Վարք սրբոց հարանց…, հատոր Բ

Ասէր աբբայ Անտոնիոս, տեսի միայնակեացս բազումս, բայց ընտրութեամբ սակաւս եւ 'ի հանճար գալ վասն յուսալոյ 'ի գործս իւրեանց, որք ոչ մտածէին զպատուիրանս ասելոյն՝ հարցջիր դու զհարս քո եւ պատմեսցեն քեզ, զծերս քո եւ ասասցեն քեզ։ Ասէ դարձեալ, եթէ հնար է, ամենայն մանուկ միայնակեաց որքան քայլ փոխէ եւ որչափ կաթ մի ջրոյ ըմպէ 'ի խցին, պարտ է ասել ծերոյ զամենայն. քանզի գիտեմ միայնակեացս յետ բազում վաստակոց կործանեալս վասն յուսալոյն 'ի գործս իւրեանց եթէ հաճոյ եղեն աստուծոյ ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եգիտ տեղի յանապատ անկոխ եւ մտեալ լռեաց անդ, որ եւ աղաչելով զհայրն իւր ասէր. հրաման տուր ինձ գնալ եւ բնակել անդ, եւ յուսամ յած եւ 'ի սուրբ աղօթս քո՝ եթէ ունիմ վաստակել գեղեցիկ։ Եւ ոչ բնակեցոյց զնա հայրն. գիտեմ ես, ասէ ճշմարտութեամբ, որդեակ՝ եթէ բազում աշխատութեամբ վարիս, բայց ոչ ունելով ընդ քեզ ծեր՝ նայիս 'ի գործս քո եթէ հաճոյ ես աստուծոյ, եւ հաճոյանաս քեզ ամենեւին եթէ զգործս միայնակեցի գործես, որով կորուսանես զվաստակս քո եւ զգիտութիւն։
       ԱՍԱՑ՝ ծերն եթէ կրօնաւոր որ ոչ դնէ 'ի սրտի թէ ինքն է եւ աստուած միայն 'ի վերայ երկրի, ոչ կարէ կալ։
       ԱՍԱՑ ծերն. աւազակն մի բանիւ արդարացաւ եւ Յուդաս 'ի միում գիշերի կորեաւ, եւ արդ մի ոք յուսահատեսցի եւ մի ոք վստահասցի յանձն։
       ԾԵՐՆ Սիղուիանէ յելանելն 'ի խրճթէն ծածկէր զերեսս, եւ 'ի հարցանելն ասէր՝ զի մի տեսից ծառս եւ թողցէ միտքս զներքին մշակութիւնն իւր։
       ՊԱՏՄԵԱՑ ոմն 'ի ծերոց՝ եթէ գնայաք երբեմն 'ի Սկիւթէ եւս եւ ծերն իմ։ Եւ երթայր յամր եւ կայր յաղօթս շատ եւ ասէր ցիս. լսեմ յերկինս փառաբանութիւն աստուծոյ եւ հրեշտակաց, եւ ոչ կարեմ գնալ։
       ԱՅՐ ոմն սուրբ վախճանելոյ էր, եւ 'ի նմին ժամու յորում աւանդելոյ էր զհոգին, եկաց սատանայ առաջի եւ ասէ. դու ճողոպրեցար յինէն։ Եւ ասէ ծերն. դեռ ոչ գիտեմ։ Մինչեւ ցայս վայր զուարթուն էին սուրբ հարքն առ 'ի չպարծենալ իւիք։
       ՀԱՅՐՆ Պիմէն մինչ երթայր յաղօթս , նախ ժամ մի քննէր զանձն եւ ապա գնայր. եւ ասէր. եթէ իցէ երկինք նոր եւ երկիր նոր. ոչ կարէ մարդ առանց հոգոց լինել։
       ԱՄՈՆ եդ 'ի մտի իւրում երեք բան երթալ ուսանել յԱնտոնէ, եւ յորժամ մերձ եղեւ առ Անտոն, զամենայն բանսն մեռացաւ եւ դարձաւ 'ի խուղի իւր եւ եդ զբանալին 'ի սօղնակն, յիշեաց զբանն՝ եթող զբանալին 'ի սօղնակն եւ դարձաւ գնալ կրկին առ Անտոն, եւ էր լեառն ընդ մէջ ճանապարհին։ Իսկ իմացեալ Անտոնի զոր արարն՝ ասէ. ով Ամոն, անուն քո լցցէ զամենայն Եգիպտոս։
       ԱՍԷԻՆ երբեմն վասն հօրն Յոհաննու կարճահասակին՝ թէ յորժամ գայր 'ի հնձոց եւ կամ երթայր առ ծերսն. յաղօթս եւ 'ի խոկումն սաղմոսեաց պարապէր մինչեւ յանգիցին խորհուրդք նորա յառաջին կարգն։
       ԱՍԱՑ ծեր ոմն՝ եթէ պարտ է մարդոյ պահապան լինել գործոց իւրոց, զի մի ինչ կորուսցէ 'ի նոցանէ. ապա եթէ գործեսցէ ոք շատ եւ ոչ պահեսցէ զգործս իւր, ոչ կայ մնայ հաստատուն։ Եւ պատմեաց այսպիսի ինչ իրս՝ եթէ եղբօր ուրումն մնաց ժառանգութիւն, եւ կամեցեալ առնել սէր վասն վախճանելոյն՝ դէպ եղեւ եղբօր ումեմն գալ այլուստ, եւ յարոյց զնա 'ի գիշերին ասելով զայս՝ թէ արի օգնեա մեզ։ Իսկ եղբայրն աղաչէր եւ ասէր՝ թէ աշխատեալ եմ եւ ոչ կարեմ։ Եւ ասէ ցնա. թէ ոչ գաս, արի եւ գնա 'ի բաց։ Եւ յարուցեալ այրն օտար գնաց։ Եւ 'ի միւսում եւս գիշերի տեսանէր 'ի տեսլեան զի ցորեան ետ հացարարին, եւ ոչ ետ նմա եւ ոչ մի հաց։ Եւ յարուցեալ չոգաւ առ ծեր ոմն մեծ եւ՛ պատմեաց նմա զամենայն։ Ասէ ցնա ծերն. բարի գործ գործեցեր, այլ ոչ եթող հակառակորդն առնուլ վարձս։ Արդ պարտ է մարդոյ արթուն լինել գործոյ իւրոյ։
       ԱՍԱՑ ծերն. եթէ ոք կորուսանէ ոսկի եւ արծաթ, գտանէ փոխանակ նոցա այլ իսկ որ կորուսցէ զժամանակ իւր, ոչ գտցէ զնա։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Ամոնի՝ եթէ յորժամ գայր յեկեղեցին, ոչ տայր աշակերտին իւրոյ մերձ յինքն երթալ, այլ 'ի բացէ. եթէ գայր մերձ առ նա հարցանել վասն խորհրդոց, իբրեւ ասէր նմա՝ առժամայն հալածէր յինքենէ ասելով, մի գուցէ մինդեռ զօգտակարսն խօսիցիմք՝ օտար ինչ ճառք անկանիցին, վասն այնորիկ չտամ թոյլ քեզ առ իս յամել։
       ԵԿՆ երբեմն հայրն Ամոն անցանել ընդ գետն, եւ տեսեալ զմակոյկն զի դեռ կազմէին, եւ նստաւ 'ի տեղւոջն եւ ահա այլ մակոյկ եկն եւ անցուցանէր զմարդիկն։ Եւ ասեն ցնա. եկ եւ դու ընդ մեզ անց, հայր։
       Եւ նա ասէ. ես բայց եթէ յարքունական մակոյկդ ելանեմ, յայդ ոչ ելանեմ։ Ունէր ընդ ինքեան խուրձն արմաւենւոյ եւ նստեալ յօսոյր սիրայ եւ դարձեալ քակէր զնա մինչեւ եղեւ կազմեալ արքունական մակոյկ, եւ ապա անց։ Եւ անկեալ առաջի նորա եղբարցն հարցանէին զնա՝ թէ յաղագս էր արար զայն։ Ասէ ցնոսա ծերն։ զի մի հանապազ խորհրդովքս փութասցուք, այլ այս օրինակ է զի կարգաւորութեամբ գնասցուք զճանապարհն աստուծոյ ։
       ԱՍԷՐ հայրն Դանիէլ՝ եթէ կոչեաց զիս հայրն Արսէն եւ ասէ ցիս. հանգս զհայր քո, զի յորժամ երթայցէ առ տէր՝ աղաչեսցէ զնա վասն քո, եւ բարի քեզ լինիցի։
