ՔՐԻՈՆԻ
ումեմն
եւ
Յակոբու
մերձ
բնակեցելոյ
եւ
դրացի
հանդիպեցաք
ես
որ
գրեցիս
եւ
երանելի
սարկաւագունք
Եւադրիոս
եւ
Աղբիոն.
հայցեցաք
ուսանել
'ի
նոցանէ
զպատճառս
յանցանաց,
կամ
'ի
վերայ
անկուածոց
եղբարց
եւ
կամ
'ի
վրիպեցելոց
'ի
պատշաճագոյն
կեանսն։
Քանզի
դիպեցաւ
յաւուրսն՝
յայնոսիկ
Քերմոնի
կրօնաւորի
'ի
նստելն
վախճանել,
եւ
գտանել
զմեռեալն
յաթոռն՝
ունելով
զգործ
'ի
ձեռն.
դիպեցաւ
եւ
այլ
ումեմն
եղբօր
փորել
ջրհոր
եւ
թաղել
'ի
նմին,
եւ
այլ
ումեմն
Իսկիպեայ
գալ
եւ
մեռանել
'ի
ծարաւոյ
ջրոյ։
Յիշեցաք
եւ
զՍտեփաննոսէ՝
որ
անկաւ
'ի
գարշելի
անարգութիւնսն,
եւ
զԿարպոս
եւ
զԵրովնա
զաղեքսանդրացի
եւ
զՎաղէս
պաղեստինացի
զՊտղոմէոս
'ի
Սկիտէ
յեգիպտացի։
Ի
հարցանելն
մերում
թէ
զի՞նչ
է
պատճառն
այնպէս
կեցեալ
յառաքին
ութեան
մարդիկ
'ի
վարս
յանապատի,
եւ
այնքան
ոմանց
մոլորեալ՝
վնասեալք
'ի
խելաց,
կիսոյ
ըմբռնիլ
յորովայնամոլութիւն,
եւ
այլոց
երգիծանել
պագշոտութեամբ,
զայս
մեզ
սուրբքն
պատասխանի
արարին։
Պափնոտիոս
գիտնագոյնն՝
եթէ
ամենայն
լեալք
բաժանին
յերկուս,
'ի
հաճոյութիւն
աստուծոյ
եւ
'ի
ներել
նորուն.
որ
ինչ
միանգամ
լինի
ըստ
առաքին
ութեան
'ի
փառս
այ,
այնոքիկ
լինի
հաճոյութեամբ
այ.
իսկ
որք
միանգամ
դարձեալ
վնասակարք
եւ
վտանգաւորք
եւ
ամբոխականք
եւ
արտաքս
անկողք,
այնոքիկ
լինին
ըստ
ներելոյն
յանբանութէ
կամ
յանհաւատութէ
թուլացելոցն.
վասն
զի
անհնարին
է
որ
ուղիղն
խորհին
եւ
բարեպաշտութեամբ
կեան՝
թողնիլ
եւ
անկանիլ
ընդ
յանցանօք
ամօթոյ
կամ
ընդ
խաբէութեամբ
դիւաց։
Արդ
որք
միանգամ
ապականեալք
են
խորհրդովք,
կամ
ախտիւք
մարդահաճոյութեամբ,
կամ
ամբարտաւանութեամբ
մտաց,
կամ
'ի
նենգել
յառաքինութիւնն,
այնպիսիքն
ընդ
սխալանօք
անկան.
աստուած
ըստ
նոցա
թիւր
դիտաւորութեանն
թողու
զնոսա,
զի
յաղագս
թողլոյն
սգասցեն,
եւ
փոփոխմամբ
դարձեալ
ուղղեսցին,
կամ
զառաջնորդութիւնն
եւ
կամ
զգործն.
վասն
զի
երբեմն
յառաջադր
ութիւն
կամացն
մեղանչէ,
եւ
երբեմն
գործ։
Եւ
յորժամ
ապականութեամբ
է,
ըստ
որում
պարտ
իցէ,
օրինակի
ոչ
ինչ
լինիցի.
որպէս
հանդիպի
բազում
անգամ
եւ
պագշոտին
ապականեալ
մտօք
առնել
զողորմութիւնն
'ի
մանկամարդսն
յաղագս
գարշելի
կատարածին,
եւ
զգործն
դիւրաբար
իբրեւ
որբոյ
եւ
կամ
միայնացելոյ
եւ
կամ
կրօնաւորի
տալ
զօգնականութիւնն։
Դիպի
եւ
ուղիղ
խորհրդով
առնել
զողորմութիւնն
յախտաժէտս
կամ
'ի
ծերս
կամ
յանկեալս
'ի
ճոխութենէ,
այլ
խնայելով
եւ
տրտմելով.
