Վարք սրբոց հարանց…, հատոր Բ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ԾԵՐ ոմն նստէր 'ի գեհի երանելւոյն Անտոնի յայն կոյս քան որ կոչի կղզի, եւ գնացեալ վասն պիտոյից յԵգիպտոս, առեալ ընդ իւր եւ զաշակերտն իւր եւ իջեալ 'ի քաղաք մի որ կոչի Կիւնոյ եւ դադարեցին անդ շաբաթ մի։ Եւ տեսանէին 'ի նոյն աւուրս յայգուէ կանայս որ ելանէին 'ի գերեզմանս եւ լային իւրաքանչիւր զմեռեալս իւրեանս մինչեւ յերրորդ ժամն։ Ասէ ծերն ցաշակերտն իւր. տեսանես եղբայր որքան առաւօտեն սոքա. հաւատա ինձ՝ որ եթէ մեք ոչ արասցուք այնպէս. 'ի կորուստ երթիցուք։ Եւ դարձան 'ի խուցս իւրեանց. շինեցին եւ նոքա 'ի նոյն գերեզմանս իւրեանց հեռի 'ի միմեանց. եւ զօրհանապազ նստեալ յայգուէ լային իւրաքանչիւր որպէս զմեռեալ։ Եւ եթէ երբէք սակաւ ինչ 'ի քուն մտանէր աշակերտն ընդ առաւօտն, ասէր ծերն. արի, եղբայր, զի նոքա արդ ժամ ունին 'ի գերեզմանս եւ 'ի կոծս իւրեանց։
       Եւ 'ի միում աւուր ասէ եղբայրն ցծերն, աբբայ սիրտ իմ խիստ է եւ ոչ կարեմ լալ։ Պատասխանի ետ ծերն եւ ասէ. ջանացիր, եղբայր, սակաւ ժամանակ եւ աշխատես, եւ տեսանելով աստուծոյ տայ զվաստակս իւր 'ի քեզ եւ ոչ եւս վաստակիս. քանզի ասեմ քեզ. որդեակ, որպէս սիրտ խոցեալ 'ի տենէ ոչ եւս ունի բժշկութիւն նոյնպէս թէ աստուած խթէ զնա 'ի սուգ, ոչ երթիցէ 'ի նմանէ սուգն, այլ կայ եւ մնայ մինչեւ 'ի մահ. եւ եթէ ուտէ եւ եթէ ըմպէ եւ եթէ 'ի քուն մտանէ, անձին իւրոյ սուգ է։ Եւ 'ի միում աւուր տեսեալ զեղբայրն ծանրացեալ 'ի կերակրոց, քանզի եկեալ էին առ նոսա ոմանց՝ ասէ ցնա առանձինն. եղբայր, ո՞չ գիտես եթէ սուգ որպէս ճրագ է լուցեալ, եւ եթէ ոչ զգուշաբար ծածկես զնա՝ շիջանի. քանզի բազում կերակուր շիջուցանէ զնա եւ բազում քուն խափանէ զնա եւ բազմախօս ութիւն կորուսանէ զնա, եւ միանգամայն որ ինչ հանգիստ է մարմնոյ՝ խափանէ զնա. իսկ պարտ է որ սիրէն զՔրիստոս. յամենայն ընչնց իւրոց առնել բաժինս։ Ասաց եղբայրն. զիա՞րդ է բանդ, հայր։ Ասէ ծերն . յորժամ գտանես հաց մաքուր, թող զայն հիւանչին եւ դու կեր զյոռին վասն Քրիստոսի. եւ եթէ անկանիցի քեզ գինի անոյշ, խառնեա սակաւիկ մի քացախ. եւ եթէ ուտես միրգ, մի՛ յագենար, այլ թող սակաւիկ մի ասելով՝ ահաւասիկ մասն Քրիստոսի. եւ եթէ գտանիցես բարձ փափուկ, թող զայն եւ դիր քար եւ ասա՝ վասն Քրիստոսի. եւ եթէ յանկողնի քում ցրտանայցես, համբերեա ասելով՝ եթէ այլք համբուն ոչ ննջեն. եւ եթէ արհամարհիցիս, լռեա ասելով՝ վասն Քրիստոսի, զի եւ նա վասն իմ արհամարհեցաւ. եւ եթէ առնես ջերմ, անհամոքսեա սակաւ մի ասելով՝ եթէ այլք արժանիք եւ հաց ոչ ուտեն, իսկ ես անարժանս եւ խորտիկս ուտեմ, որ պարտ էր ինձ ուտել մոխիր եւ մղեղ։ Եւ միանգամայն յամենայն իրս քո խառնեա սակաւ մի նեղ ութիւն հանապազ, եւ յուտել եւ յըմպել եւ 'ի ննջել եւ 'ի գործել. անձկութեամբ եւ խոնարհութեամբ կաց հանապազ, զմտաւ ածելով եթէ զիա՛րդ կեցին սուրբքն, եւ որպէս զի եկեսցէ ժամն եւ գտցէ զմեզ 'ի նեղութեան, եւ գտանեմք անդ զհանգիստն։