       ԷՐ ոմն ծեր 'ի Սկիւթ որ աշխատէր 'ի մարմին իւր յոյժ, բայց ոչ էր հաստատուն խորհրդովք. եւ երթեալ առ հայրն Յոհաննէս կարճահասակ եհարց վասն մոռացման։ Եւ խօսեալ ընդ նմա ծերոյն զբանն՝ դարձաւ եւ եկն 'ի խուցն իւր, եւ մոռացաւ դարձեալ զոր ասաց նմա ծերն։ Եկն միւսանգամ անդրէն, եւ խօսեցաւ ծերն ընդ նմա զբանն. եւ դարձեալ 'ի ծերոյն եկն 'ի խուղ իւր՝ մոռացաւ, եւ այսպէս արարեալ բազում անգամ մոռանայր զասացեալսն։ Եւ յետ այնորիկ դիպեալ նմա ասաց. գիտեմ, հայր զի դարձեալ մոռացայ զոր ասացերն, եւ վասն ձանձրացուցանելոյ զքեզ հանապազ ոչ եկի։ Ասէ ցնա հայրն Յոհաննէս. երթ լոյց ճրագ։ Եւ նորա երթեալ լուցեալ. եւ ասէ՝ բեր այսր եւ այլ ճրագունս եւ լոյց զնոսա։ Եւ նորա լուցեալ զամենեսեան. ասէ հայրն Յոհաննէս ցծերն. միթէ վնասեցաւ ինչ ճրագն զի լուցեր 'ի նմանէ զայլ ճրագունդ։ Եւ նա ասէ՝ ոչ ինչ, տէր։ Ասէ ցնա ծերն, այսպէս եւ Յոհաննէս՝ եթէ ամենայն Սկիւթ եկեսցեն առ իս, ոչ խափանեսցեն զիս 'ի շնորհէն Քրիստոսի. արդ դու յորժամ եթէ կամիս՝ եկ առ իս եւ մի ինչ վհատիր։ Եւ համբերութեամբ երկոցունցն մերժեաց աստուած զմոռացումն 'ի նմանէ։ Վասն զի այս իսկ է գործ բնակելոցն 'ի Սկիւթ՝ տալ յօժար ութիւն այնոցիկ որք պատերազմին ընդ թշնամւոյն, եւ բռնաբարեալ զինքեանս՝ շահէին զիրերաց բարիս։
       ԱՍԷՐ հայրն Մոյի ցաշակերտ իւր. 'ի սկզբանէ զիա՞րդ տեսանէիր զիս։ Եւ ասէ ցնա. որպէս եւ զաստուած, հայր։ Եւ 'ի կատարածիս, ասէ ցնա. զիա՞րդ տեսանես զիս. Եւ նա ասէ՝ թէ որպէս եւ զսատանայ. եւ եթէ բան բարի խօսեսցիս ընդ իս, որպէս զսուր ընդունիմ։
       ԵԿՆ եղբայր ոմն 'ի խուղն Յոհաննու կարճահասակի ընդ երեկո, եւ փութայր անդրէն երթալ. եւ խօսեալ նոցա վասն առաքին ութեան 'ի բազում ժամս. եղեւ առաւօտ եւ ոչ գիտացին. եւ ել յուղարկել զնա. եւ դարձեալ կացին խօսելով մինչեւ ցվեց ժամս. եւ մուծեալ զնա ճաշակեցին, եւ ապա արձակեաց։
       ԱՍԱՑ ծեր ոմն՝ եթէ բանսարկուն է թշնամի եւ դու տաճար. արդ թշնամին ոչ դադարէ յընկենլոյ 'ի տաճարդ քո զի՞նչ եւ գտցէ՝ զամենայն պղծութիւնս հեղլով. եւ քեզ պարտ է ոչ հեզգալ, այլ անդրէն արտաքս ընկենուլ. ապա եթէ հեղգայցես, լնու զտաճարդ քո պղծութեամբ եւ ոչ եւս հանդարտես մտանել անդ. այլ զառաջինն որ եթէ նայն ընկենու. դու առ սակաւ սակաւ արտաքս ընկեա, եւ լինի տաճարդ քո սուրբ շնորհօքն Քրիստոս ի։
       ԱՍԷՐ հայրն Յոհաննէս կարճահասակ ցաշակերտն իւր. պատուեսցուք պատուեսցուք զմինն. եւ ամենեքեան պատուեսցեն զմեզ. ապա եթէ արհամարհեսցուք զմիովն, այսինքն զաստուծով, ամենեքեան արհամարհեսցեն զմեզ, եւ 'ի կորուստ մտանիմք։
       ԱՂԱՁԵԱՑ հայրն Պիմէն բազում խոնարհութեամբ զհայրն Մակար եւ ասէ. ասա ինձ բան։ Եւ ծերն ասէ ցնա. զիրսդ զոր խնդրեսդ, անցեալ է այժմ 'ի միայնակեցաց։
       ԱՍԱՑ ոմն 'ի հարանցն. եթէ բնակեսցէ գործօնն 'ի տեղւոջ ուր իցեն այլ գործօնեայք, ոչ կարէ յառաջել, եւ զօրութիւն ճգնաւորին ոչ իջանել 'ի վայր ոչ զօրէ. եւ դատարկն եթէ լինիցի դարձեալ 'ի տեղի գործողաց, եթէ արթուն իցէ՝ յառաջէ, ապա թէ ոչ՝ գթէ 'ի խոնարհ։
       ԴԷՊ եղեւ երբեմն զի քուրմն հեթանոսաց եկն 'ի Սկիւթ, երթեալ երիկունն 'ի տուն ննջեաց անդ։ Եւ տեսեալ զվարս առաքին ութեան եղբօրն սքանչացաւ եւ ասէ ցնա. այդքան աշխատեալք եւ ո՛չ ինչ կարէք տեսանել յայն ձերմէ։ Ասէ ցնա եղբայրն՝ ոչ։ Ասէ ցնա քուրմն. մեք յորժամ պաշտօն մատուցանեմք աստուածոցն մերոց, ոչ ինչ թագուցանեն 'ի մէնջ , այլ յայտնեն մեզ զխորհուրդս իւրեանց. եւ դուք այդքան աշխատութեամբ աշխատիք, եւ այդքան հսկէք եւ կրօնաւորիք լռութեամբ, եւ ասես թէ ոչ ինչ տեսանեմք։ Արդ եթէ ոչ տեսանէք, խորհուրդս չարս ունիք 'ի սիրտս ձեր՝ որ որոշեն զձեզ յայն ձերմէ, եւ յաղագս այնորիկ ոչ յայտնէ ձեզ զխորհուրդս իւր։ Եւ երթեալ եղբօրն պատմեաց ծերոցն զբանս քրմին. եւ զարմացան եւ ասացին՝ եթէ այդպէս է, վասն զի պիղծ խորհուրդք որոշեն զմարդ յաստուծո յ։
       ԱՍԷ աբբայ Անտոնիոս, որ կռէ զերկաթ նախ մտածէ թէ զի՞նչ կամիցի գործել, մանգաղ, փայտատ, սուր տապար. նոյնպէս եւ մեք միայնակեացքս պարտ է մտածել յոր արիութիւն ընթանամք, զի մի՛ ընդունայն աշխատեսցուք։
       ԱՍԷՐ հայրն Թէոդորոս փերմացի վասն հօրն Աքեղեայ՝ եթէ էր իբրեւ զառիւծ 'ի սկիւթ, ունելով երկիւղ 'ի ժամանակի իւրում։
       Այլ ոմն ծեր ասէ. զայս ամենայն առանց մոռացութեան գործեսցուք, զի առցաք աստուծով որ բնակէ 'ի մեզ. զի տէր Քրիստոս բնակեալ է 'ի մեզ եւ ոչ մարդ, եւ զկեանս մեր նա ուղղեալ նաւապետէ զոր զգեցեալ եմք, իսկ եթէ անփոյթ առնեմք, ոչ ինչ օգտիմք։ Ջանիւ զնա ծանիցուք, քանզի ինքն անմիանալի է. կանգնեսցուք 'ի վերայ վիմի եւ ոտն հարցուք թշնամւոյն։ Մի հեղգայք, այլ զօրութեամբ սաղմոսեսցուք եւ ասասցուք. որ յուսայ 'ի տէր, որպէս լեառն Սիոն մի սասանեսցի յաւիտեան բնակեալն յԵրուսաղէմ։
       ԱՍԱՑ ծերն ցմանուկն, որդեակ, մի ծիծաղիր, զի մի հալածեսցես զերկիւղն աստուծոյ 'ի քէն։
