ցնա զի ասասցէ մեզ բան։ Եւ նա ասէ՝ եթէ ես յերեկորեայ մինչեւ ցայժմ յօսի քսան գիրկ, եւ ոչ է ինձ այս պիտոյ. այլ կասկածեմ մի՛ գուցէ զայրասցի աստուած եւ յանդիմանեսցէ զիս եւ ասասցէ, զի կարող էիր գործել՝ ընդէ՞ր ոչ գործեցեր. յաղագս այդորիկ աշխատիմ եւ գործեմ ամենայն զօրութեամբ իմով։ Եւ օգտեալք 'ի նմանէ գնացին։
       ԴԱՐՁԵԱԼ այլ ծեր եկեալ մերձ 'ի գետն եւ գտեալ եղէգն եւ նստեալ անդ եղեգամբն հատանէր ցօղուն 'ի գետոյն եւ յօսէր սիրայ եւ ընկենոյր 'ի գետն։ Եւ այսպէս առնէր մինչեւ եկին մարդիկ եւ տեսին զնա, եւ ապա յարուցեալ գնաց. զի ոչ եթէ վասն պիտոյից ինչ, այլ վասն աշխատութեան եւ խաղաղ ութեան առնէր զայն։
       ԱՍԷՐ հայրն Թէոդորոս. եթէ ունիցիս ընդ ումեք սէր, եւ հանդիպեսցի նմա 'ի փորձութիւն անկանել պոռնկութեան, եթէ կարես՝ ձեռն տուր նմա եւ ձգեա զնա 'ի վեր. ապա եթէ 'ի հերձուած ինչ անկանիցի եւ ոչ լսէ քեզ եւ դառնայ առժամայն, հատ եւ ընկեա զնա 'ի քէն, մի գուցէ յամելով քո ընդ նմա՝ յափշտակեսցէ զքեզ ընդ ինքեան 'ի խոնարհ յանդունդս
       ԱՍԷԻՆ վասն որումն ծերոյ 'ի Թեդայիդ հօրն Անտոնիոսի՝ եթէ բազում առաքինութիւնս արար 'ի մանկ ութեան իւրում, եւ 'ի ծեր ութեան իւրում հիւանդացեալ կուրացաւ , բազում մխիթար ութիւն եղբարքն վասն հիւանդութեանն արկանէին 'ի բերան նորա։ Եւ հարցեալ ցհայրն Սարիով յաղագս այսր՝ եթէ զի՞նչ լինիցի նմա վասն մխիթարութեանն այնորիկ, ասէ ցնոսա հայրն Սարիով. եթէ սիրտ իւր կամի եւ խոնարհի ախորժելով, եթէ ճաշակեսցէ արմաւ մի, առնու զայն աստուած յաշխատութենէ նորա. ապա թէ ոչ խոնարհեսցի, այլ ակամայ ընդունի զայն, աստուած պահէ զվաստակն նորա ամբողջ. վասըն զի ոչ է կամօք, այլ բռնաբար են. եւ նոքա զվարձսն ընդունին որք տանն։
       ԿԱՄԷԻՆ երբեմն 'ի Սկիւթ զհայրն Իսահակ երէց առնել. եւ լուեալ փախեաւ յԵգիպտոս, եւ երթեալ յանդսն թաքեաւ 'ի մէջ խոտոյն։ Եւ չոգան հարքն զհետ նորա եւ հասեալ իջին յանդն հանգչել փոքր մի անդ, վասն զի գիշեր էր , եւ զէշն արձակեցին զի արածեսցի։ Եւ երթեալ իշխոյն եկաց 'ի տեղւոջն ուր էր թաքուցեալ հայրն Իսահակ. եւ այգուցն խնդրեալ զէշն գտաք զծերն եւ զարմացաք։ Արդ կամեցեալ զնա կապել՝ ոչ առնոյր յանձն ասելով թէ ոչ փախչիմ վասն զի կամք աստուծոյ են, եւ ուր փախչիմ. նոյնպէս գտանիս, վասն զի այս ձեռնադրութիւն յաստուծոյ է։
       ՊԱՏՄԵԱՑ հայրն Դանիէլ աշակերտ երանելւոյն Արսէնի եւ ասէ. նստէի երբեմն առ հօրն Աղեքսանդրի եւ կալաւ զնա ցաւ, եւ պարզեաց զինքն պորտ 'ի վեր վասն ցաւոյն։ Դէպ եղեւ հօրն Արսէնի գալ խօսել ընդ նմա, եւ ծերն ետես զնա զի կայր այնպէս պրկեալ։ Իբրեւ խօսեցաւ՝ ասէ ցնա. ո՞ էր աշխարհականն զոր տեսի աստ։ Ասէ ցնա հայրն Աղեքսանդրոս. ու՞ր տեսեր զնա Ասէ ցնա. մինչդեռ իջանէի 'ի լեռնէն՝ հայեցայ յայսկոյս եւ տեսի զոմն զի կայր պարզեալ պորտ 'ի վեր։ Եւ անկաւ առաջի նորա եւ ասէ. ես էի, հայր վասն զի ցաւ կալաւ զիս։ Ասէ ցնա ծերն. ապա ուրեմն դու՞ էիր, ես կարծեցի թէ աշխարհական ոք իցէ եւ վասն այնորիկ հարցի ցքեզ։
       ԱՍԷՐ դարձեալ հայրն Դանիէլ՝ եթէ յորժամ էրն 'ի Սկիւթ հայրն Արսէն, էր անդ մենակեաց մի որ գողանայր զկարասի ծերոցն։ Եւ հօրն Արսէնի առեալ զնա 'ի խուղն իւր՝ կամեցեալ շահել զնա եւ զծերսն հանգուցեալ, եւ ասէ ցնա. զի՞նչ եւ խնդրես՝ ես տամ քեզ, միայն մի գողանար։ Եւ ետ նմա ոսկի եւ հանդերձ եւ լումայս եւ զամենայն պէտս նորա. եւ երթեալ դարձեալ գողանայր։ Իսկ ծերքն իբրեւ տեսին թէ ոչ դադարէ 'ի գողանալոյ, հալածեցին զնա։ Եւ զայս դարձեալ ասէին ծերքն։ եթէ գտցի եղբայր որ ունիցի հիւանդութիւն տկարութեան, պարտ է տանել նմա. ապա եթէ գողանայցէ, հալածեսցի աստի, վասն զի զհոգիս իւր տուգանի, եւ զամենեսեան որ եթէ 'ի տեղւոջն են՝ խռովեցուցանէ։
       ԱՍԱՑ դարձեալ հայրն Դանիել՝ եթէ երբեմն այլ եղբարք երթեալ էին 'ի Թեբայիդ վասն կտաւոյ, եւ ասէնա թէ այսու պատճառաւ տեսանեմք զհայրն Արսէն։ Եւ մտեալ հայրն Աղեքսանդր պատմեաց նմա եւ ասէ՝ թէ եղբարք են եկեալ յԱղեքսանդրիէ եւ կամին տեսանել զքեզ։ Ասէ ծերն. ուսիր 'ի նոցանէ թէ յինչ պատճառս են եկեալ։ Եւ հարցեալ ցնոսա լուաւ 'ի նոցանէ զի ասէին՝ 'ի Թեբայիդ երթամք վասն կտաւոյ։ Եւ ասէ ծերն. ոչ տեսանեն զերեսս Արսէնի, զի ոչ եկին վասն իմ, այլ վասն իւրեանց գործոյն. հանգո զնոսա եւ արձակեա 'ի խաղաղութիւն, եւ ասա ցնոսա՝ թէ ծերն ոչ կամի տեսանել զձեզ։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Զենոնի աշակերտին Սիղուիանոսի՝ եթէ 'ի սկզբանէն ոչ ինչ կամէր առնուլ յումեքէ, եւ որք բերէինն՝ ելանէին դարձեալ տրտմեալք, զի ոչ ընդունէր. եւ դարձեալ այլք գային առ նա եւ կամէին առնուլ որպէս 'ի մեծ ծերոյ, եւ ոչ ունէր ուստէք տալ նոցա, դարձեալ եւ նոքա գնային տրտմեալք։ Ասէ ծերն զի՞նչ գործեցից, զի որք բերենն՝ տրտմին եւ որք խնդրենն՝ դարձեալ եւ նոքա տրտմին. արդ մանաւանդ եթէ զայս արարից, որք բերենն ինձ՝ առից եւ որք խնդրենն տաց։ Եւ զայս արարեալ՝ հանգչէր՝ եւ զամենեցուն կամս կատարէր։
       ԵՀԱՐՑ հայրն Աբրահամ աշակերտ Ագաթոնի ցհայրն Պիմէն եւ ասէ. զիարդ դեւք հանապազ կռուին ընդ իս։
       Ասէ ծերն. ընդ քեզ կռուին, բայց ընդ մեզ ոչ կռուին, որովհետեւ զկամս նոցա կատարեմք. վասն զի կամք մեր դեւք եղեն եւ նեղեն զմեզ, զի կատարեսցուք զնա։ Բայց կամիս ուսանել թէ ընդ ու՞մ պատերազմին դեւք. պատերազմեցան ընդ Մովսէսի եւ ընդ նմանիս նորա, իսկ ընդ մեզ կամք անձանց մերոց պատերազմին։
       ԴԷՊ եղեւ զի միաբան 'ի Սկիւթ առ իրեարս ծերք ճաշակէին, եւ հայրն Յովհաննէս կարճահասակ ընդ նոսա էր։ Եւ յարուցեալ երիցու որումն մեծի տայր ըզկուժ ջրոյն զի արբցեն. եւ ոչ ոք կամեցաւ առնուլ 'ի նմանէ, բայց միայն Յովհաննէս կարճահասակն։ Եւ զարմացան ընդ նա եւ ասեն՝ թէ զիարդ դու կրասերագոյն քան զամենեսան իշխեցեր առնուլ եւ ըմպել յերիցուէն։ Ասէ ցնոսա հայրն Յոհաննէս, ես յորժամ յառնեմ տալ ումեքզկուժ ջրոյն, ուրախ լինիմ թէ ամենեքեան ըմպեն, զի առնուցում վարձս. արդ ես յաղագս այնորիկ առի, զի եղիցին նմա վարձք եւ մի տրտմեսցի վասն ոչ ումեք առնելոյ 'ի նմանէ։ Եւ զայս նորա ասացեալ՝ դարձեալ զարմացան ընդ ընտրող ութիւն նորա, եւ ամենեքեան օգտեցան 'ի նմանէ։
       ԷԻՆ երկու եղբարք ըստ մարմնոյ, եւ կրսերագոյնն էր յառաջագոյն զգեցեալ զձեւ միայնակեցութեն քան զերէցն։ Եւ եկեալ ոմն 'ի հարանցն առ նոսա՝ եդին զկուժ ջրոյն, եւ եկն կրսերագոյնն զի լուասցէ զոտս ծերոյն։ Իսկ ծերոյն կալեալ զձեռանէ նորա՝ շարժեաց զնա 'ի տեղւոյն եւ աստուած զերիցագոյնն։ Եւ ասեն ցնա որ շուրջն կային զնովաւ եղբարքն . կրսերագոյնն յառաջ է քան զդա 'ի ձեւդ, հայր։ Ասէ ցնոսա ծերն. ես առնում զառաջնորդութիւն կրսերոյն եւ արկանեմ 'ի հասակ երիցագունին։
       ԻՋԻՆ երբեմն մենակեացք յԵգիպտոսէ 'ի Սկիւթ. երթեալ առ ծերսն տեսին զնոսա զի ուտէին 'ի սովոյն կրօնաւորութէն փութապէս՝ եւ գայթակղեցան։ Եւ իմացեալ երիցուն եւ կամեցեալ հաճել զմիտս նոցա, քարոզեաց յեկեղեցւոջն ժողովրդեանն եւ ասէ. պահեցէք եւ առաւել ձգեցէք զվարս կրօնաւորութեան ձերոյ, եղբարք։ Իսկ եգիպտացի եղբարքն կամէին գնալ, եւ ոչ արձակեաց զնոսա։ Եւ իբրեւ զառաջին օրն պահեցին ցնորեցան զի ետ նոցա պահել զերկուս աւուրս. Իսկ նոքա որք բնակեալ էին 'ի Սկիւթ՝ պահէին զշաբաթն. եւ եկեալ շանստան եգիպտացիք ճաշակել ընդ ծերսն։ Եւ փութացեալ եգիպտացինք ուտել զհացն, կալաւ ոմն զձեռաց նոցա եւ ասէ. հանդարտութեամբ կերայք իբրեւ զմենակեացս։ Եւ նորա մղեալ զձեռանէ նորա ասէ. արձակեա զիս զի մեռանիմ, զամենայն շաբաթս ջերմ ոչ ճաշակելով։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ դուք զերկուս երկուս աւուրս պահելով այդպէս թալացայք զիա՞րդ յեղբարքս գայթակղեցայք որ հանապազ զայս կատարեն զկրօնաւորութիւն։ Եւ անկան առաջի նոցա եւ շինեցան 'ի կրօնաւոր ութիւն նոցա եւ չոգան խնդութեամբ։
       ԵՀԱՐՑ երբեմն հայրն Ագաթոն ցհայրն Ազոն եւ ասէ. կամիմ ունել զլեզու իմ, զի մի՛ խօսեսցի սուտ։ Եւ ասէ ցնա հայրն Աղոն. եթէ ոչ խօսիս սուտ, բազում մեղս գործես։ Եւ նա ասէ. զիարդ։ Եւ ասէ ծերն. ահա երկու արք՝ քո առաջի մահ գործեցին, եւ մին 'ի նոցանէ փախեաւ եւ անկաւ 'ի խուղն քո, եւ ահա իշխանն խնդրէ զնա եւ հարցանէ ցքեզ եւ ասէ՝ թէ քո առաջի մահ գործեցաւ. եթէ ոչ կամիս խօսել սուտ, մատնես զմարդն 'ի մահ, այլ մանաւանդ թող զքեզ առանց կապանաց առաջի տեառն, վասն զի գիտե զամենայն։
       ՉՈԳԱՒ հայրն Սերինոս դիողկացի հանդերձ աշակերտաւն իւրով Սահակաւ առ հայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա. հայր, զի՞նչ արարից Սահակայ, զի ախորժելով լսէ յինէն զբանն։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. թէ կամիս՝ առաւել գործ ցոյց զմա, մի՛ գուցէ բան միայն հայեցեալ դատարկանայ. եթէ գործով ուսուցանես ըզդա, այն մնայ ընդ նմա։
       ՊԱՏՄԵԱՑ ոմն 'ի հարանցն՝ եթէ էր ծեր ոմն վաստակասէր 'ի խրճիթսն եւ զգեցեալ էր պրտուեայ։ Եւ երթեալ առ հայրն Ամոնա, եւ տեսեալ ծերոյն զի զգեցեալ էր զպրտուեայսն՝ ասէ ցնա. այդ քեզ ոչ ինչ է օգուտ։ Հարցեալ ցնա եւ ասէ. հայր, երեք խորհուրդք խռովեցուցանեն զիս, կամիմ գնալ հանապազ մոլորեալ յանապատի, եւ կամ գնալ յօտար ութեան ուր ոչ ոք ճանաչիցէ զիս, եւ կամ արգելուլ զիս 'ի խուղ եւ ոչ զոք տեսանել, այլ ագանելով ճաշակել։ Ասէ ցնա Ամոն. յայդցանէ յերեցունց եւ ոչ զմի կարես առնել, այլ երթ նիստ 'ի խցին քում եւ ճաշակեա սակաւ սակաւ հանապազօր, եւ ընկալ 'ի խորհուրդս քո յամենայն ժամ զբան մաքսաւորին, եւ կարես ապրել։
       Էր երբեմն միայնակեաց ոմն որոշեալ յոյժ ընտրող եւ կամէր լինել 'ի խրճիթսն եւ ոչ եգիտ առժամայն, խուղ առանձինն։ Եւ էր անդ ծեր ոմն որ ունէր առաշոգ խուղ, եւ աղաչեաց զնա եւ ասէ. եկ նիստ առ իս մինչեւ գտցես խուզ եւ երթիցես։ Եւ գային առ նա ոմանք իբրեւ առ օտար. բերէին նմա որ թէ զինչ յաջողէր՝ զի օգտեսցին, եւ նա առներ օտարսիր ութիւն ընդ նոսա։ Եւ սկսաւ ծերն նախանձել ընդ նմա եւ չարախօսել զնմանէ եւ ասէ, ես քանի ինչ ժամանակս ունիմ աստ 'ի կրօնաւորութես եւ ոչ ոք գայ առ իս. եւ այս խաբեբայս սակաւ աւուրս ունի, եւ այսքանի բազմութիւնս գայ առ սա։ Եւ ասէ ցաշակերտն իւր. երթ աստ նմա՝ եթէ գնա 'ի տանէդ զի պիտոյ է ինձ։ Եւ երթեալ աշակերտն ասէ ցնա հայրն իմ յղեաց զիս եւ ասէ՝ թէ զիա՞րդ կեաս։ Եւ նա ասէ. աղէթս արա 'ի վերայ իմ, զի ծանրացեալ եմ 'ի ստամոքսէս։ Եւ եկեալ եղբօրն առ հայրն ասէ՝ թէ տեսանեմ խուզ եւ գնամ։ Դարձեալ յեր յերկուց աւուրց ասէ ցնա. երթ ասա նմա. եթէ ոչ գնաս. ես գամ եւ գաւազանաւս հանեմ զքեզ։ Եւ դարձեալ երթեալ առ ծերն եւ ասէ ցնա. լուաւ հայրն իմ եթէ հիւանդ ես եւ կարի յոյժ խռովեցաւ, եւ առաքեաց զիս զի տեսից զքեզ։ Եւ ասէ ծերն. ասա ցնա՝ թէ վասն աղօթից քոց թեթեւ եղեւ ինձ։ Գայ եւ ասէ ցհայրն իւր՝ թէ մինչեւ ցկիրակէ օր անսա ինձ եւ գնամ, թէ կամի աստուած։ Արդ իբրեւ եկն կիրակէն եւ ոչ գնաց, առեալ գաւազան զի հարցէ եւ հանցէ զնա։ Եւ ասէ ցնա աշակերտն իւր. յառաջեմ ես եւ երթամ, մի գուցէ իցէ ոք անդ եւ գայթակղեցուցանես զնոսա։ Եւ յառաջեալ ասէ նա ցծերն. ահա հայրն իմ գայ աղաչել զքեզ եւ տանել 'ի խուղն իւր։ Արդ իբրեւ լուաւ զսէր ծերոյն, ել ընդ առաջ նորա, անկաւ առաջի նորա 'ի հեռաստանէ ասելով. մի՛ աշխատիր, տէր իմ եւ հայր, ես գամ առ սրբութիւնդ քո, եւ թող ութիւն արա ինձ վասն Քրիստոսի։ Եւ ետես աստուած զգործս մանկանն եւ արկ գեղջ 'ի սիրտ հօր նորա. եւ ընկեցեալ զգաւազանն յինքենէ ընթանայր յողջոյն նորա, եւ հասեալ առ նա ողջունեաց զնա եւ տարաւ 'ի տուն որպէս թէ ոչ ինչ իցէ լուեալ նորա։ Ասէ նա ցաշակերտն իւր. ո՞չ ինչ ասացեր ցդա զոր ինչ ասացի ցքեզ։ Եւ նա ասէ՝ ոչ։ Եւ յոյժ խնդացեալ ծերոյն եւ մուծեալ զնա հանգոյց , եւ գիտաց եթէ 'ի սատանայէ էր նախանձն, անկեալ առաջի աշակերտին իւրոյ եւ ասէ. դու իմ հայր յայսմ հետէ, եւ ես քո աշակերտ, զի վասն գործոց քոց զկնի աստուծոյ զհոգիս երկոցունցս ապրեցուցեր։
       ԱՍԷԻՆ վասն որումն հօր 'ի խրճիթսն եթէ էր վաստակասէր մեծ. եւ մինչդեռ կատարէր զաղօթսն, դէպ եղեւ այլ ումեմն ծերոյ սրբոյ երթալ առ նա։ Եւ լուեալ զձայն նորա արտաքուստ զի կռուէր ընդ խորհուրդս իւր եւ ասէր. մինչեւ յերբ վասն միոյ բանի զամենայն զայն կորուսանէք։ Եւ նորա եկեալ՝ կարծէր թէ այլ ումեք խօսեսցի. եւ բախեալ զդուրսն՝ եբաց նմա. եւ մտեալ 'ի ներքո ողջունեցին զիրեարս։ Եւ հայեցեալ զի այլ ոք ոչ էր 'ի ներքո, ունելով համարձակ ութիւն առ ծերն ասէ ցնա. ընդ ու՞մ կռուէիր, հայր։ Եւ նա ասէ. ընդ խորհուրդս իմ. չորեքտասան գիրս գիտեմ 'ի բերան եւ բան ինչ լուայ արտաքոյ, կամեցայ կատարել զաղօթս իմ, եւ զամենայն զայն դադարեցուցի, եւ այն միայն եկեալ կայ առաջի իմ 'ի ժամ աղօթիցս, յաղագս այնորիկ կռուիմ։ Եւ լուեալ սքանչացաւ ընդ մաքրութիւն եւ ընդ արթնութիւն ծերոյն, զի համարձակութեամբ ասէր զիւր պատերազմն։
       ԵՀԱՐՑ եղբայր ոմն ցհայրն Պիմէն եւ ասէ. հայր, ահա երկու արք՝ մինն աշխարհական եւ միւսն մենակեաց. մենակեացն խորհեցաւ երիկունն զի այգուցն 'ի բաց հանցէ զձեւ միայնակեցութեանն, եւ աշխարհականն նոյնպէս խորհեցաւ երիկունն զի 'ի վաղիւն առցէ զձեւ միայնակեցութե, եւ երկոքեան վախճանեցան 'ի գիշերին յայնմիկ. արդ զի՞նչ պատրաստեալ է նոցա. Ասէ ցնա աբաս Պիմէն. մենակեացն վախճանեցաւ մենակեաց, եւ աշխարհականն աշխարհական, յորում թէ գտան՝ նովին եւ չոգան։
       ՉՈԳԱՆ ոմանք առ հայրն Ագաթոն, լուեալ վասն նորա եթէ մեծ ընտրող ութիւն ունի. եւ կամեցեալ փորձել զնա եւ տեսանել թէ բարկանայցէ՝ ասեն ցնա. դո՞ւ ես Ագաթոն, լսեմք վասն քո եթէ պոռնիկ ես եւ ամբարտաւան։ Եւ նորա ասացեալ եթէ ես եմ, եւ դարձեալ ասեն ցնա. դու ես Ագաթոն շատախօս եւ քսմոս։ Եւ նորա ասացեալ թէ այո , եւ դարձեալ ասեն ցնա. դու ես Ագաթոն հերձուածող. եւ նա ասէ՝ ոչ եմ հերձուածող։ Եւ աղաչեցին զնա եւ ասացին. այդքան ասացաք եւ թշնամանեցաք զքեզ, եւ ասացեր՝ թէ այո. այդ մի բանի ընդէ՞ր ոչ համբերեցեր։ Ասէ ցնա հայրն Ագաթոն. զառաջինն որ հարցէք, յիս նայեցեալ եւ քննեալ՝ օգտի հոգիս իմ. իսկ հերձուածողն բաժանումն է յաստուծոյ, եւ ոչ կամիմ յաստուծոյ բաժանել։ Եւ նոցա լուեալ զընտրող ութիւն նորա՝ զարմացան եւ չոգան խնդութեամբ։
       ԵՂԲԱՐՔ 'ի միաբանակեցաց գնացեալ չոգան յանապատն, եւ եկեալ առ ոմն մենակեաց՝ ընկալաւ զնոսա խնդութեամբ. եւ որպէս սովորութիւն է անապատաւորաց, տեսեալ զնոսա եթէ աշխատեալ են՝ եդ առաջի նոցա սեղան առժամայն, եւ զոր ինչ ունէր 'ի խղին՝ եդ առաջի նոցա եւ հանգոյց զնոսա։ Եւ յորժամ եղեւ երեկոյ, ասացին զերկոտասան սաղմոսն, նոյնպէս եւ 'ի գիշերին։ Եւ մինչդեռ ծերն արթուն էր, լսէր 'ի նոցանէ զի ընդ իրեարս ասէին՝ թէ միայնակեացք յանապատի առաւել հանգչին քան զմեզ՝ որ եթէ միաբանակեացքս եմք։ Եւ պատրաստեալ էին վաղիւն երթալ առ դրացի նորա։ Ասէ ցնոսա. ողջոյն ասացէք նմա յինէն եւ ասացէք նմա՝ թէ մի տար ջուր բանջարոյդ։ Եւ նորա լուեալ իմացաւ զիրսն եւ կալաւ զնոսա մինչեւ ցերեկոյ նօթի 'ի գործ։ Եւ իբրեւ երեկոյ եղեւ, արարին մեծապէս աղօթելով, եւ ասէ ցնոսա. արձակեսցուք վասն ձեր զի աշխատեալ էք։ Եւ ասէ դարձեալ. ոչ ունիմք սովորութիւն աւուր աւուր ճաշակել, այլ վասն ձեր ճաշակեցից փոքր մի։ Եւ եդեալ առաջի նոցա սեղան եւ հաց եւ աղ եւ ասէ ցնոսա. պարտ է այսօր վասն ձեր տօն առնել։ Եւ արկ սակաւ մի քացախ յաղն։ Եւ յարուցեալ արկին պաշտօն մինչեւ յառաւօտն, եւ ասէ ցնոսա. ոչ կարեմ վասն ձեր զամենայն կարգ պաշտմանն կատարել զի հանգիցէք սակաւ մի , վասն զի օտարք էք։ Եւ ընդ առաւօտն կամեցան նոքա փախչել, եւ նա աղաչէր զնոսա եւ ասէր՝ թէ անսացէք աստ այլ սակաւ աւուրս եւս. բայց սակայն ըստ սովոր ութեան անապատիս ոչ արձակեմ զձեզ եթէ անկանիցիք առաջի իմ հազար անգամ, բայց եթէ նստիք այսր աւուրս երիս ըստ պատուիրանին։ Իսկ նոցա տեսեալ թէ ոչ արձակէ, յարուցեալ փախեան գաղտ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցոմանս 'ի հարանցն եւ ասէ. եթէ դիպեսցի ինձ եւ ծանրացայց 'ի քնոյ եւ անցցէ զինեւ ժամ պաշտմանն, եւ ոչ կամի անձն իմ կատարել զպաշտօնն յամօթոյն։ Ասէ ծերն, եթէ դէպ լիցի քեզ ննջել մինչեւ յառաւօտն, յարուցեալ փակեա զդուրս քո եւ զպատուհանն եւ կատարեա զժամ պաշտման քո, վասն զի գրեալ է՝ եթէ քո է տիւ եւ քո է գիշեր. եւ յամենայն ժամ փառաւորի աստուած։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց 'ի հարանցն ցոմն եւ ասէ. ահա երթամ 'ի տեղիս ուրեք ընդ ոմանս եղբարս եւ դնեն առաջի իմ կերակուր, եւ է զի եղբարքն կամ վասն ժուժկալ ութեան կամ վասն յադ լինելոյ ոչ կամին ճաշակել եւ է զի ես քաղցեալ դիպիցիմ զի՞նչ պարտ է ինձ առնել։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ դու քաղցեալ ես, հայեաց յայնոսիկ որ ընդ քեզ նստին թէ քանի են, նոյնպէս եւ որ զինչ առաջի դնիցեն. եւ զոր ինչ կարծես եթէ հասանէ քեզ բաժին՝ զայն կերիջիր, եւ ոչ են քեզ նախատինք, այլ զպէտսն քո վճարեցեր, ապա եթէ յաղթեսցիս 'ի քաղցոյն եւ յոլով ճաշակեսցես, այն որկորըստութիւն է։
       ԱՍԷՐ երբեմն հայրն Դանիէլ՝ եթէ յառաջ քան զգալն Արսէնի առ հարսն իմ, նոքա առ հօրն Ագաթոնի լինէին. եւ սիրէր հայրն Ագաթան զԱղեքսանդրոս զի ճգնաւոր էր եւ պարկեշտ։ Դէպ եղեւ ամենայն աշակերտացն նորա կուսթ լուանալ 'ի գետն, եւ հայրն Աղեքսանդրոս պարկեշտութեամբ լուանայր. իսկ այլ եղբարքն ասէին ցծերն՝ եթէ եղբայրն Աղեքսանդրոս ոչ ինչ գործէ։ Եւ կամեցեալ զմիտս նոցա հաճել, ասաց նմա ազնիւ լուա, եղբայր Աղեքսանդր, վասն զի կտաւ է։ Եւ նորա լուեալ տրտմեցաւ։ Եւ յետ այսորիկ մխիթարեաց զնա ծերն եւ ասէ. միթէ չգիտէի թէ ազնիւ գործես, այլ զայս ասացի ցքեզ առաջի նոցա, զի հաճեցից զնոցա միտս՝ քո հնազանդութեամբդ, եղբայր։
       ԵՀԱՐՑ ոմն 'ի հարանցն ցհայրն Սիսոյ եւ ասէ՝ եթէ քոյր իմ աղքատ է. եթէ արարից ընդ նմա սէր, ո՞չ է իբրեւ այլոյ աղքատի։ Ասէ ցնա ծերն ոչ։ Ասէ ցնա եղբայրն ընդէ՞ր հայր։ Ասէ ծերն. վասն զի արիւնն ձգէ զքեզ։
       ԱՍԷ ծերն՝ եթէ պարտ է միայնակեցին ոչ լսող լինել եւ ոչ չարախօս եւ ոչ գայթակղել։
       ՉՈԳԱՆ երբեմն երկու եղբարք առ հայրն Պիմէն մինչդեռ նստէր անդ եւ հայրն Անուբ. հարցին ցնա եւ ասեն. հայր, ունիմք ընդ ումեմն միաբանութիւն, եւ ոչ օգտիմք 'ի նմանէ եւ ոչ վնասիմք։ Եւ լուեալ ծերոյն լուռ եկաց, վասն զի ոչ խօսէր յորժամ նստէր Անուբ, զի մեծագոյն էր քան զնա։ Ասէ ցնա հայրն Անուբ. մեծ աշխատ ութիւն է. զի՞նչ պէտք են մարդոյ մերձաւոր ութիւն ունել ընդ ումեք յորժամ ոչ ինչ օգտեսցի։
       ԱՍԱՑ այլ ոմն ծեր՝ եթէ որպէս կարգ կրօնաւորաց պատուականագոյն է քան զաշխարհականաց, այնպէս եւ օտար միայնակեցին արժան է լինել որպէս հայելի քան որ 'ի տեղւոջն բնակեալն են միայնակեացք ամենայն ձեւով.