       Մի՛ ունիցիս 'ի խցի քում զգեստ կամ հանդերձ կախեալ դատարկ, զի մահ է քեզ, եթէ այլ արդարք ցրտանան եւ դու որ մեղաւորդ ես՝ աւելի ունիս։ Մի՛ ստանար անօթ ինչ աւելի եւ դատարկ մինչեւ ցքերիչ մի, ապա թէ ոչ՝ բան տացես աստուծոյ վասն նորա։ Մի՛ ստանար ոսկի 'ի կեանս քո, ապա թէ ոչ՝ աստուած ոչ հոգասցէ վասն քո. իսկ եթէ անկանիցի քեզ ոսկի, 'ի նոյն գնեա կերակուր կամ հանդերձ. ապա թէ ոչ է քեզ պիտոյ, մի՛ ստանար 'ի կենդանութեան քում։
       Եթէ ասիցէ ցքեզ խորհուրդք քո՝ 'ի տօնի անդ առնել պէսպէս կերակուրս, մի լսեր նմա, ապա թէ ոչ՝ հրէաբար տօնես, քանզի նոքա պատրաստեն զայնոսիկ. իսկ միայնակեցի կերակուր սուգ եւ արտասուս է։ Եթէ լսիցես զումեքէ եթէ ատէ զքեզ կամ բամբասէ, առաքեա եւ տուր նմա օրհն ութիւն ըստ զօր ութեան քում, կամ սակաւ մի հաց կամ փոքր մի մախաղ, որպէս զի ունիցիս համարձակ ութիւն ասել 'ի ժամ դատաստանին՝ թող մեզ զպարտս մեր, որպէս եւ մեք թողաք մերոց պարտապանացն։
       Եթէ ունիցիս խուց որ միայն ծածկէ զքեզ, մի՛ շիներ այլ համբուն, որպէս զի անդ ստանայցես ընդարձակութիւն եւ լայնութիւն։ Եթէ ելանիցես 'ի խցէ քումմէ եւ երթայցես առ ոք, մի՛ թողասցի սուգ քո. դարձեալ 'ի նոյն վաղվաղակի բուռն հար, դարձեալ հաստատեա յառաջին քո կարգն։ Եթէ եկեսցեն եղբարքն առ քեզ, յորժամ տեսանիցես զնոսա բացագոյն՝ կաց յաղօթս եւ ասա. տէր Յիսուս Քրիստոս, փրկեա զմեզ 'ի չարախօսութենէ. եւ խաղաղութեամբ յուղարկեա զեղբարսն։ Եթէ սուգ կամիցիս ստանալ, ջանացիր որ եթէ անօթ քո տրուպ լինիցի որպէս այնոցիկ որ մուրացիկ նստիցին։ Եթէ ստանայցես քեզ գիրս, մի՛ պաճուճեր զշարագոյր նորա։
       Մի՛ ստանար արկանելի մեծագնի յորում երկրպագիս։ Անօթ ոսկեղէն կամ արծաթեղէն եւ շօշափեսցեն ձեռք քո 'ի խցի քում մինչեւ ցփոքր ինչ. հանդերձ նոր մի՛ արկաներ զմարմնով քո մինչեւ ցկնգուղ նոր։ Մի՛ ստանար ենքեր եւ մի՛ կախեր զգօտւով քո, քանզի այս ամենայն խափանեն զզղջումն եւ զսուգ 'ի քէն։ Յորժամ նստիս՝ մի դներ հանդերձ ներքոյ քո, այլ խոտ եւ սեբին, որպէս աբբայ Արսէնիոս։ Եւ միանգամայն անկողին քո եւ անօթ քո եւ հողաթափս այնպէս եղիցին, որպէս թէ գայցէ ոք կողոպտել զքեզ՝ որ հաճեսցի առնուլ ինչ 'ի խցէն քումմէ։ Եթէ տեսանիցես անօթ կամ գործի որ ինչ եւ իցէ առ եղբօր, մի՛ ցանկար, ապա թէ ոչ՝ 'ի մեծ չարիս անկանիս. քանզի որ ցանկանայցէ վատթար եւ փոքու ինչ, տեսանելով ցանկասցի եւ մեծի։ Եթէ ունիցիս անօթ ինչ կամ սուր կամ տապար կամ զինչ եւ իցէ, եւ գիտիցես եթէ սիրտ քո սիրէ զնա, 'ի բաց ընկեա 'ի քէն, որպէս զի ուսուսցես զսիրտ քո մի՛ ինչ համբուն սիրել, բայց միայն զաստուած։
       Եթէ դանդաղիս 'ի գիշերի յառնել 'ի կանոն քո, մի՛ տար մարմնոյ քո զկերակուր, քանզի ասէ գիր. դատարկն մի՛ կերիցէ։ Ասեմ քեզ. որպէս որ յաշխարհի գողանայցէ եւ դատաստան մեծ ունի, նոյնպէս եւ դատաստան համարի աստուած ամենայն ումեք՝ որ ոչ յառնէ 'ի պաշտօն իւր առանց տկարութեան եւ մեծ աշխատութեան. սակայն 'ի հիւանդէն եւ 'ի ծանր աշխատեցելոյն աւուրն աւուրն եւ ժամուն ժամուն աղօթս պահանջէ աստուած, քանզի այնու հնար է մատչել առ աստուած։