       ԱՍԷ աբբայ Որսիսիոս. եթէ պահեսցէ մարդ զսիրտ իւր 'ի բարի եւ 'ի նմա զաստուածային բանս, 'ի բաց կացցէ 'ի նմանէ թշնամին, ապա եթէ գտանէ 'ի նմա տեղի ըմբռնել զնա, եւ հեռանայ առ սակաւ սակաւ յաստուծոյ։ Զօր օրինակ ճրագն որ անօթ է լուսոյ եւ երեւեցուցանէ զնա. իսկ ապա թէ հեղգայ առնուլ իւղ՝ շիջցի եւ զօրանայ խաւարն 'ի վերայ նորա՝ ոչ կարացեալ առ մեզ ծագել. քանզի պէտս ունէր կերակրոյ նախ քան զանցանելն եւ զշիջանել լուսոյն։ Արդ եթէ տեսանէ թշնամին եթէ չունի եւ ոչ մի լոյս եւ ոչ ջերմութիւն հրոյ, յափշտակէ զճրագն եւ ընկեցեալ մանրէ. իսկ եթէ միայն է առկայծեալ, ոչ շիջանի պղինձն, այլ դարձեալ տանուտէրն նօրինէ լուսոյն մինչեւ բորբոքի։ Այսպէս եւ անձինք հեղգացելոցն եթէ ոչ փութան յառնել, առ սակաւ սակաւ պակասէ 'ի նոցանէ սուրբ հոգին, եւ մինչեւ 'ի վախճան շիջանի 'ի նոցանէ ջերմութիւնն, եւ ապա թշնամին յիւր հաւան ութիւն գրաւէ զհոգին, եւ զմարմինն ցնդէ զգայարանօքն յախտս եւ մանրէ։ Իսկ եթէ իցէ նա մտադիւր առ աստուած , եւ ըստգտեալ յանկարծակի համբառնայ 'ի հեղգութենէն աստուածային գթութեամբն 'ի վաստակ, որ լնու 'ի սիրտ իւր լոյս գիտութեան եւ լուասցէ զոր յառաջն գործեաց, եւ այնուհետեւ պահեսցէ զինքն բազում զգուշութեամբ մինչեւ յայցելութիւնն իւր եւ 'ի մտանել յաւիտենական լոյսն՝ որում այսպէս արժանի լինին։
       ԱՍԱՑ աբբայ Եւադրիոս, յիշատակեա յամենայնի զելն քո եւ մի մոռանար զյաւիտենական դատաստանն, եւ ոչ լինի զբազումն 'ի վերայ անձին քո։
       ԱՍԷԻՆ ծերքն եթէ երիս զօրութիւնս ունի սատանայ որք առաջի երթիցեն ամենայն մեղաց, նախ մոռացումն երկրորդ հեղգութիւն, երրորդ ցանկութիւն, եթէ եկեսցէ ցանկութիւն, ծնանի զմոռացումն եւ զհեղգութիւն, եւ 'ի ցանկութենէ անկանի մարդ. ապա եթէ արթուն իցէ միտքն, ոչ գայ 'ի մոռացումն, եթէ սթափ իցեն միտքն 'ի մոռացմանէ, ոչ գայ 'ի հեղգութիւն, եւ եթէ ոչ առնէ զցանկութիւն, ոչ գայթակղի շնորհօքն Քրիստոս ի։
       ԱՍԱՑ հայրն Թէովնաս. վասն զի չպարապեն միտք մեր 'ի տեսութիւն աստուծոյ, գերիմք 'ի մարմնական ախտս։
       ԾԵՐ ոմն ճգնեալ յոլով ամս, պահեալ լինէր 'ի շնորհացն աստուծոյ եւ ոչ կրէր պատերազմ 'ի դիւաց, վասն որոյ եւ այլոց չհաւատայր եւ ասէր. զի՞նչ կարէ առնել բնաւ։ Եւ թոյլ տալով տեառն՝ յերեւան ել նմա դեւն եւ ասէ. ընդէ՞ր հայհոյես զիս, եւ զի՞նչ մեղայ քեզ. ահա քառասուն ամ այլ ժամանակ ունիս, գտանեմ ժամ զի նեղեցից զքեզ։ Եւ նորա ապշեալ ասաց 'ի մտի. զքառասուն ամ զիարդ կարացից կռուել եւ կրել զայս ամենայն ճգնութիւնս։ Եւ խորհեցաւ գնալ 'ի քաղաք ժամանակս ինչ, եւ դարձեալ դառնալ. իսկ հրեշտակն որ պահէր զնա՝ ասէ ցնա. ծեր, դարձիր 'ի խուղն քո, մի հաւատար սատանայի։ Եւ եկեալ 'ի միտս՝ դարձաւ, եւ զկնի չորից աւուրց հանգեաւ 'ի տէր։
       ՈՄՆ յեղբարցն անցանէր ընդ խրճիթ մի ծերոյ եւ լսէր զի ծերն այն ասէր երբեմն՝ գնա ապականեալ, գնա պիղծ, գնա գարշ. եւ երբեմն ասէր՝ եկ սիրելի. եկ բարեգործ եւ բարեկամ։ Եւ մտեալ եղբօրն ասաց. զո կոչէիր կամ հալածէիր, հայր։ Եւ նա ասէ. զխորհուրդս բարիս կոչէի, եւ զչարն հալածէի որ գայր ապականել զիս։
       ԱՍԱՑ ծեր. զլռ ութիւն կրօնաւորաց, մի ինչ հոգալով, այլ հայեաց 'ի կրթ ութիւն քո յերկիւղն աստուծոյ. ննջելով եւ յառնելով փառաւորեա զաստուած, եւ յարձակմանէ ամբարշտաց ոչ երկիցես։
      
       ՄՆԱՑՈՐԴՔ յերկրորդ թարգմանութենէ
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն աղաչէր զհայրն Արսէնիոս լսել բան եւի նմանէ։ Ասէ ցնա ծերն. ստիպեցիր յամենայնզօրութենէ քումմէ եւ ճգնեաց, որպէս զի ամենայն գործ ներքին մարդոյն աստուածային եղիցի, զի ներքինն յաղթեսցէ արտաքին ախտից. զի թէ խնդրեսցուք յաստուծոյ՝ յայտնեսցէ մեզ, եւ թէ կալցուք զնա՝ բնակեսցի առ մեզ։
       ԱՍԱՑ հայրն Աղաթոն՝ թէ պարտ է կրօնաւորի զի մի թողցէ զմիտս իւր դատել զընկերն 'ի վերայ իրիք ինչ. քանզի առանց պահպան ութեան պատուիրանացն աստուծոյ ոչ ուղղեսցի մարդ յառաքինութիւնս, այլ պարտ է մարդոյ զի յամենայն ժամ միշտ առցէ 'ի մտի զդատաստանս աստուծոյ ։
       ԳՆԱՑԵԱԼ հայրն Ամոնա 'ի վայրի ամիսս երկուս, եւ ապա ել առ հայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա. եթէ գնացից 'ի սենեակ ընկերին եւ կամ նա գայցէ առ իս վասն պիտոյից ինչ. խորշիմք խօսել ընդ միմեանս, մի գուցէ օտար բան ինչ անկցի 'ի մէջ։ Ասէ ծերն. բարւոք առնէք, զի պարտ է 'ի մանկ ութեան պահել զբերան։ Ասէ Ամոնա. ծերքն զի՞նչ առնէին։ Ասէ Պիմէն ծերքն ելին 'ի մեծամեծ առաքինութիւնս, եւ ոչ ունէին օտար ինչ յանձինս թէ խօսեսցին։ Ասէ Ամոնա. եւ եթէ հարկ լիցի խօսել ընդ ընկերն, 'ի գրոց խօսել պարտ է, թէ 'ի հարցն բանից։ Ասէ ծերն. լռելն լաւագոյն է, իսկ եթէ լռել ոչ կարասցես՝ ասա 'ի բանից ծերոցն եւ մի 'ի գրոց, զի բանք գրոց ծանունք են եւ վիշտս բերեն։
       ԵՐԹԱՅԻՆ երբեմն հայրն Դանիէլ եւ հայրն Ամոնէ 'ի միասին. ասէ հայրն Ամոնէ ցհայրն Դանիէլ՝ թէ ե՞րբ նստցուք մեք 'ի սենեկի, հայր։ Ասէ ցնա հայրն Դանիէլ. ո՞վ առցէ 'ի մէնջ այժմ զտէր. եւ զի 'ի սենեկի աստուած իցէ. զի աչք տեառն տեսանեն զամենայն յամենայնի յամենայն ուրեք։
       ԱՍԱՑ հայրն Եսայիաս՝ թէ կարճմտութիւն եւ ատել զընկերն՝ 'ի մտի՝ ոչ թողուն տեսանել զլոյս աստուծոյ, այլ խնդրեսցուք յաստուծոյ զի տացէ մեզ ողբս. զի լացցուք զմեղս մեր, եւ զի փութասցուք փախչել 'ի մարդկանէ, եւ ոչ համարձակեսցուք առ արս գռեհիկս, եւ մի խօսեսցուք զբանս ունայնս, որպէս զի մի մթասցին միտք մեր 'ի ծանօթութենէն աստուծոյ. քանզի անհնար է որոց ասեն կամ լսեն ըզբանս կենցաղականս՝ եթէ ունիցի 'ի սրտի իւրում համարձակ ութիւն առաջի աստուծոյ։ Իսկ որ ասէ եթէ ոչ վնասիմ ես 'ի լրոյ եւ 'ի տեսութենէ երկրաւոր բանից եւ յիրէ, նման իցէ նա կուրի՝ որ թէ եւ մերձեսցի 'ի ճրագ վառեալ՝ ոչ կարէ տեսանել զլոյս նորա, եւ այս յայտ եւս յարեգակնէ է, որ 'ի ծագելն իւր լուսաւորէ զամենայն երկիր. եւ 'ի փոքու ամպոյ ծածկի լոյս եւ ջերմ ութիւն նորա։ Դարձեալ ասէ. փութացիր փախչել յերից յայսց ախտից որ խորտակեն զհոգի, որք են այսոքիկ արծաթսիրութիւն, պատուասիրութիւն եւ որկրամոլութիւն, որք եթէ յաղթեսցեն անձին՝ ուղղել ոչ եւս թողացուցանեն։
       ԱՍԱՑ հայրն Պետրոս՝ եթէ հարցի երբեմն զծերոյ իմոյ եւ ասացի. ո՞վ իցէ ծառայ աստուծոյ։ Եւ նա ասէ. մինչ իցէ մարդ ծառայ միոյ ախտի, ոչ է նա ծառայ աստուծոյ, այլ ծառայ ախտին այնորիկ է յորմէ ըմբռնեալն իցէ, եւ որքան յախտին յայնմիկ կացցէ նա՝ ուսուցանել ոչ կարէ, զի ամօթ է նմա ուսանել կամ ուսուցանել նախ քան զազատիլն 'ի յախտէն. եւ կամ թէ աղօթել վասն այլոց. քանզի ո՞րպէս խնդրեսցէ նա ազատ ութիւն այլոց՝ մինչ ինքն ծառայ իցէ։ Արդ ոչ իցէ նա ծառայ եւ ոչ սիրելի աստուծոյ՝ թէ խնդրեսցէ ինչ վասն այլոց յաստուծոյ. այլ յարաժամ զայն խնդրեսցէ, որպէս զի ազատեսցի յախտէ իւրմէ. քանզի որքան ժամանակս յախտին կացցէ. խցեալ է բերան նորա եւ ոչ կարէ խնդրել ինչ յայ, քանզի որքան 'ի հնազանդ ութիւն ախտին կացցէ մարդ՝ լալ եւ ողբալ պարտ է զանձն, զի ոչ ունի յանձին զմաքրութիւն զոր խնդրէ աստուած յամենայն մարդոյ։ Դարձեալ ասէ . ամենայն որ խնդրեսցէ զտէր ցաւագնեալ սրտիւ՝ լսէ նմա աստուած, եւ զոր ինչ խնդրեսցէ 'ի նմանէ իմաստութեամբ՝ շնորհեսցէ նմա. այլ պարտ է նմա ոչ կապիլ եւ ոչ ընդ մի ինչ երկրաւոր. այլ միշտ հոգասցէ զանձն իւր՝ թէ որպէս կացցէ առաջի աթոռոյն աստուծոյ անդատապարտ։
       ԱՍԱՑ հայրն Թէոդորէ սկիտացի. խորհուրդ իմ նեղէ եւ շփոթէ զիս. եւ թէպէտ եւ գործով կատարել զայն ոչ կարէ. սակայն 'ի կատարեալ առաքինութենէ խափանէ զիս։ Իսկ որ իմաստունն իցէ, զարթնու եւ զղջայ եւ յառնէ յաղօթս եւ մերժէ 'ի մտացն զնա։
       ԱՍԱՑ ծերն. եղբայր ոմն 'ի բազմութենէ փորձութեանց կամեցաւ գնալ 'ի տեղւոջէ իւրմէ. եւ իբրեւ հագաւ զհողաթափ իւր. ետես զայլ եղբայր որ հագաւ զսանդալ իւր յորմէ փորձէրն զնա, եւ ասէ ցնա. ո՞չ վասն իմ գնաս դու 'ի տեղւոջս յայսմանէ. եւ ահա ես յառաջեմ քան զքեզ 'ի տեղին ուր գնասցես դու անդ։ Ահա ուր ոչ գոյ արթն ութիւն մտաց, անձամբ զանձն տայ 'ի փորձանս եւ հետեւի նմին։
       ԳՆԱՑԻՆ երբեմն եղբարք ոմանք փորձել զհայրն Յոհաննէս կարճիկն, զի ոչ հանէր բան կենցաղական'ի բերանոյ իւրոյ, եւ ասեն ցնա. գոհանամք զաստուծոյ, հայր, զի անձրեւեաց յոյժ յայս ամ, եւ սրբեալ արմաւենիքն արարին տերեւս թաւս, եւ գտանեն եղբարքն դիւրաւ զձեռագործս իւրեանց։ Ասէ ցնոսա ծերն. այդպէս իցէ եւ հոգի մարդոյ. յորժամ գայ 'ի նա շնորհք հոգւոյն սրբոյ, նորոգէ զնա եւ զօրացուցանէ եւ հանեն նոքա զոստս առաքինութեանց զսէր եւ զերկիւղն աստուծոյ ։
       ԱՍԷԻՆ զսմանէ՝ եթէ հիւսեաց երբեմն զսիրայ երկուց սփրիդոց, եւ կարեաց մին մի սփրիդ եւ ոչ ծանեաւ մինչեւ եհաս յորմն տանն, քանզի միտքն իւր կապեալ էր 'ի տեսութիւնս աստուծոյ ։
       ԱՍԱՑ հայրն Յոհաննէս կարճիկն՝ եթէ նման եմ ես մարդոյ որ կացցէ 'ի ներքոյ մեծ ծառոյ, եւ տեսանիցէ զգազանս եւ զսողունս բազումս զի գան 'ի վերայ նորա, եւ նա փախուցեալ 'ի նոցանէ ելանէ 'ի ծառն եւ փրկի 'ի նոցանէ այսպէս եւ ես նստեալ կամ 'ի սենեկի իմում, եւ տեսանես զչար խորհուրդս եկեալ 'ի վերայ իմ, եւ ես դիմեմ առ աստուած 'ի ձեռն աղօթից եւ զերծանիմ 'ի նոցանէ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Յոհաննէս եւ ասէ ցնա, զի՞նչ արարից, հայր, բազում անգամ գան եղբարքն տանել զիս 'ի գործ , եւ տկար եմ եւ 'ի պատուիրանէն երկնչիմ։ Պատասխանի ետ ծերն եւ ասէ ցնա Քաղէր ասէր ցՅեսու Նաւեայ քառասուն ամի էի ես մինչ առաքեաց զիս Մովսէս աստ ընդ քեզ եւ արդ եմ ես ութսուն եւ հինգ ամաց, եւ որպէս յայնժամ կարող էի, այնպէս եւ այժմ կարեմ մտանել 'ի պատերազմի, այսպէս եւ դու, եղբայր, եթէ կարող ես գործել՝ ուր եւ կոչիսն գնասցես, եւ եթէ ոչ կարող իցես գործել՝ նիստ 'ի սենեակ քո եւ ողբա զմեղս քո եւ եթէ տեսցեն զքեզ յողբս՝ ոչ բռնադատեսցեն զքեզ 'ի գործ ինչ։
       ԱՍԷԻՆ զհօրէն Յոհաննու՝ եթէ գնաց յեկեղեցին 'ի Սկիտէ, եւ լուաւ զհակառակութիւն եւ զգժտութիւն եղբարցն եւ դարձաւ 'ի սենեակ իւր, եւ անց շուրջ զսենեկաւն երիցս անգամ եւ ապա եմուտ 'ի նմա։ Իսկ իբրեւ տեսին եղբարքն՝ ոչ իմացան թէ զինչ արար, եւ հարցին ցնա զայն։ Եւ նա ասէ ականջս իմ լի էին գժտութեամբն զոր լուայ, եւ անցի շուրջ զսենեկովն, զի արտաքոյ թափեցից զնա եւ սրբեցից զլսելիս իմ, եւ այնպէս հանդարտեալ մտօք մտից 'ի սենեակ իմ։
       ԳՆԱՑ երբեմն եղբայր ոմն, զի առեալ տարցէ 'ի ծախել զսփրիդս հօրն Յոհաննու։ Ել ծերն եւ ասէ ցնա զի՞նչ պիտոյ է քեզ, հայր։ Եւ նա ասէ տուր զսփրիդս քո, հայր։ Մտաւ 'ի ներքո ծերն որպէս թէ բերցէ, եւ մոռացաւ եւ նստաւ 'ի կարել զսիրայն։ Դարձեալ բախեաց եղբայրն, եւ ել առ նա եհարց, եւ նա զնոյնն ասաց եւ եմուտ դարձեալ 'ի ներքո զի բերցէ զսիրայն , եւ դարձեալ մոռացաւ եւ նստաւ կարել։ Իսկ եղբայրն երրորդ անգամ բախեաց, եւ հայրն ել առ նա եւ ասէ, զի՞նչ խնդրես։ Եւ նա ասէ զսփրիդս քո, հայր։ Յայնժամ զնա տարաւ 'ի ներքս եւ ասէ եթէ զսփրիդս խընդրես , առցես զնոսա եւ գնասցես։
       ԴԱՐՁԵԱԼ ուղտապան ոմն եւս գնացեալ առ հայրն Յոհաննէս բառնալ զձեռագործս նորա եւ տանել այլուր եւ իբրեւ եմուտ առնուլ, մոռացաւ զայն, զի միտք նորա էին առ աստուած վերացեալ իսկ ուղտապանն այն ներէր, եւ բախեաց զդուռն զի յամեաց։ Ասէ հայրն զի՞նչ կամիս, եղբայր։ Իսկ նա ասէ զձեռագործն քո, հայր։ Եւ իբրեւ յանձին կալաւ տալ, դարձեալ մոռացաւ, իսկ եղբայրն երրորդ անգամ բախեաց զդուռն, եւ ել հայրն առ նա եւ զնոյն բան լուաւ 'ի նմանէ եւ իբրեւ եմուտ բերել հայրն Յոհաննէս, ասէր՝ սիրայ ուղտ, սիրայ ուղտ, զի մի մոռասցի մինչեւ բերցէ։
       ԱՍԷՐ հայրն Իսիդորէ. գնացի երբեմն 'ի քաղաքն վաճառել զձեռագործ իմ, եւ տեսի զի հարաւ յիս յանկարծակի սրտմտութիւն. իսկ ես թողի զանօթսն զայնոսիկ, եւ փախեայ 'ի տեղւոջէն յայնմանէ եւ ազատեցոյց 'ի նմանէ։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Ապողոնի՝ եթէ էր նորա աշակերտ որ կոչէր Իսահակ, եւ ուսաւ նա զամենայն գործս բարիս։ Սա ստացաւ լռութիւն եւ հանդարտ ութիւն զարմանալի. եւ իբրեւ գնայր յեկեղեցին. ոչ զոք թողոյր որ խօսէր ընդ ինքն, այլ ասէր. ամենայն ինչ բարի է յիւրում ժամանակի։ Եւ 'ի կատարել աղօթիցն՝ իբրեւ 'ի հրոյ փախուցեալ գնայր 'ի սենեակ իւր։ Բազում անգամ տային եղբարցն զկնի աղօթիցն տաքսիմատս եւ բաժակաւ գինի, եւ նա ոչ առնոյր. եւ ոչ եթէ յօրհնութենէն յայն բաժանէր յեղբարցն նա, այլ զլռութիւն պահէր եւ զհանդարտ ութիւն աղօթիցն։ Արդ հիւանդացաւ նա երբեմն այնչափ՝ մինչեւ անկաւ 'ի մահիճս, եւ լուեալ զայս եղբարցն եկին տեսանել զնա. եւ իբրեւ նստան եղբարքն եւ հարցին զնա զցաւոցն եւ ասեն ցնա. հայր Իսահակ, ընդէ՞ր փախչիս յեղբարցն յորժամ կատարի աղօթքն։ Իսկ նա ասէ. ոչ փախչիմ ես յեղբարցն, քաւ լիցի, այլ փախչիմ 'ի խարդախութենէ դիւացն. եւ եթէ ոք ունիցի լոյս վառեալ 'ի ձեռին եւ յամեսցի յօդս՝ շիջանի ճրագն, այնպէս եւ մեք եմք. լուսաւորիմք մտօք 'ի ժամ սուրբ խորհրդոյ պատարագին. իսկ եթէ յամեմք արտաքոյ սենեկի մերոյ, խաւարին միտք մեր։ Այսպէսէին կեանք հօրն Իսահակայ։
       ՊԱՏՄԷՐ մեզ հայրն Կասիանէ վասն ծերոյ ումեմն որ բնակէր յանապատ՝ եթէ խնդրեաց յաստուծոյ շնորհել նմա զի մի երբէք նիրհեսցի յաղօթս, եւ էառ զխնդրելին, բայց եթէ աշխարհի բան ինչ գայր 'ի ներքո , վաղվաղակի ննջէր եւ ոչ թողոյր մտանել 'ի լսելիս իւր բան դատարկ։ Ասէր այս ծեր՝ եթէ դեւք պատրաստեն ձգել յաղօթից միջի ստախօսութիւն, եւ այն ամենայն հոգեւոր վարդապետ ութեան թշնամի եւ հալածիչ է։ Ասաց եւ օրինակ առ այս այսպիսի՝ եթէ խօսէի ես երբեմն վասն շահու անձին առ եղբարսն, որք այնչափ խորին քնով ըմբռնեալ եղեն, մինչ ոչ կարացին ամբառնալ զաչս իւրեանց. իսկ ես կամեցայ յանդիմանել զխաբէութիւն թշնամւոյն, եւ բան դատարկ 'ի մէջ բերի՝ յորոց վերայ զուարճացեալ զարթեան ամենեքեան։ Իսկ ես հառաչեալ ասեմ, եթէ մինչեւ ցայժմ զերկնաւորսն խօսէի ձեզ՝ եւ աչք ամենեցուն ձեր ծանրացեալ էին, եւ յորժամ բան ունայն եկն 'ի միջի՝ զարթեալք ամենեքեան. վասն որոյ աղաչեմ, եղբարք, ծաներուք զխաբէութիւն դիւաց, եւ պահեցէք զանձինս 'ի նիհարութենէ հեղգութեանց յորժամ լսիցէք եւ կամ ասասցին բան ինչ 'ի փրկութիւն հոգւոց։
       ԱՍԱՑ հայրն Մովսէս. ոչ կարող իցէ մարդ մտանել 'ի զինուորութիւն Քրիստոսի, եթէ ոչ եղիցի ամենեւիմբ հուր, եւ արհամարհեսցէ զպատիւ եւ զհանգիստ, եւ հատցէ զկամս մարմնոյ, եւ պահեսցէ զամենայն պատուիրանս աստուծոյ։ Դարձեալ ասէ. ստասցուք զգուշութիւն, զարդարութիւն, զհեզութիւն եւ զաստուածապաշտութիւն եւ զյոյս բարի եւ խաղաղ ութիւն ունել առ ամենայն մարդ, որպէս զի զերծցուք 'ի մօրէ ամենայն չարեաց, որ է համարձակութիւն եւ յանդուգն լրբութիւն եւ անամօթութիւն։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա. զի՞նչ արարից զհոգի իմ, հայր, զի ոչ երկնչի յաստուծոյ։ Ասէ ցնա ծերն. գնա միաբանեաց ընդ մարդոյ երկիւղածի յաստուծոյ, եւ մինչ կայցես ընդ նմա՝ ուսուսցէ քեզ զերկիւղն աստուծոյ վարուք իւրովք։
       ԵՐԲԵՄՆ նստէր հայրն Իսահակ առ հօրն Պիմէնի, եւ լուաւ զձայն հաւու եւ ասէ ցնա. է՞ այս ինչ աստ, հայր։ Իսկ նա ասէ ցնա. Իսահակ Իսահակ, զի՞նչ բռնադատես զիս ասել քեզ, զի դու եւ նմանիք քո լսէք զայդպիսիդ. իսկ որ զգաստ եւ արթուն իցէ՝ եւ ոչ մի ինչ լուիցէ 'ի ձայնից կենցաղոյս։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ ցնա. ասա ինձ բան , հայր։ Ասղ ցնա ծերն. հուր մինչ բորբոքեսցի 'ի ներքոյ կաթսայի, ոչ կարեն մերձենալ 'ի նա ճանճք եւ կամ մժեխք եւ կամ այլ ինչ սողուն. իսկ յորժամ զովասցի՝ յայնժամ ժողովեալ լցցեն զնա ճանճք եւ այլք։ Այսպէս եւ կրօնաւորն իցէ. զի մինչդեռ ունիցի զջերմութիւն աստուածային գործոցն 'ի սրտի, ոչ կարէ թշնամին ընկենուլ զնա. իսկ յորժամ պակասի այն յանձնէ, ախտք զանազանք տիրեն, եւ կորիցէ մարդ. վասն այսորիկ այլ ինչ ոչ պիտոյ իցէ ծերոյ , բայց միայն սիրտ սուրբ եւ արդար ունել եւ սէր առ տէր աստուած։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Սիմէոն եւ ասէ. եթէ ելանեմ 'ի սենեկէ իմմէ եւ տեսանեմ զեղբայր ոմն զի շփոթի եւ ես շփոթիմ ընդ նմա, եւ թէ տեսից զի ծիծաղեսցի՝ ծիծաղիմ եւ ես ընդ նմա, եւ իբրեւ մտանեմ 'ի սենեակ իմ, ոչ ունիմ զնոյն հանգիստ մտաց զոր նախն ունէի։ Ասէ ցնա ծերն. եւ ո՞րպէս լինիցի այդ, որպէս զի ելեալ արտաքս շփոթիս ընդ շփոթողսն եւ ծիծաղիս ընդ ծիծաղողսն, եւ դարձեալ մտցես 'ի խցի՝ եւ զիա՞րդ գտցես զնոյն հանգիստ եւ լինիցիս որպէս կանխաւն։ Ասէ եղբայրն, եւ զի՞նչ եւս պարտ իցէ առնել, հայր։ Ասէ ծերն. եւ 'ի ներքուստ զգուշացիր, եւ արտաքուստ առաւել եւս զգուշասցիս. զի երեքին սոքա քան զամենայն պիտանիք իցեն՝ երկիւղն աստուծոյ, եւ աղօթք պահօք ամրացեալ, եւ բարի առնել ընկերին. զի մարդ ոչ կարող է տեսանել արտաքուստ, այլ յորժամ 'ի ներքուստ յառնեն պատերազմունք. իսկ որք իմաստութեամբ պատերազմին, արտաքսեն զնոսա, զի ոչ տեսանելն մեր զյառաջադէմ գործն՝ ոչ թողուն զմեզ ուղղել զօգուտն մեր։
       ԱՍԱՑ հայրն Պամբոյ. դարձուսցես յետս զաչս քո, զի մի տեսցես զուայնութիւն, զի ազատ ութիւն սատակիչ իցէ անձին։
       ԱՍԱՑ դարձեալ. եթէ ոք հրաժարեսցէ յամենայն հակառակութենէ եւ 'ի շփոթմանց մարդկայնոցս, գայ եւ բնակի'ի նմա հոգի սուրբ։
       ԱՍԱՑ դարձեալ. սկիզբն եւ կատարումն բարեաց եւ երկիւղն աստուծոյ, զի գրեալ է. սկիզբն զգօն ութեան երկիւղ տեառն։ Եւ Աբրահամ մինչ մատոյց զպատարագն, եւ լուաւ ձայն յայ որ ասէր. արդ գիտեմ զի երկնչիս դու 'ի տեառնէ։
       ԱՍԱՑ դարձեալ հայրն Պամբոյ, ողորմութեամբն աստուծոյ յորմեհետէ եղէ կրօնաւոր, ոչ զղջացայ ես 'ի վերա ինչ բանի զոր խօսեցաւ բերան իմ։
       ԵՀԱՐՑ ոմն ցհայրն Պետրէ ցվարդապետ հօրն Ղովտայ եւ ասէ. յորժամ 'ի սենեկի նստիմ, խաղաղութեամբ է անձն իմ. իսկ յորժամ մտանէ առ իս եղբայր ոք եւ բերէ 'ի ներքս բանս օտարս. յայնժամ շփոթի անձն իմ։ Ասէ ցնա հայրն Պետրոս՝ եթէ ասէր ցիս հայրն Ղովտ, եթէ բանալիք քո բանայ զդուռն իմ։ Ասէ եղբայրն. եւ զի՞նչ իցեն միտք բանից այդորիկ, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ ոք գայ առ քեզ եւ դու ասես նմա, ո՞րպէս իցես եւ կամ ուստի գայցէս եւ ո՞րպէս իցեն եղբարքն, միթէ պակասեաց ոք 'ի նոցանէ. այսպէս բանաս զդուռն եղբօրն, եւ լսես զոր ոչ կամիս։ Ասէ եղբայրն, այդպէս իցէ, հայր եւ զի՞նչ պարտ իցէ առնել յորժամ գայցէ եղբայրն։ Ասէ ցնա ծերն՝ թէ ողբք բոլորովիմբ վարդապետ են. եւ ուր ոչ իցեն ողբք. անդ պահել զմիտս անհնար իցէ։ Ասէ եղբայրն, մինչդեռ 'ի սենեկի նստիմ, ընդ իս իցեն ողբք. իսկ մինչ ելանեմ 'ի խոյէն եւ կամ գայ առ իս ոք, այլ ոչ գտանեմ զնա։ Ասէ ցնա ծերն. ոչ հնազանդեալ է նա քեզ, այլ է երբեմն զի կացցէ ընդ քեզ եւ երբեմն զի գնասցէ 'ի քէն. քանզի գրեալ է յօրէնս՝ թէ առցես ծառայ հրեայ, վեց ամս ծառայեսցէ քեզ, եւ յեօթներորդում ամին ազատեսցես զնա. իսկ եթէ ոչ թողցէ նա զկին եւ զորդիսն՝ զոր ստացաւ 'ի տան քում եւ ոչ կամեսցի գնալ, հանցես զնա 'ի վերայ դրան քո եւ ծակեսցես զձախու ունկն նորա, եւ եղիցի նա ծառայ քո յաւիտեան։ Ասէ եղբայրն, եւ զի՞նչ են միտք բանիդ, հայր։ Պատասխանի ետ ծերն. եթէ աշխատի ոք ըստ կարի իւրում 'ի վերայ գործոյ ինչ, կարող է պահել զնա եւ ունել երբ եւ կամեսցի. քանզի ոչ որդեգրեալն որդի կացցէ կնդ մարդոյ ծառայել նմա, այլ որ ճշմարիտ որդին իցէ՝ ոչ թողու զհայր իւր. այսպէս եւ ողբքն իցեն։ Այս երանելիս ասէր զայս այսպէս։
       ՆՍՏԷՐ երբեմն հայրն Սիսոյի 'ի սենեկի իւրում, եւ բախեաց աշակերտն իւր զդուռն. իսկ ծերն ձայն արձակեաց 'ի խցէ անտի եւ ասէ ցնա. փախիր. Աբրահամ, փախիր, զի ոչ կամիմ արդեօք տեսանել զքեզ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն աղաչէր զհայրն Սիսոյի եւ ասէր. ասասցես ինձ բան։ Ասէ ցնա ծերն. նստցիս արթուն 'ի սենեկի քո, եւ աստուծոյ յանձնեսցես արտասուօք զանձն քո եւ հանգիցես։ Ասէ եղբայրն. հայր կամիմ պահել զխորհուրդս իմ եւ ոչ կարեմ։ Ասէ ծերն. ո՞րպէս կարասցուք պահել զմիտս եւ զխորհուրդս մեր, վասն զի թողեալ եմք 'ի բաց զբերան եւ զունկն մեր։
       ՀԱՐՑԻՆ ոմանք ցհայրն Սիլովանէ եւ ասեն ցնա. զո՞ր ճգն ութիւն արարեր, հայր. զի առեր զայդպիսի գիտ ութիւն յաստուծոյ։ Եւ նա ասէ ցնոսա, ոչ երբէք թողի մտանել 'ի միտս իմ խորհուրդ՝ ընդ որ ոչ հաճի աստուած։
