Յիշատակարան. Մասն II (1767-1776)

Հեղինակ
ՍԻՄԷՕՆ ԿԱԹՈՒՂԻԿՈՍ ԵՐԵՒԱՆՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Պատմագրութիւն  Թղթեր, նամակներ, կոնդակներ  
Դիտել
Արապկերցիքն յորժամ վասն զրպարտութեան պիղծ չաշուտին զբազում տուգանս էին տուեալ տաճկաց` (որպէս ի փետրվարի ԺԷ ասացաւ . ) յայնժամ ԸՃ ղռուշ եւս ի նոր նուիրակ Պետրոս վարդապետէն էին փոխ առեալ եւ տուեալ: Որոյ սակս եւ քաղաքացիքն ամենայն, այժմ մահսար արարեալ յղեալ էին առ սրբազան վեհըն, յորմէ եւ խնդրեալ էին աղերսիւ, զի զդրամն զայն ինքեանց շնորհեսցէ եւ մի ' պահանջեսցէ: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն ի պատասխանի մահսարին իւրեանց` զթուղթ մի գրեաց առ Առաջնորդ վարդապետն առ իշխանսն եւ առ ժողովուրդսն: Եւ ըստ խնդրոյ իւրեանց` ինքեանց շնորհեաց զԸՃ ղռուշ դրամն զայն: Ընդ սմին` եւ զմխիթարութիւն եւս գրեաց վասն նեղութեանցն զոր այսր աղագաւ կրեցին :
       Թուղթ մի եւս միամտութեան առ Թարվիզու նուիրակ Մեսրօպ վարդապետն գրեաց: Որ ի նուիրակական արդեանցն իւրոց Ի թուման դրամ էր յղեալ այժմ առ մեզ, եւ զթուղթ եւս գրեալ առ սրբազան վեհըն: Որում եւ պատուէր` զի վրացի պարոն Մեհրապին Ե թուման եւ ԸՌ դեան տացէ ի գին Ա թիլանի լեղակին: (Զոր ըստ խնդրոյ մերոյ` այժմ առեալ եւ յղեալ էր առ մեզ : ) եւ ի նմանէ զղապզ առեալ առ մեզ յղեսցէ :
       Թուղթ մի եւս առ թիֆլիզեցի պարոն Մեհրապն գրեաց ի Խօյ ի պատասխանի թղթոյն, եւ միամտութիւն վասն Ա թիլանի լեղակին, զոր ըստ խնդրոյ մերոյ առեալ ներկարար Նաւասարդին այժմ յղեալ առ մեզ: Որում եւ ծանոյց քան զայս յառաջ ի մայիսի Զ զգրելն առ Մեսրօպ պետն, զի զգիրն լեղակին տացէ ինքեան: Եւ պատուէր ` առնուլի նմանէ: Եւ զի` վասն Բ մառմառ քարանցն (որք ի մայիսի Զ յիշեցան . ) գրեալ էր այժմ առ սրբազան վեհըն. եւ խոստացեալ, զի փութով յղեսցէ: Այլեւ` քան զայս յառաջ ի մայիսի Զ գրեաց սմա սրբազան վեհըն, զի զորպէսն Հաղբակու վանիցն գրեսցէ ինքեան, եւ նա եւս վասն Առաջնորդ Ստեփաննոս վարդապետին գրեալ էր այժմ առ սրբազան վեհըն թէ` իշխանքն յղելոց են զնա ի սուրբ Աթոռդ: Եւ պատուէր` զի յղել տացէ :
       Թուղթ մի եւս առ Աստապատցի Աբրահամ վարդապետն գրեաց ի Բայազիտ ի պատասխանի թղթոյն: Որոյ ի Լիսու եկեալանդ կամէր գալ ի սուրբ Աթոռս. բայց վասն եասախին ) որ յիշողէն տեղւոյս գոյր, երկնչէր գալ աստ իսկ այժմ վերացու եասախն վասնորոյ եւ սրբազան վեհըն հրաւիրեաց նմա գալ: Այլեւ` զթուղթ Վանայ նուիրակ Պաղտասար վարդապետին (զոր յառաջիկայդ գրելոց եմք ) յղեաց առ սա զի առ նա յղեսցէ :