       ԵՐԹԵԱԼ երբեմն օտար ոմն առ հայրն Սիղուիանոս 'ի լեառնն Սինեա, եւ ետես զնոսա զի գործէին, եւ ասաց ցծերն. մի գործէք զկորստական կերակուրս զայս, վասն զի Մարիամ բարի մասն ընկալաւ։ Ասէ ծերն ցաշակերտն իւր Զաքարիա. տուր եղբօրդ գիրս եւ տար զդա 'ի տուն յորում ոչ ինչ կայցէ։ Արդ յորժամ եղեւ իններորդ ժամ, հայէր ընդ ճանապարհն՝ ակն ունելով թէ յղեսցեն զնմանէ զի եկեալ ճաշակեսցէ։ Ապա յարուցեալ եկն առ ծերն եւ ասէ ցնա. ո՞չ ճաշակեցին այսօր եղբարքդ, հայր։ Եւ ասէ ցնա ծերն՝ այս, դու այր հոգեւոր ես եւ ոչ ինչ ունիս պէտս կերակրոյ այսմ. իսկ մեք մարմնաւոր եմք, յաղագս այնորիկ կամիմք ճաշակել, վասն նորին եւ գործեմք. դու զբարի մասն ընտրեցեր եւ կարդաս զամենայն օրն եւ կամիս մարմնաւոր կերակուր ճաշակել։ Եւ իբրեւ լուաւ, անկաւ առաջի նորա եւ ասէ. թող ութիւն արա ինձ։ Ասէ ցնա ծերն. ապաքէն պէտս ունի Մարիամ Մարթացի, վասն զի Մարթայիւ Մարիամ գովեցաւ։
       ԵՀԱՐՑ հայրն Եսայի ցհայրն Պիմէն վասն աղտեղի խորհրդոց։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. զոր օրինակ զարկղ լի հանդերձիւ թողուս 'ի բազում ժամանակս եւ 'ի շատ ժամանակացն խանգարի, այսպէս եւ խորհուրդք եթէ ոչ կատարեսցուքմարմնապէս. զկնի բազում ժամանակաց խանգարի։
       ԵՀԱՐՑ հայրն Յովսէփ ցհայրն Պիմէն վասն խորհրդոց չարաց եւ դատարկաց զորս ծնանի 'ի մարդ։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ ոք առցէ օձս եւ կարիճս եւ ընկենուցու յաման ինչ եւ խնուցու՝ 'ի բազում ժամանակաց մեռանին ամենեքեան այսպէս եւ չար խորհուրդք որ եթէ 'ի դիւաց բուսանին՝ համբերութեամբ պակասին։
       ԱՍԱՑ ծերն. եթէ ոք բնակեսցէ 'ի տեղւոջ եւ պտուղ ոչ բերիցէ ըստ տեղւոյն, տեղին զնա հալածէ վասն զի ոչ արար արժանի տեղւոյն զպտուղն։
       ԱՍԱՑ ծեր. եթէ ասասցէ ոք ինչ իրս զհետ երթալ կամաց իւրոց եւ ոչ իցէ ըստ այ, այլ անգիտութեամբ. պարտ է նմա յետ այսորիկ 'ի ճանապարհն աստուծոյ գալ։ Իսկ որ առնէ զիւր կամսն եւ ոչ աստուծոյ եւ ոչ յայլմէ կամի լսել, այլ որպէս թէ ինքն գիտիցէ, այնպիսին աշխատութեամբ գայ 'ի ճանապարհն աստուծո յ։
       ԱՍԷԻՆեթէ հարքն ըստ խորհրդոց եւ ըստ մարդոյն խօսէին։
       ԵԿՆ եղբայր ոմն առ հայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա. հայր, սերմանեցից զանդդաստանն իմ եւ արարից 'ի նմանէ սէր։ Ասէ ցնա ծերն. բար գործ գործես։ Եւ չոգաւ յօժարութեամբ, յաւել 'ի սէրն։ Եւ լուաւ հայրն Անուբ եւ ասէ ցՊիմէն, ոչ երկնչիս դու յաստուծոյ այնպէս խօսելով ընդ եղբօրն։ Եւ լուռ եկաց ծերն։ Եւ յետ երկուց աւուրց առաքեաց հայրն Պիմէն վասն եղբօրն, եւ ասէ ցնա լու 'ի լու հօրն Անուբայ. զի՞նչ ասացեր ցիս յեռանդ. զի միտք իմ այլուր էին։ Եւ ասէ եղբայրն. ասացի եթէ սերմանեցից զանդաստանն իմ եւ արարից 'ի նմանէ սէր։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. ես այսպէս կարծեցի եթէ վասն եղբօրն քո աշխարհականի խօսեցար ընդ իս, ապա եթէ դու ես որ առնես զայդ, չէ այդ գործ միայնակեցի։ Եւ նորա լուեալ տրտմեցաւ եւ ասէ. այլ գործ իմ ոչ կայ, եւ ոչգիտեմ բայց յայսմանէ, եւ ոչ կարեմ բայց եթէ սերմանեցից զանդաստանն իմ։ Եւ այսպէս գնացեալ անկաւ առաջի նորա հայրն Անուբ եւ ասէ. թողութիւն արար ինձ։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. եւ ես 'ի սկզբանէ գիտէի եթէ ոչ է այդ գործ միայնակեցի, այլ ըստ խորհրդոց նորա խօսեցայ, եւ տուաւ նմա յօժարութիւն եւ յառաջէր 'ի սէրն. իսկ այժմ չոգաւ տրտմեալ եւ զնոյն գործէ։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն. եթէ յանցանիցէ մարդ եւ ուրասցի եւ ասիցէ՝ թէ ոչ յանցեայ, մի եւս յանդիմանեսցես զնա. ապա եթէ ոչ՝ հատանես զյօժարութիւն նորա. եթէ ասիցես ցնա՝ մի խռովիր, եղբայր, այլ պահեա զանձն քո զի մի՛ մեղիցես, զարթուցանես զոգի նորա յապաշխարութիւն։
       ԱՆՑԱՆԷՐ երբեմն հայրն Մարակ ընդ Եգիպտոս հանդերձ այլովք եղբարբք, եւ լուաւ մանկան զի ասէր ցմայր իւր. մեծատուն ոմն սիրէ զիս, եւ ես ատեմ զնա, եւ աղքատ ոմն ատէ զիս, եւ ես սիրեմ զնա։ Եւ լուեալ հօրն Մակարայ սքանչացաւ։ Եւ ասեն ցնա եղբարքն. զի՞նչ է բանդ այդ, հայր։ Ասէ ցնոսա ծերն. արդարեւ տէրն մեր մեծատուն է եւ սիրէ զմեզ, եւ մեք ոչ կամիմք լսել նմա. իսկ բանսարկու թշնամին աղքատ է եւ ատէ զմեզ, եւ մեք սիրեմք զպղծ ութիւն նորա։
       Չոդան ոմանք առ հայրն Փիղիկա, ունէին եւ աշխարհականս ընդ ինքեանս, եւ աղաչեցին զծերն զի ասասցէ նոցա բան . իսկ ծերն լուռ կայր։ Եւ 'ի բազում ժամս աղաչեալ զնա, ասէ ցնոսա. բան կամիք լսել։ Ասեն ցնա՝ այո, հայր։ Եւ ասէ ծերն. արդ ոչ եւս է բան, յայնժամ յորժամ եթէ հարցանէին եղբարքն ցծերսն՝ առնէին զոր ինչ ասէին, եւ աստուած առաջնորդէր նոցա որ եթէ զինչ խօսէին. իսկ այժմ զի հարցանեն եւ ոչ առնեն զոր լսենն, 'ի բաց առ աստուած զշնորհս 'ի ծերոցն եւ ոչ գիտեն զինչ խօսին, վասն զի ոչ ոք է որ գործէ։ Եւ լըւեալ զայս եղբարցն յոդւոց հանին եւ ասեն. աղօթս արա 'ի վերայ մեր, հայր։ Եւ օգտեալ 'ի նմանէ գնացին։
       Եւ երբեմն հայրն Սիսոյ 'ի լեռնէ հօրն Անտոնի յարտաքին լեառն Թեբայեդոս եւ բնակեցաւ անդ աւուրս սակաւս. էին անդ մեղիտիանոսք բնակեալ։ Իսկ հայրն Այիու եւ հայրն Սերինոս եւ նոքա անդ էին բնակեալ յեղէգանն Արսենիտու։ Եւ իբրեւ լուանն եթէ ել հայրըն Սիսոյ յարտաքին կողմ լերինն, ցանկացան տեսանել զնա եւ ասէին. զի՞նչ գործեսցուք, զի են 'ի լերինն մեղիտիանոսք. գիտեմք զի ծերն ոչ վնասի 'ի նոցանէ բայց մեք մի գուցէ կամիցիմք տեսանել զծերն եւ անկանիցիմք 'ի փորձութիւն հերձուածողացն։ Եւ ոչ չոգան տեսանել զծերն։
       ԱՍԱՑ ծեր. հոգի եթէ ունիցի բան, եւ գործ ոչ ունիցի, նման է ծառայ որ ունիցի տերեւ եւ պտուղ ոչ ունիցի. զոր օրինակ ծառ եթէ լի իցէ պտղով պատշաճ է եւ տերեւ նորա. այնպէս յարմարի բան հոգւոյն՝ որ ունիցի բան եւ գործ։
       ԵԿՆ երբեմն ծեր մեծ առ հայրն Անտոն եւ նստէր յիշավայրոջն, եւ տեսեալ զնա հօրն Անտոնի ասաց. բեռինքդ մեծ են, թէ ապրեցուցանէ՝ ոչ գիտեմ։ Դիպեցան իրքն եւ կատարեցան բանք հօրն Անտոնի։
       ԵՂԲԱՐՔ ոմանք գնացինառ աբբայ Անտոնիոս պատմել վասն տեսլեան զոր տեսին, եւ ուսանել 'ի նմանէ ճշմարիտ իցէ թէ 'ի դիւաց. ունէին ընդ ինքեանս յովանակ, որ եւ մեռաւ 'ի ճանապարհին։ Իսկ յորժամ եկին առ ծերն, յառաջեաց եւ ասէ ցնոսա, ո՞րպէս մեռաւ յովանակն փոքրիկ 'ի ճանապարհին։ Ասեն ցնա. ուստի գիտես աբբայ։ Եւ ասէ ցնոսա. դեւք ցուցին ինձ։ Ասեն ցնա. վասն այսորիկ եկաք հարցանել զքեզ. զի տեսանեմք տեսիլս եւ բազում անգամ ճշմարիտ լինի, միթէ խաբեալ իցեմք։ Եւ ելից նոցա զայս ծերն 'ի յովանակէն զոր պատմեաց՝ եթէ 'ի դիւաց իցէ։
       Էր ոմն յանապատին որսորդ վայրենի կենդանեաց. ետես զաբբայ Անտոնիոս զի ուրախանայր ընդ եղբարս, եւ գայթակղեցաւ։ Իսկ ծերն կամեցեալ լնուլ զնորա պակասութիւնն վասն պիտոյից եղբարցն՝ դիր, ասէ, նետ յաղեցն քո եւ լարեա։ Եւ արար այնպէս։ Ասէ . դարձեալ լարեա։ Եւ այլ ձգեաց։ Եւ ասէ. դարձեալ լարեա։ Ասէ ցնա որսորդն. եթէ առաւել քան զչափն լարեմ եւ քարշեմ, բեկանի աղեղն։ Ասէ ծերն. նոյնպէս եւ 'ի գործս աստուծոյ եթէ առաւել քան զչափն լարեմք զեղբարսն, վաղվաղակի հեղձնուն. պիտոյ է երբեմն երբեմն տալ նոցա թոյլ։ Զայս լուեալ որսորդին եւ ծանուցեալ՝ օգտեալ բազում գնաց, եւ եղբարքն մխիթարեցան գնացեալ 'ի տեղիս իւրեանց։
       ԱՍԱՑ աբբայ Ղոնգիանոս ցաբբայ Ղուկիոս, երբեմն երեք մտած ութիւն ունէի. կամէի օտարանալ։ Ասէ ծերն. եթէ ոչ ըմբռնես զլեզուդ, ոչ ես օտար յամենայն տեղիս ուր եւ իցես, եւ այժմ ըմբռնեա զլեզու քո՝ եւ օտար իցես։ Ասէ դարձեալ. կամիմ պահել։ Եւ ասէ ծերն ասաց Եսայի մարգարէ. եթէ կորացուցանես իբրեւ զանուր զպարանոց քո, եւ ոչ զայն կոչեցից պահս ընդունելի, այլ լոյծ զկնճիռն անիրաւութեան եւ ըմբռնեալ զչար մտածութիւն։ Ասաց եւ զերրորդն, կամիմ փախչել 'ի մարդկանէ։ Եւ ասէ ծերն. եթէ յառաջագոյն ոչ ուղղիս ընդ մարդկան, եւ ոչ առանձինն կարես ուղղել։
       ՀԱՐՑԱՔՆՆԵՑԱՒ աբբայն Միովս յումեմն զինուորէ. ընդունի այժմ ապաշխարութիւն աստուած։ Հայեցաւ 'ի նա եւ ասէ. ասա ցիս, սիրելի. եթէ պատառի քղամիդ քո. ընկենուս զնա 'ի բաց։ Ասէ՝ ոչ, այլ կարեմ զնա եւ կնքեմ։ Ասէ ցնա ծերն, եթէ դու զզգեստդ քո խնամես, աստուած զձեռագործս իւր ոչ խնամէ։
       ԵԿՆ եղբայր ոմն առ աբբայ Պիմէն եւ ասէ. հայր, բազում մտածութեամբք չարչարիմ եւ ընկղմիմ 'ի նոցանէ։ Եւ ած զնա ծերն առաջի օդոյն եւ ասէ. մեկնետ զգոգդ եւ ըմբռնեա զհողմս։ Եւ նա ասէ. ոչ եմ կարող առնել զայս։ Ասէ ծերն. եթէ զայդ անկարանաս, եւ ոչ զմտածութիւնն արգելուլ կարես որ գայ, այլ քո կարողութիւնն եկեալ 'ի վերայ նոցա։
       ՀԱՐՑԱՒ աբբայ Յովսէփ ցաբբայ Պիմէն եւ ասէ. ո՞րպէս պարտ է պահել։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. ես կամիմ կերակրիլ սակաւ սակաւ յամենայն աւուր. զի մի երբէք յագեցայց։ Ասէ ցնա աբբայն Յովսէփ. եւ յորժամ մանուկն էիր ո՞չ պահէիր երկիցս երկիցս , աբբայ։ Ասէ ծերն. երեք եւ չորք եւ շաբաթ. զայս ամենայն փորձեցին հարքն իբրեւ զկարողս, եւ գտին եթէ բարւոք է ամենայն աւուր կերակրել առ սակաւիկ սակաւիկ, եւ ետուն մեզ զճանապարհն արքայութեան զի փոքրոգի իցէ։
       ԵՂԵՒ երբեմն արքեպիսկոպոս քաղաքին սրբոյն Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ Երուսաղէմի Ամովս անուն։ Եւ էր այս Ամովս ըստ ներգործութեանն սատանայի ատեցող կրօնաւորաց, որ եւ ինքն զսուրբ սքեմն զգեցեալ էր, որում գտաւ անարժան։ Ըստ ներող ութեանն աստուծոյ անկաւ ոմն 'ի կրօնաւորէն զհրեշտակական զգեստուցն զձեւ՝ ագոյց խոզի, եւ հանեալ զնա այսու կերպարանօքս 'ի փողոցս քաղաքին։ Եւ յայնմ գիշերի երեւեցաւ նմա սուրբն Յոհաննէս մկրտիչ եւ յանդիմանեաց զնա ասելով. այսպէս արարէր, անարգեցեր զզգեստն իմ. արդ իրաւունս առնում ընդ քեզ յաւուրն դատաստանի 'ի զարհուրելի ատեանն Քրիստոսի։ Եւ նա զարթուցեալ զդողմնի հարաւ. եկն եւ կանգնեաց տաճար արտաքոյ քաղաքին յանուն սրբոյն Յոհաննու մկրտչին յանդիման սրբոյն Ստեփանոսին, որ է ընդդէմ արեւելից։ Եւ յորժամ կատարեաց զտաճարն եւ պաճուճեաց զնա ամենայնիւ, աղաչէր հանդիպել թողութեան մեղացն՝ որով անարգեաց զսուրբ սքեմն՝ բազում հառաչանօք եւ պահօք եւ հսկմամբ։ Երեւեցաւ նմա երկրորդ անգամ սուրբն Յոհաննէս մկրտիչ եւ ասէ. ճշմարտութեամբ ասեմ քեզ. եթէ հինգ տաճար այլ առնես առաւել քան զսա զոր արարեր ինձ ոչ թողցի մեղքն քո զոր գործեցեր առ իս, այլ դատաստան առից ընդ քեզ 'ի զարհուրելի յօրն յայն։ Եւ առժամայն 'ի բաց եկաց 'ի նմանէ։ Եկն Ամովս 'ի մարդկային յայնժամ աստուածազգեաց հարցն պատմեցին, եւ ջնջեցին զանուն նորա 'ի սուրբ պատարագէն 'ի Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ քաղաքին։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցաբբայ Պիմէն եւ ասէ. ասա ինձ վասն փորձանաց մտածութեանց։ Եւ ասէ ցնա ծերն. յայս գործս, որդեակ, պարտ է առն ունել զհուրն 'ի ձախակողմն եւ անօթովն զջուրն. եթէ բորբոքի հուրն. առցէ յամենայն զջուրն եւ որսկեսցէ 'ի նմա. եւ վաղվաղակի շիջանի, նոյնպէս եւ մեք ընկեսցուք զմեզ առաջի Քրիստոսի .