       Եթէ չարախօսեսցես զեղբօրէ քումմէ եւ խթէ զքեզ խղճմտութիւն քո, երթ արկ նմա ծունր եւ ասա. թող ութիւն արա ինձ, զի չարախօսեցի զքէն։ Զգուշացիր մի՛ եւս կատակիր, քանզի մահ է չարախօս ութիւն հոգւոց։ Եթէ բերիցէ քեզ եղբայր սէր ինչ եւ գիտիցես թէ աղքատ է, տուր նմա առաւել քան զոր եբերն, ապա թէ ոչ ունիս, արկ նմա ծունր եւ ասա. թող ութիւն արա վասն աստուծոյ զի աղքատ եմ, բայց աստուած տացէ քեզ զվարձսն։ Եթէ լուիցես զմեծամեծս վասն սուրբ հարցն, ձեռնարկեա եւ դու կարդալով զանուն Յիսուսի Քրիստոսի, որպէս զի զօրացուսցէ զքեզ։ Եթէ լինիս բաւական եւ համբերես գործոյն յոր ձեռն արկանելոցն, աստուծոյ լեր շնորհակալ. իսկ եթէ ոչ կարասցես, մեղադրեա տկար ութեան անձին քում եւ ծանիր զտկար ութիւն անձին քո եւ խնորհեցո զմիտս քո մինչեւ ցօր մահուան քո որպէս անբաւական եւ տրուպ եւ անհամբեր, հանապազ յանդիմանելով զանձնդ որպէս սկսեալ եւ ոչ կատարեալ։
       Եթէ գործեալ ես մեղս մարմնաւորս, մի՛ խորհիր թէ որպիսի ինչ տարազաւ գործեցի, եթէ ոչ՝ շաղախի անձն քո. այլ աղօթեա ասելով՝ տէր, դու գիտես զնոսա, որպէս կամիս ջնջեա զնոսա, քանզի ես ոչ իշխեմ ածել զնոսա զմտաւ։ Եթէ յանապատի բնակես եւ տեսանես եթէ պատրաստ է քեզ աստուած, մի՛ հպարտասցի սիրտ քո, եթէ ոչ՝ վերանայ 'ի քէն օգնուին այ. այլ մանաւանդ ասա՝ եթէ վասն տկարութեան եւ լքման առնէ աստուած զողորմուիս, որպէս զի համբերեցից եւ մի՛ ձանձրացայց։
       Եթէ պոռնկ ութիւն մարտնչի ընդ մարմնոյ քո, քննեա եւ տես եթէ ուստի՞ շարժեցաւ 'ի քեզ մարտն, 'ի կերակրո՞ց եթէ 'ի քնոյ եթէ 'ի հպարտութէ, եթէ ունիցիս զանձնդ եթէ լաւ եմ ես քան զբազումս, կամ թէ զոմանս մեղուցեալս դատապարտեցեր. քանզի առանց այս երից իրաց ոչ մարտնչի մարդ 'ի պոռնկութի։ Եթէ ժուժեսցէ մարդ որովայնի եւ ոչ 'ի դատապարտել զոք եւ չխորհել եթէ բարիոք վարի կամ եթէ հաճոյ են աստուծոյ գործք նորա*։
       Եթէ տացես ումեք սէր եւ յետոյ խռովեսցին միտք քո եթէ կարի շատ ետուր, մի՛ դներ միտ այնմ խորհրդոց, քանզի 'ի սատանայէ է. սակայն որքան կարես՝ աղքատութեամբ եւ անձկութեամբ կաց, որպէս զի դու պիտոյանաս առնուլ սէր. քանզի որ տայն՝ խնդայ սիրտ նորա որպէս կարծեալ եթէ բարւոք գործ առնէ. իսկ որ ոչ ինչ ունի, այլ աղքատութեամբ կայ, 'ի մեծ խոնարհ ութիւն գայ՝ զմտաւ ածեալ եթէ ոչ ինչ բարի առնեմ եւ տամ ոչ ինչ ումեք, այլ եւ մոյր եւս խնդրեմ։ Այսպէս կեցին սուրբ հարքն մեր, այսպէս եգիտ զաստուած աբբայ Արսէնիոս։
       Յամենայն 'ի գործս քո յամենայն ժամ զայս ասասջիր, այժմ եթէ այց արասցէ ինձ աստուած՝ զի՞նչ լինիցիմ արդեօք. եւ տես զի՞նչ պատասխանի տացէ քեզ խորհուրդդ. ապա դատապարտեա զքեզ 'ի նոյն եւ ընկեա զգործ քո զոր ունիս, եւ առեալ ունիցիս խիզախութիւն եթէ հասանիցես յայն, քանզի որպէս մշակն պատրաստ լինի յամենայն ժամ երթեալ զճանապարհս իւր։ Եթէ 'ի ձեռագործ նստիս, եթէ զհաց քո ուտես, եթէ 'ի ճանապարհի գնայցես, զայս հանապազ ասասցես . եթէ այժմ այց արասցէ ինձ աստուած՝ զի՞նչ լինիցիմ արդեօք. եւ տես զի՞նչ պատասխանի տացէ քեզ խղճմտութիւնդ, եւ ճեպեա առնել որ ինչ ասիցէ քեզ։ Եթէ կամիցիս գիտել՝ եթէ առնիցէ ընդ քեզ ողորմութիւն աստուած, առնելով զաղօթս քո հարց զմիտս քո, եւ մի՛ դադարեր զայս առնել՝ մինչեւ հաւանեսցի սիրտ քո եւ ասիցէ քեզ՝ եթէ հաւատամ 'ի գթութիւնն աստուծոյ որ եթէ առնէ ընդ իս ողորմութիւն։ Եւ զգուշացիր սրտի քում մի՛ յերկուանալով ասիցէ զբանն. եւ եթէ յերկբայս իցէ մինչեւ ցմազ մի, հեռի է նա յողորմութենէն աստուծոյ։