       Թուղթ մի եւս առ Վանայ նուիրակ եւ Առաջնորդ Պաղտասար վարդապետն գրեաց ի պատասխանի ի յԱպրիլի ԻԴ եւ ի Մայիսի ԻԱ գրեցեալ երկոքին թղթոցն իւրոց: Որ վասն Խորվիրապայ Առաջնորդ Աւետիք վարդապետին (որ ի ... յիշեցաւ ) իրիջայ էր գրեալ առ սրբազան վեհըն թէ` յղեցի զնա յայդր. ներեսցես սխալանացն զորին : Բայց նա ոչ եկն աստ այլ մինչեւ ի Բայազիտ եկեալ էր, եւ երկուցեալ ի սրբազան վեհէն առ ի գալ ի սուրբ Աթոռս անտի փախուցեալ էր յայլ տեղիս: Եւ սա զնորին կողմն պահելով` գրէր վասն նորա առ սրբազան վեհըն զստայիր պատճառս թէ` ոչինչ ունէր նա այլ միայն քանի մի այծ եւ ուլ: Առ որ գրեաց սրբազան վեհըն վասն նորա թէ` ահա Զ ամ է` յորս Առաջնորդ է ասէ սրբոյ վանիցն Խորվիրապայ. եւ յանուն նորին միշտ ժողովք է արարեալ. եւ թէ ոչինչ ունի, ապա ո՞ւր է նորին ժողովեալ արդիւնքն յայսքան ամս: Որում եւ պատուիրեաց` զի թէ անդ է կամ ուր եւ իցէ նա, աստ առ մեզ յղեսցէ: Եւ թէ կամաւ գայցէ ասէ` բարի է, եւ թէ ոչ` ընդ բանիւ առնել խոստացաւ զնա: Այլեւ` վասն սրբոյ Կարապետի Առաջնորդ Յօնան վարդապետին (որ յիշեցաւ ... ) եւս էր իրիջայ գրեալ սա առ սրբազան վեհըն եւս ըստ խնդրոյ սորին այժմ ներեաց նմա, եւ ծանոյց եւս սմա զմիտս թղթոյ նորին զոր այժմ գրեալ էր առ ինքն, եւ խոստացեալ` զի նախ զՅովհաննէս վարդապետն (որ էր միաբան սրբոյ Կարապետի վանիցն ) յղեսցէ աստ, եւ յետոյ ինքն ընդ Վէքիլ Պետրոս վարդապետին գայցէ ի սուրբ Աթոռս բայց ոչ եկն. վասնորոյ պատուիրեաց սմա, զի գրեսցէ առ նա, եւ զոչինչ պատասխանի ընկալցի ի նմանէ, գրեալ ծանուսցէ ինքեան: Իսկ եւ` վասն Ջուղայեցի Տէր Սարգիս իրիցուն պատուիրեաց եւս` յղել զնա ի սուրբ Աթոռս, զի ժամանակ ինչ պահեալ զնա աստ, յետոյ յետս դարձուսցէ առ ինքն: Այլ եւ` Լմայ Անապատի միաբան Կարապետ պետն` (որ յանցեալ ամին եւ ի դեկտեմբերի ելն յիշեցաւ . ) այժմ իրիջայ էր գրեալ առ սրբազան վեհըն, զի զիթլախն իւր բերել տացէ: Բայց սրբազան վեհըն այժմ ոչինչ գրեաց նմա ի պատասխանի թղթոյն: Այլ պատուիրեաց սմա գրել առ նա, եւ զնա միամտեցուցանել վասն իթլախին իւրոյ: Քանզի` հանել տալ խոստացաւ զիթլախն նորին: Նաեւ` վասն պատկերահան Գէորգ վարդապետի ուրումն գրեալ եւս էր առ սրբազան վեհն թէ` կամի գալ ի սուրբ Աթոռդ եւ միաբան լինել. բայց վասն ճանապարհի խարճի չունի: Առ որ գրեաց սրբազան վեհըն վասն գալստեան նորա զի իմասցի` թէ յիրաւի կամի գալ ի սուրբ աթոռս, եւ աստ մնալ, Ժ կամ Ի ղռուշ խարճի տացէ նմա եւ յղեսցէ աստ. եւ թէ ոչ կամիցի գալ, փարայ մի ոչ տացէ նմա :
       Թուղթ մի եւս առ Յերապօլսոյ Առաջնորդ Պետրոս վարդապետն գրեաց ի պատասխանի յապրիլի Ի գրեցեալ թղթոյն: Որում եւ ծանոյց զմիտս թղթոյ ժողովրդեանն իւրոյ զոր ինչ գրեաց առ նոսա: (Որպէս ի վերդ ասացաւ : ) Եւ պատուէր` զի եւ ինքն եւս յուսադրեալ միամտեսցուսցէ զժողովուրդսն իւր վասն ԸՃ ղռուշ դրամոյն զոր ըստ խնդրոյ իւրեանց շնորհեաց նոցա: Այլեւ առ ձեռամբ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսին, Ժ զարմահպուպ ոսկի Աջահամբոյր էր յղեալ սրբազան վեհին: (Բայց տակաւին չէր հասեալ առ մեզ , ) վասնորոյ ` եւ սրբազան վեհըն զշնորհակալութիւն գրեաց առ նա: Իսկ եւ` զթուղթ Թօխաթու նորոգ նուիրակին գրեաց առ սա յղեաց (որպէս ասելոց եմք յառաջիկայդ : ) Զի առ նա հասուսցէ, եւ գրեսցէ նմա, զի ամենայն աւելորդ զինչսն իւր ի միում կրպակոջ եդեալ առ ինքն յղեսցէ, զի եւ ինքն եւս զայսն նոյն կնքովն առ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսն յղեսցէ մինչ ի յաւարտիլ գործոյ նորին: Եւ յետոյ զինչ առնելն իւր ծանուսցէ ինքեան :
       Թուղթ մի եւս առ Թօխաթու նորոգ նուիրակ Պետրոս վարդապետն գրեաց ի պատասխանի յապրիլի ելն գրեցեալ թղթոյն: Ուր վասն ԸԺ ղռուշ դրամոյն գրէր` զոր տուեալ էր փոխ Արապկերցւոցն: Վասնորոյ եւ սրբազան վեհըն ծանոյց նմա զմիտս Արապկերցւոցն մահսարին, որոյ աղագաւ եւ զինչ գրելն իւր առ նոսա, եւ խնդրոյ նոցա զԸՃ ղռուշն ինքեանց շնորհելն: Եւ պատուէր` զի վասն այս դրամոյն ինքն եւս մի խոսեցի բնաւ, այլ ի վերայ իւր հաշուեալ զանց արասցէ: Այլ եւ` վասն բոյրուլթուին զոր ընդ իւր ունէր , ոչ ումէք ցուցանել կամէր, որպէս եւ գրեալ էր սրբազան վեհըն: Վասնորոյ եւ սրբազան վեհըն այնպէս առնել պատուիրեաց: Եւ զի վասն անցից ինչ` քան զայս յառաջ ի ... գրեաց սմա սրբազան վեհըն վասն սպասաւորին իւրոյ Մկրտիչ վարդապետին զի յետս յղեսցէ ի սուրբ Աթոռս, եւ սա եւս գրէր վասն նորա թէ յղեցի. բայց նա տակաւին ոչ էր եկեալ ի սուրբ Աթոռս: Եւ ծանոյց նմա զչգալն նորին աստ: Նաեւ` սա այժմ ի վերայ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսին ԳՃԸ ղռուշի փօլիցայ էր արարեալ եւ զԲ թամասուկն եւս առ սրբազան վեհըն յղեալ: Որոց ԲՃԾ ղռուշի էր, եւ միւսն ԱՃԻ ղռուշի: Բայց ինքն գրէր սրբազան վեհին թէ` ԳՃ ղռուշի փօլիցայ արարի ի վերայ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսին, որ նա հասուսցէ ի սուրբ Աթոռդ: Եւ թամասուկքն եւս այնպէս էին գրեցեալք, որ ինքն գայցէ ի Կարին, եւ առնուցու: Եւ անուն մահտեսի Փիլիպպոսին եւս ոչ գոյր գրեալ ի նոսա: Առ որ գրեաց սրբազան վեհըն մեղադրանք թէ` այս որպէս փօլիցայ է: Ընդ է՞ր ասէ ոչ գրեցուցանես ի թէմէսուկսն թէ` ի Կարին հասուցանեն մահտեսի Փիլիպպոսին, որ նա հասուսցէ ի սուրբ Աթոռն: Եւ յետ զգուշացուցանելոյն, պատուիրեաց` զի միշտ զփօլիցայն իւր, ձեռամբ մահտեսի Փիլիպպոսին արասցէ :
       Փուսուլայ մի եւս գրեաց առ սա: Քանզի ի գնալն սորին աստի ի գործ նուիրակութեան յԵւդոկիայ զամենայն ինչ որ իւրն էր թէ նաղտ եւ թէ վէճ բարձեալընդ իւր տարաւ: Եւ այժմ լուաք վասն ընչիցն նորին թէ` ոչ ուրեք եւ թողեալ` այլ ուր եւ երթայր, միշտ ընդ իւր շրջեցուցանէ. վասնորոյ` եւ տաճիկք երկրին այնմիկ իմացեալ են զինչ ունիլն նորին, եւ յամենայն տեղիս հռչակեալ: Յաղագս որոյ` եւ սրբազան վեհըն յոյժ մեղադրութեամբ գրեաց սա, որ ի գնալն աստի` ոչ եթող զինչսն իւր աստ: Որում եւ պատուիրեաց` զի բաց ի կոնդակէն` ի սրբալոյս Մեռոնէն` ի զգենլի հանդերձէն, եւ ի հակաւոր գրեանցն զամենայն զոր ինչ ունի թէ նաղտ եւ թէ վէճ, դաւթարով ի միում կրպակի եդեալ, եւ զբերանն կնքեալ, ձեռամբ Արապկերու Առաջնորդ Պետրոս վարդապետին` առ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսն յղեսցէ ի Կարին յաւանդ, մինչեւ ի ցաւարտիլ գործոյն իւրոց: Եւ զկնի աւարտմանն` առեալ ընդ իւր բերցէ ի սուրբ Աթոռս: Եւ ծանոյց սմա այսր աղագաւ զգրելն առ Յերապօլսոյ Առաջնորդ Պետրոս վարդապետն :
       Թուղթ մի եւս առ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսն գրեաց` ի պատասխանի Բց թղթոցն իւրոց: Որոց մինն փայեկաւ էր յղեալ առ մեզ, եւ միւսն Ֆիլիպեցի ուխտաւորօքն: Որում եւ ծանոյց զմիտս թղթոյ Արապկերցւոցն` եւ Առաջնորդին իւրեանց Պետրոս վարդապետին: Եւ զգրելն առ Թօխաթու նորոգ նուիրակ Պետրոս վարդապետն ըստ արժանւոյն բանս վասն Բց փօլիցայագրեանցն, եւ զթէմէսուկսն առ ինքն յղելն: Եւ պատուէր` զի մուղայէթ լեալ, առցէ ի նմանէ զդրամն: Այլ եւ վասն Թօխաթո հին նուիրակ Պետրոս պետի դրամոյն գրեալ էր թէ` յանձն առին տալ: Եւ պատուէր ` զի առցէ, եւ յոչ տալն նոցին, ծանուսցէ ինքեան: Գրէր եւս թէ` յայսմ միջոցի Հաճի Արապն գալոց է: Որում գրեաց սրբազան վեհըն թէ` ինչ զինչ փոյթ է նորա զայն: Դու որքան կամիս ընդէր ոչ գրէս մեզ, զի փօլիցայ գիր յղեսցուք: Եւ զի` Ֆիլիպեցի Գ ուխտաւորք եկին այժմ ի սուրբ Աթոռս յուխտ: Որոց ի հասանելն ի Կարին` վասն երիւղի ճանապարհին ըզդրամս (3) թողեալ անդ, ունայն եկին ի սուրբ Աթոռս: Վասնորոյ` եւ ի մէնջ դրամ առին, եւ այքան դրամոյ (3) թէմէսուկ ետուն մեզ` (որոց ԱՃԼԵ ղռուշ իւրեանց պարտքն էր զոր փոխ առին ի մէնջ, եւ ԱՃԿԵ ղռուշ իւրեանց ողորմութիւն ) զի գնացեալ ի կարին տացեն մեզ: Նոյնպէս եւ կարնեցի Կարապետ եւ Ստեփաննոս անուամբ Բ աղայք` ի Կարին ԻԳ ղռուշ ունելով (ըստ ասից նոցին ), աստ ԺԲ ղռուշ փոխ առին ի մէնջ, եւ ԺԲ ղռուշ ողորմութիւն խոստացան տալ սրբոյ Աթոռոյս: Եւ աստ ԻԴ ղռուշի թէմէսուկ ետուն մեզ, զի գնացեալ ի Կարին տացեն: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն զԲ թէմէսուկսն ի թղթոջս եդեալ առ սա յղեաց զի տացէ ի նոցանէ զդրամսն` (3) (ե ) եւ զթէմէսուկն տացէ նոցա: Նմանապէս` եւ Գիւմիշխանցի Բ աղայք Մարտիրոս եւ Խաչատուր անուամբ` վասն երկիւղի ճանապարհին, աստ ԽԵ ղռուշ ետուն մեզ, զի ի Կարին առցուք ինքեանք: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն զԱ բարաթագիր գրեալ ի վերայ սորայ, ետ նոցա` զի գնացեալ ի Կարին, այնու առցեն զդրամն (ԽԵ ղռուշ ) իւրեանց ի սմանէ: Ծանոյց սմա զայս` եւ պատուիրեաց, զի ի գալ բարաթագիրն առ ինքն, տացէ նոցա զդրամն: (ԽԵ ղռուշ ). Եւ պատուէր` զի թէ Էնկիւրու կամ Ֆռանկի շալ եկամ հաարակ սեւ խառայ գտանիցին վասն փիլոնի եւ կամ դեղին եւ կապուտ եւ այլ գունով ֆռանկի շալ եւս լինիցին, քանի մի փօթ առեալ յղեսցէ: Նոյնպէս` եւ թէ լաւ եւ աժանագին թուղթք եւս պատահիցին , զայնս եւս առեալ յղեսցէ ըստ նոսա :