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցաբբայ Սիսոյ եւ ասէ. զի՞նչ արարից. հայր զի անկայ։ Եւ ասէ ցնա ծերն. արի դարձեալ։ Եւ ասէ եղբայրն. մինչեւ յերբ։ Ասէ ծերն. մինչեւ ջնջեսցիս կամ 'ի բարին կամ 'ի կործանումն յորում գտանի մարդ՝ 'ի նոյնն եւ գնայ։
       ԵՀԱՐՑ աբբայ Յոհաննէս ցաբբայ Սիսոյ եւ ասէ. մինչեւ ցքանի ամս կարօտի մարդ կտրել զչարչարանս։ Ասէ ցնա ծերն. զամս կամիս ուսանել։ Ասէ աբբայ Յոհաննէս. այս։ Ասէ ծերն. յորժամ եկեսցէ. քեզ չարչարանք հատ զնա 'ի քէն, զի մի երբէք յամեսցէ 'ի քեզ եւ 'ի կորուստ առաքեսցե զքեզ։ Ասէ դարձեալ, վայ մարդոյ՝ որոյ անուն իւր աւելին է քան զգործն։
       ԱՍԷ ծերն. զգոյշ լեր զի եկեսցէ խոկումն մտաց առ քեզ դատաստան առնել. եւ գարշել 'ի չար մտածութեանց, եւ 'ի նաւակոծութեանցն պսակ յօրինել։
       ԱՍԷ ծեր ոմն. ատեցի զամբարտաւանութիւն մանկանց, զի գործեն եւ վարձս ոչ առնուն, նային 'ի մարդկային փառս։ Եւ ասէ ցնա այլ ծեր գիտնագոյն քան զնա. ես գեղեցիկ զայս ընդունիմ՝ բերել մանկան զսնափառութիւն եւ ոչ զհեղգութիւն. քանզի ահա 'ի սնափառութենէն բռնադատի ամենայնիւ ժուժկալեալ եւ հսկել եւ մերկանալ, եւ զսէրն շինէ եւ զվիշտն բառնայ յաղագս գովութեան։ Յորժամ քաղաքավարի այսպէս, եկեալ շնորհն աստուծոյ ասասցէ ցնա. ընդէ՞ր ոչ գործես վասն իմ զոր վասն մարդկան։ Յայնժամ ապա հաւատարմապէս զգուշանայ եւ որոշի 'ի մարդկային փառաց եւ մնայ առ աստուած։ Եւ որք լուանն ասեն. այսպէս է եւ նոյն ինքնդ։
       ԷՐ ոմն հայր միաբանակեցաց՝ գեղեցիկ վարուք եւ յամենայն ճգնութիւնս կատարեալ, մանաւանդ 'ի նուաստութեան, սիրով եւ դադարման, էր եւ ողորմած եւ անյիշաչար, եւ 'ի սէր ձգէր զամենայն ոք։ Սա ինքն խնդրէր յաստուծոյ յամենայն ժամ եւ ասէր. տեսանեմ զիս մեղաւոր, սակայն 'ի գթ ութիւն քո յուսամ եւ ապաւինիմ, եւ կեցից ըստ ողորմ ութեան քում. վասն որոյ աղաչեմ զողորմած բարերար ութիւն քո, տէր, մի 'ի բացէ առներ զիս 'ի ճանապարհաց քոց այժմ եւ առ յապա յաւիտեանսն, այլ ընդ իս եւ զայլս արժանաւորեա արքայ ութեան քում ըստ բազում գթ ութեան քում։ Հանապազ ինքն ճգնէր զաղօթս զայս առնելով, եւ մարդասէրն աստուած կատարէր զհայցուածս նորա ըստ այսմ օրինակի։ Յաւուր միում գնային կատարել զյիշատակս սրբոյն յայլ վանս, եւ ընդ այլ վանօրէիցն կոչէին եւ զայս հայրս, եւ նա հրաժարէր։ Ձայն եղեւ 'ի տեսլեանն առ նա. գնա, այլ յառաջագոյն յղեա զաշակերտս քո, եւ յետոյ գնա դու միայն։ Իսկ մեծատունն որ վասն մեր աղքատացաւ՝ Քրիստոս ճշմարիտ աստուածն մեր՝ եւ յամենայնի եղեւ իբրեւ զամենայն զի զամենեսեան կեցուսցէ, զգեցաւ զգեստ տառապելոյ կերպարանօք հիւանդի, եւ 'ի մէջ ճանապարհին նստեալ կայր։ Եկին աշակերտքն նորա ըստ հրամանի հորն, տեսանէին զնա զի հարկանէր զկուրծսն. հարցանէին զպատճառսն, եւ նա ասէ. հիւանդ եմ, եւ ճանապարհակիցք իմ բերին զիս մինչեւ աստ, եւ չունիմ զոք որ բառնայ զիս։ Եւ աշակերտքն հօրն ասացին ցնա. զի՞նչ ունիմք առնել քեզ, զի մեք հետիոտս գնամք։ Եւ թողին զնա եւ գնացին։ Յետ փոքու եկն եւ հայրն, գտեալ զանկեալն զի հեծէր, ուսեալ եւ զպատճառս՝ ասէ. չեկի՞ն նախ քան զիս կրօնաւորք եւ գտին զքեզ։ Եւ նա ասէ . այո, այլ լուան զպատճառն եւ գնացին ասելով. մեք հետիոտս շրջիմք, զի՞նչ արասցուք քեզ։ Ասէ ցնա աբբայն. կարո՞ղ ես փոքր փոքր ոտնաքայլել եւ գնասցուք։ Եւ նա ասէ. ոչ կարեմ։ Եւ ասէ ցնա ծերն, ար'եկ բառնամ զքեզ. եւ օգնէ աստուած, եւ գնասցուք։ Եւ նա ասէ. ո՞րպէս կարես դու զիս այսչափ ամբառնալ, այլ գնա աղօթս արար 'ի վերայ իմ։ Ասէ ծերն. մի՛ լիցի եթէ ես թողից աստ զքեզ այսպէս տկարացեալ. այլ ել 'ի վերայ վիմիդ եւ ամբառնամ զքեզ 'ի վերայ իմ, եւ յընթացս մեր օգնէ Քրիստոս։ Եւ վերացուցեալ զնա շալակեաց։ Իսկ նա այսպէս երեւեցաւ եթէ մարմնոյ ծանրութիւն ունի, յետ այնորիկ թերեւ, եւ որչափ յառաջին՝ թեթեւագոյն եւս լինէր։ Ընթանայր ծերն եւ հիանայր ոչ գիտելով եթէ զայն որ զամենայն կրէ, 'ի վերայ ուսոց իւրոց ամբառնայ։ Եւ անդէն յանկարծակի անյայտ եղեւ զոր բարձեալ կրէր, եւ ասէ ցաբբայն. վասն աղաչելոյն զիս 'ի վերայ աշակերտացն քոց ընդ քեզ արժանանալ արքայ ութեանն երկնից՝ տես այլ է չափ քո եւ այլ նոցա. արասցես գալ նոցին 'ի վարս քո եւ 'ի վաստակ եւ կատարին խնդրուածքն. քանզի ուղիղ դատաւոր եմ, իւրաքանչիւր տացից ըստ գործոց նոցա։
       Ի ԹԵՍԱՂՈՆԻԿԷ էր արքեպիսկոպոս՝ անուն նորա Թալելէոս, որ ոչ երկնչէր յայ եւ ոչ 'ի պատրաստեալ փոխարինէն։ Կոխեաց զճշմարիտ համբաւ քրիստոնէութեան եւ զքահանայական աստիճանն թշուառացեալն. զսուրբ եւ զմիասնական երրորդութիւնն ուրացաւ եւ կռոց երկիրպագանէր։ Զոր ժողովեալ եպիսկոպոսացն, կասկածեալ որոշեցին զնա յաստիճանէն։ Իսկ նա պատրանօք դարձեալ կեղծաւորէր ժառանգել, եւ ըստ Սողոմոնի որ ասէ՝ թէ ոսկւոյ ամենայն ոք լսէ, հրաման առ 'ի պատրիարգէն գալ 'ի քաղաք իւր պատրանօք արդարացեալն. այլ աստուած ոչ անտես արար զսուրբ եկեղեցի իւր։ Ի մի յաւուրց մինչդեռ պատրաստէր ճանապարհորդել 'ի քաղաք իւր՝ բռնադատեալ 'ի բնութէ որպէս 'ի բնական կարիս՝ գնաց արտաքս, եւ 'ի յամել 'ի նոյն իբրեւ յերկուս պահս՝ եկին ոմանք յիւրոցն գիտել զպատճառն, գտին զթշուառացեալն գլխակոր անկեալ 'ի խողովակն՝ զոտսն 'ի վեր ունելով. կանգնեցին եւ գտին ընդ մարմնոյն մեռեալ զյաւիտենական մահն։
       Ի ՓԻՒՆԻԿԷ 'ի Լիբանանու քաղաքն այր ոմն քարոզ քաղաքին՝ անուն նորա Գայիոս՝ յամենայն թէատրոնս զսրբուհի եւ զմիշտ կոյսն զտիրամայրն զԱստուածածինն հրապարակաւ նախատէր։ Երեւեցաւ նմա Աստուածածինն եւ ասէր. զի՞նչ արարի քեզ որ յայդպիսի ժողովս նախատես զիս։ Եւ նա յարեաւ՝ ոչ ինչ անձին իւրում ուղղ ութիւն ստացեալ, այլ եւս առաւել հայհոյէր։ Նոյնպէս երիցս երեւեալ նմա ասէր եւ զգաստացուցանէր։ Եւ զի ոչ ուղղեցաւ, այլ առաւելապէս հայհոյէր, յաւուր միում 'ի միջորեայ ժամու երեւեալ նմա ոչ ինչ ասաց, բայց միով 'ի մատանցն տեառնագրեաց զերկուս ձեռսն եւ զոտսն, եւ մնաց իբրեւ զկոճղ անկեալ։ Յետ այսորիկ թշուառացեալն խոստովան եղեւ եւ ասաց ամենեցունց որ ընդ իւրն էին՝ թէ որպէս ընտրեաց փոխանակ պատուելոյ զհայհոյելն, եւ այժմ եգիտ զմարդասիրութիւն։
       Ի ԳՆԱԼՆ Անտոնի 'ի լեառն Նիտրա առ Ամոն՝ ասէ ցնա. բազմանան եղբարք շնորհօքն այ, հրամայեա զչափ միջոցաց սենեկացն։ Եւ կերան հաց զինն ժամաւն, եւ յարեան գնացին մինչեւ 'ի մուտս արեւուն, եւ կանգնեցին խաչ եւ ասեն . այսչափ լիցի, զի որ կամիցի երթալ առ եղբարսն, կերիցէ հաց 'ի յինն ժամն, եւ ապա գնասցէ։ Եւ էր երկոտասան վտաւանդ։
       ՀԱՅՐՆ Ղովտ հարցեալ եղեւ 'ի Պետրոսէ՝ թէ կամիմ առ միաբանակեացս երթալ, ո՞րպէս կացից։ Եւ ասէ . որպէս եւ յառաջնումն աւուրն որ մտես, մինչեւ ցկատարածն այնպէս կացցես, պատկառոտ եւ խոնարհ եւ լուռ, եւ մի՛ եւս ստասցիս համարձակութիւն։
       ՀԱՐՑԵԱԼ եղեւ հայրն Ագաթոն՝ եթէ ո՞ր մեծ է, աշխատե՞լ զմարմինն՝ թէ պահել զմիտս անշփոթս։ Եւ նա ասէ. մարդ նման է ծառոյ, եւ վաստակ մարմնոյ աստ են նորա, եւ պահել զմիտս պտուղ է, եւ ամենայն դարման տնկոյն վասն պտղոյն է. իսկ ամենայն ծառ որ ոչ առնէ պտուղ, հատանի, այլ պիտոյ են ոստքն 'ի սնունդ եւ 'ի պահուստ պտղոյն։
       Ի ՅԱՍԵԼՆ Ագաթոնի երբեմն 'ի ժողովն Սկիւթայ՝ եթէ ոչ ուղիղ է դատդ, ասեն ցնա. եւ դու ո՞վ ես։ Ասէ ցնոսա. որդի մարդոյ եմ, որպէս եւ գրեալ է , եթէ արդարեւ զարդար ութիւն խօսէիք, եւ ոչ ուղիղ դատէիր, որդիք մարդկան։
       ՀԱՅՐՆ Աբրահամ ոչ ուտէր, եւ գեղեցիկս գրէր, եւ յոլովք բերէին առ նմա մագաղաթ գրել. եւ առեալ գրեաց զայս՝ եթէ խոտորեա 'ի չարէ եւ արտ զբարի։ Եւ ասեն ցնա, գրեա զբոլոր սաղմոսն։ Եւ նա ասէ. յորժամ գործով կատարես զայդ, եւ զայլն եւս գրեցից։
       ՀԱՅՐՆ Եպիփան հարցեալ եղեւ թէ ընդէ՞ր տասն են օրէնք եւ ինն երանութիւնք, ասաց, վասն զի տասն են հարուածք եգիպտացւոց եւ ինն են դասք հրեշտակաց. եւ երիցս են երեքն՝ խորհուրդ է սրբոյ երրորդութեան ն։
       ՀԱՐՑԱՒ Զենոն՝ թէ զի՞նչ է Յոբայ ասելն՝ թէ երկինք չեն սուրբ առաջի նորա։ Եւ ասէ. քանզի աստուած միայն է սուրբ անզոuգելի ընդ ամենայն արարածս։
       ՀԱՐՑԱՒ հայրն Յովսէփ յերկուց եղբարց յայլ եւ այլ ժամանակի բան մի. եթէ գայցէ յիս խորհուրդ՝ թողից յիս թէ ոչ։ Եւ նա միոյն ասաց՝ եթէ թող մտանել 'ի քեզ եւ ապա պատերազմեաց ընդ նմա, եւ միւսոյն եթէ բնաւ մի տացես թոյլ։ Եւ յորժամ յայտնեցան հակառակ պատասխանիքն, եւ ասեն ցնա. ծեր, ընդէ՞ր այլ եւ այլ խօսեցար։ Եւ նա ասէ. կատարելոյն պարտ է թոյլ տալ եւ պատերազմել զի առցեն պսակ. իսկ անկատարիցն ոչ է պարտ, զի մի գերեսցին։
       ՀԱՐՑԱՒ ծերն՝ եթէ ո՞րպէս ոմանք դիւրաւ գործեն զգործն ալ եւ ոմանք ոչ կարեն։ Եւ նա ասէ, որք հարկաւոր համարին զգործն աստուծոյ եւ զաշխարհականն աւելորդ՝ դիւրաւ գործեն, եւ որք զերկրաւորս համարին հարկաւոր՝ դժուարաւ գործեն զայն։
       ՀԱՅՐՆ Յովսէփ ասէր՝ եթէ տեսակք յոլով են ողորմութեանն. ոմանք առնեն վասն տանց շինութեան եւ որդւոց ողջութեան, եւ ոմանք վասն արքայութեան երկնից. զորս ոչ է պարտ 'ի վատ իրաց առնել եւ կամ 'ի վաշխից՝ որք ոչ առնուն վարձս։ Եւ ապա ասաց. եթէ ճշմարիտ ասացի, պատառեսցի վէմս այս։ Եւ պատառեցաւ յեօթն մասն։
       ՀԱՅՐՆ Պիմէն հարցեաք յումեքէ՝ եթէ ունիմ ժառանգ ութիւն զի՞նչ արարից, եւ նա ասէ. թէ տաս եկեղեցւոյ՝ դարձեալ դու ուտես զնա, եւ թէ յազգն թողուս՝ չառնուս վարձս. լաւ է թէ վաճառես եւ տաս աղքատաց։
       ԱՍԱՑ ծերն. եթէ գայ առ քեզ հայհոյութեան դեւն, դու ասա՝ եթէ ես զայդ ոչ կամիմ, 'ի գլուխ քո լիցի, եւ 'ի քէն առցէ տէր զվրէժս. եւ մի՛ հաւաքէր աւելի ցաւս։
       ԱՍԱՑ ծերն՝ թէ վայրապար է բարկանալ, եթէ չհեռացուսցէ զքեզ յաստուծոյ եղբայրն, թէ եւ հանէ զակն քո։
       ՀԱՐՑԱՒ ծերն՝ եթէ զի՞նչ է ատել զչարն։ Ասէ. այն է որ ատէ զվնաս խօսելն զեղբօրէն եւ արդարացուցանէ զնա։
       ՀԱՐՑԱՒ ծերն՝ թէ ո՞ է որ ասէ՝ բաժին է իմ տէր։ Եւ ասէ. հոգին սուրբ է, յով որ լինի՝ նա կարէ ասել։
       ՕՏԱՐ՝ ոմն ասաց ցծեր. կամիմ, հայր, գնալ յերկիր իմ։ Ասէ ծերն. գիտեա, եղբայր, զի 'ի գնալն յօտարութիւն՝ զաստուած ունիս առաջնորդ, եւ 'ի դառնալն 'ի քոյն՝ զնորին հաւառակն։
       ՀԱՐՑԱՒ ծերն՝ թէ ո՞րպէս կարեմ ունել զերկիւղն աստուծոյ։ Ասէ. խոնարհութեամբ եւ անընչութեամբ։
       ՍՈՒՐԲՆ Կիւրեղ աղեքսանդրացի հարցեալ եղեւ վասն միայնակեցաց եւ բազմակեաց եղբարց՝ եթէ ո՞ր է լաւ։ Եւ ասէ. 'ի մէջ Մովսէսի եւ Եղիայի ոչ է ընտրութիւն, զի երկոքին հաճոյացան աստուծոյ։
       ԿՐՕՆԱՒՈՐ ոմն վաստակէր 'ի տօնի Մինային, եւ 'ի յասելն թէ ընդէ՞ր առնես՝ ասէ. սուրբ վկայն մեռաւ այսօր վասն Քրիստոսի, մեզ պարտ է ըստ կարի վաստակել։
       Հարցաւ ծերն՝ եթէ ո՞ր է ապաշխարելն։ Ասէ, որ այլ 'ի նոյն մեղս չանկանի, այլ զանկեալն զոր մեղաւ՝ ապաշխարէ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն անկեալ 'ի մեղս ապաշխարէր. եւ եղեւ զի անկաւ յոտիցն վերայ վէմ եւ հեղաւ արիւն բազում եւ մեռաւ։ Եւ եկին դեւք յառնուլ զհոգին, եւ ասեն հրեշտակք. տեսէք զարիւնս զայս՝ որ վասն Քրիստոսի։ Եւ ապա թողին զնա։
       ՀԱՐՑԱՒ ծերն՝ եթէ լաւ է երթալ առ եղբարս։ Ասէ ոչ, այլ ստանալ զսէրն աստուծոյ եւ զնեղութիւն՝ այն է բարի։
       ՀԱՐՑԱՒ ծերն՝ թէ ընդ յոլով խորհուրդս ո՞րպէս կռուեսցուք։ Եւ ասէ. քննել պարտ է թէ ո՞ր է մեծն՝ եւ ընդ նմա միայն կռուել. եւ երբ յաղթէ նմա , կորնչին փոքունքն։
       ԱՍԱՑ ոմն 'ի ծերոցն. եթէ գտցէ միայնակեաց տեղի որ ունիցի աջողութիւն, իսկ զպէտս մարմնոյն աշխատութեամբ եւ վասն մարմնոյն պիտոյից ոչ երթիցէ անդր, այնպիսին ոչ համարի եթէ աստուած է առաջի աչաց նորա։
       ՀԱՐՑԱՒ մանուկ փոքր՝ թէ ո՞ր լաւ է, խօսելն թէ լռելն։ Ասէ. երկոքին չափով, եւ 'ի չարէն բնաւ լռել. եւ զբարին սակաւ։
       ԵՐԵՔ եղբարք գնացին 'ի Սկիւթէ, եւ ասէ մին. ես գիտեմ զհին եւ զնոր գիրս։ Եւ ասէ ծերն. դու զօդս լցեալ ես բանիւ։ Եւ միւսն ասէ. ես գրեալ ունիմ զբոլորն։ Ասէ ծերն. պատուհան քո լի է թղթով։ Եւ միւսն ասէ. անփոյթ արարի ես զանձնէ։ Եւ ասէ ծերն. հեռացար յօտարասիրութենէ, քանզի պարտ է ունել հաւատ ուղիղ եւ գործս բարիս։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն 'ի սովի տանէր մօր իւրոյ հաց, եւ եղեւ ձայն առ նա որ ասէր. կամ դու հոգա զմայր քո, կամ ես։ Եւ նա անկեալ յերկիր ասէ. տէր, դու հոգասցես զիս եւ զմայր իմ։
       ԱՍԱՑ ծերն. թէ ոխակալն զարիւնն հեղցէ վասն Քրիստոսի, ոչ է ընդունելեի։
       ԾԵՐ ոմն հարցաւ 'ի կուսանէ, եթէ պահեմ զվեց օրն 'ի շաբաթու, եւ ուսեալ եմ զհին եւ զնոր գիրս։ Եւ ասէ ցնա. կարե՞ս զանարգ ութիւն իբրեւ զպատիւ ընդունել, եւ զրկանս իբր զշահս, զօտարն սիրել իբրեւ զյարենէս։ Եւ ասէ. ոչ. հայր։ Եւ ասէ ծերն. ապա այդ է կատարելութիւնն։
       ՀԱՐՑԵԱԼ եղեւ ծերն 'ի մանկանէ՝ եթէ ասեն ցիս խորհուրդք իմ, վաղ եղեր աբեղայ, գնա յաշխարհ։ Եւ նա ասէ. որդեակ, եթէ ոչ հասցուք յերկիրն աւետեաց, լաւ է մեզ եթէ անկցին ոսկերք մեր աստէն յանապատիս 'ի ճանապարհի տեառն աստուծոյ մերոյ։
       ԿՐՕՆԱՒՈՐ մի փոքրիկ եւ մանուկ ճգնեցաւ զամս քսան՝ ուտելով 'ի շաբաթու բռամբ մի ոսպն թրջեալ, եւ հպարտացեալ 'ի սրտի՝ կարծէր զինքն մեծ ոմն, եւ բաւական գործել նշանս. եւ խնայեաց տէր 'ի նա, եւ արկ 'ի սիրտ նորա զբանն Պաւղոսի որ ասէ՝ թէ ոչ եմ բաւական անձամբ։ Եւ չոգաւ առ ծեր ոմն անուանի. եւ ետես ծերն երկուս եթովպացիս սեաւս զի նստէին յերկու ուսս նորա եւ ձգձգէին զգլուխ նորա առ միմեանս։ Եւ իբրեւ ողջունեցին եւ նստան, աղաչեաց զծերն ասել ինչ նմա։ Եւ նա ասէ. ոչ ասեմ ինչ զքեզ բնաւ, զի ոչ առնես։ Եւ երդուաւ նմա առնել զոր ինչ լսէ։ Եւ ծերն ետ նմա դահեկանս եւ ասէ. գնա 'ի քաղաք, եւ գնեա տասն լիտր հաց եւ նոյնչափ գինի եւ նոյնչափ միս, եւ գնա կեր զաւուրս տասն, եւ ապա եկ առ իս։ Եւ գնաց տրտմեալ. եւ 'ի յուտելն եւ յըմպելն լնոյր արտասուօք զսեղանն, եւ մաշեցան յամօթոյ ամենայն մարմինք նորա. եւ գնաց առ ծերն։ Տեսանէր ծերն հրեշտակ լուսոյ յաջմէ եւ յահեկէ նորա, եւ համբուրեաց զնա եւ ասէ, որդեակ, աստուած 'ի հեզս եւ 'ի խոնարհս բնակէ. երթ կեր հաց յամէն երեկոյի. կեր եւ 'ի պարարտ կերակրոց կարօտութեամբ, եւ անցո զժամն թէ կարես։ Եւ յուղարկեաց զնա ասելով. տէր ուղղեսցէ զքեզ եւ հանցէ որպէս զլոյս զարդարութիւնս քո, եւ զիրաւունս քո որպէս զօր հասարակ։ Եւ գնաց խնդութեամբ ասելով խրատեսցեն զիս երկիւղածք քո եւ ոյք ճանաչեն զվկայութիւնս քո։
       ԱՍԱՑ ծերն. որպէս փառք է թագաւորի երթալ 'ի կրօնաւորութիւն, նոյնպէս ամօթ եւ կրօնաւորի երթալ յաբեղայութենէ եւ լինել թագաւոր ամենայն երկրի։
       ՀԱՐՑԱՒ ծեր՝ թէ ո՞րպէս պարտ է լինել միայնակեցին։ Եւ պատասխանի ետ՝ թէ որպէս զիս միայն ընդ միայն։
       ՀԱՐՑԱՒ ծեր՝ թէ ընդէ՞ր յորժամ յանապատի գնամ երկնչիմ։ Եւ պատասխանի ետ՝ թէ այժմէն կեաս։
       ԿՐՕՆԱՒՈՐՆ որ մերկանայ 'ի բաղանիսն, մերկացաւ 'ի շնորհացն աստուծո յ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն երթեալ եւ առեալ զձեւ միայնակեցութեան եւ առժամայն արգել զինքն թէ որոշեալ իցէմ յաշխարհէ։ Եւ լուեալ զայս ծերոցն՝ եկեալ հանին զնա եւ ետուն շրջել նմա ընդ խուղս եղբարցն եւ անկանել առաջի եւ ասել՝ թող ութիւն արարէք ինձ, զի ոչ էի միայնակեաց, այլ տխմար։
       ՀԱՊՑԱՒ ծեր. զի՞նչ պարտ է առնել եւ կեալ։ Իսկ ծերոյն առ 'ի գործոյն չուանաման ութեան ամենեւին 'ի վեր չհայեցեալ չպարապելով 'ի գործոյն, եւ պատասխանի ետ՝ ահա տեսանես։
       ԱՍԵՆ ծերքն. թէ տեսանես զմանուկ որ ըստ կամաց իւրոց յերկինս ելանէ, կալ զնա եւ ընկեա 'ի վայր, զի օգուտ է նմա։
       ՊԱՏՄԵՑԻՆ վասն հօրն ՆԱՏԻՐԱՅԻ աշակերտի հօրն Սիղուիանոսի՝ եթէ յորժամ նստէր 'ի խղի իւրում 'ի լերինն Սինեայ, չափաւորութեամբ վարէր զինքն ըստ պիտոյից մարմնոյ. եւ յորժամ եղեւ եպիսկոպոս 'ի Փառան պնդեաց զինքն խիստ կրօնաւորութեամբ։ Ասէ ցնա աշակերտն իւր. հայր մինչդեռ էաք յանապատին, ոչ ճգնէիր այդպէս։ Ասէ ցնա ծերն. անդ անապատ էր եւ աղքատութիւն եւ լռութիւն, եւ կամէին հանգուցանել զմարմինս, զի մի հիւանդացոյց եւ խնդրեցից զոր ոչ ունիմ. իսկ այժմ աշխարհ է եւ պատճառք։
       ՀԱՐՑԱՒ ծեր. է՞ր աղագաւ ոչ կասեցեր 'ի վաստակելոյ։ Եւ նա ասէ. վասն զի հանապազ մեռանելոյ ակն ունիմ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եկն առ հայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա՝ եթէ մեծ փորձ ութիւն դիպեցաւ ինձ։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. հեռացիր 'ի տեղւոյն յայնմանէ որչափ կարես՝ երթալ ճանապարհ երից աւուրց, եւ զտարի մի պահեա մինչեւ ցերեկոյ։ Ասղ ցնա. եթէ մեռանիմ եւ ոչ ժամանեմ զտարին կատարել, զի՞նչ լինիցի ինձ։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. հաւատամ 'ի Քրիստոս, եթէ այժմ ելցես յինէն՝ ունելով յօժար ութիւն զայս առնելոյ եւ մեռցիս, ընդունելի է ապաշխար ութիւն քո առաջի այ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ. մեղս մեծ գործեցի եւ կամիմ ապաշխարել զերիս ամս։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. կարի սաստիկ է։ Եւ ապա ընդ իրեարս խօսելով՝ եղեն իբրեւ աւուրք քառասուն, եւ ծերն նոյնպէս ասէր՝ եթէ բազում են։ Ասէ եղբայրն. իսկ քանի՞ ժամանակաց պէտք են։ Ասէ հայրն Պիմէն. ես ասեմ, եթէ ապաշխարեսցէ մարդ բոլորով սրտիւ իւրով ճշմարտութեամբ եւ ոչ եւս յաւելուցու առնել զմեղսն, հաւատամ յաստուած՝ եթէ հաւասար երից աւուրց ընդունի աստուած զապաշխարութիւն նորա։
       ՀԱՐՑԱՒ ծեր. զի՞նչ է գործ միայնակեցի։ Եւ նա ասէ. գիտութիւն որոշողութեան։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն երթեալ առ հայրն Մակար եգիպտացի եւ ասէ ցնա, հայր , ասա ինձ բան որով ապրեցայց։ Ասէ ցնա. երթ 'ի գերեզմանսն եւ թշնամանեա զմեռեալսն։ Եւ նա երթեալ թշնամանեաց եւ քարինս ձգեաց եւ եկեալ պատմեաց ծերոյն։ Եւ ասէ ծերն. ո՞չ ինչ խօսեցան ընդ քեզ։ Եւ ասէ. ոչ ինչ։ Ասէ դարձեալ ծերն. երթ 'ի վաղիւ փառաւորեա զնոսա։ Եւ երթեալ եղբօրն փառաւորեաց զնոսա եւ ասէ. առաքեալք եւ մարգարէք եւ սուրբք։ Եւ եկեալ առ ծերն ասէ, փառաւորեսցի։ Ասէ ծերն. ո՞չ ինչ ետուն պատասխանի։ Եւ ասէ՝ ոչ։ Ասէ ցնա ծերն, տեսե՞ր որքան պատիւ արարեր նոցա եւ ոչ լուան քեզ, եւ որքան թշնամանացեր զնոսա եւ ոչ ետուն քեզ պատասխանի. այսպէս եւ դու եթէ կամիցիս ապրել՝ լեր մեռեալ, եւ մի զանարգանս 'ի մարդկանէ եւ մի զփառս համարիր ինչ որպէս զմեռեալ, եւ կարես ապրել։