       Եթէ բուռն հարկանիցես 'ի ճգնութիւն եւ դարձեալ թուլանայցես, դարձեալ ձեռնարկեա եւ մի՛ կար 'ի բաց, այլ մինչեւ ցմահ զայս գործեա. քանզի ուր հասանիցէ՝ անդ եւ երթիցէ, եթէ պղերգութեան եւ եթէ ժուժկալութեան։ Ըստ ամենայն ամաց եւ տարւոյ եւ շաբաթու քննեա առանձինն եթէ յինչ յառաջեցեր, 'ի հսկումն, յաղօթս, 'ի պահս, 'ի լռութեան, առաւել քան զամենայն 'ի խոնարհութիւն. քանզի է ճշմարիտ զարգացումն հոգւոյ, որպէս զի օր ըստ օրէ խոնարհագոյն ունիցիս զանձնդ ասելով՝ եթէ ամենայն մարդ լաւագոյն է քան զիս. քանզի առանց այսմ խորհրդոյ թէ եւ նշանս առնիցէ մարդ եւ մեռեալս յարուցանէ, հեռի է նա յաստուծոյ։
       Եթէ երթիցես առ ծեր ոք եւ 'ի ժամ աղօթիցն հրամայիցէ քեզ նստել, ասա ցնա. հայր, ասա մեզ բան կենդան ութեան եթէ զիա՛րդ գտցուք զաստուած, եւ արա ինձ աղօթս զի բազում մեղս ունիմ. եւ մինչեւ ցայս բան մի՛ խօսիր։ Եթէ ասիցէ քեզ եղբայր զխորհուրդս իւր եւ այլ ոք երդմնեցուցանէ զքեզ ասելով զիրսն, մի՛ յայտներ նմա զխորհուրդ եղբօրն. մի՛ երկնչիր յայնմանէ որ երդմնեցոյց զքեզ, քանզի նա ունի զպատուհաս երդմանն։ Եթէ ոչ ունիս զղջումն, գիտեա եթէ սնափառութիւն եւ որկրամոլութիւն ունիս. քանզի սոքա ոչ տան թոյլ անձին գալ 'ի զղջումն։
       Եթէ պակասեսցեն պէտք մարմնոյ, մի՛ ասեր ցմարդ տալ քեզ, այլ մանաւանդ ընկեա 'ի յաստուած զհոգս քո. իսկ որ թողու զաստուած եւ 'ի մարդկանէ խնդրէ, ոչ հաւատայ եթէ կարող է աստուած հոգալ զնա։ Եթէ իւրովի տայ քեզ մարդ սէր եւ պէտք է քեզ՝ առ, քանզի աստուած առաքեաց զնա. ապա թէ ոչ է քեզ պէտս՝ մի՛ առնուր, քանզի սատանայ փորձեաց զքեզ զի առցես՝ որ ոչ է քեզ պէտք։
       Եթէ գովէ մարդ յերեսս քո, 'ի միտ առ 'ի նոյն զմեղս քո, եւ աղաչեա զնա ասելով. վասն աստուծոյ, եղբայր, մի՛ գովեր զիս, քանզի թշուառական եմ եւ ոչ կարեմ տանել։ Ապա եթէ մեծ մարդ իցէ, աղաչեա զաստուած ասելով. տէր, ծածկեա զիս եւ փրկեա զիս 'ի գովեստից մարդկան եւ 'ի պարսաւանաց նոցա։
       Սովորեցո՝ զաչս քո մի՛ հայել 'ի մարմին օտար, եթէ հնար է՝ եւ ոչ յանձն իսկ։
       Եթէ շնորհէ քեզ աստուած սուգ, մի՛ կարծեր եթէ մեծ ինչ առնես զի սգաս, քանզի երանի որոց ոչ են պէտք սգոյ. սակայն եթէ տեսանիցէ աստուած մարդ որ եթէ պարծի սիրտ նորա 'ի վերայ արտասուաց, 'ի բաց բառնայ զնա 'ի նմանէ, եւ մնայ սիրտ նորա իբրեւ զքար խիստ եւ կորնչի։
       Եթէ մարտնչի ընդ քեզ անձն քո վասն բազում կերակրոց, նեղեա զնա եւ 'ի նոյն իսկ 'ի հացն, որպէս զի աղաչեսցէ գոնեայ եւ հացիւ յագենալ։
       Եթէ հարցանիցես 'ի հարանց եւ լուծցես 'ի գրոց զբանն այ , փութացիր առնել որ ինչ լսելն. իսկ եթէ առ ժամանակ ինչ հեղգանայցես եւ ոչ գործես, մի՛ վասն այնորիկ դադարեր 'ի հարցանելոյն. քանզի որ հարցանէ եւ լսէ եւ ստունգանէ, դատապարտէ զանձն իւր եւ խոնարհի, եւ գտանէ յայնմանէ փոքր ինչ ողորմութիւն, իսկ որ ոչն հարցանէ եւ ոչ լսէ եւ ոչ ստուգանէ եւ ոչ խոնարհի, եւ ոչ գտանէ ողորմութիւն։ Զի որպէս հիւանդ որ ցաւ գոյ 'ի ստամոքսին, բազում կերակրոց մատուցեալ ոչ ինչ են նմա հաճոյ , իսկ յետոյ գտանիցէ մի խորտիկ եւ խնդութեամբ ընդունի զայն եւ կերեալ զնա առողջանայ, նոյնպէս եւ անձն հեղգ թէ եւ բազում անգամ ստուգանէ, այլ արդեօք ժամանակաւ պատկառէ, եւ թերեւս գտեալ մի ինչ յորոց լսէն եւ հաճոյ թուի նմա եւ առնէ զայն, եւ ապրի նովաւ։