եւ
է
խորհուրդն
ուղիղ,
բայց
գործն՝
անարժան.
վասն
զի
պարտ
եւ
արժան
է
որ
ողորմին՝
զուարթութեամբ
ողորմել
եւ
անխնայաբար։
Ասէին
սուրբքն
եւ
զայս՝
եթէ
յառաջադիմութիւնք
են
'ի
բազում
յոգիս,
յոմանս
քաջուշութիւն
մտաց,
եւ
'ի
կէսս
պատեհ
ութիւն
կրօնաւորութեան։
Այլ
յորժամ
ոչ
լինիցի
յաղագս
նորին
ինքեան
բանին
ոչ
ըստ
աստուծոյ
դիտաւորութեանն
եւ
ոչ
յառաջադիմ
ութեան
գործն
եւ
ոչ
քաջութեան,
եւ
ոչ
որք
զքաջափառ
ութեան
բանիցն
ստանան՝
'ի
վերայ
գրեն
զշնորհսն
տուողին
բարեացն
աստուծոյ,
այլ
իւրեանց
յօժարութեանն
եւ
բաւականութեան,
այնպիսիքն
թողեալք
'ի
նախախնամութենէն՝
անկանին
յամօթայի
գործս
կամ
'ի
գարշելի
ախտս
եւ
'ի
վատթարութիւնս.
եւ
թողեալք
յաղագս
եղելոյ
'ի
նոսա
նուաստութեանն
եւ
անկարգութեան,
հանդարտագոյն
իմն
առ
սակաւ
սակաւ
'ի
կարծեցեալ
յառաքինութեան
նոցա
ընտանեայ
հպարտութիւնն՝
յինքեանս
վստահանալով,
այլ
ոչ
յաստուած՝
որ
շնորհէն
զամենայն
որ
խոստովանին
զշնորհսն։
Վասն
զի
ամբարտաւանեայն
գտանելով
զամբարտաւանութիւնն
ամբարհաւաճէ,
եւ
ոչ
եւս
վերագրէ
զպարգեւս՝
քաջուշութեանն
աստուծոյ
եւ
ոչ
զմատակարար
ութիւն
գիտութեանն,
աստուծոյ
իւրում
կրօնաւորութեանն
եւ
կամ
բաւականութեանն։
Ի
բաց
կացուցանէ
աստուած
զհրեշտակ
նախախնամութեն,
որ
է
'ի
վերայ
շնորհին
այնորիկ
կարգեալ.
որոյ
'ի
բաց
կացելոյ
բռնադատեալ
լինի
'ի
հակառակամարտէն
ամբարտաւանեալն
քաջուշութեամբն,
անկանի
ընդ
պագշոտութեամբ.
զի
կամ
շնաբարոյ
կամ
անասնական
անարգելութեամբն
վարեսցի
զդիւական
բնութիւնն,
որպէս
զվկայի
ողջախոհութեանն
'ի
բաց
բարձելոյ՝
անարժան
հաւատոյ
լինի
ասացեալ
'ի
նոցանէ։
Փախչին
երկիւղածք
յայնպիսի
բերանոյ
վարդապետութէ
որպէս
յաղբերէ
որ
զտզրուկսն
ունի,
մինչ
զի
եւի
կատարել
գրեցելոյն.
մեղաւորին
ասէ
աստուած՝
դու
ընդէ՞ր
պատմես
զարդար
ութիւն
իմ
կամ
առնուս
զուխտ
իմ
'ի
բերան
քո։
Քանզի
նմանեցան
ճշմարտապէս
ախտաւորացն
ոգիքն
զանազան
տղմական
աղբերաց՝
որ
արծաթասէրք
են
եւ
աւելաստացուք,
աղբերաց
որ
գորտս
ունին։
Իսկ
յաչաղկոտացն
եւ
ամբարտաւանիցն,
որք
զանպատեհութիւն
գիտ
ութեան
ունիցին,
նմանք
են
աղբերաց
որք
օձս
բուծանեն,
յորս
միշտ
լճանայ
բանն
օրինակին
իմն
իբրեւ
զջուր
նեխեալ
'ի
լճի
որ
ոչ
է
ումեք
անտի
հեշտութեամբ
ըմպել
վասն
դառնութեան
բարուցն
եւ
յաղագս
հոտոյն
յանմաքուր
գործոյն։
Ուստի
Դաւիթ
աղաչէր
երիս
հայեցելով
շնորհս
յաստուծոյ.