       ՀԱՐՑԱՒ ծեր՝ թէ ընդէ՞ր ստէպ ստէպ ձանձրանամ։ Եւ նա ասէ. վասն զի չեւ եւս տեսեր զմղոնն։
       ԱՍԱՑ երբեմն հայրն Անտոն՝ եթէ եկեսցէ ժամանակ զի մոլեգնեսցին մարդիկ. եւ եթէ տեսանիցեն զոք ոչ մոլեգնեալ, յարիցեն 'ի վերայ նորա ասելով՝ թէ մոլեգնիս, վասն ոչ լինելոյ նման նոցա։
       ՀԱՐՑԱՒ ծեր. ուստի՞ լինի ինձ պէտք առ 'ի պոռնկութենէ փորձելով։ Եւ նա ասէ. 'ի յոլով ուտելոյ եւ 'ի շատ քնելոյ։
       ՊԱՏՄԵՑԻՆ ոմանք 'ի հարանցն վասն սրբոյ ուրումն մեծի, զի թէ գայր ոք հարցանել ցնա բանս՝ ասէր բազում ախորժելով. ես ահա առնում զկերպարանս աստուծոյ եւ նստիմ յաթոռ դատաւորութեան, զի՞նչ կամիս եթէ արարից քեզ. եթէ ասես՝ եթէ ողորմեաց, ասէ քեզ աստուած. թէ կամիս զի ողորմեցայց քեզ, ողորմեաց եւ դու եղբօրն քո, եւ ես քեզ ողորմեցայց. եթէ կամիս զի թող ութիւն գտցես, թող եւ դու մերձաւորին քում։ Արդ մի՛թէ պատճառք ինչ իցէ աստուած. մի՛ եղիցի . այլ մեք եմք պատճառք, զի եթէ կամիմք ապրել՝ ապրիմք։
       ՀԱՐՑԱՒ ծեր՝ թէ զի՞նչ առնէ զմիայնակեացն միայնակեաց։ Եւ նա ասէ. ամենայն բարեաց գործոց արգասիք եւ ամենայն չարեաց որոշումն։
       ԵՐԹԵԱԼ երբեմն հայրն Իսահակ առ հայրն Պիմէն եւ տեսեալ զնա զի լուացեալ էր զոտս իւր, եւ ունելով համարձակ ութիւն ասէ ցնա. զիա՞րդ կամեցան ոմանք վարել զանձինս իւրեանց խստութեամբ։ Ասէ ցնա հայրն Պիմէն. մեք ոչ ուսաք մարմնասպանք, այլ ախտասպանք։
       ՀԱՐՑԱՒ մեր. ընդէ՞ր յորժամ նստիմ 'ի խցին , սիրտ իմ զվայրօք յածին։ Եւ նա ասէ. վասն զի արտաքուստ զգայութիւնք մեր եւ լսելիք չարչարին, տեսանելիք, հոտոտելիք, ճաշակելիք, խաղալիք. այսք ամենայն եթէ ունին յինքեանս սուրբ արգասաւորութիւն, ապա եւ ներքինն յառողջութեան եւ 'ի ցած ութեան պահեն։
       ԵՀԱՐՑ հայրն Աբրահամ ցհայրն Թէովրոդիոս՝ ո՞րպէս լաւ է, հայր, փառօ՞ք յարգեցից զանձն իմ, եթէ անարգեցից։ Ասէ ցնա հայրն. կամիմ ընդ փառսն քան թէ ընդ անարգութիւնն։ Ասէ հայրն Աբրահամ. զիա՞ր։ Ասէ ծերն. եթէ արարից գործս բարիս եւ փառաւորեցայց, կարեմ դատել զխորհուրդս իմ թէ չեմ արժանի փառացդ այդոցիկ. իսկ անարգ ութիւն 'ի ժանտ իրաց լինի, եւ զիա՞րդ կարէ մխիթարել սիրտս՝ մարդկան գայթակղելով զիս. արդ լաւագոյն է զբարիս գործել եւ փառաւորիլ քան զժանտն եւ անարգիլ։ Ասէ հայրն Աբրահամ. ազնիւ ասացեր, այդ այդպէս է։
       ՀԱՐՑԱՒ ծեր. ուստի՞ ստանայ զխոնարհութիւն հոգի։ Եւ նա ասէ. յորժամ վասն իւրոց չարեացն միայն հոգասցէ։
       ԱՍԱՑ հայրն Եղիաս՝ եթէ զի՞նչ հանդուրժեն մեղք ուր ապաշխարութիւն է, եւ զի՞նչ օգուտ է 'ի սիրոյ ուր ամբարտաւանութիւն է։
       ՔԱՀԱՆԱՅ մի աղեքսանդրացի գնաց յանապատն առ եպիսկոպոսապետն կրօնաւորիլ, որ նստէր 'ի լռութեան, եւ ասէ ցնա. հայր, կամիմ կրօնաւորիլ աստ եւ ունիմ կին եւ որդիս։ Եւ նա ասէ. փոխանակ սրբ ութեան կամիս մեղանչե՞լ, որդեակ։ Եւ ասէ քահանայն. զայլս ուսուցանես եւ զանձն քո ոչ ուսուցանես. դու թողեր այրի զհարսն քո զեկեղեցին սուրբ եւ զհոգւոյ որդիսն որբ, եւ ասես ցիս զայդպիսի բանսդ. եւ լցաւ առ քեզ բան տեառն, ունելով գերան յաչսդ՝ հանել ջանաս զշեղն յիս։
       ԱՍԱՑ ծեր. ես հաւատամ եթէ ոչ է անիրաւ աստուած 'ի բանտէ հանել եւ 'ի բանտ արկանել։
       ԱՍԱՑ ծեր՝ եթէ ոչ երբէք կրկնեցի որչափ կարացի հասանել։
       ԱՍԱՑ ծեր՝ եթէ որքան կարեն աստ աշխատել որքն առ 'ի նահատակն հանգստեան։ Զայս ասէր վասն լինելոյ նոցա ազատ 'ի հոգոց աշխարհիս այսորիկ։
       Թէ կամիս զհարթիկն վարել, այս է. ոչ շաբաթ հանել 'ի գլուխ, եւ ոչ երկուս, այլ ամենայն աւուր յիններորդ ժամուն չափով ըմպել եւ կշռով ուտել եւ չափով խօսել, աղօթել, սաղմոսել, տքնել եւ պահոց պնդութեամբ հասանել եւ յաշխարհի նստել եւ կանայս անել, ողորմած լինել 'ի վերայ սրբոց եւ այրեաց։ Այս երիս առաքինութիւնս մեծ են քան զամենայն, ողորմութիւն եւ աղօթք եւ պահք. ողորմութիւնն մեծ եւ քան զաղօթքն եւ աղօթքն մեծ են քան զպահքն. աղօթքն զմարմինն մաշէ, եւ պահքն զըղեղն ցամաքեցուցանէ, եւ տքնութիւնն զոսկրն նուաղեցուցանէ։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն. կամապաշտ ութիւն պղնձի պարիսպ է ընդ մարդ եւ ընդ աստուած. եւ յորժամ 'ի բաց կայ մարդ 'ի կամաց իւրոց վասն այ, նոյնժամայն հայի յաստուած, զի քակեցաւ պարիսպն։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերք՝ եթէ ամենայն առաքինութեան վերագոյն է գիտութիւն ընտրութեան։
       ԱՍԱՑ ծեր՝ եթէ որ անարգանաց եւ նախատանաց եւ վնասուց համբերէ, այնպիսին կարէ ապրել։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերքն. գրաւական մի երբէք տալ խորհրդոց։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերքն. կնգուղ նշանակ է անմեղութեան։
       ԱՍԷՐ հայրն Յոբ՝ թէ մարդ որ անկանի նմա տարակոյս 'ի գրոց եւ ոչ երթայ ուսանի առ գիտունսն, նմանատառեալ որմոյ 'ի հեղեղաց բախմանէ, զի այնպէս նեղի եւ պատառի 'ի հերձուածս 'ի ծուռ տեսլենէն։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերք՝ եթէ հայելի է միայնակեցին յարգելանին խաղաղանալ։
       ՅՈՐԺԱՄ գնաց Եւադր յԵգիպտոս եւ ետես զվարս հարցն որ կային անդ, զարմացաւ եւ ասաց ընդ ծեր ոմն մեծ՝ եթէ յազգն Յունաց ընդէ՞ր ոչ կայ այսպիսի ճգնութիւն եւ ընտրութիւն։ Եւ ասէ ծերն. վասն հպարտութեան, քանզի ախտն այն եբարձ 'ի նոցանէ զվաստակ եւ եդ նոցա բանակռութիւն։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերք՝ եթէ պսակ է միայնակեցին խոնարհութիւն։
       ՈՄՆ եղբայր եհարց ցծեր մի տեսող՝ թէ զի։նչ է բանն որ վասն Մովսէսի ասէ՝ եթէ հայեցաւ յայսկոյս յայնկոյս եւ ոչ զոք ետես, ապա սպան զեգիպտացին։ Եւ ասէ տեսողն. հայեցաւ Մովսէս 'ի խորս աստուծոյ եթէ իցէ հաճոյ թէ ոչ. 'ի ձախն հայեցաւ թէ սատանայ իցէ անդ եւ գրգռէ. եւ ոչ ետես զնա. հայեցաւ յաջ թէ իցէ արգելիչ 'ի հրեշտակաց, եւ ոչ ետես. ապա գիտացեալ եթէ առանց մեղաց է գործն՝ սպան զնա։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերք՝ եթէ հոգի մարդոյն որպէս աղբիւր է. եթէ պեղեսցես՝ յստակի եւ եթէ խցցես՝ կորնչի։
       ԵՀԱՐՑ ոմն յեղբարցն ցծեր մի եւ ասէ. զի է այս զի ոչ օգնէ խորհուրդս գործոց իմոց։ Եւ ասէ ծերն. զի ոչ ունիս կատարեալ գործ, զի թէ ունէիր՝ օգնէր դմա։
       ՀԱՅՐՆ Բեսարիոն ասաց՝ եթէ քառասուն օր 'ի մէջ դժնկացն յոտն կացեալ ոչ ննջեցի։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերքն. քսան ամ պատերազմեալ ընդ միում խորհրդեան, զի զամենայն իբրեւ զմի մարդ տեսցուք։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերք. մի՛ անռիցես ինչ մինչեւ յառաջագոյն քննեսցես 'ի սրտի քում, եթէ վասն աստուծոյ լինիցին զոր կամիցիսն առնել։
       ԵՐԵՔ եղբարք ելին 'ի հունձս եւ առին արտ մի երեքինն եւ գնացին 'ի հնձել. եւ յառաջնում աւուրն հիւանդացաւ ոմն 'ի նոցանէ եւ չոգաւ 'ի խրճիթն իւր եւ այլ ոչ եւս ետես զնոսա։ Եւ ասեն երկու եղբարքն. տէր աստուած եղբօրն մերում, օգնեա մեզ աղօթիւք նորա փոխանակ անձին նորա։ Եւ փութով կատարեցին զհունձն։ Եւ եղբայրն յարեաւ 'ի հիւանդուենէն, եւ ահա անցեալ էր ժամանակ հնձոցն։ Եւ երկու եղբարքն բերին զմասն նորա եւ ասեն ցնա. առ զվարձս քո։ Եւ նա ասէ. ես ոչ ունիմ վարձ, զի ոչ աշխատեցայ, Եւ ասեն նոքա. աղօթքն քո ընդ մեզ էր։ Եւ յետ բազում հակառակ ութեան գնացին 'ի դատաստան առ ծեր մի, եւ զարմացաւ ծերն եւ ետ հարկանել ժամ եւ ասէ. եկայք լուարուք ճշմարիտ դատաստան։ Եւ յորժամ եկին, աղաչէր հիւանդացեալ եղբայրն եւ ասէր. ես յառաջնում աւուրն հիւանդացայ եւ ոչ կամիմ ուտել զվաստակ այլոց։ Եւ ասեն ընկերքն. թէ դորա աղօթքն չէր լեալ ընդ մեզ, մեք ոչ կարէաք հնձել զարտն զայն մեծ թէ եւ զայլս կալեալ էաք 'ի վարձու։ Եւ իրաւունս համարեցան առնուլ եղբօրն բաժին ընդ եղբարսն, զի աղօթքն նորա ընդ նոսա էր, եւ փառաւորեցին զաստուած ընդ կատարեալ եւ ընդ անմախանք սէր եղբարցն՝ կատարեալ եւ սքանչելի զարմանալի արանցն պնդահաւատից։
       ՀԱՅՐՆ Իսիդորոս ասաց՝ եթէ ես յորժամ մանկագոյն էի յարգելանին իմում, չափ ժամու պաշտման չունէի, այլ տիւ եւ գիշեր ինձ ժամ աղօթից էր։ Ասէր նոյն ծեր՝ եթէ 'ի կող ոչ եղէ զքառասուն ամ։
       ՀԻՆԳ արք 'ի յեղբարց անապատին արուեստաւորք գործոց գնացեալ առ ծեր ոմն կատարեալ հարցանել վասն հոգեւոր իրաց եւ շահել 'ի նմանէ. եւ յորժամ գնացին, ընկալաւ զնոսա ծերն զուարթութեամբ սրտի ողջունելով զնոսա 'ի խաղաղութիւն. եւ յորժամ խնդրեցին 'ի նմանէ խրատս շահաւորս, նա սկսաւ հարցանել զմի մի 'ի նոցանէ զարուեստէ նոցա։ Ասաց ոմն 'ի նոցանէ. ես սիրայ հիւսեմ, հայր։ Եւ ծերն ասէ. աստուած հիւսեսցէ քեզ պսակ, որդեակ։ Եւ երկրորդն ասէ. հասիր գործեմ ես, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. աստուած տացէ քեզ զօրութիւն, որդեակ։ Եւ երրորդն ասէ. ես մաղս կազմեմ, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. աստուած պահպանէ զքեզ, որդեակ։ Եւ չորրորդն ասէ. ես գիրս գրեմ, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. դու գիտես, որդեակ։ Եւ հինգերորդն ասէ. ես վուշս գործեմ, հայր, 'ի հանդերձս։ Եւ ծերն ասէ. ես չեմ անդ, որդեակ։ Եւ զարմացան եղբարքն եւ խնդրէին աղաչանօք մեկնութիւն առնել պատասխանեացն իւրոց։ Եւ ասէ ծերն. սիրայն արթուն եւ ժիր պահէ զգործողն եւ այնպիսեացն է պսակն, եւ հասիրն գործ է որ ուժոյ պէտս ուն եւ խնդրեցի նմա զօրութիւն, եւ մաղագործն պէտս ունի պահպանութեանն այ, զի 'ի գեղս եւ 'ի քաղաքս շրջի ծախելով զարուեստն, եւ գրագիրն որպէս 'ի մեծ հայի յինքն եւ յայլսն որպէս 'ի փոքր, եւ վշագործն երթեւեկուի ունի առ արս եւ կանայս. եւ այլ արուեստք 'ի տեսանելն յայտնի երեւին թէ գործ կրօնաւորաց է, եւ նորայն գործ աշխարհականի. եւ գրոցն նիւթ հպարտութեան զայն ունի, զի մնացական է գործն, եւ այլն խոնարհին զի անցաւոր է եւ դիւրանցս գործեն։
       ՅԱՐՈՒՑԵԱԼ ոմն միայնակեաց մերժէր յերիցուէն արտաքոյ եկեղեցւոյն. իսկ հայրն Բեսարիոն յարուցեալ ընդ նմին արտաքս ելանէր։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերք՝ եթէ ոչ այլ ինչ խնդրէ աստուած 'ի նորամուտս միայնակեցէ, բայց հնազանդութիւն 'ի ձեռն մարմնոյն աշխատութեան։
       ԼՈՒԱՒ հայրն Աբրահամ թէ ոմն 'ի ծերոցն ասաց՝ թէ յիսուն ամ վաստակեցի զցայդ եւ զցերեկ եւ ապա կարացի սպանանել զաշտս յանձնէ իմմէ։ Եւ եկն առ նա եւ ասէ. դո՞ւ ասացեր զբանս զայս։ Եւ ասէ՝ այո։ Եւ ասէ ցնա. թէ գնաս 'ի խրճիթն քո եւ տեսանես անդ կին մի, կարե՞ս իմանալ թէ չէ կին։ Եւ նա ասէ՝ ոչ, բայց կարեմ կռուել ընդ խորհուրդս իմ զի մի մեղայց։ Եւ ասէ ցնա. թէ գաս ընդ անապատ եւ տեսանես ընդ քարինսն եդեալ մեղր, կարե՞ս իմանալ թէ այս չէ մեղր։ Եւ ասէ՝ ոչ , այլ կարեմ կռուել ընդ խորհուրդս իմ զի մի մերայց 'ի նմանէ։ Եւ ասէ ցնա. թէ գան երկու եղբարք առ քեզ, որ մինն հայհոյէ զքեզ միշտ եւ միւսն բարեբանէ հանապազ, կարե՞ս միով կամաւ ընծայել 'ի նոսա։ Եւ ասէ՝ ոչ, այլ կռուիմ ընդ միտս իմ տեսանել զհայհոյիչն իբրեւ զգովողն։ Եւ ասէ ցնա Աբրահամ. հայր, ահա յայտ արարեր թէ ոչ սպաներ զախտսն, այլ կենդանի է 'ի քեզ եւ յամենեսեան եւ տասն պատերազմ իբրեւ կենդանիք. եւ արդ մի պարծիր։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերք՝ եթէ ամենայն երկրորդ 'ի վերայ քո յարուցելոց խորհրդոց, երրորդ ասա՝ մեր ես եթէ 'ի թշնամեացն. եւ ամենայն իրօք խոստովանեսցէ։
       ՀԱՅՐՆ Բեսարիոն ասաց 'ի մեռանելն իւրում, եթէ հանգոյն սերովբէից եւ քերովբէից պարտ է լինել միայնակեցաց՝ ամենեւին ակն։
       ԾԵՐ մի էր 'ի Տերենութ եւ էր նորա եղբայր. մեռաւ եղբայրն եւ եթող տղայ մի ամաց երից, եւ երթեալ ծերն էած յանապատն. եւ սնոյց ընդովք եւ բանջարովք։ Եւ իբրեւ եղեւ ութեւտասանամեայ ել 'ի մարմնոյն. եւ ծերն տեսանէր 'ի տեսլեանն 'ի խաւարին եւ յաղջամըղջին տեղւոջ զմանուկն։ Եւ լայր դառնապէս եւ դատ դնէր ընդ այ՝ եթէ զի՞նչ է այն տեղին. զմարդ չէ տեսեալ մանուկն եւ հաց չէ ճաշակեալ եւ սրբութեամբ կեցեալ է վասն քո, քո արդար դատաստանդ՝ չէ այն նորա տեղի. յայտնեա ինձ, ապա թէ ոչ՝ դառն տանջանօք վտանգի իմ ծերութիւնս։ Ասէ հրեշտակն 'ի տեսլեանն. ծեր լի էր մանուկն ամենայն բարեձեւութեամբ, բայց հպարտ էր, վասն այնորիկ կայ 'ի խաւարի։ Ասէ ծերն. եւ բարեձութիւնն չկարաց բժշկել զհպարտութիւնն։ Ասէ հրեշտակն. վասն զի չերթող՝ ընդ իւր տարաւ. զամենայն մեղս զոր ոչ թողու մարդ 'ի կենդան ութեան իւրում, այլ ընդ իւր թաղէ 'ի գերեզմանի, անբժշկելի լինի նմա խաւարն եւ հուրն անշէջ. եւ դու ոչ բարիոք գործեցեր, զի 'ի մարմնի ոչ խրատեցեր եւ բժշկեցեր։ Եւ ծերն լալով անցոյց զամենայն աւուրս կենաց իւրոց մինչեւ ցմահ։
       ԵՀԱՐՑ եղբայր ոմն զծերն. զի՞նչ է մշակագործութիւն հոգւոյն զի պտղաբերիցէ։ Եւ ասէ ծերն. մշակագործ ութիւն հոգւոյ եւ լռութիւն եւ ժուժկալութիւն եւ վշտագնութիւն եւ ցաւակցութիւն եւ յաճախումն աղօթից եւ ոչ հայել 'ի յանցանս այլոց. այլ յիւր միայն. եթէ զայսոսիկ ստանայ. ոչ յամէ մինչեւ պտղաբերեսցէ հոգի նր։
       ԱՍԷ դարձեալ ծերն՝ եթէ մանուկ որ ընկենու զբան իւր 'ի մէջ երիցանց. նման է որ ընկենու հուր 'ի ծոց եղբօր իւրոյ։
       ԱՍԵՆ ծերքն. խրատեցէք զմանկունս, եղբարք զի մի նոքա զմեզ խրատեսցեն։
       ԵԿՆ երբեմն ծեր ոմն մեծ տեսանել զբնակեալսն 'ի խուղսն. եւ էր անդ մանուկ մի, որ դիւրաւ առնոյր 'ի բերան զգիրս սուրբս։ Եւ հարցեալ վասն նորա հարանցն ցնա՝ թէ զիարդ այսպէս դիւրաւ ընդունի զգիրս սուրբս յինքեան, եւ են այլք որ եթէ աշխատին՝ եւ սակաւ ինչ կարեն առնուլ 'ի բերան։ Պատասխանի տուեալ ծերոյն ասէ. ջուրք 'ի ներքոյ երկնից 'ի միում վայրի են. բայց են ապա մասունք յաշխարհիս խոնարհագոյնք, յորում եթէ խնդրեսցէ ոք ջուր՝ վաղվաղակի գտցէ. եւ դարձեալ են տեղիք յաշխարհիս բարձրագոյնք յորում եթէ խնդրեսցէ ոք ջուր՝ աշխատութեամբ կարասցէ ոք գտանել։ Այսպէս եւ յանձինս. վասն զի են անձինք որ սակաւ ինչ ունին կցորդ ութիւն ընդ չարութեան, եւ յորժամ կամին խնդրել զգիտութիւն՝ վաղվաղակի գտանեն. եւ դարձեալ են անձինք կցորդակիցք չարեաց , նոքա աշխատութեամբ առնուն զգիտութիւն։
       ԱՍԱՑ սուրբն Մակար՝ եթէ չար որ ոչ կատարի, չէ չար. եւ բարի որ ոչ կատարի, ոչ է բարի, եւ մարդ՝ որ ոչ կայ 'ի նա խորհուրդ չար եւ բարի, նման է երկրին սոդոմացւոց. զի երկիր բարի ցորեան եւ աւելորդ բան ջարս ծնանի։
       ՈՄՆ 'ի Սկիտայ եկն 'ի Թեբայիս եւ նստաւ անդ, եւ արար իւր բազում աւուրց հաց, որպէս եւ էր սովոր ութիւն Սկիտոյ։ Եւ եկին առ նա թեբացիքն եւ ասեն. որպէս պահէք դուք զբան տեառն որ ասէ՝ թէ զվաղիւն մի՛ հոգայք։ Եւ նա ասէ ցնոսա, եւ դուք ո՞րպէս առնէք։ Եւ նոքա ասեն. մեք զօրըստօրէն գնեմք ձեռագործօք մերովք 'ի փողոցէն։ Եւ ասէ ցնոսա սկիւթացին. իմ փողոց եւ խանութ խուցն իմ է. ետ զիմ օրըստօրէն անտի գնեմ վաստակօք իմովք։ Եւ նոքա գովեցին զնա եւ ասեն. ճշմարիտ լաւ է ընտրող ութիւն քան զկատարեալ օրինապահութիւն։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն է եհարց զհայրն Սիսին եւ ասաց. տանջիմ , հայր, վասն սուրբ երրորդ ութեանն իմանալ ինչ օրինակ եւ ոչ կարեմ։ Եւ նա ասէ. իմա նշանակ հօր՝ զարեգակն եւ ճառագայթին՝ զորդին, եւ երեւմանն՝ զհոգին. եւ որպէս ոչ հասանես 'ի բարձր ութիւն արեգականն եւ ոչ շօշափել զճառագայթն եւ ոչ քննել զերեւումն զայն, եւս առաւել եւ ոչ վասն երրորդ ութեանն կարես հասու լինել, զի օրինակս ծառայ է եւ գործ մի փոքր նմա։ Եւ լուեալ եղբօրն ետ փառս աստուծոյ եւ հանգեաւ։
       ՉՈԳԱՒ երբեմն Պաւղոս աշակերտ հօրն Ովրայ գնել արմաւենի, եւ այլոց յառաջագոյն էր տուեալ զգինսն. իսկ հայրն Ովր ոչ երբէք յառաջէր եւ տայր արբոն իմիք, այլ 'ի ժամանակին առաքէր զգինսն եւ գնէր։ Արդ երթեալ Պաւղոս եւ յայլ տեղիս վասն արմաւենւոյ, եւ ասէ ցնա պարտիզպանն. ոմն մի ետ ինձ արբոն, եւ այլ ոչ եւս եկն. արդ առ զայն դու։ Եւ առեալ եկն առ ծերն եւ պատմեաց նմա նոյնպէս։ Եւ իբրեւ լուաւ ծերն, բախեաց զձեռս իւր ընդ իրեարս եւ ասէ . Ովր ոչ գործէ այսմ։ Եւ ոչ ետ մտանել 'ի ներքս մինչեւ տարաւ զարմաւենին 'ի տեղի իւր։
       ՀԱՅՐՆ Մակար երբէք ոչ ժպտեցաւ ամենեւին. եւ 'ի միում աւուր ժողովեցան բազում դեւք եւ կապեցին 'ի ճնճղկի միում թեւ մի երկայն դերձանս եւ քարշէին ուժգին աղաղակելով՝ քարշեցէք, մանկտի, քարշեցէք. եւ ամենեւին զփետուրն զայն 'ի տեղւոջէն ոչ կարացին շարժել։ Եւ տեսեալ զնա անապատաւոր ծերն՝ ժպտեցաւ։ Եւ սկսան դեւքն ծափս հարկանել եւ ասել. վաշ, Մակար ժպտեցաւ։ Ասէ Մակար. եղկելիք եւ թշուառականք, ոչ ժպտեցայ, այլ ծիծաղեցայ ընդ անկարութիւն վատ ութեան ձերոյ, որ այնչափ դեւք ոչ էք կարող շարժել զճնճղկի կրծոց թեւ մի։ Եւ փչեաց 'ի թեւն եւ 'ի դեւսն՝ եւ անյայտ եղեն։