       Եթէ անկանիս 'ի պոռնկութիւն, եւ մերձ է տեղին մարտն յոր անկարն, 'ի բաց գնա 'ի տեղւոյն, ապա թէ ոչ՝ ոչ կարես ապաշխարել։ Եթէ տեսանիցես զեղբայր քո աչօք քո եթէ անկանի կամ յանցանէ, 'ի նոյն ասա. նզովեալ սատանայ, զի դու ես պատճառք եղբօրն, եթէ ոչ՝ եղբայրն ոչ ունէր գործել ինչ։ Եւ տես զգոյշ լեր սրտիւ առ 'ի չդատելոյ զեղբայրն, եթէ ոչ՝ 'ի բաց կայ 'ի նոյն սուրբ հոգին 'ի քէն։
       Եթէ չարախօս լինի եղբայր զեղբօրէ առաջի քո, տես մի՛ ամաչեր 'ի նմանէ եւ ասեր՝ թէ այդպէս է, այլ կամ լռեա եւ կամ ասա ցնա. եղբայր, ես միանգամ դատապարտեալ եմ, եւ փրկեա զանձնդ եւ զնա։
       Եթէ հիւանդանայցես եւ խնդրեսցես ինչ յումեքէ 'ի պէտս քո եւ ոչ տացէ քեզ, մի՛ խռովիր 'ի վերայ նորա, այլ մնաւանդ ասա. եթէ արժանի էի առնուլ՝ հաւանեցուցանէր աստուած զեղբայրն տալ ինձ։ Եւ զայս գիտեա՝ եթէ երեք կարգաւորութիւնք են յաղագս առնլոյ յումեքէ սէր. կատարեալ ճգնողքն ոչ վաղվաղակի առնուն սէր յումեքէ. իսկ մէջք ոչ ասեն տալ ինչ իւրեանց ումեք. ապա եթէ իւրովի ոք տայ, առնուն որպէս յաստուծոյ առաքեալ. ապա եթէ տկար իցեմք եւ ոչ կարիցեմք գործել զպէտս անձանց, խնդրեսցուք խոնարհութեամբ՝ մեղադրելով անձանց հանապազ։
       Եթէ տեսանիցես եթէ աստուած առ ժամանակ մի կամ առօրեայ ետ քեզ զղջումն, 'ի ժամանակին յայնմիկ քամահեա զձեռագործն. եթէ տեսանիցես եթէ օգուտ է քեզ, պարապեա ոգոյն, մի՛ գուցէ մերձեալ է ելք քո աստի, եւ վասն այնորիկ շնորհեաց քեզ աստուած զսուգն, որպէս զի նովաւ գտանիցես ողորմութիւն. քանզի որպէս սատանայ մերձ 'ի վախճանել մարդոյն փութայ կորուսանել զնա, նոյնպէս եւ աստուած բազում անգամ մերձ 'ի վախճանի մարդոյն 'ի ձեռն պատճառանաց իմիք ապրեցուցանէ զմարդն, զի ողորմած է։ Յարուցեալ քո 'ի քնոյ, եւ նոյն առաջին բան փառաւորեսցէ զաստուած բերան քո, եւ 'ի նոյն սկսիր յօրհնութիւնս աստուծոյ եւ 'ի սաղմոս. քանզի ուր յառաջեսցեն միտք քո յայգուէ, որպէս երկան զնոյն աղան զօրն ամենայն՝ թէպէտ ցորեան թէպէտ որոմն. վասն որոյ յառաջեա հանապազ եւ զցորեանն արկ յառաջ քան զթշնաւոյն. քո արկանել զորոմն։
       Եթէ տեսանիցես երեւոյթս կանանց յանուրջս քո, ջանացիր ոչ ածել զմտաւ զայն 'ի տուընջեան։ Բազմեալ յանկողնի քո յիշեա զգերեզման քո ասելով՝ յառնե՞մ արդեօք 'ի վաղիւ եթէ ոչ յառնեմ. եւ աղօթեա յառաջ քան զքունն, եւ կալով եւ բազմելով զգոյշ լեր անձինդ մի՛ ինչ խորհելով աղտեղիս։ Մի՛ ածեր զկին մարդ զմտաւ, թէպէտ եւ 'ի սրբոցն իցէ, այլ մանաւանդ աղօթելով ննջեա. քանզի զոր ինչ խորհի մարդ 'ի տուընջեան, զնոյն գործէ 'ի գիշերի թէպէտ բարի թէպէտ չար, եւ դեւք ընդ նմին. եւ յորժամ դիցէ մարդ զինքն յանկողնի, 'ի նոյն նստին շուրջ զնովաւ՝ արկանելով 'ի միտս մարդոյն յիշումն կանանց. եւ են սուրբ հրեշտակք պարապեալ 'ի նոյն իսկ եւ կարգեալք 'ի պահեստ միայնակեցաց։ Իսկ յորժամ առնցեն քեզ խորհուրդք քո 'ի տուէ եւ 'ի գիշերի՝ արի, եղբայր, աղօթեա առ աստուած գիտեա եթէ սուրբ հրեշտակքն որ պահեն զքեզ՝ նոքա ասեն քեզ արի աղօթեա, եւ քո յառնելով թիկնակից եւ աղօթակից քո լինին հալածելով 'ի քէն զդեւսն զմռընչեալսն 'ի վերայ քո։ Ապա եթէ ստունգանես եւ դանդաղիս եւ ոչ յառնես, ապա գնան 'ի քէն հրեշտակքն եւ անկանիս 'ի ձեռն թշնամւոյն քո։