ուսանել
զքաղցրութիւն
եւ
զխրատ
եւ
զգիտութիւն.
վասն
զի
առանց
քաղցրութեան՝
գիտ
ութիւն
խոտսն
է։
Ապա
թէ
ուղղեսցի
այնպիսին՝
զպատճառս
թողլոյն
'ի
բաց
դնելով,
այս
է
զհպարտութիւն,
ծանիցէ
զիւր
զչափսն
ոչ
յուրոք
վերայ
ամբարտաւանելով ,
այլ
զայ
գոհանայցէ,
գայ
դարձեալ
'ի
նա
վկայ
ութեան
գիտութիւն.
վասն
զի
բանք
հոգեւորք
վարս
պարկեշտս
եւ
հոգեւորս
ոչ
ունելով
ձիաւարեալք՝
հասկք
են
խորշակահարք.
զձեւ
հասկիցն
ունին,
եւ
'ի
կերակրողութէ
զօր
ութեանն
պակսեալք
են։
Արդ
ամենայն
անկումն
եթէ
'ի
լեզուոյ
եթէ
'ի
տեսութէ
կամ
'ի
լսելեաց
կամ
'ի
հոտոտելեաց
կամ
'ի
գործոց
եւ
եթէ
'ի
բաւանդակ
մարմնոյն՝
ըստ
համեմատ
ութեան
ամբարտաւանութեանն
եւ
կամ
կարծեաց
'ի
թողլոյն
աստուծոյ
լինի՝
խնայելով
'ի
թողեալսն։
Քանզի
եթէ
հանդերձ
անարգութեամբ
քաջուշ
ութեանն
նոցա
վկայէր
մատակարարութեամբն
տէրն
բանից
նոցա,
եւ
դեւս
արդեօք
առնէր
զնոսա
ամբարձեալս
ամբարհաւաճութեամբ
հանդերձ
անմաքրութեամբ
։
Եւ
զայսոսիկ
ասէին
մեզ
սուրբ
հարքն
այնոքիկ
եւ
առաքինիք
արանցն.
յորժամ
տեսանիցէք
զոք
վարուք
չար
եւ
բանիւք
հաւանական,
յիշեսջիք
զդեւսն
որ
յաւետարանին
ընդ
տեառն
խօսէր,
եւ
զասացեալսն
'ի
գրոց
վկայութեամբ։
Եւ
օձն
էր
իմաստնագոյն
քան
զամենայն
գազանս
որ
'ի
վերայ
երկրի,
որոյ
իմաստ
ութիւն
նորին
առաւել
'ի
վնաս
նորին
լինին՝
այլոյ
առաքինութեանց
այնպիսին
ոչ
ընթանալով,
վասն
զի
պարտ
է
եւ
արժան
հաւատալ
նմին
եւ
բարւոյ
խորհել
զոր
ինչ
տայ
աստուած,
եւ
խօսել
զոր
խորհին,
եւ
առնել
զոր
խօսին.
զի
եթէ
ոչ
ճշմարտութիւնն
ընդ
բանսն
եւ
առաքինութիւնն
ընդ
վարսն
ընթանայցէ,
եւ
քաղցր
օրինակացն
քաջատոհմ
ութիւն
հաց
է
առանց
աղի
ըստ
երանելւոյն
Յոբայ.
այնպիսին
ուտի
եւ
ոչ
երբէք,
որ
թէպէտ
եւ
ուտիցի,
'ի
բազում
չար
ախտս
արկանէ
զկերողն.
քանզի
ասէ՝
եթէ
ուտիցի
հաց
առանց
աղի,
եւ
կամ
իցէ՞
ճաշակումն
'ի
բանս
սնոտի։
Այս
է
օգտակարութիւնն՝
ոչ
լցեալք
վկայութեամբ
բարեաց
գործոց։
Եւ
թողլոյն
զանազան
եի
պատճառք.
զի
ոմն
լինի
յաղագս
ծածկելոյ
առաքին
ութեան
զի
երեւեսցի,
որպէս
'ի
մեծ
համբեր
ութեան
նահատակին
Յոբայ։
Աստուծոյ
խօսեցեալ
եւ
ասացեալ
նմա
այսպէս,
մի
'ի
բաց
առներ
զիմ
զիրաւունս
եւ
մի
կարծեր
այլ
ազգ
ընդ
քեզ
խօսել,
այլ
զի
երեւեսցիս
արդար.