       ԱՍԱՑ ծեր ոմն որ էր 'ի Սկիւթ յանապատին յԵգիպտոսի. գայ, ասէ, խորհուրդ պոռնկութեան եւ խռովէ զիս եւ անպարապ զիս առնէ, եւ զգործն ոչ զօրէ առնել, եւ օգտել ինչ ոչ օգտի, բայց միայն խափանէ զիս յառաքինութիւնն. իսկ քաջ այր կանգնեալ զինքն յառնէ կայ յաղօթս։ Առ այն խորհուրդս ասաց այլ ծեր. եթէ խորհուրդս ոչ ունիս, գործս ունիս. որ ունի գործս, խորհուրդս ոչ ունի եւ ոչ երբէք նեղի 'ի նոցանէ. մի՞ սովորութիւն ինչ ունիցիս ընդ կանայս խօսել։ Ասէ եղբայրն. ոչ, հին եւ նոր նկարիչք 'ի խորհուրդս իմ։ Իսկ ծերն առ նա ասէ. 'ի մեռելոց մի երկնչիր, բայց 'ի կենդանեաց փախիր։ Առ այն խորհուրդս այլ ծեր ասաց. եթէ ոչ ունիմք խորհուրդք, գազանք եմք. եթէ ոչ ունիմք խորհուրդք, համարձակութիւն ոչ ունիմք. եթէ ոչ ունիմք խորհուրդս, յոյս ոչ ունիմք։ Վասն որոյ որպէս թշնամին զիւրն պահանջէ, մեք զմերն ասասցուք. կացցուք յաղօթս եւ փախչի. պարապեա 'ի խոկումն աստուծոյ եւ յաղթես. ժուժկալ ութիւն յաղթ ութիւն է, մարտիք եւ յաղթես։ Առ նա՝ այլ ծեր ասաց. ննջելո՞վ կամիս ապրել, երթ աշխատեա, երթ ճգնեա, երթ խնդրեա եւ գտանես, արթուն կաց եւ բախեա եւ բացցի քեզ . կաց եւ ժուժկալեա, եւ աստուած պատերազմեսցի յաղագս քո ընդ թշնամւոյն։ Առ նա այլ ծեր ասէ. թօթափեա 'ի քէն զժանտահոտութիւնն. արի աղօթեա ասելով՝ որդի աստուծոյ, օգնեա ինձ։ Զայս եւ այլ եւս խորհուրդս առնիջիր. քանզի ոչ եթէ առեւ ընդունակ եմք խորհրդոցն, այլ ընդդէմ ճգնողք։ Առ նա այլ ծեր ասաց. զայդ ամ 'ի յուլութենէ կրեմք մեք վիշտս. եթէ հաւատայաք եթէ աստուած բնակէ 'ի մեզ, ապա ոչ զայլոց խորհուրդս արկանէաք 'ի մեզ. քանզի տէրն մեր Յիսուս 'ի մեզ բնակէ, եւ մերձ առ մեզ կալով տեսանէ զմեր զկեանս. վասն որոյ եւ մեր զգենլով զնա եւ տեսանելով զնա՝ յուլանալ եւեթ չպարտիմք, այլ սրբել զմեզ որպէս եւ նա սուրբ է։ Վասն այսորիկ եկն որդին այ, զի դու ապրեսցիս. եղեւ մարդ, վասն զի աստուած էր. եղեւ գրակարդաց, առեալ զգիրն կարդաց ասելով. հոգի տեառն 'ի վերայ իմ, վասն որոյ եւ օծ իսկ զիս, աւետարանել աղքատաց առաքեաց զիս։ Կէսսարկաւագ եղեալ՝ արարեալ խարազան չուանեայ զամենեսեան եհան 'ի տաճարէն։ Սարկաւագ եղեալ՝ սփածեալ զեղնջակն եւ լուաց զոտս աշակերտացն։ Երէց՝ նստեալ 'ի մէջ քահանայիցն ուսուցանէր զժողովուրդն։ Եպիսկոպոս՝ առեալ զհացն օրհնեաց եւ բեկեալ ետ ցաշակերտսն։ Չարչարեցաւ վասն քո, խաչեցաւ վասն քո , մեռաւ վասն քո, եւ դու յաղագս նորա եւ ոչ թշնամանս կրես յեղբօրէն։ Դադարեցուցաք զգործս, դադարեցուցաք եւ զմտածութիւնս զանպատեհս եւ զանվայելուչս։ Մի՛ ելաներ 'ի գաւթէ եւ 'ի բակէ ոչխարաց, զի մի՛ գայլակեր լինիցիս դու երանելովն քո։ Նիստ 'ի տան քում, աբեղայ, եւ կերակրեա զանձն քո աստուածաշունչ բանիւք, եւ գտանես քեզ վարդապետ զբարեպշտ խորհուրդս աստուծոյ։ Որ զանձն իւր ետ աստուծոյ, ոչ ունի կամս առ անձն իւր, այլ ինքն կամացն աստուծոյ անսայ եւ ընդունի զնա եւ ոչ աշխատի. իսկ եթէ զքո զկամսդ կատարես, աշխատիս՝ ոչ գործ առնելով ընդ քեզ աստուծոյ։ Որ ըստ աստուծոյ կեայ, աստուած ընդ նմա կեայ. բնակեցայց 'ի նոսա եւ շրջեցայց եւ եղէց նոցա աստուած եւ նոքա եղիցին իմ ժողովուրդ։ Ասէ ինձ աստուած սիրես զիս, աբեղայ։ Այս սիրեմ զքեզ։ Սիրես զիս, զոր կամիմն արա, զոր ոչն կամիմ մի առներ։ Կեանք աբեղայի այս են՝ գործ. ունկնդրութիւն, խոկումն աստուծոյ, մի դատել զոք, մի չարախօսել զումեքէ եւ մի հպարտանալ. գրեալ է՝ ոյք սիրէք զտէր, ատեցէք զչարութիւն։ Մեծութիւն եւ ազգ եւ իմաստ ութիւն առանց յօրինելոյ ուրուք զինքն՝ ոչ ինչ է օգուտ։
       ՀԱՐՑԱՒ ծեր՝ թէ որպէս պահեսցուք զանձինս մեր։ Եւ ասէ. յաղթօղս եւ 'ի պահս, 'ի գործ յաշխատութիւնս եւ 'ի տքնութիւնս, յողորմածութիւնս, եւ յայսր եւս ամենայնի վերա եւ յորոշող ութեան խորհրդոց։ Ասեմ քեզ, բազումք բազում նեղեցին զանձինս իւրեանց առանց որոշող ութեան խորհրդոց եւ գնացին ունայն՝ ոչ ինչ ունելով ամենեւին յանձին։ Բերանք մեր հոտեալ են 'ի պահոց, զգրեանն 'ի բերան առաք. զԴաւթին կատարեցաք. արդ զոր խնդրէրն աստուած՝ զսէրն եւ զխոնարհութիւնն, ոչ ունիմք 'ի մեզ։ Որպէս՝ անհնար է տեսանել ումեք զերեսս իւր 'ի ջուր պղտոր, այսպէս եւ անձն եթէ ոչ սրբեսցի 'ի խորհրդոցն այլանդակաց եւ չարաց, տեսութեամբ աղօթս ոչ կարէ մատուցանել։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն նեղէր զծեր ասելով՝ զի՞նչ արարից առ յոյժ բունեալ իմ խորհուրդքս։ Իսկ ծերն ասէ նմա. դու որպէս ջրհոր անձրեւաց ես, որ երբեմն յանձրեւացն լնու , երբեմն հանեալ պակասի, ընդէ՞ր ոչ առաւել նման ես աղբեր որ ոչ երբէք պակասի։ Ժուժկալ ութիւն յաղթ ութիւն է, եւ յաղթութիւն համբերութիւն, իսկ համբերութիւն կեանք են եւ կեանքն արքայութիւն, իսկ արքայութիւնն աստուած։
       ԱԲԵՂԱՅԻՆ բնակելոյ յանապատին յոյս ազդեցաւ յազգականացն իւրոց ըստ մարմնոյ։ Քանզի ասէր, հայր քո հզօրապէս նեղի եւ հանդերձեալ է վախճանել, եկ զի ժառանգեսցես զնա։ Իսկ եղբայրն ասէ ցնա. ես յառաջ քան զնա մեռայ աշխարհի, մեռեալ զմեռեալ ոչ երբէք ժառանգէ։
       ՀԱՐՑԱՒ ծեր յեղբօրէ. աբբայ, ասա ինձ թէ ո՞րպէս ապրեցայց։ Իսկ ծերոյն համբարձեալ զձեռս իւր ասէ. այսպէս պարտի աբեղայն լինել՝ մերկ 'ի հիւթոյ աշխարհիս. 'ի մրցանակս նկրտի ըմբիշն, եւ 'ի խորհուրդս չարս խաչացուցանէ յերկինս զձեռս իւր աբեղայն կարդալ առ աստուած։ Մերկ կայ ըմբիշն 'ի մարտին կռուելով, մերկ եւ անհիւթ եւ օծեալ լինի լոկ ձիթով եւ ուսեալ 'ի կարգադրէն իւրմէ թէ ո՛րպէս պարտ է կռուել. գայ թշնամին եւ ընդդէմ նորա ցանէ աւազ, զի այնպէս կալցի զնա դիւրաւ։ Տես եւ զդոյն 'ի քեզ, աբեղայ. վերակացու է մեզ ինքն աստուած, որ տայ մեզ յաղթութիւն, որ է յաղթէ իսկ ընդ մեր. եւ քանզի կռուողքն մեք եմք, իսկ մարտն սատանայ է, իսկ աւազն իրք աշխարհիս են։ Տեսանե՞ս զարուեստ թշնամւոյն, կաց անհիւթ եւ յաղթես։ Քանզի միտքն յորժամ հիւթական շնչովն ծանրասցին, ոչ եւս կարեն յինքն ընդունել զանհիւթն եւ զսուրբ բան աստուծոյ։ Ծանիր զքեզ, աբեղայ, եւ ստացիր զխոնարհութիւն եւ ոչ երբէք անկանիս։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծեր յաղագս կենաց։ Եւ ասէ նմա. խոտ կեր եւ խոտ զգեցիր, բայց զսիրտդ ստացիր երկաթի։ Պարտի աբեղայն երիկուն եւ այգուն առնել բանս ընդ անձին ինքեան ասելով՝ եթէ զի՞նչ ինչ կամէր աստուած եւ ես ոչ արարի, եւ զի՞նչ էր զոր ոչ կամէր նա եւ ես զայն արարի. եւ այնպէս վիճելով ինքն ընդ ինքեան զամենայն աւուրս կենաց իւրոց։ Այսպէս պարտի լինել աբեղայն, փութալ զամենայն օր կալ առաջի աստուծոյ առանց մեղաց, եւ այնպէս աղօթել առ տէր որպէս մերձաւորն առ մերձակայն. եւ արդարեւ իսկ ճշմարիտ մերձակաց է։ Մի այլ օրէնս դնելով ինքեան, մի՛ դատել զոք ամենեւին. քանզի ոչ եմք ընդ օրինօք, այլ ընդ շնորհօք։ Որ ոք ոչ ընդունի զամենայն եղբարսն զոյգ, այլ աչառանօք ունի զմի մի, այսպիսիս ոչ կարէ կատարեալ լինել։ Յառաջ քան զամենայն առաքին ութիւն է խոնարհութիւն, եւ նախ քան զամենայն ախտս է փառասիրութիւն. գլուխ առաքինութեանցն սէր է, իսկ գլուխ ախտիցն արդարացուցանել զինքն է։
      
       ՄՆԱՑՈՐԴՔ յերկրորդ թարգմանութենէ
       Ասէ ոմն եղբայր ցհայրն Անտոն. աղօթեա վասն իմ, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. ոչ ես ողորմիմ քեզ եւ ոչ աստուած, եթէ ոչ դու փութասցիս եւ խնդրեսցես յայ սիրով։
       ԱՌԵԱԼ երբեմն հայրն Անտոնիոսի 'ի ձեռս իւր նամակ գրեալ 'ի Կոստանդիանոս արքայէ՝ եթէ եկ առ իս 'ի Կոստանդինուպօլիս, զի օրհնեցայց 'ի քէն։ Եւ խորհէր 'ի մտի եթէ զի՞նչ արասցէ. եւ ապա եհարց ցՊաւղոս աշակերտ իւր՝ եթէ պարտ իցէ գնալ։ Ասէ ցնա Պաւղոս պարզամիտն. եթէ գնասցես՝ Անտոն կոչեսցիս, իսկ եթէ ոչ գնասցես՝ հայր Անտոն կոչիս։
       ԵՀԱՐՑ հայրն Մարկոս ցհայրն Արսէնիոս եւ ասէ ցնա. ընդէր՝ իցէ զի են ոմանք մարդիկ բարիք, եւ 'ի ժամ մահու բազում վշտիւք ելանեն հոգիք նոցա 'ի մարմնոց իւրեանց։ Պատասխանի ետ ծերն եւ ասէ, վասն այնորիկ զի որպէս աղ աղացեալ լինին աստ, եւ անդ գնասցեն կատարեալ սուրբս։
       ԱՍԱՑ դարձեալ սա. բարկացող եթէ մեռեալ եւս յարուցանէ, ոչ է ընդունելի այ։ Եւ եթէ ոք յոյժ բարեկամ իցէ, եւ առ ծուլութիւն ձգել ջանայ զիս, հանից զնա յինէն։
       ԵՂԲԱՐՔ երեք գնացին երբեմն առ հայրն Աքիլա. եւ մինն 'ի նոցանէ ունէր անուն ոչ բարի։ Ասէ ցհայրն Աքիլա մի յեղբարցն յայնցանէ. հայր, արասցես ինձ ուռկան։ Իսկ ծերն ասէ. ոչ արարից։ Եւ դարձեալ երկրորդն ասէ. հայր, արասցես մեզ ուռկան, զի կալցուք զայն 'ի յիշատակ սիրոյ քո 'ի վանս մեր։ Ասէ ծերն. ոչ եմ պարապ առնել։ Յայնժամ եւ չարանուն այն եղբայր ասէ. հայր , արա սէր եւ արասցես մեզ ուռկան, զի կալցուք զայն օրհն ութիւն 'ի ձեռանէ քումմէ։ Իսկ ծերն ասէ ցնա. ես արարից քեզ ուռկան ընտիր։ Յայնժամ իբրեւ եղեն 'ի ծածուկ, հարցին ցնա երկայն եղբարքն եւ ասեն. ասասցես մեզ, հայր Աքիլա ընդէ՞ր արարեր զայս. մեք աղաչեցաք զքեզ առնել մեզ՝ եւ դու ոչ կամեցար առնել, եւ յորժամ վատանուն այս եղբայր խնդրեաց 'ի քէն՝ դու ուրախութեամբ ասացեր առնել նմա։ Ասէ ցնոսա ծերն. ասացիձեզ թէ ոչ առնեմ եւ դուք ոչ տրտմեցայք, զի անարատք էիք. իսկ սմա թէ ասացեալ էի թէ ոչ առնեմ, խորհէր 'ի մտի թէ զմեղս լուեալ իցէ ծերն, վասն այնորիկ ոչ կամեցաւ առնել եւ տրտմէր, եւ հատանէի նովաւ զկապանս երկայնմտութեանն . այլ արդ սովաւ յարուցի զհոգի սորա, որպէս զի մի յառաւել տրտմութենէն ընկղմեսցի 'ի խորս ան յուսութեան։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Ամոնայ՝ եթէ արարին երբեմն յիսուն չափ ալիւր 'ի պէտս իւրեանց աշակերտք նորա. եւ մինչդեռ ոչ ճաշակեալ 'ի նմանէ՝ այլ 'ի դրան էր, ետես հայրն գործ ինչ որ ոչ շահ էր, եւ ասէ ցաշակերտս իւր. արիք գնասցուք։ Իսկ նոքա տրտմեցան յոյժ։ Եւ իբրեւ ետես զնոսա տրտմեալս, ասէ. դուք տրտմեալ էք վասն ալերս այսորիկ, արդարեւ ասեմ ձեզ՝ զի տեսի ես զոմանս զի փախեան եւ թողին տունս ոսկեձեղունս եւ պատուհանս լի զգեստուք եւ գանձարանս լիս ընչիւք, որք եւ ոչ զդրունս փակել կարացին, այլ փախեալ գնացին, թէպէտ 'ի բաց մնացին տունք նոցա։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եթող հօրն Գերասիոյ զսենեակ իւր եւ գիւղ ինչ սենեկի իւրոյ. իսկ ծերն որ սենեկին տէր էր՝ էր 'ի Նիկոպօլսոյ Պաղեստինոյ, եւ մեռեալ սա՝ զսենեակ իւր եւ զգիւղն աւանդեաց հօրն Գելասիոյ։ Իսկ էր յայնժամ այր ոմն որ կոչէր Վակատոս՝ իշխան մեծ 'ի Նիկոպօլիս. իսկ մշակ ծերոյն որ էր 'ի գիւղին՝ իբրեւ լուաւ զվախճան ծերոյն, պատմեաց Վակատոսի իշխանին զմահ ծերոյն եւ զսենեակ եւ զգիւղ նորա։ Իսկ Վակատոսն այն բռնաբար կամեցաւ առնուլ զսենեակ եւ զգիւղն զայն 'ի հօրէն Գելասիոսէ, եւ ընդդիմանայր նմա հայրն Գելասիոս եւ ասէր. ոչ տայցեմ զտուն եւ զգիւղ կրօնաւորի աշխարհականի ումեք յաւիտեան։ Իսկ Վակատոսն դարձեալ յափշտակեաց եւ զջորիս հօրն Գելասիոյ մինչ գային 'ի գիւղէ անտի, եւ էառ զհատկտաւ՝ որ էին բեռինք նոցա , եւ զջորիսն դարձոյց յետս։ Իսկ հայրն Գելասի զպտղով զանց արարեալ, զգիւղն ոչ եթող 'ի նա։ Եւ դժուարեալ ընդ այն Վակատոսն՝ վասն այնորիկ եւ վասն այլ ինչ գործոյ յուղի անկեալ գնայր 'ի Կոստանդինուպօլիս, եւ գնայր ընդ ցամաք։ Իբրեւ եհաս յԱնտիոքայ՝ լուաւ զսրբոյն Սիմէոնէ, որ էր 'ի լեառն այր սքանչելի եւ փայլէր իբրեւ զարեգակն, եւ ել 'ի տեսանել զնա եւ օրհնիլ 'ի նմանէ։ Իբրեւ եհաս անդ, եմուտ 'ի վանս. իսկ հայրն Սիմէոն եհարց ցնա 'ի սիւնէ անտի՝ ուստի՞ ես դու, այր, եւ ուստի՞ գաս եւ կամ յո՞ երթաս։ Պատասխանի ետ սրբոյն Վակատոսն եւ ասէ. 'ի Պաղեստինոյ գամ, սուրբ հայր, եւ գնամ 'ի Կոստանդինուպօլիս։ Ասէ ցնա հայրն. եւ վասն ինչ պատճառանաց եղբայր։ Պատասխանի ետ Վակատոսն. վասն բազում ինչ պատճառանաց, եւ յուսամ 'ի սուրբ աղօթս ձեր՝ դարձեալ այսր երկիր պագանել ձեզ։ Ասէ ցնա հայրըն Սիմէոն. անյոյս. ընդէ՞ր ոչ զճշմարիտն ասես ինձ. դու 'ի մատնել զմարդն աստուծոյ գնաս , այլ ոչ յաջողեսցի քեզ. եւ այլ ոչ եւս տեսցես զտուն քո։ Եւ արդ եթէ լսես ինձ, դարձեալ աստի գնա առ այրն աստուծոյ եւ անկեալ առաջի նորա խնդրեսցես զթողութիւն, եթէ ժամանեսցես անդ կենդանի։ Եւ իսկոյն առժամայն կալաւ զնա ջերմ ութիւն մահու. իսկ որք ընդ նմա էին, առին զնա եւ եդեալ 'ի նաւ գնացին յետս ըստ բանի սրբոյն, իբր զի տացէ զգիւղն 'ի հայրն Գելասի եւ խնդրեսցէ 'ի նմանէ թողութիւն։ Այլ իբրեւ հասին 'ի Բիւրիտ քաղաք, մեռաւ Վակատոսն, եւ ոչ ետես զտուն իւր ըստ բանի սրբոյն։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Դանիէլի՝ եթէ յորժամ եկին բարբարոսքն 'ի Սկիտէ, փախեան ամենայն եղբարքն։ Իսկ ծերն ասէ. եթէ ոչ հոգասցէ զիս տէր. ընդէ՞ր նըստիմ աստ։ Եւ էանց ընդ մէջ բարբարոսացն, եւ ոչ տեսին զնա, եւ ասէ ընդ միտս. ահա հոգաց տէր եւ ոչ մեռար. այլ մարդկային ինչ արասցես եւ դու եւ փախիցես, որպէս եւ փախչին այլ եղբարքն մեր։ ԱՍԱՑ հայրն Դանիէլ՝ եթէ որչափ գիրանայ մարմին՝ այնչափ նուազին հոգին, եւ որչափ վատի մարմին՝ այնչափ գիրանաց հոգին։
       ՀԱՐՑԻՆ ցհայրն Եպիփան՝ եթէ բաւական իցէ մի արդար աղաչել զաստուած վասն միոյ յանցաւորի։ Եւ նա ասէ. այս որպէս եւ Աբրահամ Սոդոմայ եղեւ, եւ զի ինքն տէրն ասէ, եթէ գտցի մի ոք որ առնէ զդատաստան եւ զողորմութիւն եւ զիրաւունս. վասն նորա թողից ամենայն ժողովրդեանս։
       ԱՍԷԻՆ զհօրէն Զենոնէ՝ եթէ փոքր ինչ ուսեալ էր 'ի գրոց, եւ էր ցամաք մարմնով, այլ արագ մտօք, յօժար եւ ջերմ 'ի սէրն աստուծոյ. ունէր նա եւ առ մարդիկ սէր եւ գութ. վասն որոց յամենայն կողմանց գային առ նա մի անձունք եւ գռեհիկք, եւ քննեէին զխորհուրդս եւ խոստովան լինէին, եւ շինեալք գնային։ Իսկ ոմն 'ի հարանցն բնակէր մերձակայ առ հօրն Զենոնի, եւ մեք խօսեցաք ընդ նմա, եւ նա ասաց առ մեզ բանս բազումս առ 'ի շահս հոգւոյ։ Իսկ մեք հարցաք նմա վասն խորհրդոց եւ ասեմք ցնա. եթէ ոք ունիցի ինչ խորհուրդ չար մեղացըն, եւ տեսանիցէ զինքն յաղթեալ 'ի նմանէ, եւ կարդասցէ նա բազում անգամ զբանս գրոց հարցն եւ լուիցէ թէ զի՞նչ ասացին վասն սրբութեան, եւ կամեսցի թէ ուղղեսցի յայն մեղաց եւ ոչ կարասցէ, զի՞նչ արասցէ, բարի է թէ պատմեսցէ զայս ումեմն 'ի հարցն, կամ թէ ինքն յիւրմէն փութասցի յայնոսիկ յորս ընթերցեալ իցէ 'ի գրոց վասն այնու խորհրդոց եւ գործոց. արդ բաւական իցեն իւր՝ բանք գրոցն եւ խիղճս մտաց իւրոց։ Իսկ ծերն ասաց մեզ. ստուգապէս խոստովանել պարտ է, այլ այնպիսի ումեմն՝ որ կարող է օգնել նմա. զի ոչ ումեք արժան է վստահանալ յանձն իւր, եւ ոչ կարող է օգնել անձին իւրոյ, եւ եւս առաւել յորժամ տիրէ եւ ծառայեցուցանէ զնա ախտ ինչ։ Քանզի 'ի մանկ ութեան իմում դիպեցաւ ինձ այսպիսի ինչ վնաս հոգւոյ, եւ յաղթէի 'ի նմանէ. եւ լուայ ես վասն հօրն Զենոնի թէ զբազումս բժշկեաց. կամեցայ եւ ես զի գնացից եւ պատմեցից նմա, եւ խափանէր զիս դեւն եւ ասէր ցիս. վասն զի գիտես դու թէ զոր ընթերցարն, զինչ պարտ է առնել արասցես եւ մի՛ գնար, զի մի գայթակղեսցի ծերն 'ի քեզ։ Եւ զի յորժամ կամէի գնալ առ ծերն՝ դադարէր պատերազմն եւ յորժամ դնէի 'ի մտի ոչ գնալ՝ դարձեալ շփոթէի։ Բազում անգամ գնացի առ ծերն՝ իբրեւ թէ պատմեցից եւ ոչ տայր թոյլ թշնամին. այլ պատկառէի յոյժ եւ ասէի 'ի մտի՝ եւ զի գիտեմ ես բժշկել զիս զի՞նչ շահ է ասելն ումեք. եւ զի գիտեմ ես զբանս հարցն, այլ հեղդ եմ։ Զայս արար ընդ իս ոսոխն իմ բազում անգամ, զի մի՛ պատմեցից զմեղս իմ եւ բժշկեցայց։ Գիտէր զայս եւ ծերն՝ եթէ ունիմ ես ծածկեալ խորհուրդ եւ ոչ կարեմ յայտնել նմա, եւ ոչ յանդիմանէր զիս, քանզի մնայր յիմնէն խոստովանել զայն. այլ ուսուցանէր զիս յաղագս բարի քաղաքավար ութեան միշտ եւ արձակէր։ Իսկ յետոյ արտասուօք ասեմ ցանձն իմ. բժշկել ոչ կամիս, այլք 'ի հեռուստ գան առ ծերն եւ բժշկին. դու ո՞չ ամաչես, զի առ քեզ ունիս զբժիշկն եւ ոչ բժշկիս։ Եւ յարուցեալ գնացի առ ծերն եւ ասեմ, թէ միայն իցէ՝ զամենայն պատմեցից նմա, եւ իբրեւ գնացի, ոչ ոք էր անդ։ Եւ իբրեւ ետես զիս ծերն, ուսոյց զիս ըստ սովորութեանն եւ կամէր արձակել զիս, եւ եկն ընդ իս մինչեւ 'ի դուռն, եւ ես դարձեալ ամաչէի խոստովանել եւ դատէի 'ի խորհրդոց՝ թէ ասացից եւ թէ ոչ ասացից։ Եւ ծերն նայեցեալ յիս բախեաց զսիրտ իմ եւ ասէ ցիս. զի՞ վշտանաս, ասա ինձ զոր ունիսդ 'ի մտի, զի եւ ես մարդ եմ ընդ կարեօք անկեալ։ Իսկ իմ անկեալ առ ոտս նորա ասեմ. ողորմեաց ինձ, տէր իմ։ Եւ նա ասէ. զի՞ է քեզ, որդեակ։ Եւ ես ասեմ, դու գիտես զնեղութիւնս իմ։ Եւ նա ասէ. 'ի քէն պարտ իցէ ասել՝ թէ զինչ իցէ։ Իսկ ես պատկառանօք եւ ահիւ պատմեցի նմա զմեղս իմ։ Եւ նա ասէ. եւ ընդէ՞ր ամաչէիր մինչեւ ցայժմ. ասա ինձ, ո՞չ եւ ես մարդ եմ եւ պարտական մեղաց բազմաց, եւ թէ կամիս՝ զի պատմեցից քեզ զամենայն մեղս իմ. արդ եւ զքոյն գիտէի ես կանխաւ. եւ արդ ասեմ. ո՞չ երեք ամք ունիս 'ի խորհուրդս յայս, որ եւ գայիր առ իս եւ ոչ խոստովանէիր։ Յայնժամ ես աղաչեցի զնա եւ ասացի. ողորմեաց ինձ։ Իսկ նա ասէ ցիս. գնա եւ մի՛ ծուլասցիս յաղօթս քո, եւ մի՛ դատեսցես զոք։ Իսկ ես գնացի 'ի խուց իմ եւ ոչ ծուլացայ յաղօթս իմ, եւ շնորհօքն աստուծոյ եւ աղօթիւք ծերոյն այլ ոչ եւս նեղեցայ յախտէն յայնմանէ։ Իսկ զկնի ամի միոյ եկն խորհուրդ 'ի միտս իմ եւ ասէի. աստուած արար ողորմութիւն առ իս բազում գթութեամբ իւրով, եւ ոչ 'ի ծերոյն շահ եղեւ ինձ։ Եւ գնացի առ նա եւ կամէի ես փորձել զնա. եւ առեալ իմ զնա մեկուսի, եւ կրկնեցի ծունր եւ ասեմ. աղօթեա առ աստուած վասն իմ, զի բարձցէ յինէն զայն խորհուրդ որ երբեմն պատմեցի քեզ։ Իսկ նա թողեալ զիս անկեալ, լռեաց սակաւիկ մի եւ ասէ ցիս. արի դու եւ ստացիր զհանճար։ Իբրեւ լուայ զայն, կամէի թէ երկիր կալցէ զիս, եւ յարուցեալ ոչ զօրէի նայել 'ի յամօթոյն յերեսս ծերոյն, եւ գնացի 'ի խուց իմ։ Եւ դարձեալ ասէ ծերն եւ զայս վասն օգտի մերոյ՝ պատմելով մեզ այսպիսի ինչ, եթէ եղբարք երկու էին յիւրաքանչիւր սենեակ առանձինն, եւ երթային երբեմն առ միմեանս. եւ յաւուր միոջ ասէ մինն ցմիւսն. կարօտիմ գնալ ես առ հայրն Զենոն եւ պատմել նմա զխորհուրդս իմ։ Եւ յարուցեալ գնացին երկոքեանն 'ի միասին առ հայրն Զենոն եւ ասացին նմա իւրաքանչիւրն զիւր խորհուրդ։ Իսկ մինն արտասուօք անկեալ առաջի նորա աղաչէր զնա։ Եւ նա ասէ. գնա դու եւ մի՛ դատեր զոք եւ մի՛ ծուլասցիս յաղօթս։ Եւ գնացեալ եղբայրն այն բժշկեցաւ 'ի խորհրդոյ իւրոց։ Իսկ երկրորդ եղբայրն յորժամ խոստովանեցաւ, ասէ. աղօթեա վասն իմ, հայր. եւ ոչ խնդրեաց ջերմ արտասուօք եւ ցաւագնեալ սրտիւ իբրեւ զառաջինն։ Եւ զկնի ժամուց ինչ տեսին զմիմեանս եղբարքն այնոքիկ, եւ եհարց մինն ցմիւսն եւ ասէ. յորժամ գնացաք առ ծերն խոստովանել՝ պատմեցեր դու նմա զխորհուրդս քո։ Ասէ ցնա. այո պատմեցի զամենայն։ Եւ եհարց դարձեալ, եւ շահ եղեւ քեզ։ Ասէ. այո, աղօթիւք ծերոյն բժշկեաց զիս տէր 'ի նմանէ։ Նսւ նա ասէ. ես թէպէտ եւ խոստովանեցայ, այլ ոչ օգտեցայ. Ասէ ցնա բժշկեալն եղբայր. եւ որպէս խնդրեցեր զթողութիւն։ Իսկ նա ասէ. բանիւք եւ ոչ արտասուօք։ Ասէ ցնա միւսն. ես 'ի խոստովանելն իմ թացի զոտս նորա արտասուօք, եւ ցաւագնեալ սրտիւ խնդրեցի աղօթել վասն իմ եւ աղօթիւք նորա բժշկեալ եղէ։ Զայս ասէր մեզ ծերն, զի ուսուսցէ զմեզ, որպէս զի որ ոք ասասցէ հօրն զխորհուրդ իւր, եւ խնդրեսցէ զաղօթս իւր յօգնականութիւն. իսկ որ յանդուգն եւ ծոյր խոստովանեսցի, փոխանակ շահելոյ՝ այլ եւս առաւել տանջեսցի։
       ԱՍԱՑ հայրն Եսայիաս. անմեղութիւն եւ ոչ ինչ համարել զանձն՝ սրբէ զսիրտ 'ի չար խորհրդոց. եւ ոչ շրջի նենգութեամբ եւ խարդախութեամբ ընդ եղբարց, ոչ պակասի 'ի նմանէ ցաւք եւ տրտմութիւնք սրտի. եւ որ ոք ասասցէ բերանաւ զայլ՝ եւ ունիցի 'ի սրտի զայլ, նորա ընդունայն են ամենայն ճգնութիւնք . մի՛ մերձ կացցես այնպիսւոյն, զի մի՛ ծուլասցիս 'ի մահաբար թունից նորա շահեալ ինչ։ Արդ պատիւ եւ հանգիստ պատերազմին ընդ մարդ մինչեւ ցմահ, այլ ոչ է պարտ զիջանել ընդ նոսա։
       ԳՆԱՑԵԱԼ ոմն 'ի ծերոցն առ հայրն Թէոդորէ եւ ասաց ցնա. ահա այս ոմն եղբայր դարձեալ գնաց անդրէն յաշխարհ։ Իսկ ծերն ասէ ցնա, մի՛ զարմանար զայդ, այլ առաւել զարմասցիս եթէ լսես դու՝ եթէ կարացեալ իցէ ոք զերծանել 'ի բերանոյ չար վիշապին այնորիկ շնացող ցանկութեց։