       Եթէ՝ ոչ ունիս խոնարհութիւն, աղօթս հոգեւորականս ստացիր եւ մարմնաւորականս, զի 'ի ձեռն մարմնաւորականացն գան քեզ հոգեւորականքն. ապա թէ ոչ՝ ունայն վաստակիս։
       Եթէ գործես գործ ինչ ընդ եղբարս, մի՛ կամիր ցուցանել թէ աւելի ինչ քան զնոսա գործեցեր. ապա թէ ոչ՝ զրկեցար 'ի վարձուց անտի։
       Եթէ ունիցիս ընդ մանկան ըամ ընդ երիտասարդի եւ գայթակղին ոմանք'ի սիրոյ անտի, արգել զքեզ 'ի նմանէ. եթէ իցէ քո սիրելի իբրեւ զբիբ ական քո, հատ զնա 'ի քէն։
       Հաստատեա եւ պահեա զքեզ 'ի բանիս յայսմիկ, որ եթէ նստիցիս 'ի ձեռագործ 'ի խցի քում եւ գայցէ ժամ աղօթից քոց, մի ասէր կատարեցից զսակաւ արմաւենի տերեւս կամ զպակասեալ մաղակիս եւ ապա յառնեմ. այլ արի ժամու եւ հատո աստուծոյ զպարտ աղօթիցն եթէ ոչ՝ սովորեալ ըստ փոքու փոխու պղերգանաս 'ի պաշտամանէն քումմէ, եւ լինի ապա լերկ անձն քո։ Ամենայն գործոյ քո հոգեւորականի եւ մարմնաւորականի մենայն գործոյ քո հոգւորականի եւ մարմնաւորականի յայգուէ եղիցի սկիզբն։
       Եթէ երթիցես ուրեք, մի կամիր ցուցանել զվարս քո, կամ թէ ոչ ուտեմ աղ կամ ջերմ կամ ձուկն. բայց միայն 'ի գինի մի լուածնէր եթէ երկնչիս 'ի մարտէն. թէպէտ եւ մեղադիր լինիցին քեզ ոմանք . մի՛ լիցի քեզ ոմանք, մի՛ լիցի քեզ փոյթ։ Եթէ իցէ մարմին քո տկար, ընդ նմին արա եւ զպահս քո, գուցէ անկանիցիս 'ի փորձութիւն եւ խնդրեսցես կերակուր, եւ ծանրասցիս որոց սպասաւորեն քեզ։
       Եթէ թախանձեն զքեզ խորհուրդք աղտեղիք, մի ծածկեր զնոսա, այլ 'ի նոյն պատմեա զնոսա հօր քո հոգեւորի եւ յանդիմանեա զնոսա, քանզի որքան ծածկէ մարդ զխորհուրդ, այնքան զօրանայ եւ աղտեղանայ։ Քանզի որպէս օձ որ ելանէ յորջոյ իւրոյ՝ 'ի նոյ փախչի, նոյնպէս եւ խորհուրդք չարք կորնչին. եւ որպէս բորոտ որ ուտէ զփայտ, նոյնպէս եւ խորհուրդք չարք ապականեն զսիրտս։ Որ յայտնէ զխորհուրդս, վաղվաղակի, բժշկի. իսկ որ ծածկէ զնոսա. ամբարտաւանութիւն ունի։ Եթէ ոչ հաւատաս յոք պատմել նմա ըզխորհուրդս քո, նշանակ է այս եթէ խոնարհութիւն ոչ ունիս, քանզի խոնարհամիտն զամենեսեան սուրբ եւ լաւ տեսանէ, բայց միայն զինքն ունի մեղաւոր։ Սակայն եթէ կարդասցէ մարդ բոլորով սրտիւ զաստուած, եւ յայնժամ երթեալ հարցցէ ցմարդ յաղագս խորհրդոց իւրոց, պատասխանի տացէ մարդն, մանաւանդ թէ աստուած 'ի ձեռն մարդոյն զօգտակարսն, որ եբաց զբերան իշոյն առ Բաղղամաւ, թէպէտ անարժան եւ մեղաւոր իցէ որ հարցանէ։
       Եթէ լսես զեղբօրէ որ երթայ առ տէր, երթ եւ կայ առ նմա զօրն զայն , զի տեսանիցես եթէ զիարդ ելանիցէ հոգին 'ի մարմնոյն։ Եթէ աղօթից յանձնիցէ այսպէս ասա, եղբայր, աղօթիւք սրբոց եւ ձեր աստուած ինձ եւ ձեզ ողորմեսցի որպէս հրամայէք։
       Եթէ լսել եթէ անարգէ որ զքեզ եւ գայ առ քեզ մի՛ ցուցաներ եթէ լուեալ ինչ իցեմ, այլ խնդա ընդ նմա եւ զուարթացս զերեսս քո, զի ունիցիս համարձակ ութեան յաղօթս քո։