վասն
զի
ինձ
ծանօթագոյն
էիր
'ի
սկզբան
տեսողիս
զծածուկսն,
եւ
որ
հայիմս
յանդունդս
խորոց
մարդկայնոց,
բայց
զի
անգիտացեալ
էր
քո
ուղղութիւնն
'ի
մարդկանէ,
որք
կարծեն
չար
պարապմամբ
յաղագս
փարթամ
ութեանն
պաշտել
զիս,
'ի
վերայ
ածելով
զայդ՝
զխռովութիւնս՝
'ի
բաց
հնձեցից
զճոխութիւնդ։
Է
եւ
այլ
ազգ
թողեալ
լինել
յաղագս
խոտորման
ամբարտաւանութեան
եւ
փախչելոյ
'ի
կարծեաց
ամբարհաւաճութեանն,
որպէս
զերանելւոյ
առաքելոյն
է
տեսանել
Պաւղոսի.
վասն
զի
թողեալ
եղեւ
նա
'ի
խռովութիւնս
անկանել
եւ
'ի
չարչարանս
եւ
յազգի
ազգի
նեղութիւնս.
յաղագս
որոյ
եւ
ասէր.
տուաւ
ինձ
խալթ
մարմնոյ
հրեշտակ
սատան.
նա
տանջեսցէ
զիս,
զի
մի
ամբարտաւանեցայց։
Զի
մի
երբէք
այնքանեօք
սքանչելեօք
հանգիստ
եւ
բարեմտութիւն
եւ
պատիւ
նմա
լեալ,
'ի
սատանայական
ամբարտաւանութիւնս
արկանիցէ
զթուլացեալսն
ընդարձակութեամբն։
Թողաւ
եւ
անդամալոյծն
յաղագս
մեղաց,
որպէս
եւ
ասէր
Յիսուս.
ահա
ողջացար,
մի
եւս
մեղանչէր,
զի
մի
չար
եւս
լինիցի
քեզ։
Թողաւ
եւ
Յուդաս
պատուելով
զարծաթն
քան
զկենաց
բանն,
յաղագս
որոյ
խեղդեցաւ։
Թողաւ
եւ
Եսաւ,
որոյ
աղագաւ
ընդ
պագշոտութեամբ
անկաւ,
նախապատիւ
առնելով
զաղբորովայնի
քան
զհայրենի
օրհնութիւնսն։
Արդ
զայսոսիկ
զամենեսեան
զգացեալ
'ի
հոգւոյն
սրբոյ
երանելւոյն
Պաւղոսի
առաքելոյ՝
ասէր
յաղագս
այսպիսի
օրինակի
թողացելոցն.
եւ
որպէս
ոչ
ընտրեցին
զաստուած
ունել
'ի
գիտութեան,
մատնեաց
զնոսա
աստուած
յանփորձ
միտս՝
առնել
զոչ
արժանաւորսն։
Եւ
յաղագս
այլոց
որ
եւ
կարծէին
զգիտութիւնն
աստուծոյ
ունել
հանդերձ
ապականեալ
վարուք
եւ
սնոտի
ամբարտաւանութեամբ՝
ասէ .
վասն
զի
ծանեան
զաստուած
եւ
ոչ
իբրեւ
զաստուած
փառաւորեցին
կամ
գոհացան,
այլ
ընդունայնացան
'ի
խորհուրդս
իւրեանց
եւ
խաւարեցան
անհանճար
սիրտք
նոցա,
ասելով՝
իմաստունք
գոլով
յիմարեցան.
որք
կարծեաց
եւ
ամբարատաւան
ութեան
դիւրաւն
երգիծան.
յաղագս
որոյ
մատնեաց
զնոսա
աստուած
յախտս
անարգութեան
պատուել
զմարմինս
իւրեանց։
Որպէս
զի
աստուստ
ճանաչել
մեզ
պարտ
է
եթէ
անհնարին
է
անկանել
ումեք
ընդ
պագշոտութեամբ,
ոչ
լքեալ
յաստուծոյ
նախախնամութեանն.
'ի
պղերգութենէ
եւ
'ի
ծուլութենէ
իւրեանց
թողացելոցն
այնոքիկ
հանդիպեալք
նոցա։
Եւ
այս
սահման
Պափնոտեայց
առաքինւոյ
գիտնաւորի
եւ
ընտրեցելոց
միայնակեցայ՝
մերձ
լեալք
ընդ
նմա
եւ
ընդհարցաքննեալք
սուրբք
եւ
երանելի
հարքն
յաղագս
առաջնորդ
ութեանն
անկանելոյ
Քրիստոնիոս
եւ
Յակոբոս՝
որք
առաքինի
վարուք
են
պայծառացեալք։