       ԱՅՍ ինքն հայրն Թէոդորէ գնաց երբեմն առ հայրն Յոհաննէս որ էր ներքինի յորովայնէ մօր իւրոյ. եւ մինչ խօսէին ընդ միմեանս՝ ասէ. յորժամ էի ես 'ի Սկիտէ՝ հոգալ. զհոգի էր գործ իմ, իսկ զձեռագործ իբրեւ զաւելորդ համարէի. իսկ այժմ գործ հոգւոյ լեալ է իբրեւ զաւելորդ. իսկ ձեռագործ է իբրեւ զկարեւոր ինչ. եւ զի ոչ ինչ է առաքինութիւն ինչ մեծ՝ քան զարհամարհել զինքն։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Յովսէփ եւ ասէ. զի՞նչ արարից, հայր, զի ոչ եմ կարող ճգնել հսկել եւ աշխատել զմարմին, եւ ոչ դարձեալ գործել կարող եմ զի տացից զնա սէր։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ յերկոցունցդ յայդցանէ եւ ոչ զմին կարող ես առնել, ապա պահեա զմիտս քո 'ի դատելոյ ընկերին եւ մի՛ քննէր զումեք եւ ոչ բնաւ զմի գործ, եւ այնու կեցցես կամօքն աստուծոյ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն այլ՝ ասէր զայս ինչ, եթէ գնացի ես 'ի կողմանս երկրին Իրակլիոյ, եւ գնացի առ հայրն Յովսէփ, եւ ունէր նա անկեալ թզենիս ընտրեալս եւ բարիս 'ի վանս իւր, եւ էր ժամանակ թզոյն, եւ առաւօտուն ասէ ցիս ծերն. գնացեալ դու 'ի թզենիսն կերիցես թուզ։ Եւ զի օրն էր ուրբաթ, իսկ ես պատճառանօք պահոցն ոչ գնացի, եւ անկայ առաջի նորա եւ ասացի. հայր, վասն սիրոյ տեառն յայտնեա ինձ թէ զի՞նչ խորհրդով ասացեր ինձ գնալ առաւօտուն ուտել. իսկ ես 'ի սակս պահոց ոչ գնացի, եւ երկնչիմ 'ի պատուիրանաց քոց լուծմանէ, եւ խորհիմ 'ի մտի թէ յինչ պէտս ասաց ինձ ծերն առնել զայն, եւ կամ զի՞նչ պարտ էր առնել 'ի վերայ օրինաց ծերոյն։ Իսկ ծերն ասէ ցիս. հարքն մեր ոչ ասէին փոյթ եղբարցն զարդարն, այլ զթիւրն, իսկ եթէ տեսանէին զնոսա ստէպ առնել զթիւրն զայն գործ, ապա յայնմհետէ այլ ոչ եւս ասէին նոցա զթիւրն, այլ զամենայն ճշմարիտն. քանզի գիտէին այնու փորձելովն եթէ յամենայնի հնազանդ են նոցա։ Ասեմ ցծերն. հայր, կամիմ ելանել 'ի միաբան եղբարցն եւ նստել միայն։ Ասէ ցիս ծերն. ուր եւ տեսանես զի հանգիցէ անձն քո անդ՝ եւ ոչ վնասի, կեցցես 'ի նմա։ Ասեմ. եւ 'ի ժողովս եղբարցն շինիմ, եւ առանձինն եւս. այլ դու զո՞ր կամիս զի արարից։ Ասէ ծերն. եթէ 'ի ժողովս եղբարցն եւ 'ի միայն եւս շինեսցիս՝ կշռեսցես դու զերկուս զայն խորհուրդ, եւ յոր կոյս քարշեսցէ միտք քո եւ տեսցես զայն շահ՝ արասցես։
       ԳՆԱՑԱՔ երբեմն ես եւ Սոփրոնիոս եւ մտաք առ հայրն Յովսէփ, եւ նա ընկալաւ զմեզ ուրախութեամբ եւ սրտի մտօք խօսեցաւ ընդ մեզ. եւ զի էր զարդարեալ ամենայն առաքինութեամբ, եւ զի գիտէր նա եւ զարտաքին ուսմունս։ Եւ մինչդեռ նստէաք եւ խօսէաք ընդ միմեանս զշահս հոգւոյ, եւ ահա եկն այր ոմն քրիստոսասէր եւ աշխարհիկ յԻլայոյ, եւ եբեր ծերոյն երիս դահեկանս եւ ասէ. առ զայս, ով հայր պատուական, եւ աղօթեա վասն վաւի իմոյ, զի ահա լցի զնա եւ գնայ յԵթովպիա։ Իսկ ծերն եւ ոչ բնաւ նայեցաւ 'ի նա։ Ասէ Սոփրոնիոս ցծերն. հայր, առեալ զայդ տացես եղբարցն ում եւ պիտոյ իցէ։ Ասէ ցնա ծերն. կրկին ամօթ լինիցի եթէ առից զայդ, որդեակ. մի զի ոչ պիտոյ է ինձ, եւ երկրորդ զի իմով ձեռամբ խլեցից զայլոյ փուշս. բարւոք էր ինձ թէ կարող էի ես հնձել զփուշս անձին իմոյ. զի գրեալ է, թէ սերմանեսցես, զքոյ սերմանեսցես, զի օտարին դառնագոյն քան զորոմն իցէ։ Եւ եւս առաւել, որդեակ, զի ոչ զհոգւոյ ինչ խնդրէ, այլ զնաւու։ Ասէ Սոփրոնիոս ցծերն. եւ զոր ինչ եւս առնիցէ մարդ վասն այ, միթէ ո՞չ ողորմ ութիւն համարեսցի այն։ Ասէ ցնա ծերն. բազում տեսակք են ողորմութեանց. քանզի ոմն առնէ ողորմութիւն, զի օրհնեսցի տուն նորա. եւ այլ ոմն առնէ ողորմ ութիւն վասն պահպան ութեան նաւու իւրոյ, եւ աստուած պահէ զնաւ նորա. այլ ոմն առնէ ողորմ ութիւն վասն խաղաղ ութեան լինելոյ որդւոց նորա, եւ աստուած շնորհեսցէ զայն նմա. եւ այլ ոմն առնէ ողորմ ութիւն զի մեծասցի, եւ աստուած մեծացուցանէ զնա. եւ զի աստուած ոչ մոռանայ զոք, այլ ամենայնի տայ զխնդրուածս ըստ կամաց հայցողաց յորժամ ոչ վնասեսցի յայնմանէ հոգի նորա։ Արդ սոքա ամենեքեան առ ծերն առին զվարձս ողորմութեան իւրեանց, եւ ոչ ինչ ետուն աստուծոյ վասն հանդերձելոյն, եւ ոչ ինչ խնդրեսցեն անդ 'ի նմանէ, եւ ոչ առնուցուն ինչ վասն այնորիկ. զի ողորմ ութիւն զոր ետ՝ ոչ վասն հոգւոյ եւ հանդերձելոյն էր, այլ վասն մարմնոյ եւ կենցաղոյս։ Եւ արդ քննեսցես իմաստութեամբ. արար ոմն ողորմութիւն, զի օրհնեսցէ տէր զտուն իւր, եւ օրհնեաց եւ ելից բարութեամբ. կամ վասն նաւու արարեալ, եւ նաւն եկն խաղաղութեամբ. եւ կամ վասն որդեացն արար, եւ ետ առողջութեամբ կեանս. եւ կամ վասն փառաց արար ողորմութի, եւ աստուած փառաւորեաց զնա. արդ այլ զի՞նչ պարտի նմա աստուած։ Այլ եթէ կամիս դու զի կեցցես, արասցես ողորմ ութիւն վասն փրկութեան հոգւոյ քո, եւ աստուած կեցուսցէ զանձն քո, զի գրեալ է՝ եթէ տացէ քեզ տէր ըստ սրտի քում։ Եւ քանզի են բազում հարուստ արք եւ կարծեն առնել ողորմութիւն, եւ առաւել եւս բարկացուցանեն զաստուած, զի զյափշտակեալն եւ զվաշխեալս տան ողորմութիւնս։ Եւ դարձեալ զի յաստուծոյ օրէնսն գրեալ է՝ որպէս զի զառաջինսն պտղոցն եւ զլաւագոյնսն ընծայեսցեն աստուծոյ ողորմութիւնս, զընտիրսն ցորենոյ եւ գինւոյ եւ ձիթոյ եւ ամենայն սերմանց եւ պտղոց. այսպէս եւ 'ի մարդոց զանդրանիկսն, եւ այսպէս եւ 'ի հօտից ոչխարաց եւ յանասնոց զանբիծսն եւ զլաւսն, որ ոչ իցէ հատեալ ականջիւ եւ կամ ջախջախեալ եղջերիւ եւ կամ ոտն բեկեալ, այլ զամենեւիմբ զկատարեալսն պարտ իցէ ընծայել այ։ Իսկ մեծատունք ոչ այսպէս առնեն, այլ զսորին հակառակն. քանզի զլաւագոյնն ինքեանք ուտեն, իսկ զյոռիքն եւ զվատթարքն տան աղքատաց. զընտրեալ եւ զծաղկահոտ գինին իւրեանց ըմպեն, իսկ զքացախուտն աղքատաց բաշխեն. այսպէս եւ զհանդերձս զհինսն եւ զպատառատունս նոցին տան, իսկ իւրեանք զարդարին բազմագոյն զգեստիւք. իսկ զմիրգ հոտեալ եւ նեխեալ աղքատաց բաշխեն , եւ զընտիրսն ինքեանք ուտեն. եւ այսպէս ամենայն ընծայսն Կայենի աստուծոյ անընդունելի լինի։ Նոյնպէս եւ զորդիսն զվայելուչս եւ զդստերս գեղեցիկս առ 'ի հարսանիս պատրաստեն եւ հաշուին զծախսն, եւ հոգան տալ հարուստ եւ գեղեցիկ փեսայից, եւ զհարսունսն նոյնպէս բերել. իսկ եթէ պատահիցի լեալ միականի եւ կամ անդամահատ ինչ կամ ցամաքեալ եւ տգեղ եւ գարշելի՝ զայն աստուծոյ առնեն մասն. եւ թէ արու իցէ 'ի վանս, իսկ եթէ էգ 'ի կուսանաց վանս առաքեալ լինի։ Եւ պարտ էր նոցա 'ի միտ առնուլ զայս, զի եթէ մահկանացու մարդկան կամեսցի ոք շնորհել ինչ եւ պատուել զնա, 'ի պատուականացն զոր ինչ ունին ընծայեն նմա. իսկ եւ աստուծոյ ստեղծագործին ամենեցուն ընդէ՞ր ոչ առնես զայս, զի զլաւագոյնն ընծայեսցես յամենայնէ զայն՝ որ նա ետ մեզ։ Յայտ է թէ զբանաւոր պաշտօնն մեր զաղօթս այսու օրինակաւ խնդրեսցէ 'ի մէնջ տէր. եւ ոչ եթէ նա գով ութեան կարօտ է 'ի մէնջ, այլ զի զմեզ ուսուցանէ գոհանալ վասն մերոյ փրկութեան եւ բոլորով սրտիւ սիրել զած. եւ զի զոր ինչ եւ խոստասցուք աստուծոյ, ոչ ստեսցուք յայն, այլ երկիւղիւ եւ ստիպով մատուսցուք։ Եւ զոր օրինակ յընծայսն Նոյի գոլոշի եւ ծուխ գոլով՝ ընկալեալ եղեւ յայ 'ի հոտ անուշից վասն բարեմտ ութեան նորին եւ անբծութեան սրտին, այսպէս եւ չար մարդոյ ընծայսն որ զչարամիտն է՝ թէպէտ եւ 'ի պատուականագունիցն իցէ՝ գարշելի համարեսցի աստուծոյ։ Եւ լուր զինչ ասէ մարգարէն ցՀրեայսն. խունկք ձեր գարշելի են ինձ։ Տեսանէ՞ք, զի աստուած առ միտս ընծայողին նայի. եւ զի անդ միտք մատուցողին զծուխն 'ի հոտ անուշից պատրաստեաց, իսկ աստ վատթարութիւն եւ պղծ ութիւն մտաց Հրէիցն զնիւթս անուշահոտ խնկոցն գարշելի գոլ արար աստուծոյ։ Եւ զի պարտ է ամենայն մարդոյ որ սիրէ զկեանս իւր, որպէս զի զողորմութիւն եւ զճգն ութիւն իւր ոչ միայն փութով արասցէ, այլ եւ զոր ինչ ընծայեսցէ աստուծոյ՝ զառաւելն եւ զպատուականն ընծայեսցէ, զի մի աղօթք եւ ողորմութիւնք մեր ամօթիւ 'ի գոգս մեր դարձցին, եւ զի մի՛ պատարագ մեր պիղծ եւ արատաւոր լիցի եւ գարշելի համարեսցի իբրեւ զԿայենին։ Իսկ մեք յետ բանիցս այսորիկ հարցաք դարձեալ ցնա՝ եթէ վնասեսցի՞ անձն եթէ չոգայ զհետ խորհրդոց։ Եւ նա ասէ ցմեզ. եթէ 'ի չար եւ 'ի խենէշ խորհրդոց ոչ վնասի անձն, ապա եւ ոչ 'ի սուրբ եւ աստուածասէր խորհրդոց օգտեսցի ինչ. զի զոր օրինակ բարի խորհուրդ շահ է, այնպէս եւ չարն վնաս լինի. քանզի եթէ բիւր անգամ ունիցիմք մեք արտաքուստ խաղաղութիւն, եթէ ներքինն մեր շփոթեսցի 'ի պիղծ խորհրդոց, եւ ոչ մի ինչ շահ լինիցի յարտաքին կողման խաղաղութեան եւ հանդարտութեան. որպէս եւ ոչ շահ ինչ իցէ քաղաքին յամուր պարսպաց, յորժամ 'ի բնակչացն մատնեսցի թշնամւոյն։ Զի եթէ պահեսցուք զսիրտս մեր ոչ գնալ զհետ չար խորհրդոց, մեծամեծ պարգեւս խոստացաւ մեզ տէրն մեր՝ որ գերազանցէ քան զմիտս մեր, զփափկ ութիւն ասեմ զարքայ ութեանն երկնից եւ զանպատմելի բարիսն զոր առնելոց են ընտրեալքն յաջմէ բարձրելոյն եւ զբնակ ութիւն ընդ երանելի դասս հրեշտակաց եւ զազատելն 'ի դառն տանջանացն եւ 'ի սոսկալի հրոյն։ Այսոցիկ հանգստեան եւ փափկութեանց եւ այլոց բարեաց բազմաց, զոր ակն ոչ ետես եւ ունկն ոչ լուաւ եւ 'ի սիրտ մարդոյ ոչ անկաւ զոր պատրաստեաց աստուած սիրելեաց իւրոց, ոչ վախճան իցէ եւ ոչ փոփոխումն կամ պակասութիւն, այլ ամենայնն կատարեալ իցէ եւ հաստատուն եւ զօրացեալ յանբաւ յաւիտեանսն յայնոսիկ։ Եւ նայեցեալ ետես զմեզ երկմիտ լեալ առ իւրն վարդապետութիւն։ Յայնժամ յարուցեալ առաջի մեր ամենեցուն՝ համբարձ յերկինս զաչս եւ զձեռս իւր եւ ասէ 'ի լուր ամենեցուն. Յիսուս Քրիստոս եւ բան եւ որդի աստուծոյ կենդանւոյ, որ արարեր զերկինս եւ զերկիր զծով եւ զամենայն որ 'ի նոսա, փրկիչ եւ ազատիչ հոգւոց մերոց, եթէ ընդունայն եւ սուտ են բանք իմ զոր ասացի ես եղբարցս այսոցիկ, անվնասելի կեցցէ վէմս այս որ կայ առաջի մեր. իսկ եթէ արդարք իցեն եւ հաւատարիմք եւ ճշմարիտք, հերձեսցի վէմս այս։ Եւ առժամայն ըստ բանի սրբոյ ծերոյն պատառեցաւ վէմն ընդ հինգ հատորս. եւ է անդ դեռ եւս մին հատորն սիւն մարմարեղէն 'ի չափ մարդոյ միոյ։ Իսկ մեք սոսկացեալ հիացաք ընդ սքանչելիսն այն նշան, եւ գոհացեալ զաստուծոյ շահեցաք յոյժ։ Եւ մինչ յուղարկէրն զմեզ ծերն՝ ասէ ցմեզ. յառաջիկայ շաբաթդ եկաք առ նա 'ի յերրորդ ժամու աւուրն, եւ գտաք վախճանեալ զսուրբ ծերունին զհայրն Յովսէփ, եւ թաղեցաք զնա պատուով եւ փառաւորեցաք զաստուած, որ արար զմեզ արժանի տեսանել զայսպիսի հայր եւ խօսել ընդ նմա եւ յետոյ թաղել զնա եւ սպասաւորել։
       ԱՍԱՑ հայրն Յակոբ. մեծ իմն է օտարն լինել, քան թէ ընդունել զօտարս. եւ զի բանք միայն՝ դատարկ են, այլ գործ պիտոյ իցէ ընդ բանին։
       ԱՍԱՑ հայրն Իսիդորէ. որ ըստ օրինին ճգնիք, մի՛ հպարտանայք 'ի վերայ ճգնութեանց ձերոց, զի մի՛ կորուսանիցէք զնոսին. եթէ 'ի վերայ պահոց հպարտասցիս, լաւ քան զայն պահքն է ուտել միս. եւ եթէ ընդ աղօթք հպարտասցիս, անպիտան առնես զնա. այսպէս եւ յամենայն ճգնութիւնս է։ Դարձեալ պարտ է զի սիրեսցէ իբրեւ զծնողս զվարդապետ իւր եւ պատուեսցէ իբրեւ զհայր եւ երկիցէ 'ի նմանէ իբրեւ յիշխանէ, զի մի՛ 'ի սակս սիրոյն լուծանել զերկիւղն եւ մի՛ 'ի սակս երկիւղին պակասեցուցանել զսէր, եւ արասցէ զամենայն զոր ինչ զգացուսցէ նմա՝ կամաւ եւ խնդութեամբ եւ մի՛ 'ի հարկէ եւ երկբայութեամբ։
       ԵՀԱՐՑ ոմն 'ի հարանցն ցհայրն Յոհաննէս պարսիկն եւ ասէ ցնա. այսչափ աշխատութիւն կրեմք մեք վասն արքայութեանն աստուծոյ, եւ արդ հասո՞ւք նմա թէ ոչ հասցուք։ Ասէ ցնա ծերն. ես հաւատամ զի բնակեցայց 'ի յԵրուսաղէմ յերկինս, որ գրեալն է յերկինս եւ շինեալ անդ. զի հաւատարիմ է որ խոստացաւն զնա մեզ։ Եւ կամ ընդէ՞ր ոչ հաւատամ լինել 'ի նա. զի օտարասէր եղէ որպէս զԱբրահամ եւ հեզ եղէ որպէս զՄովսէս եւ սուրբ եղէ իբրեւ զԱհարոն եւ համբերող եղէ որպէս զՅոբ, խոնարհ եղէ որպէս զԴաւիթ եւ անապատական եղէ իբրեւ զԵղիա եւ զՅոհաննէս, ողբացող եղէ իբրեւ զԵրեսիաս, վարդապետ եղէ իբրեւ զՊաւղոս եւ հաւատարիմ եղէ իբրեւ զՊետրոս, իմաստուն եղէ իբրեւ զՍողոմոն եւ խոստովանող եղէ որպէս զաւազակն. եւ եթէ այսոցիկ ամենեցուն նմանողի եղէ առաքինութեան, հաւատամ 'ի բազում ողորմութիւնն աստուծոյ, զի եւ փառաց նոցա հաղորդ եղէց. իսկ եթէ զհակառակս սոցին գործեցից, ո՞րպէս մնացից արքայ ութեանն երկնից։
       ԵՂԲԱՐՔ ոմանք երկուք մոլորեցան 'ի Սկիտէ, եւ արգել զնոսա յայնմանէ հայրն Մակար քաղաքացի. եւ գնացին ոմանք եւ պատմեցին զայս հօրն Մակարայ մեծի եգիպտացւոյ։ Իսկ նա իբրեւ լուաւ՝ ասէ. ոչ են եղբարքն այնոքիկ արգելեալք, այլ Մակար իցէ արգելեալ՝ այն որ արգել զնոսա. զի սիրէր զնա մեծն Մակար։ Իբրեւ լուաւ զայս հայրն Մակար քաղաքացի՝ եթէ արգել զնա ծերն մեծ, փախեաւ եւ գնաց 'ի դաշտս շամբակացն։ Եւ ել մեծն Մակարիոս խնդրել զնա, եւ գտաւ զնա 'ի շամբն յայն ուռեալ եւ հարեալ 'ի մժեխացն թունից, եւ ասէ ցնա. դու արգելեր զեղբարսն որք կամէին դառնալ յաշխարհ, իսկ ես զքեզ արգելի, այլ դու իբրեւ զպատուասէր եւ զխոհեմ հարսն 'ի ներքին անապատն փախեար յառագաստն. արդ ես կոչեցի զեղբայրսն զայնոսիկ եւ ծանեայ, զի ոչ այնպիսի ինչ արարեալ է նոցա. տեսցես եւ դու, եղբայր, զի մի՛ ծաղր լիցիս դիւաց, զի ոչ քննեցեր զնոսա. այլ առցես դու յանձն զապաշխար ութիւն մեղաց քոց։ Եւ նա ասղ ցնա. տուր ինձ, հայր դու, ապաշխարութիւն։ Եւ նա տեսեալ զդարձ նորա, ետ նմա պահս շաբաթ մի։
       ԱՍԷ հայրն Մակարի. եթէ յիշեսցուք 'ի մտի զտրտմ ութիւն մարդկան, վարեմք 'ի մէնջ զզօր ութիւն յիշմանցն աստուծոյ. իսկ եթէ յիշեսցուք միշտ զչարիսն եկեալ 'ի դիւացն 'ի վերայ մեր, մնասցուք մեք անխոցատելի 'ի նետից նոցին։
       ԳՆԱՑ երբեմն հայրն Մակար առ հայրն Պախում եւ ասէ ցնա. եղբարքն անկարգ գնան, կամի՞ս, հայր, զի խրատեցից զնոսա։ Ասէ ցՄակարիոս. խրատեսցես գթութեամբ եւ արդարութեամբ զորս են ընդ ձեռամբ քո . իսկ զայլսն որ արտաքոյ քո են, մի՛ դատեսցիս, զի գրեալ է՝ եթէ զներքինն ամենեցուն աստուած դատեսցէ։
       ԱՍԱՑ հայրն Մատոյէ՝ եթէ ոչ գիտեն դեւքն նախ քան զյանցանել մարդոյն եթէ որով ախտիւք յաղթի անձն, այլ սերմանէ միայն եւ ոչ գիտէ եթէ հնձեսցէ։ Եւ զի յոմանս սերմանէ զխորհուրդ պոռնկութեան, յոմանս զատելութիւն, յոմանս զբամբասանս եւ յայլս զայլ ախտս. իսկ յետոյ յորս ինչ տեսանէ պատրաստեալ զանձն զայն, եւ սկսանի յաւելուլ մինչեւ կորուսցէ զնա։
       ՀԱՐՑԻՆ ոմանք 'ի հարցն ընդ հայրն Մեգեթի եւ ասեն. եթէ մնասցէ կերակուր եփեալ՝ կամի՞ս զի վաղիւն զայն դիցուք առաջի եղբարցն։ Ասէ ծերն. եթէ խահրեայ եւ աւերեալ է՝ բարւոք է հեղուլ արտաքս, զի մի՛ ճաշակեալ հիւանդասցին. իսկ եթէ բարւոք է եւ գոռոզութեամբ հեղցի, ոչ է բարի։
       ԳՆԱՑԵԱԼ եղբայր ոմն յօտարութիւն 'ի կողմանց հօրն Պիմէնի, եւ յօտար ութեանն իւրում հանդիպեցաւ միայնակեցի ումեմն որ էր մեծանուն եւ հռչակեալ յոյժ, որ ունէր սէր, եւ բազումք գային առ նա։ Պատմեաց նմա եղբայրն վասն հօրն Պիմէնի. իսկ նա իբրեւ լուաւ զառաքին ութիւն նորա, կարօտէր տեսանել զնա։ Իբրեւ դարձաւ եղբայրն այն յԵգիպտոս, զկնի ժամուց ինչ ել եւ միայնակեացն այն յԵգիպտոս, եւ խնդրեալ եգիտ զեղբայրն զայն՝ իբրեւ լուաւ զբնակութիւն նորա յեզր գետոյն։ Եւ յորժամ ետես եղբայրն զմիայնակեացն զայն, զարմացաւ յոյժ եւ յօժարութեամբ ընդ առաջ ընթացաւ եւ սիրով հիւրընկալաւ զնա։ Ասէ ցնա միայնակեացն. արա սէր, եղբայր, եւ տարցես զիս առ հայրն Պիմէն։ Իսկ եղբայրն առաջնորդեալ տարաւ զնա առ հայրն Պիմէն. եւ պատմեաց նմա եղբայրն զմիայնակեցին զամենայն ինչ՝ եթէ այր մեծանուն իցէ եւ յոյժ պատուեալ յամենեցունց. եւ ես պատմեցի, ասէ, զքէն նմա, եւ ահա սիրով 'ի տես քո եկեալ է աստ։ Իսկ հայրն Պիմէն ընկալաւ զնա ուրախութեամբ։ Եւ իբրեւ ողջունեցին զմիմեանս եւ նստան, եւ սկսաւ եկեալ ծերն խօսել վասն փրկ ութեան անձին բանս. իսկ հայրն Պիմէն յետս դարձուցեալ զերեսն ոչ ինչ առնէր նմա պատասխանի։ Իբրեւ ետես միայնակեացն զի ոչ ինչ խօսէր ընդ նմա Պիմէն, տրտմեցաւ եւ ել արտաքս եւ ասէ ցեղբայրն որ եբերն զնա անդր, եթէ 'ի զուր աշխատեցայ զամենայն ճանապարհս զայս. քանզի եկի առ ծերս զի թէ շահեցայց ինչ, եւ սա ոչ կամեցաւ բնաւ խօսել ընդ իս։ Եմուտ եղբայրն առ հայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա. հայր, վասն քո եկն այս մեծանուն հայրս՝ որ այսչափ փառք եւ պատիւ ունի 'ի վերայ երկրի յաշխարհ իւր, եւ դու ընդէ՞ր ոչ խօսիս ընդ նմա։ Ասէ ցնա Պիմէն. սա 'ի վեր յերկինս է եւ զերկնաւոր ասէ, իսկ ես երկրաւոր գոլով զիա՞րդ զերկնաւորս ասացից. զի եթէ ասացեալ էր դորա ինձ ինչ վասն ախտից անձին, պատասխանեալ էի ինչ. իսկ վասն երկաւորաց ասել ինչ ոչ կարեմ։ Եւ արտաքս եղբայրն այն է ասէ ցմիայնակեացն այն. ոչ է սովոր ութիւն ծերոյն վաղվաղակի խօսել 'ի գրոց. այլ թէ ոք հարցանիցէ ցնա վասն ախտից անձին ինչ, յայնժամ պատասխանի առնէ։ Զղջացաւ ընդ այս միայնակեացն այն, եւ եմուտ դարձեալ առ ծերն եւ ասէ ցնա. զի՞նչ արարից, հայր, զի բռնադատիմ ես յախտից անձին։ Հայեցաւ 'ի նա ծերն եւ ասէ ցնա հեզաբար. արդ բարւոք եկիր, եւ արդ բացեր զբերան քո եւ լցեր զսիրտ քո հոգեւոր բարեօք։ Եւ խօսեցաւ ընդ նմա բանս բազումս յոյժ եւ շահեցոյց առաւել քան զոր կարծէրն։ Եւ ասէր. ստուգապէս այս է ճանապարհ փրկութեան։ Եւ գոհանայր զաստուծոյ, զի արժանի եղեւ տեսոյ եւ խօսակց ութեան նորա. եւ այսպէս լի ուրախութեամբ դարձաւ 'ի տեղի իւր։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն՝ եթէ եղբարք երեք բնակեն 'ի միասին, եւ մինն հանդարտ բարուք, իսկ միւսն հիւանդ է եւ գոհութեամբ համբերէ ցաւոցն. եւ երրորդն սպասաւորէ հեզ սրտիւ. արդ երեցունց նոցա հաւատարիմ են առաքինութիւնք։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա. եթէ տեսից ինչ գործ, պա՞րտ է զի պատմեցից զնա։ Ասէ ցնա ծերն. գրեալ է՝ թէ որ առնէ պատասխանի նախ քան զհարցանելն, ատելի է եւ անմիտ. եթէ հարցանէ ոք զքեզ՝ պարտ է զի ասասցես, ապա թէ ոչ՝ լռեսցես։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա. կարո՞ղ է մարդ վստահանալ 'ի մի ինչ առաքինութիւն։ Եւ ծերն ասէ ցնա. ասաց հայրն Յոհաննէս կարճահասակն՝ եթէ լաւագոյն է ժողովել փոքր փոքր յամենայն առաքինութեանց քան թէ զմի ունել միայն. քանզի ասէր հայրն Ամոնաս՝ եթէ իցէ մարդ որ հարկանէ զփայտահատ բազում անգամ եւ ոչ կարէ հատանել զծառ, եւ է այլ որ ունիցի զփորձ գործոյն եւ սակաւ հարկանելով հատանէ զայն. իսկ փայտահատ ասէր զիմաստուն եւ զմտաւոր դատաւորս։