       Եթէ դէպ լինիցի եւ ծանրայցես 'ի կերակրոց մատո զանձնդ 'ի վաստակս եւ 'ի ջանս մարմնոյ, որպէս զի յառաջ քան զգիշերն թեթեւասցի 'ի քէն եւ ոչ տեսցես երեւոյթս չարս։ Եւ լեր որպէս բարիոք ըմբշամարտ առ բանսարկուն. եթէ կոփէ քեզ աստի, կոփեա դու նմա անտի. եթէ բուռն հարկանէ 'ի քեզ կերակրովք, բուռն հար եւ դու նմա հսկմամբ . եթէ ձանձրասցիս քնով, խորտակեա զանձնդ 'ի վաստակս մարմնոյ. եթէ պարտեսցէ զքեզ 'ի սնափառութիւն, արա դարձեալ իրս կամ տարազս առաջի մարդկան, որպէս զի անարգեսցեն ըզքեզ. եւ զայս գիտասջիր՝ եթէ ոչ իւիք սատանայ խռովի եւ փախչի որպէս մարդ, որ զխոնարհութիւն սիրեսցէ եւ զանարգութիւն։
       Եթէ՝ դեռ եւս մանուկ ես, փախիր 'ի գինւոյ որպէս յօձէ. եթէ 'ի սիրոյ ըմպես. սակաւ մի եւ դադարեա. եթէ երդմամբ ոք զքեզ աղաչէ կամ ծունր ածելով, մի դներ միտ երդմանն. քանզի յոլով արկանէ սատանայ 'ի միտս միայնակեցաց հարկաւորել զտղայս 'ի գինի. քանզի գիտէ եթէ գինի եւ կանայք մեկնեն յայ։
       Եթէ գտանիցիս յօտարութեան եւ ոչ ընդունին զքեզ մի տրտմիր, այլ ասա. եթէ էի արժանի աստուած առնէր ինձ հանգիստ։
       Եթէ ըմբռնիս 'ի սէր եւ տանիցին զքեզ 'ի խոնարհագոյն տեղիս, մի տրտնջեսցեն միտք քո, այլ աստ՝ եթէ եւ ոչ այսմ եմ արժանի. քանզի ասեմ քեզ՝ եթէ ոչ անարգանք եւ ոչ նեղութիւնք եւ որ ինչ եւ իցէ գան 'ի վերայ մարդոյ, բայց 'ի վերուստ յայ, է որ 'ի փորձ եւ է որ ըստ մեղաց իւրոց. եւ որ ոչ այսպէս ունի, ոչ հաւատայ եթէ իրաւագէտ է աստուած ։
       Եթէ յանապատի ուրեք նստիս, զգոյշ լեր մի կատակեսցեն զքեզ խորհուրդք քո եւ դեւն ասելով՝ եթէ բարիոք նստիս, եւ ապա մերժեալ ես 'ի չարախօսութէ եւ 'ի մարդկանէ եւ յասելոյ եւ 'ի լսելոյ եւ առնես զփոքր պաշտօն քո։ Եթէ զայս զմտաւ ածես, 'ի բաց բառնայ աստուած զօգն ութիւն իւր 'ի քէն, եւ յայնժամ ծանիցես զտկար ութիւն անձինդ. այլ մանաւանդ ասա հանապազ. վայ ինձ որ եթէ մարմնով յանապատի եմ եւ հոգւովս յաշխարհի տատանիմ, եւ մարդիկ կարծեն եթէ զվարս հարցն ունի՝ տգիտանալով, զի զօրն ամենայն պիղծ խորհըրդովք եւ պղերգութեամբ անցուցանեմ ուտելով եւ ըմպելով եւ 'ի քուն լինելով։
       Եթէ երթիցես հարցանել առ հարս վասն խորհրդոց աղօթեա նախ առ աստուած եւ ասա. տէր, որ ինչ հրամայես ինձ՝ դիր 'ի բերան ծերոյն որ ասէ ցիս. քանզի ես որպէս 'ի բերանոյ քո, զտէր, լուայց զառ 'ի նմանէ ասացեալսն։ Հաստատեա զքեզ որպէս վէմ 'ի բանիս յայսմիկ. քանզի վաստակ եւ լռութիւն եւ աղքատութիւն 'ի խոնարհութենէ ծնանի 'ի մարդ, եւ խոնարհութիւն քաւէ զմեղս մեծամեծս։
       Եթէ՝ գայցէ առ քեզ եղբայր, բարձ զսուգն յերեսաց քոց եւ թաքո զնա 'ի սրտի քում մինչեւ արձակեսցես զեղբայրն, եւ դարձեալ արկ զսուգն զերեսօք քո, քանզի փախչին դեւքն տեսանելով զնա առ քեզ։
       Եթէ խորհուրդ ամբարտաւանութեան թախանձէ զքեզ, ասա ցդեւն. ասաց աստուած՝ ամենայն որ բարձրացուցանէ զանձն. խոնարհեսցի։ Ապա եթէ թոյլ տացէս ասել եթէ լաւ եմ եւ երկիւղած ապա գիտեմ եթէ լաւ եմ ունելով զխոնարհութիւն. վասն այնորիկ հաւանեալ եմ եթէ օտարացեալ եմ յաստուծոյ . քանզի տէր ամբարտաւանից հակառակ կայ։