       ԵՀԱՐՑ հայրն Մովսէս ցհայրն Սիլովանէ եւ ասէ ցնա. կարո՞ղ իցէ մարդ յամենայն աւուր սկիզբն առնել։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ ճգնաւոր իցէ, կարող է առնել։
       ԱՍԱՑ հայրն Սրապիոն. զոր օրինակ զինուորք թագաւորի ոչ կարեն այլուր հայել մինչեւ կան առաջի նորա, այսպէս եւ մարդ որ կացցէ առաջի աստուծոյ, եթէ միշտ զնա տեսցէ 'ի միտ՝ ոչ կարէ թշնամին ձգել զնա։ Արդ զարթիցուք, եղբարք եւ զգուշասցուք , զի 'ի զգայարանաց մերոց իբրեւ 'ի պատուհանից ելանեն գողք եւ կողոպտեն զմեզ, թէպէտ եւ մեք ոչ կամիմք։
       ԴԱՐՁԵԱԼ ասէ. պարտ է մեզ միշտ ընդդիմամարտել թշնամեաց մերոյ, եւ քանզի արտաքուստ եւ 'ի ներքուստ կռուին ընդ մեզ. եւ զոր օրինակ նաւ երբեմն յալեաց արտաքուստ խորտակեալ կարծանի, եւ երբեմն 'ի ներքուստ 'ի բեռանէն ծանրացեալ խորտակի եւ ընկղմի, այսպէս պատահի եւ մեզ, երբեմն յարտաքին մեղացն կորնչիմք, եւ երբեմն 'ի ներքին խորհրդոցն աւարիմք։ Այլ եւ պարտ է եւ յարտաքնոցն մեղաց որ 'ի մարդկանէ են՝ զգուշանալ, եւ զներքին կողմանց ախտս արտաքսել եւ մաքրել։ Եւ ասէ ցնա. ամենեքեան գիտեմք որդեակ, եթէ որպէս պարտ է կեալ, այլ 'ի ծուլութէ յաղթեալ պակասիմք 'ի կենաց։
       ԱՍԱՑ երանելին Սինկլիտիկէ . սիրելիք, ոչ կարեմք աստ անհոգս լինել, որպէս գիրք ասեն՝ եթէ որ կարծենն կեալ՝ զգուշասցին զի մի անկցին. քանզի անյայտս լեզամք ընդ ծով կենցաղոյս, որպէս եւ գիրք զերկիր ծով կոչեն. իսկ կողմանք ծովու այլ եւ այլք են, զի ոմն քարայուն կողմ է եւ ոմն գազանաբնակ, իսկ ոմն խաղաղական։ Արդ մեք որ միայնացեալ եմք, 'ի հանդարտն լեալ կամք 'ի կողմանս ծովու, իսկ աշխարհականք 'ի գիշերի գնան շփոթմանց աշխարհի։ Այլ սոքա բազումք 'ի գիշերին յայնմիկ եւ յալիս երրադարձս արթուն լինին եւ փրկեն զնաւս իւրեանց յընկղմութենէ. իսկ մեք նիրհեմք ծուլութեամբ 'ի հանդարտս յայտ կեանս, 'ի լոյս աւուր ընկղմեմք զնաւս անձանց մերոյ, եթէ թողումք զթեւս եւ զուղղիչս արդարութեան վարուց։
       ԱՍԱՑ ծերն. յորժամ դնեմ ես զմախաթ իմ, ոչ մնամ առնուլ զնա, այլ մնամ յառաջել մահուն. եւ զի որ 'ի մտի կալցէ զմահ, նա յաղթէ ձանձրութեան։
       ԾԵՐ ոմն գնացեալ առ այլ ծեր, եւ իբրեւ խօսէին զմիմեանս՝ ասէ մինն, եթէ ես մեռեալ եմ յաշխարհէ։ Ասէ ցնա միւսն ծեր. մի հաւատար զայդ մինչեւ ելանիցես 'ի մարմնոյդ, եւ ապա ասել զայդ թէ մեռեալ իցեմ։
       ԱՍԱՑ ծերն. զինուորք մինչ ելանեն 'ի մարտս, ոչ հոգան զայլոց եթէ ոք խոցեսցի, այլ ամենայն ոք զանձն իւր հոգայ, այսպէս եւ կրօնաւորի առնել պարտ է։ Զի զոր օրինակ ոչ խոցի զինուոր որ մերձ արքայի իցէ, նոյնպէս եւ դեւ ոչ կարէ վնասել անձին որ մերձ առ աստուած կացցէ. քանզի ասէ՝ մերձեցարուք առ իս եւ մերձեցայց առ ձեզ։ Այլ զի դիւրաւ ցրուիմք մտօք, դիւրաւ եւ ձգէ զմեզ թշնամին յամենայն մեղս։
       ԱՍԱՑ ծերն. յորժամ յառնես առաւօտուն, աստ ցանձն քո. մարմին, աշխատեաց զի կերակրեսցիս, եւ անձն հսկէ զի կեցցես։
       ԱՍԷԻՆ վասն ծերոյ ումեմն, եթէ յորժամ ասէին խորհուրդք իւր՝ եթէ թոյլ տուր այսօր եւ վաղիւն ապաշխարեսցես, նա ասէր. ոչ այդպէս, այլ այսօր ապաշխարեցից, եւ զվաղիւն աստուած գիտէ։
       ԱՍԱՑ ծերն. զոր օրինակ ծածկեն զաչս եզանց եւ ապա լծեն զնոսա 'ի պատնէշս, այսպէս եւ դեւք խաւարեցուցանեն նախ զաչս մտաց մարդոյն, եւ ապա ընկենուն զնա 'ի մեղս։
       ԵՂԲԱՐՔ եօթն նստէին 'ի լեառն հօրն Անտոնի, եւ 'ի ժամանակի արմաւոյն պահէին զպտուղն նորա մի մի 'ի նոցանէ։ Իսկ մի ոմն 'ի նոցանէ մինչ հասանէր պահ նորա, ձայնէր եւ ասէր. փախերուք եւ ելէք 'ի սրտէ իմմէ, չար խորհուրդք, եւ 'ի պտղոյ ծառոցդ գնացէք, թռչունք երկնից, եւ մի վնասէք։ Արդ այս եղբայր արթուն գոլով հոգւով՝ յառաջագոյն զմիտսն պահէր 'ի խորհրդոց, զի հարկաւոր զայն համարէր, եւ ապա զծառոցն որպէս աւելորդ ինչ։
       ԱՍԷԻՆ զծերոյ ումեմն 'ի Սկիտէ՝ եթէ մեռանել մերձեալ էր, եւ շուրջ պատեալ եղբարցն զմահճօք նորա եւ զգեցուցին նմա զսքեմ , եւ սկսան ողբալ. իսկ ծերն եբաց զաչս իւր եւ ծիծաղեցաւ եւ դարձեալ ծիծաղեցաւ եւ զի երրորդ անգամ ծիծաղեցաւ։ Ասեն ցնա եղբարքն. ասա մեզ, հայր, զի՞ է զի մեք լամք եւ ողբամք, եւ դու ծիծաղիս երիցս։ Ասէ ցնոսա ծերն. նախ զայն ժպտեցայ, զի դուք երկնչիք 'ի մահուանէ. երկրորդ զայս ծիծաղեցայ, թէ ընդէ՞ր դուք ոչ պատրաստէք 'ի մահ. իսկ երրորդ զայս ծիծաղեցայ. զի գնամ 'ի վշտաց 'ի հանգիստ։ Եւ զայս ասացեալ ննջեաց առժամայն։
       ԱՍԱՑ ոմն 'ի հարանցն՝ եթէ էր ոմն կրօնաւոր ուսեալ եւ ճգնաւոր յոյժ, եւ դիպեցան նմա փոքր ինչ ծուլութիւն, իսկ նա սկսաւ 'ի հեղգալն նախատել զանձն եւ ասել. մինչեւ յե՞րբ. եղկելի անձն իմ, հեղգաս առ կեանս քո եւ ոչ 'ի միտ առնուս դու զահ դատաստանին աստուծոյ. ո՛ գիտէ մեռանիս 'ի ծուլ ութիւն քո եւ մտանիս 'ի տանջանս յաւիտենից։ Զայս ասելով առանձին՝ արիանայր 'ի գործս աստուծոյ։ Յաւուր միոջ մինչ կատարէր նա զկարգ աղօթից իւրոց, եկին դեւք շփոթել զնա։ Իսկ նա ասէ ցնոսա, մինչեւ յե՞րբ նեղէք զիս, ով չարք, բաւական են ձեզ անցեալ աւուրցն հեղգութիւնն իմ։ Ասէին ցնա դեւքն. յորժամ հեղգայիր դու առ մեզ, եւ մեք նոյնպէս առ քեզ հեղգայաք. եւ արդ դու յարեար կռուել ընդ մեզ, նոնյպէս եւ մեք, յարեաք պատերազմել ընդ քեզ։ Զայս իբրեւ լուաւ եղբայրն, առաւել ժրացաւ 'ի ճգնութիւնս։