       ԱՍԱՑ դարձեալ՝ եթէ լրբութիւն եւ աներկիւղութիւն եւ յանդգնութիւն՝ սոքա մայր են ամենայն մեղաց։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա. հայր, եթէ ըմբռնեսցի ոք 'ի յանցանս ինչ եւ դարձցի ստուգապէս , թողցէ՞ նմա զայն աստուած։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ մարդկան պատուիրեաց աստուած առնել զայս, ո՞չ եւս առաւել ինքն արասցէ զայս. եւ զի վասն այսորիկ պատուիրեաց Պետրոսի թողուլ եօթանասնեկին եօթն անգամ, զի մեք ունիցիմք զյոյս փրկութեան։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա. կարո՞ղ է մարդ եթէ կալցէ զամենայն խորհուրդս իւր, զի մի՛ տացէ 'ի նոցանէ թշնամւոյն եւ ոչ մի։ Ասէ ցնա ծերն. իցէ՞ ոմն որ առնուցու հազարս եւ տացէ մին։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն. որ ոք իցէ հպարտ, ոչ է կրօնաւոր. եւ որ կամիցի հատուցանել չար փոխանակ չարի, նա ոչ է կրօնաւոր. եւ որ իցէ բարկացող, նա ոչ է կրօնաւոր։
       Ասէ ոմն ցծերն. եթէ տեսից զոմն յեղբարցն զի նիրհէ յաղօթս, պա՞րտ է զի խթելով զարթուցից զնա։ Ասէ ծերն. ես թէ տեսանէի զեղբայրն նիրհեալ 'ի հսկումն, դնէի զգլուխ նորա 'ի բարձս իմ եւ հանգուցանէի զնա։
       ԱՍԷԻՆ զհօրէ ումեմնէ՝ եթէ պատերազմեալ եղեւ 'ի հայհոյութենէ եւ ամաչէր պատմել ումեք. եւ ուր եւ լսէր զմեծ ումեմնէ ծերոյ, գնայր անդ զի թէ պատմեսցէ. եւ իբրեւ գնայր, ամաչէր եւ ոչ խոստովանէր։ Բազում անգամ գնաց առ նա հայրն Պիմէն եւ տեսանէր ծերն զի ունէր եղբայրն խորհուրդ ինչ, եւ դժուարէր զի եղբայրն ոչ խոստովանէր. այլ ոչ ինչ ասէր նմա։ Ի միում աւուր մինչ յուղարկէր զնա ծերն, ասէ ցնա. ահա այսչափ ժամանակ գաս աստ եւ կամիս խոստովանել զխորհուրդ քո զոր ունիս եւ ոչ կարես , այլ միշտ գնաս տրտմեալ, եւ ունիս բարձեալ զնոսա 'ի գլուխ քո. ասա ինձ, որդեակ, զի՞նչ է որ դիպին քեզ։ Իսկ նա ասէ. հայհոյել տա ինձ զաստուած թշնամին, հայր, եւ ամաչեմ յայտնել։ Եւ իբրեւ ասաց զայն, թեթեւացաւ եղբայրն։ Ասէ ցնա ծերն. մի՛ տրտմիր եւ երկնչիր, եղբայր դու. այլ յորժամ գան 'ի քեզ խորհուրդքն այն, ասասցես դու՝ հայհոյ ութիւն քո 'ի գլուխ քո դարձցի, դեւ չար, զայս հայհոյ ութիւն ոչ կամի անձն իմ. եւ զոր ես ոչ կամիմ, եւ ոչ է այն իմ գործ, այլ քո՝ որ գործել տաս մտաց իմոց։ Եւ այսպէս բժշկեցաւ եղբայրն 'ի յայնմանէ շնորհօքն Քրիստոսի։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ. ընդէ՞ր գթեն զիս դեւքն լինել ինձ զայն՝ որ վերագոյն քան զիս են, եւ արհամարհեմ զյետինսն քան զիս։ Ասէ ցնա ծերն. վասն այդորիկ ասէ առաքեալն՝ եթէ 'ի տունս մեծամեծաց ոչ միայն են անօթք ոսկեղէնք եւ արծաթեղէնք, այլ եւ փայտեղէնք եւ խեցեղէնք. զի որ ոք սրբեսցէ զանձն իւր 'ի վատթար գործոց, լինի նա անօթ սուրբ եւ պատուական աստուծոյ պատրաստ յամենայն գործս բարիս։ Ասէ եղբայրն. կարո՞ղ իցէ մարդ զի մեռեալ լիցի յաշխարհի, հայր։ Ասէ ծերն. եթէ ըմբռնի 'ի մեղս՝ մեռեալ է այն, եւ եթէ ըմբռնի 'ի գործս բարիս՝ կենդանի իցէ նա. եւ զի ուսուցանել զեղբայրն արդարոյ վայելէ, ապա թէ ոչ՝ զի՞նչ շահեսցի զայլոց շինել եւ զիւրն աւերել. եւ զի՞նչ շահեսցի մարդ եթէ կամիցի ուսանել արուեստս եւ ոչ ուսանի. զի ամենայն որ աւելի քան զչափն է՝ 'ի դիւաց է, զի քաղցր եւ ծարաւ եւ աղքատութիւն ոչ տան խորհել մտաց մերոց զվատթար խորհուրդս։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն գնացեալ առ հայրն Պիմէն խօսել ընդ նմա, նստէին անդ եւ այլ հարք, եւ գովէր եղբայրն այն զայլ ոմն եղբայր եւ ասաց. այր չարատեաց է նա։ Ասէ ցնա ծերն. եւ զի՞նչ իցէ ատելութիւն չարին։ Զարմացաւ եղբայրն եւ ոչ կարաց ինչ պատասխանի առնել, եւ յարեաւ անկաւ առաջի ծերոյն եւ խնդրէր 'ի նմանէ զի ուսուսցէ զնա եթէ զի՞նչ է ատել զչարն։ Ասէ ցնա ծերն. ատել զչարն՝ զի ոք ատեսցէ զմեղս իւր, եւ զընկերին արդարացուսցէ։ Եղբայրն ասէ. եւ զի՞նչ ինչ բարի իցէ, հայր, խօսե՞լ զլաւն թէ լռել։ Ասէ ծերն. վասն աստուծոյ խօսել ինչ բարի է, եւ վասն աստուծոյ լռելն բիւր անգամ բարի է։ Եղբայրն ասէ. եւ ո՞րպէս կարասցէ ոք զերծանել 'ի չարախօսութենէ ընկերին։ Ասէ ծերն . մեք եւ եղբարք մեր երկու պատկեր եմք. եւ յորժամ մարդ զիւրն պատկեր տեսցէ եւ գարշեսցի 'ի նմանէ, յայնժամ պատկեր ընկերին պատուական երեւեսցի. իսկ յորժամ զիւր պատկերին գարշութիւնն մոռասցի, յայնժամ սկսանի քննել զպատկեր ընկերին։ Եղբայրն ասէ . եւ զի՞նչ արարից վասն ձանձրութեանս, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. ձանձր ութիւն մերձ կայ յամենայն բարի գործս դարանել, եւ ոչ ինչ իցէ ախտ չար քան զնա, եւ մերժէ զնա սէր եւ երկիւղն աստուածոյ։ Եղբայրն ասէ. կամիմ մտանել 'ի հասարակաց վանս եւ բնակել անդ, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ ոչ պարապիս յամենայն գործոց եւ կատարեալ առանց հոգոց եղիցիս, ոչ կարօղ իցես կեալ 'ի ժողովս եղբարցն, եւ զի ոչ ունիցիս անդ իշխանութիւն անձին քո եւ ոչ մի։
       ԱՍԷԻՆ եղբարքն նորա ցհայրն Պիմէն. արի գնասցուք 'ի տեղւոջէս յայսմանէ, քանզի շփոթեն զմեզ մերձակայ վաներս որ են շուրջ զմեօք. եւ ահա լալիւն եւս մանկանց լսի աստ եւ ոչ տան թոյլ հանդարտել մեզ, եւ լքին անձինք մեր։ Ասէ հայրն Պիմէն. 'ի ձայնէ հրեշտակաց փախչել կամիք, եւ կամիք հեռանալ վասն այդորիկ աստի։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն ասէ ցնա. մարմին իմ տկարացաւ, հայր, եւ ախտք զօրացան յիս։ Ասղ ցնա ծերն. իբրեւ զփուշ եւ զտատասկ են ախտք, որդեակ. արդ եւ դու ձգեսցես զհուր աստուածային սիրոյն 'ի նոսա, եւ բոլորովիմբ բոցակիզեսցես զնոսա։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ. հայր, շփոթիմ ես աստ եւ կամիմ թողուլ զտեղի իմ եւ գնալ։ Ասէ ցնա ծերն. վասն ի՞նչ պատճառանաց։ Ասէ եղբայրն. զի լսեմ բանս զեղբօրէ ումեք, որ ոչ օգուտ են ինձ։ Ասէ ցնա ծերն. ոչ են ճշմարիտ զոր լուարն։ Ասէ եղբայրն. այո, հայր, եւ զի որ ասացն ինձ՝ այր հաւատարիմ է։ Ասէ ցնա ծերն. ոչ է նա հաւատարիմ. զի թէ հաւատարիմ էր, ոչ էր պատմեալ զայն քեզ. քանզի Ղովտ լսէր զձայն Սոդոմայ եւ ոչ հաւատաց մինչեւ ետես աչօք իւրովք, եւ մեք ո՞րպէս հաւատասցուք, եղբայր, զոր ոչ տեսեալ իցէ մեր։ Ասէ եղբայրն. եւ ես եւս տեսի աչօք իմովք։ Իբրեւ լուաւ զայս ծերն. սկսաւ նայել յերկիր, եւ առեալ անտի շիւղ եւ ասէ՝ տեսանե՞ս զայս շիւղ. եւ եցոյց նմա եւ զգերան տանն եւ ասէ՝ տեսանե՞ս զայս գերան, եղբայր։ Եւ նա ասէ. այո։ Ասէ ծերն. գիր զայդ 'ի մտի քո, եղբայր, եթէ մեղք քո այս գերան իցէ, եւ մեղք եղբօրն այնորիկ այս շիւղ է, եւ հան նախ զգերանդ յականէ քումմէ ըստ բանի տեառն։ Իբրեւ լուաւ զբանս զայս հայրն Տիթոյի, սքանչացաւ եւ ասէ. որպիսի՛ բանիւք կարացից երանել զքեզ, հայր Պիմէն, որ ես քար պատուական եւ մարգարիտ անգին. քանզի բանք քո լի ուրախութեամբ են շնորհօքն աստուծոյ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Մովսէս եւ ասէ. ո՞րպէս կարող իցէ կրօնաւոր լինել իբրեւ զմեռեալ յաշխարհի։ Ասէ ծերն. եթէ ոչ համարեսցի ոք զանձն իւր՝ եթէ երիս ամս ունի 'ի գերեզմանի, ոչ կարէ մեռեալ լինել։
       ԳՆԱՑԻՆ եղբարք երկու առ հայրն Պամբոյէ եւ ասեն ցնա. ուսո մեզ բան։ Եւ սկսաւ ասել մինն. ես պահեմ զերկաւուրս եւ ուտեմ հացս երկուս, արդ կարացի՞ց կեալ սովաւ թէ գթիմ։ Իսկ միւսն ասէ. ես դանկս երկուս առնում յաւուր մի 'ի ձեռագործէ եւ ծախեմ 'ի պէտս իմ երկուս փողս եւ զայլն տամ սէր, եւ արդ ես կեցցեմ սովաւ թէ ոչ։ Իսկ ծերն ոչ ինչ ետ պատասխանի նոցա. եւ զկնի չորից աւուրց կամէին գնալ եւ տրտմեալ էին ընդ ոչ պատասխանել նոցա ծերոյն։ Իսկ սպասաւորք եկեղեցւոյն ասէին. մի՛ տրտմիք, եղբարք, զի ոչ ումեք ստէպ ասէ ծերն, մինչեւ առնու հրաման յայ, եւ ապա խօսեսցի։ Յայնժամ մտեալ եղբարքն ասեն առ ծերն . աղօթեա վասն ելից մերոց, հայր։ Եւ նա ասէ. զդնա՞լ խորհեալ էք։ Եւ նոքա ասեն. այո, հայր։ Իսկ նա իւր արարեալ զգործն նոցա, սկսաւ գրել 'ի վերայ գետնոյն եւ ասէր. Պամբոյ երկուս աւուրս պահէ եւ երկուս հացս ուտէ, ոչ է սովաւ կրօնաւոր. Պամբոյ ոչ է Պամբոյ, քանզի վաստակէ երկուս դանկս եւ տայ սէր, եւ ոչ է կրօնաւոր սովաւ։ Եւ նայեցեալ 'ի վեր՝ ասէ ցնոսա. բարի են գործքդ այդ ձեր. այլ եթէ կամիք կեալ, պահեցէք զմիտս ձեր 'ի դատմանէ ընկերին. Յայնժամ նոքա շինեաք գնացին 'ի տեղի իւրեանց։
       ԱՍԱՑ հայրն Պալատիոս՝ եթէ պարտ է որք կամին ըստ աստուծոյ ճգնել, կամ ուսանել հաւատով զոր ինքն ոչ գիտէ, եւ կամ ուսուցանել յայտնի զոր ինքն գիտէ. իսկ եթէ զմին յայսցանէ ոչ կամիցի, կեղծաւոր եւ թիւր է նա եւ թիւնաւոր. քանզի սկիզբն ապստամբութեան է յագեցումն վարդապետութեան եւ անշփոթութեան բան, յորմէ երկնչի միշտ աստուածասէր անձն։
       ԱՍԷԻՆ ծերք ոմանք՝ եթէ Պայեսիա կրսեր եղբայրն հօրն Պիմէնի եգիտ աման ինչ լի դահեկանօք, եւ ասէ ցՊամբոյ ցերէց եղբայրն իւր. գիտես, եղբայր, զի բանքըն Պիմէնի եղբօր մերոյ խիստ եւ անբերելիք են, եկ գնասցուք եւ շինեսցուք մեզ վանս յայնկոյս գետոյն եւ նստցուք անդ հանդարտութեամբ։ Ասէ ցնա հայրն Պամբոյ, եւ իւ շինեսցուք զայն։ Իսկ նա եցոյց նմա զանօթ դահեկանին։ Իբրեւ ետես հայրն Անուբ՝ տրտմեցաւ յոյժ, քանզի համարէր զայն վնաս անձին լեալ, եւ ասէ ցնա. բարւոք է , գնասցուք շինեսցուք սենեակ յայնկոյս գետոյն։ Եւ առեալ զանօթ ոսկւոյն հայրն Անուբ եդ 'ի կնկուղ իւր. եւ մինչդեռ անցանէին ընդ գետն, իբրեւ հասին 'ի մէջ գետոյն, արար զանձն իւր հայրն Անուբ որպէս զխելագարեալ. եւ շարժեալ զգլուխն թիւրեաց յետս, եւ անկաւ կնկուղն եւ անօթն 'ի գետն եւ կորեաւ։ Եւ իբրեւ ելին 'ի ցամաք, սկսաւ հոգալ եւ տրտմել յաղաչանօք 'ի սակս դահեկանացն։ Ասէ ցնա Պայեսիոս, մի՛ տրտմիր. հայր, զի այսպէս եղեւ եւ կորեաւ ոսկին, եկ դարձցուք առ եղբարսն մեր։ Եւ եկեալ կային լռութեամբ ։
       ԱՍԱՑ հայրն Սիսոյի թեբայեցին ցաշակերտն իւր. ասա ինձ զոր ինչ տեսանիցես յիս, եւ ես պատմեմ քեզ զոր ինչ տեսանիցեմ 'ի քեզ։ Ասէ աշակերտն ցհայրն. դու , հայր, բարի ես մտօք, այլ սակաւ մի խստասիրտ ես։ Ասէ ծերն ցաշակերտն. եւ դու եւս բարի ես մտօք, այլ սակաւ մի ծոյլ եւ հեղդ ես մտօք։
       ԱՍԷՐ ոմն 'ի ծերոցն՝ եթէ աղաչեցի զհայրն Սիսոյի զի ասասցէ ինձ բան, եւ նա ասէ ցիս. յամենայնէ յորմէ կարող իցէ մարդ փախչել 'ի մեղաց եւ ոչ փախիցէ, յանցաւոր է այնպիսին։
       ԱՍԱՑ ծերն՝ եթէ յանցեաւ եղբայր ոմն երբէք եւ անկաւ 'ի մեծ մեղս եւ յետոյ զղջացեալ եկն յապաշխարութիւն եւ գնաց առ ծեր ոմն եւ ոչ ասաց նմա զոր գործեացն, այլ միայն եհարց եւ ասէ. եթէ ոք զայսպիսի ինչ գործեսցէ, ո՞րպէս մարթի ապաշխարել. կամ թէ ունիցի՞ յոյս փրկութեան։ Իսկ ծերն վասն զի անփորձ էր քննութեան, ասէ ցնա. զի՞նչ ասես, ով եղբայր, ընդէ՞ր կորուսանես զանձն քո։ Զայս իբրեւ լուաւ եղբայրն ասէ. եթէ կորուսի զանձն իմ, ապա դարձայց յաշխարհ։ Եւ մինչ դիմեաց գնալ, եկն 'ի խորհուրդս իւր եւ ասէ , գնացից եւ պատմեցից զմեղս իմ եւ զայս խորհուրդս եւս հօրն Սիլովանէի։ Եւ էր հայրն Սիլովանէ մեծ եւ խոհեմ 'ի քննութիւն։ Եւ իբրեւ գնաց եղբայրն, եւ ոչ նմա խոստովանեցաւ զգործն, այլ այնու տեսակաւ պատմեաց որպէս եւ առաջին ծերոյն պատմեաց։ Իսկ հայրն բացեալ զբերան իւր ուսուցանէր զնա 'ի գրոց՝ եթէ ոչ գոյ մեղս նոցա որ ապաշարենն։ Իբրեւ լուաւ զայս եղբայրն, զօրացաւ եւ պատմեաց նմա զգործս իւր ստուգութեամբ։ Իբրեւ լուաւ զբանն զայն երանելի հայրն, ոչ տխրեցաւ, այլ իբրեւ հմուտ բժիշկ պատեաց զվէրս հոգւոյն, եւ եցոյց 'ի գրոց՝ եթէ որք ապաշխարեն, դիւրաւ առնուն զթող ութիւն մեղաց։ Իբրեւ գնաց ծերն այն տգէտ եւ անհանճար առ հայրն Սիլովանէ, պատմեաց նմա զայս եւ ասէ. ահա կրօնաւորն որ յուսահատեալ կամէր գնալ յաշխարհ որպէս զաստղ փայլէ 'ի մէջ եղբարցն։ Եւ արդ զայս յայն սակս ասացի, զի ծանիցուք եթէ մեծ չարեաց պատճառք լինի խոստովանել զմեղս տգէտ եւ անհանճար մարդկան։
       ԱՍԱՑ ծերն. որպէս Յովսէփ արեմաթացին առեալ զմարմինն տեառն Յիսուսի պատեաց եւ խնկեաց եւ եդ 'ի գերեզմանի, այսպէս եւ մեզ պարտ է փութալ զի մի մեղիցուք, զի մի զբնակեալն 'ի մեզ զշնորհն աստուծոյ արտաքսեսցուք 'ի մէնջ. քանզի Իսրայէլի մանանայ տուաւ կերակուր յանապատին. իսկ նորոյ Իսրայէլի մանանայ տւաւ մարմին տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոս ի։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն ասէ ցծերն. ես եւ ոչ մի ինչ պատերազմ տեսանեմ 'ի սրտի իմում, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. միտք քո չորս դրունս բացեալ ունին, եւ որ ոք կամի մտանէ, եւ որ կամի ելանէ, եւ ոչ կարես դու իմանալ, այլ թէ դիցես դու դուռն տան քո եւ փակեսցես՝ զնա եւ ոչ թողուս մտանել 'ի նա խորհուրդս չարս, յայնժամ տեսանես զնա կալ արտաքոյ եւ պատերազմել ընդ քեզ։
       ԱՍԱՑ հայրն Անուբ. համարձակութիւն եւ ծաղր նման է հրոյ որ անկանի յեղէգունս. իսկ որ յիմարանայն վասն տեառն. աստուած իմաստնացուցանէ զնա։
       ԱՍԱՑ դարձեալ. պարտ է ունել զայս ծերոյ՝ զի երկիցէ յօրինացն աստուծոյ, եւ զի ատեսցէ զմեղս եւ սիրեսցէ զառաքինութիւնս, եւ աղօթեսցէ առ աստուած միշտ, եւ ունել միտք սուրբ եւ բան մաքրեալ եւ գործ բարի. եւ զի որով ոք դատի զեղբայրն, եւ նա 'ի նոյն անկցի 'ի մեղս։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն ասէ ցծերն իւր . շնորհեա ինձ զաղօթս քո, զի փութամ գնալ 'ի քաղաքն։ Ասէ ծերն. մի փութար գնալ 'ի քաղաքն. այլ փութա փախչել 'ի քաղաքէն եւ կեցցես։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն եւ ասէ. միթէ պղծեսցի մարդ յորժամ մտածեսցէ զչար խորհուրդս։ Եւ եղեւ խնդիր 'ի մէջ հարցն վասն բանիս այսորիկ. ոմանք ասէին թէ պղծի մարդ. եւ ոմանք ասէին թէ ոչ պղծի. ապա թէ պղծեսցի՝ ոչ ոք կարէ կեալ. այլ այս բաւական իցէ՝ զի մի գործեսցուք մարմնով զխորհեալն։ Արդ զբանս զայս հարցին ընդ ծեր ոմն մեծ, եւ ասէ ցնոսա ծերն. ըստ չափոյ իւրաքանչիւրոյ խնդրեսցի գործդ այդ. զի զոր օրինակ եթէ ոք տեսցէ անօթ ինչ ոսկեղէն թագաւորի եւ ցանկասցի անօթոյն եւ ոչ ունիցի զնա, ոչ նորա իցէ բաց 'ի յիշողութէն, այսպէս եւ ամենայն խորհուրդք են, զի ոչ եթէ 'ի մտանել 'ի մեզ զազիր խորհրդոցն իցէ չար եւ դատէ զմեզ. այլ չարաչար ներգործել զխորհեալն կորուսանէ զհոգի. ապա եթէ բարւոք ներգործէ յայնց խորհրդոց, առնու զպսակն փառաց անձն այնպիսւոյն։
       ԱՍԱՑ ծերն, որ ոք կամեսցի միայն յանապատի կեալ, պարտ է զի ինքն վարդապետ եւ ուսուցիչ այլոց իցէ, եւ ոչ կարօտ յայլոց ուսանել, զի մի յառաւել տուգանս անկանիցի եւ կորիցէ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն եւ ասէ ցնա. ահա ես գնամ առ ծերսն եւ խնդրեմ 'ի նոցանէ, եւ նոքա խօսին ընդ իս զօգուտս հոգւոյ. եւ ոչ ինչ մնայ 'ի միտս իմ ի խրատուց նոցա. այլ գնայ 'ի մտաց իմոց. արդ զի՞նչ արարից, գնացից նեղեցից զնոսա՝ թէ ոչ գնացից մինչ ոչ պահեմ զբանս նոցա, այլ լի եմ ես ամենայն պղծութեամբ։ Եւ էին անդ կուժս երկուս դատարկս։ Ասէ ցնա ծերն. առ զմի 'ի կժոցդ յայդցանէ եւ լուսասցես զնա եւ օծ զնա ձիթով եւ դիցես զնա առ միւսն դատարկ. եւ արար զայն այնպէս։ Եւ ասէ ծերն. բեր աստ զերկոքեան կուժսն. եւ եբեր։ Եւ ասէ ծերն. արդ երկոքեան սոքա դատարկք են, այլ ո՞ 'ի դոցանէ սուրբ եւ գեղեցիկ է։ Եւ նա ասէ. լուացեալն եւ օծեալն։ Ասէ ծերն. այս օրինակ է անձին մարդոյ. թէպէտ եւ ոչ զմի ոք պահեսցէ յորոց լուաւն 'ի սրբոցն. այլ յամենայն ախտէ սրբի եւ մաքրի քան զայն՝ որ բնաւ ոչ ինչ հարցանէ։ Զի անօթ ուր արկանի ձէթ՝ ձիթոյ աման իցէ, թէպէտ եւ դատարկ իցէ. եւ յորում գինի արկանիցի՝ աման գինւոյ իցէ, եւ ջրոյն ջրոյ. արդ թէպէտ եւ նիւթքն թափին այլ հոտն ոչ ելանէ. այսպէս եւ 'ի խրատուց սրբոցն անհնար է եթէ ոչ մնասցէ առ լսողսն յանուշահոտութէ առաքինութեանց։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն նստէր յանապատի հանդարտեալ, եւ սկսան դեւք խաբել եւ գթել զնա այսպէս, զի երեւէին նմա 'ի կերպս հրեշտակի լուսոյ եւ զարթուցանէին յաղօթս եւ ցուցանէին նմա լոյս ինչ եւ պայծառութիւն։ Եւ յարուցեալ եղբայրն գնաց առ ծեր ոմն եւ պատմեաց նմա եւ ասէ. հրեշտակք գան առ իս, հայր եւ պայծառութեամբ եւ փառօք բազմօք երեւին եւ զարթուցանեն զիս յաղօթս։ Ասէ ծերն . մի՛ լսեր նոցա, զի դեւք են. այլ մինչ գան զարթուցանել զքեզ, ասա ցնոսա՝ ոչ լսեմ ձեզ, այլ ես մինչեւ կամիմ յառնեմ։ Եւ եղբայրն առեալ զպատուեր ծերոյն գնաց 'ի տեղի իւր։ Եւ եկեալ 'ի գիշերի չեւքն նոյնպէս զարթուցին զնա։ Իսկ նա ասէ, ոչ լսեմ ձեզ, գնացէք, դեւք էք դուք. եւ ես յառնեմ ինձէն յորժամ եւ կամիմ։ Ասեն ցնա դեւքն. այն չար եւ ստախոս ծերն մոլորեցոյց զքեզ, որ եկն առ նա եղբայր ոմն եւ խնդրեաց 'ի նմանէ դրամս 'ի փոխ, եւ նա ունէր, եւ ասաց նմա թէ ոչ ունիմ, եւ ոչ ետ նմա, եւ դու աստի ծանիր զստութիւն նորա։ Եւ եկեալ եղբայրն առ ծերն պատմեաց նմա զայս ամենայն։ Ասէ ծերն. ունէի փողս՝ ուղիղ է, եւ զի խնդրեաց եղբայրն այն եւ ոչ ետու նմա. այլ վասն այնորիկ ոչ ետու, զի գնալ կամէր նովաւ՝ 'ի վնասել զանձն իւր. եւ ես ընտրեցի անցանել զմի պատուիրանաւ եւ ոչ զբազմաւ. իսկ դու եղբայր, մեկնեաց 'ի խաբէութենէ դիւացն, քանզի հրեշտակք տեառն բարեկամք ազգի մարդկան են, եւ ոչ եթէ անգոսնողք եւ նախատիչք։ Եւ հաստատեալ եղբայրն գնաց 'ի սենեակ իւր. եւ ազատեալ ծանեաւ զխաբէ ութիւն նոցա։
       ԱՍԱՑ ծերն. եւ ոմն մարդ որ ուտէ յոլով եւ դեռ եւս քաղցեալ է, եւ այլ ոմն որ ուտէ սակաւ եւ յագի. այլ որ ուտէ զշատն եւ քաղցեալ կայ, աւելի վարձս ստանայ 'ի պահս քան զայն որ ուտէ սակաւ եւ յագնայ նովաւ։
       ԱՍԱՑ ոմն 'ի հարանցն՝ թէ դիր 'ի սիրտ քո զյիշատակն աստուծոյ եւ պարապեա նմա. քանզի գայ արագ թշնամին. եւ դու զի ունիս զյիշատակ աստուծոյ 'ի մտի քո, ոչ գտանէ տեղի մտանել 'ի քեզ եւ գնայ. նոյնպէս եւ որ տացէ տեղի թշնամւոյն 'ի սիրտ իւր, եւ գայ արագ արագ հոգին սուրբ, եւ մինչ որ գտանէ տեղի անդ՝ փախչի 'ի նմանէ եւ հեռանայ, զի ոչ գոյր տեղի նորա 'ի բազմութենէ չարեացն։
       ԱՍԱՑ ոմն 'ի հարանցն. եթէ բնակեսցի մշակ ոք 'ի տեղի՝ ուր այլ ոչ իցէ մշակ, ոչ ուղղին գործք նորա, բայց միայն թէ զայս ջանասցէ՝ զի մի դարձցի յետս այսպէս է եւ ծեր, եթէ ոչ կեցցէ առ այլ ծերոյ՝ ոչ օգտեսցի։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն եւ ասէ. ընդէ՞ր հայր, կարճամտութեամբ առնեմ զաղօթս իմ։ Պատասխանի ետ ծերն եւ ասէ. յայնժամ յայտնի սէրն աստուծոյ, յորժամ միաստութեամբ ոք կատարէ զգործսն այ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն եւ ասէ. զի՞նչ եւ չարախօսութիւն եւ կամ զի՞նչ է դատել զընկերն։ Ասէ ցնա ծերն. չարախօս ութիւն անուանի բամբասանաց բան զօր ասեն, իսկ դատել զընկերն այն է՝ որ ընկերին վասն ասիցէ մեղս ինչ առնել. արդ ամենայն բան զոր ընդդէմ եղբօրն ոչ ասիցի, եւ յետոյ նորա ասիցի, թէպէտ եւ բարի բան իցէ՝ սակայն չարախօս ութիւն է. իսկ որ ասէ թէ պոռնիկ է կամ գող եւ կամ արբեցող եւ կամ արծաթասէր, այսպիսիքս է դատելն։