       Եթէ բնակես ընդ եղբարս, զգոյշ լեր անձինդ, մի՛ որպէս զիշխանութիւն ունելով 'ի վերայ նոցա հրաման տայցես, զի մի գուցէ բարձրանայցէ սիրտ քո. բաց երեսօք քո պահեա առ 'ի չտալոյ համարձակութիւն , իսկ հոգւովդ զանձնդ ծառայ կալ նոցա եւ փոքրագոյն։
       Եթէ՝ անկանիցիս 'ի մեղս եւ դարձցիս 'ի նոցանէ եւ սկսանիցիս ապաշխարել եւ տրտմել, զգոյշ լեր մի դադարեր 'ի տրտմելոյ եւ 'ի հառաչելոյ առ աստուած մինչեւ ցօր մահուան քո, եթէ ոչ՝ փութանակի անկանիս 'ի նոյն խորհուրդ դարձեալ. քանզի որ ըստ աստուծոյ տրտմութիւնն է՝ որպէս աչք անձին որ ոչ տան նման անկանել։
       Յորժամ տեսանես զաստուած որ եթէ ողորմի քեզ եւ տայ զղջումն անձին քո, յայնժամ սատանայ արկանէ 'ի միտս քո գործ ինչ 'ի խցի քում ասելով՝ այս գործ կարեւոր է, զայս գործեա այսօր, կամ երթ յառիր յայս ինչ զի հիւանդ է։ Իսկ զայս ամենայն առնէ, զի ոչ թողուցու զքեզ պարապել եւ վայելել 'ի քաղցր ութեան անտի սգոյն։ Ապա եթէ իմանայ մարդ զնենգ ութիւն սատանայի եւ պահէ զանձն եւ պարապէ աղօթից զղջմամբ առանձին 'ի նոյն ակն կալցի փորձ ութեան 'ի ճակատամարտի կամ 'ի մարդկանէ կամ 'ի դիւաց, քանզի սատանայ յայնժամ ընդ մարդոյն մարտնչի, յորժամ մարդն մարտնչի ընդ նմա բարեաւն։ Ո՞ր տրտմութիւն աւելի քան զամենայն զղջումն եւ զխոնարհ ութիւն հոգւոյ է։ Է յորժամ եթէ մինչդեռ նստիս, շուրջ լինին զքեւ խորհուրդք եւ դեւք իբրեւ զմեղուս. այլ 'ի նոյն յարուցեալ կաց յաղօթս եւ գնա սակաւ ինչ արտաքս կոյս, եւ նոքա ցրուին 'ի քէն։
       Սիրեա զխոնարհութիւն եւ զաղքատ ութիւն յոյժ, եւ մի կամիր ունել մանր ինչ նիւթ 'ի խցի քում, քանզի ժորժամ խնդրիցէ անձն իրս ինչ եւ ոչ գտանէ եւ խոնարհուի, եւ յայնժամ աստուած մխիթարէ զնա եւ տայ նմա զըղջումն. իսկ յորժամ ճաշակէ նա 'ի քաղցր ութեանն աստուծոյ, ատէ նա գրեթէ եւ զհանդերձն զոր զգեցեալն է, եւ զնոյն իսկ զմարմին իւր։ Քանզի զայս ասեմ քեզ, որդեակ, եթէ ոչ ատեսցէ մարդ զմարմին իւր իբրեւ զթշնամի եւ զոսոխ իւր՝ ոչ իւիք առնելով նմա հեշտութիւն մինչեւ 'ի փոքր ինչ, ոչ կարէ ազատիլ յորոգայթից բանսարկուին։ Առ մարդ, մանաւանդ առ մանուկ մարմինս մեր, որպէս աբբայ Եսայիաս պատուիրէ ասելով. մի՛ հարկանէր բուռն զձեռանէ ուրուք, եւ մի՛ քորեր զմարմին օտար առանց հիւանդութե՝ եւ զայն երկիւղիւ, մի մերձեսցի 'ի քեզ ձեռ օտարի եւ մի՛ քորեսցէ զքեզ եւ մի ումեք բառնալ ոջիլ 'ի գլխոց քումմէ կամ 'ի մօրուաց կամ յանօթոյ հանդերձէ . եւ մի լինիր 'ի քուն մերձ յոք 'ի կենդանութեան քում. եւ մի՛ տար համբոյր մանկան որ ոչ ունիցի մորուս եւ մի 'ի նոյն իսկ յեկեղեցւոջ եւ մի չորժամ գայցէ յօտարուստ։ Եւ մի ծիծաղիր ընդ մանկան, զի մի կորիցէ անձն քո. եւ մի մերձ 'ի նա նստիր եւ մի գնար ընդ նմա, զի մի հպիցիք ընդ միմեանս, եւ մի 'ի պէտս ջուր հեղլոյ նստիցիս ընդ այլ ումեք, քանզի որ ճշմարիտ պատկառողն է՝ ամաչէ գրեթէ եւ յանձնէ իւրմէ։ Քանզի բազումք քամահեալ զայսոսիկ որպէս նկունս եւ յոչինչ պէտս համարեալս, անկան 'ի սոցունց 'ի մեծ խորխորատս եւ կորեան. քանզի մեծամեծ չարիք 'ի փոքր իրաց սկիզբն առնուն եւ մեծ լինին. զոր հեռի տարցէ Քրիստոս աստուած 'ի ծառայից իւրոյ, եւ նմա փառք ընդ հօր եւ սուրբ հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից . ամէն։