       ԱՍԱՑ ծերն՝ եթէ էր ոմն եղբայր 'ի Սկիտէ, եւ էր նա ստէպ 'ի սպասաւոր ութիւն իւր, 'ի կերակուր, 'ի մարմնաւոր հանգիստն. իսկ 'ի յայլ ամենայն ինչ ծոյլ էր յոյժ։ Յաւուր միոջ երեւեալ դեւն ծերոյ ումեմն եւ ասէ. այս անուն եղբայր կալեալ խեղդէ զիս, եւ ոչ թողու գնալ զիս յիւրսէ, եւ յամենայն օր կայ առաջի աստուծոյ եւ ասէ եթէ փրկեա զիս 'ի չարէ. եւ ողորմեալ նմա աստուած՝ նեղեն զիս զօրութիւնք նորա ելանել 'ի նմանէ, եւ նա ոչ թողու զիս ելանել յինքենէ՝ մարմնոյն սպաս տանելով։
       ԵՐԿՈՒ ոմանք իմաստասէրք գնացին առ ծեր ոմն եւ հարցին ցնա. որպէս զի պատմեսցէ նոցա բանս կենաց։ Իսկ ծերն լռեաց։ Եւ նոքա դարձեալ բռնադատէին զծերն եւ ասէին. ո՞չ ինչ խօսիս ընդ մեզ, հայր։ Ասէ ցնոսա ծերն. զի դուք բանասէրք էք՝ գիտեմ ես, եւ ոչ ճշմարիտ իմաստասէրք էք՝ վկայեմ. մինչեւ յե՞րբ ուսանիք զասել, եւ ոչ գիտէք թէ պարտ է առնել զասացեալն. գնացէք ուսարուք զլռութիւն եւ զխոկումն մահուն եւ զհանդարտութիւն եւ զգաստութիւն։ Իբրեւ լուան իմաստասէրքն՝ ասացին. ճշմարտիւ այս իցէ իմաստութիւն աստուածային՝ որք զասացեալսն գործով կատարեսցեն, որպէս զի գործեսցէ մեռել ութիւն ախտից 'ի ձեռն խոկման մահու, եւ պահեսցէ զնոյն գանձն օգնականութեամբ լռութեան եւ 'ի ձեռն հանդարտական զգաստութեան։ Եւ խոնարհեցուցեալ զպարանոցս իւրեանց երկրպագեցին եւ գնացին շահեալք յամենայնի։
       ԱՍԱՑ ծերն. կրօնաւոր որ զկնի ելանելոյն յաշխարհէ ընկենու զանձն 'ի շփոթ եւ 'ի հոգս եղկելի կենցաղոյս եւ 'ի տուր եւ 'ի յառ սորա, նման իցէ նա մուրացիկ աղքատի՝ որ շրջի եւ պակասեալ բնաւ ոչ ունի զպէտս կենաց իւրոց, եւ 'ի բազում հոգոց անընչութեան՝ թէ որպէս կեցցէ՝ յիմարեսցի եւ անկեալ թմրեսցի եւ նիրհեսցէ, եւ տեսանէ զինքն 'ի յանուրջս հարուստս եւ զգեցեալս զգեստս բազմագինս, եւ 'ի խնդութենէ շարժեալ զարթեաւ, եւ ետես զինքն 'ի յետին աղքատութիւնս եւ 'ի յաշխատանս լեալ։ Այնպէս դիպեսցի եւ կրօնաւորի եթէ ոչ զգուշասցի, այլ ընդունայն եւ սուտ ծախեսցէ զաւուրս իւր 'ի շփոթս եւ 'ի հոգս, եւ գերեսցի 'ի խորհրդոցն եւ այպն լիցի դիւրաց՝ որք պատերազմին ընդ նա. եւ զի հաւատացուցանեն կարծել թէ վասն աստուծոյ է 'ի շարժումն եւ 'ի հոգս եւ 'ի շփոթ նոցա։ Եւ յահագին ժամուն յայնմիկ յորում բաժանի հոգին 'ի մարմնոյն, գտանէ զինքն եղկելի եւ աղքատ եւ պակասեալ յամենայն առաքինութեց. եւ յայնժամ ծանիցէ եթէ որքան բարեաց պատճառք է խոնարհութիւն եւ հանդարտութիւն եւ միանձնաբար զգուշ ութիւն անձին, եւ թէ որքան տանջանաց պատճառ են շփոթք եւ հոգք եւ պատրանք մեծութեան կենցաղոյս։
       ԱՍԱՑ ծերն. մտածեսցես միշտ զմահ, զի գործեսցես զշահ նորա, քանզի ոչ ինչ 'ի կարծելեաց մարդկան ծածկին յաստուծոյ, եւ եղիցին միտք քո արթուն եւ մաքուր ամենայն չարեաց։
       ԱՍԱՑ ծերն. զգուշասցուք, եղբարք, եւ արթուն լիցուք 'ի ժամ պատերազմին մերոյ, եւ թողցուք զանցանելիս եւ հոգասցուք զանանցն, եւ մի՛ թողցուք զմիտս մեր խորհել զչար խորհուրդս, զի մի՛ ինչ չարութիւն եւ անօրէն ութիւն թողցուք բնակել յանձինս մեր։
       ԱՍԱՑԻՆ ծերքն. 'ի միտ առցուք միշտ զբարին, որպէս զի գործեսցուք զնա. եւ ճգնեսցուք, ով եղբարք, եւ հսկեսցուք վասն հանդերձեալ բարեացն, եւ պատրաստեսցուք զանձինս յաղագս ելիցն մեր աստի, եւ մի՛ ունայն ծախեսցուք զսակաւ աւուրս կենաց մերոց, այլ միշտ աղաչեսցուք զառատատուր ողորմութիւնն աստուծոյ։
       ԾԵՐՔՆ ասացին. յառաջին սկսանել եւ նոր գալն 'ի կրօնաւոր ութիւն մարդոյ՝ ոչ թոյլ տայ տէր դիւաց զօրաբար պատերազմել ընդ նոսա, զի մի՛ երկուցեալ 'ի նոցանէ օտար թուելով իրին դարձցի յաշխարհ։ Իսկ մինչ յամէ 'ի նա եւ ուսանի եւ ուղղի, յայնժամ դիմեն 'ի վերայ նորա պատերազմունք դիւաց եւ շարժմունք ցանկութեց մարմնոյ եւ ալիք ախտից. եւ յորժամ վհատին 'ի նոցանէ ակամայ՝ դիպեսցին նմա խոնարհութիւն եւ ողբք եւ արտօսր, եւ զինքն միայն դատել եւ իւր մեղադրել. եւ 'ի փորձութեանցս յայսցանէ ինքն ուսանի եւ այլոց ուսուցանէ զհամբերութիւն, զփորձ եւ զդատաստան, եւ յայնմանէ դիմէ առ աստուած փրկիչ իւր բազում արտասուօք։ Իսկ բազմաց դժուարին թուեցաւ այս բան, եւ շփոթեալ մտօք եւ մթացեալ սրտիւ սրով սպանին զանձինս, եւ ոմանք գահավէժ եղեալ կորեան յանչափ տրտմութենէն, եւ այսպէս 'ի հայհոյութեան դիւէն վրիպեալ արարին զայս։ Այլք ջեռեալք 'ի պատերազմաց մարմնոյ, հատին զանդամս իւրեանց. այլք դարձեալ յիմարեալ եղեն առաւել յախտից պոռնկութեան, եւ լլկեալ 'ի դիւաց կանայս առեալ բերեալ կացուցին առ ինքեանս։ Այլ մեք մի՛ կարճամիտ լիցուք եւ մի՛ յուսահատեսցուք, այլ պնդեսցուք զմեզ արիաբար ընդդէմ կալ փորձութեանց 'ի գալ ամենայն պատերազմաց թշնամւոյն. եւ 'ի հասանել 'ի վերայ մեր նեղութեանց, գոհասցուք զաստուծոյ եւ 'ի նա յանձնեսցուք զամենայն հոգս մեր։