       Էր եղբայր ոմն՝ ընդ որ պատերազմէին խորհուրդք իւր, եթէ գնա առ ծեր ոմն 'ի տեսանել զնա. եւ ասէր ցխորհուրդն հանապազօր՝ եթէ վաղիցն գնացից։ Եւ եկաց նա այսպէս զերիս ամս, եւ կռուէր ընդ խորհուրդ իւր։ Յետոյ ասէ ցխորհուրդս իւր. ահա իբրեւ գնացաք առ ծերն, եւ նա ասէ զմեզ՝ թէ բարւոք եկիք. ողջ էք, եղբարք. եւ մեք ասեմք՝ բարւոք եմք, հայր սուրբ, աղօթիւք ձերովք, եւ այսքանի ամք կարօտէաք տեսոյ ձերոյ։ Եւ ապա յարեաւ եղբայրն եւ էառ տաշտ, որպէս թէ 'ի ծերոյն կողմանէ, եւ սկսաւ լուանալ զոտս իւր եւ ասէր. բարւոք եկիր, եղբայր, թող ինձ զի աշխատեցար վասն իմ, եւ աստուած տացէ քեզ վարձս ըստ վաստակոց քոց։ Եւ յարուցեալ արար կերակուր եւ արար մխիթարութիւն, եւ եկեր է էարբ եւ ասէ. ահա այս է՝ գնացեր եւ մխիթարեցար ամենայնիւ, եւ զի՞նչ է այլ։ Եւ վաղվաղակի գնաց 'ի նմանէ պատերազմն այն եւ հանգեաւ, եւ ոչ գնաց ուրեք 'ի սենեկէ իւրմէ ըստ խորհրդոցն իւրոց իմաստուն դատաստանաւն զոր արար։
       ԱՍԱՑ ծերն. ոչ եթէ շահ եւ օգուտ է ինձ զի նստիմ աստ միայն, այլ վասն վշտաց եւ նեղութեանց կեամ, այլ զօրաւոր նոքա են որ ընդ եղբարս կեան. քանզի յորում տեղւոջ ծեր կացցէ, եւ անդ եթէ ոչ գործեսցէ ճգնեալ զբարի, թէպէտ եւ այլուր գնասցէ, եւ անդ եւս ոչ կարիցէ առնել ինչ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն է ասէ. զի՞նչ իցեն եւ այն եղբարք որք շրջին յամենայնի եւ խնդրեն աղօթս յեղբարցն, իսկ իւրեանք ծոյլք են եւ ոչ առնեն զբարիս։ Պատասխանի ետ ծերն եւ ասէ՝ եթէ կարող են աղօթք արդարոցն յօգնականութիւն, այլ պարտ է նմա որ խնդրէ զաղօթս յայլմէ, որպէս զի եւ ինքն փոյթ լինիցի 'ի գործել զամենայն գործս բարիս, եւ արգելցի յամենայն անպատշաճ խորհրդոց. իսկ եթէ հեղդ եւ անզգաստ լինիցի. զի՞նչ շահ լինիցի նմա յայլոց աղօթից. եւ զի գրեալ է՝ եթէ մինն շինեսցէ եւ միւսն քակեսցէ զի՞նչ լինիցի, բայց միայն աշխատութիւն սուտ։
       ԱՍԷԻՆ եւ վասն ծերոյ ումեմն սրբոյ՝ եթէ կալեալ եղեւ նա 'ի ժամանակի հալածանացն, եւ բարւոք զխոստովանութիւնն Քրիստոսի խոստովանեալ վկայեաց ճշմարիտ. եւ այնչափ տանջեալ եղեւ, մինչեւ 'ի ջեռեալ պղնձի մահիճ արկեալ կիզեցին զնա։ Եւ առժամայն թագաւորեաց մեծն Կոստանդինոս, եւ արձակեալ եղեն քրիստոնեայքն 'ի բանտից, եւ ողջացեալ ծերոյն դարձաւ 'ի սենեակ իւր։ Եւ իբրեւ ետես 'ի հեռաստանէ զսենեակն իւր, յոգւոց եհան եւ ասէ. ահա վայ ինձ, զի դարձեալ եկի 'ի բազում աշխատութիւնս։ Եւ զայս ասէր վասն ճգնաց եւ պատերազմաց դիւաց։
       ՀԱՅՐՆ Պափնոտի եպիսկոպոսն վերին Թեբայիդոյ՝ սա աստուածապաշտ էր եւ ճգնաւոր յոյժ, մինչ զի բազում սքանչելիս առնէր. եւ զսա կապեալ կռապաշտիցն 'ի ժամանակի հալածանացն եւ բազում օրինակօք տանջեցին, եւ յետոյ բրեցին զձախու ակն նորա եւ արձակեցին։ Վասն այսորիկ սիրէր զնա յոյժ մեծ թագաւորն Կոստանդիանոս, եւ մեծապէս պատուէր զնա 'ի պալատն, եւ արագ հանէր 'ի գահոյս իւր, եւ համբուրէր սիրով զոր վասն Քրիստոսի բրեալ ակն նորա։ Իսկ 'ի ժողովն Նիկիոյ երեքհարիւր ութուտասն հարցն էր եւ սա սուրբն Պափնոտի եպիսկոպոս, որ յաւելաւ շնորհօք եւ համարեցաւ ընդ հարցն սրբոց, եւ հաստատէր յոյժ զկարգ եկեղեցւոյ։ Ասաց ծերս այս. եթէ ոք գովեսցէ զծեր ոք դէմ յանդիման, ձգեսցէ զնա 'ի բերան սատանայի։
       ԾԵՐ ոմն բնակէր 'ի Սկիտէ, որոյ էր որդի 'ի գիւղ ուրեմն, եւ կալեալ զորդի նորա իշխանն եդ 'ի բանտի. իսկ մայր մանկանն պատուիրեաց 'ի հայր նորա գրել յիշխանն զի հանցէ 'ի բանտէ զմանուկն։ Ասէ ծերն ցեկեալն առ նա. եթէ զնա թողու, զայլ ոք դիցէ 'ի բանտի վասն այլ պատճառի։ Եւ նա ասէ. դիցէ զայլ ոք։ Ասէ ծերն. եւ զի՞նչ շահ է թէ ծնողք միոյն խնդասցեն եւ միւսոյն տրտմեսցին։ Եւ ծերս այս աշխատէր 'ի ձեռագործս իւր յոյժ, եւ զգինն տայր աղքատաց։ Եւ ղեալ երբեմն սով 'ի յերկիրն այն, եւ առաքեաց առ ծերն մայր մանկան զորդի իւր զի տացէ նմա փոքր ինչ կերակուր։ Իբրեւ լուաւ զայս ծերն, ասէ ցորդին իւր. եւ ե՞ն, որդեակ, այլք մերձաւորք առ ձեզ։ Ասէ մանուկն. այո, հայր, են բազումք եւ չքաւորք են իբրեւ զմեզ, եւ առաւել քան զմեզ բազումք։ Իսկ նա փակեաց զդուռն ընդդէմ նորա եւ ասէ արտասուօք. գնա, որդեակ, որ կերակրէ զայն ամենայն, եւ զձեզ կարող է կերակրել։ Եւ ինչ ոչ ետ նմա։ Իսկ եղբայր ոմն եհարց ցնա եւ ասէ. եւ արդ ո՞չ գալարեցան աղիք քո, զի այնպէս դատարկ դարձուցեր զորդին քո։ Ասէ ծերն եթէ ոք ոչ նեղեսցէ յամենայնի զանձն, ոչ առցէ վարձս յաստուծոյ եւ վասն զի դալարեցուցի զաղիք իմ կամաւ, առից համարձակ ութիւն առ տէր իմ վասն նորա։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն եւ ասէ ցնա ընդէ՞ր հայր, այս ազգ որ այժմուս է՝ ոչ կարէ կրել զճգնութիւնս առաջին հարցն։ Պատասխանի ետ ծերն, վասն այնորիկ, որդեակ, զի ոչ սիրեն զաստուած եւ ոչ փախչին 'ի մարդկանէ եւ ոչ ատեն զնիւթ աշխարհի զի կրօնաւոր որ փախչի 'ի մարդկանէ եւ ատէ զնիւթ աշխարհի երկրաւորիս, ինքն ինքեամբ գայ 'ի նա ճգնութիւն եւ զեղջ։ Զի զոր օրինակ եթէ ոք կամեսցի շիջուցանել զհուր յագարակէ իւրմէ, եթէ ոչ փութասցի եւ հատցէ զնիւթս որ յառաջոյ կողմանէ կացցէ , ոչ կարէ շիջուցանել ըզհուրն, նոյնպէս է եւ ծեր, եթէ ոչ գնասցէ 'ի տեղի վշտագին, ուր հաց եւս դժուարաւ գտանիցի, ոչ կարէ ստանալ զճգնութիւն եւ զի անձն որ ոչ տեսանէ, ոչ ցանկայ ստէպ։ Դարձեալ ասեմ եւ զայս եւ զգուշացուցանեմ քանզի որ գողանան եւ ստեն եւ կամ այլ ինչ մեղս գործեն, վաղվաղակի զղջանան եւ արտասուօք ապաշխարեն իսկ որ ոք ոխս պահեսցէ 'ի սրտին զեղբօրէն թէ ըմպէ թէ ուտէ եւ թէ ննջէ, ամի աշխատի եւ կամ թէ զինչ եւ առնէ՝ իբրեւ զթոյնս մահաբերս 'ի մտի ունի զնա եւ ուտէ ախտ ոխակալ ութեան զսիրտ նորա, եւ ոչ հեռանայ այն մեղք 'ի մտաց նորա, վասն որոյ եւ աղօթք նորա յանէծս համարեսցի եւ զի այսպէս անընդունելի են աղօթք եւ ճգնութիւնք ոխակալին, մինչ զի եթէ զարիւն իւր հեղցէ վասն Քրիստոսի, ոչ ինչ օգտեսցի 'ի նմանէ։
       ԱՍԱՑ ծերն եթէ տկար իցես դու մարմնով, տուր զպէտս (նորա որ գայ առ քեզ ) եւ դարմանեա զնա, զի մի անմտութեամբ հիւանդացուսցես 'ի նեղելն զնա, եւ խնդրեսցէ կերակուր զորս ոչ ունիցիս, եւ ծանրասցի քեզ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն եւ ասէ. ո՞ր ոք լաւագոյն իցէ, հայր. գնալ առ ծերն. թէ նստել 'ի սենեկի։ Ասէ ծերն. գնալ առ ծերսն կանոն առաջնոցն էր, եւ նստել 'ի սենեկի բարւոք 'ի նոցանէ օրինադրեցաւ։
       ՀԱՐՑԻՆ ցծերն եւ ասեն՝ եթէ բարւոք է անկանիլ 'ի մէջ կագելոց եղբարցն։ Ասէ ծերն. փախիր յայդպիսեացդ, զի գրեալ է՝ խցցես զունկն քո ոչ լսել զդատ արեան. կափուսցես եւ զաչս քո, զի մի տեսցես անիրաւութիւն ինչ։
       ԱՍԱՑ ծերն. հեռ եւ նախանձ զբարկացող ութիւն բերեն 'ի մարդ. իսկ տրտմ ութիւն զկուր ութիւն դնէ 'ի նա, եւ կուրութիւնն ընկենու զնա 'ի խորս ամենայն չարեաց։
       ԱՍԵՆ ցծերն. զի՞նչ են կեանք կրօնաւորի։ Պատասխանի ետ ծերն. բերան ճշմարիտ եւ սիրտ սուրբ եւ մարմին ամբիծ։
       ԱՍԱՑ ծերն. հարքն մեր չարակրութեամբ եւ խիստ վարուք մտին 'ի կեանս յաւիտենից, իսկ մեք կամիմք ծուլութեամբ եւ հեշտութեամբ մտանել։
       ԱՍԱՑ ծերն՝ եթէ այս է բան սաղմոսաց որ ասէ, եթէ եդի զձեռն իմ 'ի ծովու, եւ 'ի վերայ գետոց զաջ իմ. ձեռն է 'ի ծովու մարգարէիցն, աջ է բանն աստուծոյ , եւ գետ առաքեալքն են։
       ԵՀԱՐՑ եղբայրն եւ ասէ. զի՞նչ ուսուցանէ բանն որ ասէ՝ թէ չիք փրկութիւն նորա առ աստուած իւր։ Ասէ ծերն. զչար խորհրդոց ասէ զայդ, որք հեռացուցանեն զհոգի աստուծոյ յորժամ 'ի վիշտս ինչ անկանի մարդ։
       ԱՍԱՑ ծերն. փախչել պարտ է յայնցանէ, որք գործեն զանօրէնութիւն, թէպէտ բարեկամք կամ ընտանիք իցեն, եւ թէպէտ 'ի պատիւ քահանայական եւ կամ թագաւորական իցեն. քանզի փախչելն 'ի չարագործաց սիրելի աստուծոյ առնէ զմեզ, եւ համարձակութիւն տայ մեզ առաջի նորա։
       ԱՍԱՑ ծերն. լաւագոյն իցէ բնակել ընդ արանց երկիւղածաց աստուծոյ, քան ընդ բիւրս որք ոչ երկնչին 'ի տեառնէ. քանզի 'ի յետին աւուրսն 'ի հասարակաց վանս 'ի հարիւրոց եւ ոչ մի գտցին որք երկիցեն յաստուծոյ, այլ խոտորեսցին ամենեքեան, եւ սիրեսցեն զսեղանս եւ զյղփութիւնս եւ զարբեցութիւնս եւ զտոկոսիս. յաւուրսն յայնոսիկ եղիցին ամենեքեան իշխանութեան եւ ոսկւոյ սինոսիկ եղիցին ամենեքեան իշխանութեան եւ ոսկւոյ սիրողք եւ ոչ աստուծոյ. զի յայնմ աւուր են բազումք կոչեցեալք եւ սակաւք ընտրեալք։
       ԱՍԱՑ դարձեալ, ոչ իցէ պարտ մերձենալ յանօրէնս, ոչ յեկեղեցի եւ ոչ 'ի վաճառս եւ ոչ 'ի ճանապարհի եւ ոչ 'ի մէջ խորհրդոց եւ ոչ 'ի յատեանս եւ ոչ բնաւ ուրեք պարտ է մերձենալ յայնպիսին, այլ բնաւ 'ի բաց հեռանալ 'ի նոցանէ. եւ անօրէն է ամենայն ոք որ անցանէ զպատուիրանաւն աստուծո յ։
       ԱՍԱՑ ծերն. ոչ ինչ է աղքատ քան զմիտսն զայն որ իմաստասիրեն զայ առանց ամտուծոյ. զի որ ուսուցանէ զայլ ոք, պարտական է զի նախ ինքն գործեսցէ զոր ուսուցանէ. քանզի գրեալ է՝ եթէ մշակին նախ պարտ է 'ի պտղոյն ճաշակել։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն եւ ասէ ցնա. ո՞րպէս իցէ. հայր, զի ոմանք տեսանեն տեսիլս եւ յայտնութիւնս հրեշտակաց։ Իսկ ծերն ասէ ցնա. երանի այնոցիկ է, որդեակ, որք տեսանեն միշտ զմեղս իւրեանց, եւ զի այնպիսին միշտ արթուն եւ զգաստ է։ Ասէ եղբայրն. ես տեսի զհայր ոմն որ եհան զդեւն յայլմէ հօրէ յառաջին աւուրդ։ Իսկ ծերն ասէ . ինձ ոչ է պարտ հանել զդեւս յումեքէ եւ կամ բժշկել զհիւանդս. այլ զայս միայն աղաչեմ զած զի մի մտցէ յիս դեւն, այլ սրբեսցէ զիս 'ի պիղծ եւ 'ի գարշելի խորհրդոց, եւ սովաւ մեծ լինիցիմ քանզի եթէ ոք սրբեսցէ զանձն 'ի գարշելի եւ յանսուրբ խորհրդոց, եւ անյապաղ կատարեսցէ զաղօթս իւր, նա ընդ նշանագործ հարանցն համարեսցի յարքայութեան երկնից։
       ԱՍԱՑ ծերն. սուրբքն որք ունին զՔրիստոս բնակեալ յիւրեանս, զայս կեանս ժառանգեսցեն եւ զհանդերձեալն եւս, վասն զի այս իսկ կեանքս եւ հանդերձեալն ամենայն Քրիստոս է. եւ որ ոք ունիցի յինքն զՔրիստոս, ունի եւ զնորայն զամենայն իսկ որք ունիցին զախտս յիւրեանս, թէպէտ եւ զամենայն երկիր ունիցի՝ բնաւ ինչ ոչ ունիցի, բայց միայն զամենայն ախտս կենցաղոյս՝ որք տիրեն նմա եւ ծառայեցուցանեն զնա։
       ԱՍԱՑ ծերն. ոչ երբէք կարէ մարդ բարի լինել որչափ եւ ջանասցէ 'ի բարիս, եթէ ոչ աստուած բնակեսցէ 'ի նմա. եւ զի այլ ոչ ոք է բարի եւ բարերար, բայց միայն աստուած ։
       ԴԱՐՁԵԱԼ ասէ. որում անիրաւ ութիւն ինչ դիպեսցի յումեքէ, եւ նա կամաւ համբերեսցէ եւ վասն վնասողին իւրոյ աղօթեսցէ, այնպիսին նմանող Յիսուսի իցէ. իսկ որ ոչ վնասեսցէ եւ ոչ վնասեսցի, նա նմանող Ադամայ իցէ. իսկ որ վնասէն այլոց եւ վաշխեսցէ եւ զընկերն գրկեսցէ, նա նման դիւաց իցէ։
       ԱՍԱՑ ծերն՝ թէ զմիտս մոլորեալս դարձուցանեն յաստուած ընթերցումն գրոց եւ տքնութիւն եւ աղօթք. իսկ զկիզող ցանկ ութիւն շիջուցանեն պահք եւ աշխատութիւն եւ հեռացումն 'ի տեսութենէ. իսկ զբարկ ութիւն հանդարտէ երգ, սաղմոսաց եւ երկայնմտութիւն եւ ողորմութիւն, իսկ այսոցիկ ամենեցուն ժամանակ է նմա իւր եւ չափ եւս նորին. վասն զի ամենայն ժամանակ եւ անչափ եղեալ կարճ եւ տարաժամ իցէ, եւ վնասէ առաւել քան զշահ։
       ՀԱՐՑԻՆ ցոմն՝ 'ի հարանցն եղբարք ոմանք եւ ասեն ցնա. ընդէր ոչ դիմէ անձն 'ի խոստումն յայն զոր խոստացաւ աստուած սրբոց իւրոց։ Ասէ ծերն. զի ոչ գիտեն դեռ եւս զքաղցր ութիւն երկնաւոր բարեացն, վասն այնորիկ թաւալին 'ի տգեղ խորհուրդս հոգիք մարդկան։
       ԱՍԱՑ ծերն. եթէ գնասցես 'ի տեղի ինչ բնակել անդ, մի նայեսցիս ընդ ընդ նոսա որք անդ 'ի հանգիստ եւ 'ի փառս իցեն, այլ նայեաց յաղքատ եւ յանպատիւ՝ որք եւ հաց անգամ ոչ ունին առժամայն. սոցա թէ նմանեսցիս, եւ հանգիցես դու անդ։
       ԱՍԱՑ ծերն. ստ ութիւն գործ հին մարդոյն իցէ, իսկ ճշմարտ ութիւն նորն Ադամայ, զի արմատ գործոց բարեաց ճշմարտ ութիւն է, իսկ ստ ութիւն մահ հոգւոյն։
       ԱՍԱՑ ծերն ցեղբայր ոմն, որ դիպէր փոյթ կրօնաւորաց եւ գեղջկաց, եթէ լոյս զայլս լուսաւորէ, այլ զանձն իւր կիզէ։
       ԱՍԱՑ ծերն. մի բնակեսցես 'ի տեղի ուր ունիցի ոք նախանձ ընդ քեզ. ապա թէ ոչ՝ ոչ ուղղեսցին անդ կեանք քո։
       ԱՍԱՑ ծերն. անհնարին է եթէ ոչ կեցցէ մարդ որ կացցէ հաստատուն 'ի հաւատս ուղիղս եւ 'ի գործս բար ութեան շնորհօքն Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ։
       ՀԱՐՑԻՆ ոմանք 'ի հարցն ցսուրբն Աթանասիոս Աղեքսանդրու եպիսկոպոսն՝ եթէ ո՞րպէս հաւասար է որդի հօր։ Նա պատասխանի ետ եւ ասէ, որպէս հաւասար են լոյս երկուց ականց աչաց 'ի տեսանել։
       ՑՀԱՅՐՆ Գրիգոր աստուածաբան հարցին ոմանք՝ եթէ որպէս հաւասարին որդի եւ հոգին սուրբ ընդ հօր։ Պատասխանի ետ եւ ասէ. իբրեւ զարեգակն եւ զշառաւիղս եւ զլոյս, մի աստուածութիւն եւ մի պայծառութիւն եւ մի լոյս։
       ԱՍԱՑ հայրն Եսայիաս՝ թէ յորժամ կամեսցի աստուած ողորմել անձին, եւ ինքն ոչ կամեսցի՝ այլ խոտորեսցի յաստուծոյ առնել զկամս իւր, յայնժամ թոյլ տայ տէր գալ 'ի վերայ նորա փորձ ութիւն ակամայ, որպէս զի խնդրեսցէ զաստուած։ Դարձեալ ասէ. նորեկ կրօնաւոր որ շրջեսցի վանուց 'ի վանս՝ նման է նա արջառոյ որ 'ի բոռոյ կատաղեալ աստ եւ անդ ընթանայցէ։ Դարձեալ ասէ. եթէ ոք կամեսցի փոխանակ չարի չար հատուցանել, այնպիսին կարող ութիւն ունի եւ ակնարկելով միայն գայթաղել զեղբարս։
       ՀԱՐՑԻՆ ցնոյն հայրն եւ ասեն՝ եթէ զի՞նչ է արծաթսիրութիւն։ Պատասխանի ետ եւ ասէ. յորժամ ոչ հաւատայցէ ոք՝ եթէ հոգասցէ վասն իւր տէր եւ յուսահատեսցի յուխտէն աստուծոյ, յայնժամ խնդրեսցէ ժողովել արծաթ։
       ՀԱՐՑԻՆ ցնա եւ ասեն. զի՞նչ եւ չարախօսութիւն։ Նա պատասխանի ետ եւ ասէ. անգիտանալ փառացն աստուծոյ, եւ նախանձ ունել ընդ ընկերին։ Դարձեալ հարցին. զի՞նչ է բարկացողութիւն։ Եւ նա ասէ. հակառակութիւն եւ ստութիւն եւ անգիտութիւն իցէ։
       ԱՍԷ հայրն Եղիա. յերիս ինչ ունին զմիտս մարդիկ, կամ 'ի մեղս, կամ առ տէր Յիսուս. կամ առ մարդիկ. զի բազումք 'ի մարդկանէ աստ խնդրեն զհանգիստ, եւ ոչ անդ 'ի յաստուծո յ։
       ՀԱՐՑԻՆ ցծերն եւ ասեն, ո՞րպէս լինելոյ է յարութիւն։ Եւ նա ասէ. ցՔրիստոս հարցէք զայդ որ յարեաւն. զի որպէս ինքն յարեաւ, այսպէս յարուցանէ նա եւ զամենայն ադամային ազգս։
       ԺՈՂՈՎԵԱԼ երբեմն եղբարք առ հայրն Յովսէփ՝ հարցանէին 'ի նմանէ զբանն կենաց. իսկ նա խնդութեամբ պատասխանէր նոցա։ Յետոյ ասէ. եւ ես այսօր թագաւոր եմ յերկրի, զի թագաւորեցի 'ի վերայ ախտից, զի ոչ երբէք կամեցայ խօսել զաշխարհի ինչ կամ լսել յումեքէ։
       ԱՍԱՑ հայրն Ղուկինոս. յայնժամ ծանիցէ ունկն եթէ ընկալաւ զհոգին սուրբ, յորժամ վեհագոյն լինիցի ամենայն ախտից եւ միայն զաստուած սիրիցէ եւ խորհեսցի զաստուծոյ միայն։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն. եթէ կամաց իւրոց եւ կամ հանգստի հետեւեսցի ոք, կորիցէ 'ի յաւիտենիցն կորուստ. զի երկոքեանս այսոքիկ բուռն են, կամք եւ հանգիստ, եւ արագ քան զայլ ախտս վտարեն 'ի կորուստ. եւ զի բազումք եղեն զօրաւոր, եւ սակաւք ընտրեալ ուղղեցին զայս։ Ասաց դարձեալ. յերրորդ ազգէ ցայսր ոչ կարացին գալ 'ի կատարելութիւն եղբարքն 'ի Սկիտէ։ Դարձեալ ասէ. եթէ ոչ էր բերեալ Մովսէս զոչխարս իւր 'ի լեառն Սինա, ոչ էր կարող լեալ տեսանել զտեսիլ աստուծոյ 'ի մորենւոջն. զի որդիք Սեմայ նիւթք են. եւ որ արդարացուցանէ զանձն, սպանանէ զնա։
       ԱՍԱՑ հայրն Սիսոյի , յորժամ այլ որ հոգասցէ զպէտս, այլ ոչ ոք իցէ որ հրաման տայ քեզ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն եւ ասէ. զի՞նչ արարից, զի տրտմիմ ես 'ի ձեռագործի, սիրեմ զարմաւ եւ գործել ոչ կարեմ զնա։ Ասէ ցնա ծերն. գրեալ է՝ ոչ խնդրել եղբօրն հանգիստ 'ի ձեռագործէ, այլ անդադար աշխատիլ պարտ է 'ի գործ կրօնաւորի։
       ԱՍԱՑ դարձեալ. պատիւ բազում անգամ, եւ ոչ երկընչել՝ ընկենու 'ի մեղս։
       ԱՍԱՑ ծերն. եթէ կամեսցիս ըստ օրինացն աստուծոյ կեալ, ունիս օգնական եւ փրկիչ քեզ զօրինադիրն աստուած. իսկ թէ ոչ հնազանդիս օրինացն աստուծոյ, ունիս ընթացակից քեզ 'ի կորուսան զչար դեւ սի։
       ԱՍԱՑ ծերն. ոչ հոգալ ինչ եւ լռել եւ խորհել զօրէնս աստուծոյ՝ ծնանի զանբծութիւն. զի որպէս մեղաւ ուր եւ իցէ զմեղր գործէ, նոյնպէս եւ կրօնաւոր ուր եւ գնասցէ՝ պարտ է զի զգործսն աստուծոյ գործեսցէ։
       ԱՍԱՑ ծերն. սատանայ ոլորող տոռանց իցէ, եւ որչափ թողցես՝ նա այնչափ ոլորեր կարէ։ Զայս ասէր վասն խորհրդոց սրտին։
       ԱՍԱՑ դարձեալ. ծոյլ եւ դատարկ եւ անգործ՝ ոչ կամի աստուած եթէ լինիցի ոք։
       ԱՍԱՑ ծերն. տուր զյօժարութիւն եւ գտցես զօրուի յաստուծո յ։
       ԱՍԱՑ դարձեալ. գոհութիւն բաեխօսէ առաջի աստուծոյ վասն տկարութեան։
       ԱՍԱՑ դարձեալ. զոր օրինակ արծաթ թէպէտ սեւանալ՝ դարձեալ սպիտականայ, այսպէս եւ հաւատացեալ թէպէտ սեւանայ մեղօք՝ դարձեալ սրբի ապաշխարութեամբ, եւ սովաւ նմանի հաւատ արծաթոյ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եւ եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ. եղբարք ոմանք բնակին ընդ իս, կամիս զի հրամանատու եղէց նոցա։ Ասէ ցնա ծերն, ոչ այլ դու արա զբարին գործովք, եւ նոքա թէ կամեսցին զկեանս անձին՝ պահեսցեն զայն յօգուտ իւրեանց։ Ասէ ցծերն եղբայրն. եւ նոքա եւս կամին, հայր, զի հրամայեցից նոցա։ Ասէ ցնա ծերն. մի՛ , այլ օրինակ լեր նոցա եւ մի օրինադիր։
       ԵՂԲԱՅՐ իւր եհարց զհայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա, գտի ես տեղի որ ունի զամենայն հանգիստ եղբարց, կամիս զի բնակեսցուք անդ։ Ասէ ծերն. ուր ոչ վնասեսցես դու եղբօր քո, անդ բիակեսցիս։ Եւ դարձեալ ասէ եղբայրն. եթէ ունիցի եղբայրն իմ փոքր ինչ դրամս, կամիս զի հարցից ինչ զնա։ Ասէ ցնա ծերն. հարցցես ցնա մի անգամ։ Ասէ եղբայրն դարձեալ. զի՞նչ արարից զի խորհրդոց իմոց յաղթել ոչ կարեմ։ Ասէ ցնա ծերն, թոյլ տուր խորհրդոց քոց, միայն մի տրտմել զեղբայր քո։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն եւ ասէ. են առ մեզ երկու եղբարք, մինն պահէ յաճախ, զվեց աւուրբ ճաշակէ եւ աշխատի յոյժ, իսկ միւսն սպասաւորէ հիւանդաց, արդ որոյ 'ի նոցանէ գործ առաւել ընդունելի աստուծոյ իցէ, Ասէ ծերն. եթէ կախեսցէ զանձն իւր ընդ ըռնկանց 'ի վեր՝ այն որ պահէն, ոչ կարող իցէ հաւասարել այնմիկ որ սպասաւորէն հիւանդաց։