       Փուսուլայ մի եւս գրեաց առ սա: Ծանուցանելով սմա զգրելն իւր առ Թօխաթու նորոգ նուիրակ Պետրոս վարդապետն վաս ընչից նորին, զի առ ինքն յղեսցէ: Նոյնպէս եւ առ Արապկերու Առաջնորդ Պետրոս վարդապետն եւս` զի զինչս նորին առեալ ի նմանէ, առ ինքն հասուցէ: Եւ զթուղթսն նոցա առ սա յղեաց, եւ պատուիրեաց` զի առ նոսա յղեսցէ, եւ ինքն եւս գրեսցէ նոցա այսպէս առնել: Եւ թէ նուիրակն զինչսն իւր առ ինքն յղեսցէ, ինքն եւս առեալ պահեսցէ` եւ գրեսցէ ինքեանք: Եւ թէ ոչ կամիցի յղել, եւս գրեալ ծանուսցէ ինքեան: Յղեցան այսոքիկ` ընդ Պաղտասար փայեկի զոր Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսն էր յղեալ: Որ ել ի յունիսի Զ :
      
       Եկաւ հասաւ ի Ֆիլիպէ :
      
       Ի Ֆիլիպու Գ ուխտաւորք էին եկեալ ի սուրբ Աթոռս յուխտ: (Որք ի վերդ ի թղթոջ մահտեսի Փիլիպպոսն յիշեցան ) Ընդ որս եւ բարեպաշտ անձինք ոմանք ողորմութիւն էին յղեալ ի սուրբ Աթոռս: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն առ նոսա ըզթուղթ օրհնութեան գրեալ յղեաց: Որք են: Ա թուղթ առ պարոն Ստեփանն: Թուղթ մի եւս առ տիրացու Մարտիրոսն: Թուղթ մի եւս առ Տէր Յակոբն: Թուղթ մի եւս առ տիրացու Առաքէլն: Թուղթ մի եւս առ Տիրուհի խաթունն: Թուղթ մի եւս առ պարոն Միքայէլն: Թուղթ մի եւս առ Սրբուհի խաթունն: Թուղթ մի եւս առ Եղսախաթունն: Թուղթ մի եւս առ տիրացու Յովհաննէսն, որ գիր եւս էր գրեալ առ սրբազան վեպըն: Թուղթ մի եւս առ Մարգար, Առաքէլ եւ Պօղոս: Թուղթ մի եւս առ կին ոմն որոյ զանունն ոչ գիտելով մեր զի գրիցէաք, վասնորոյ` թարց անուան յղեցաք զթուղթս առ նա: Յղեցան այսոքիկ ձեռ. տիրացու Յարութիւնին :
       Թուղթ եւս առ պարոն Գրիգորն ձեռ. Սարգսին: Թուղթ մի եւս առ Նազլու խաթուն: Թուղթ մի եւս առ Մարիամ խաթունն: Թուղթ մի եւս առ մահտեսի Նազարն: Թուղթ մի եւս առ Սառայ խաթունն: Յղեցան այսք ձեռ. մահտեսի Ստեփանին :
       Թուղթ եւս առ պարոն Յօհանն գրեաց: Զի գիտութեամբ Ուռումէլու նուիրակ Յովհաննէս վարդապետին: Ա գութանի խարճ էր խոստացեալ տալ սրբոյ Աթոռոյս յիշատակ իւր, որոյ աղագաւ եւ քան զայս յառաջն ՌՄ-երորդ ամին եւ ի ... շնորհակալութեան թուղթ գրեցաւ նմա: Բայց թուղթն այն ոչ էր հասեալ առ նա: Որպէս այժմ գրեալ էր անտի տէր Մանուէլն սրբազան վեհին, եւ ծանուցեալ զչհասանիլն թղթոյն առ նա: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն վերստին գրեաց առ նա զթուղթ շնորհակալութեան, եւ գնահատեաց եւս զգին գութանին Խ թուման գոլ: Այս եւս ձեռամբ տիրացու Յօհանին յղեցաւ առ նա: Ելին Գ ուխտաւորքն աստի, ի Յունիսի Զ :
      
       Առ Կարսայ նուիրակ Յակոբ պետն միամտութիւն վասն իւրոյ խարճեալ դրամոյն
       Թուղթ միամտութեան գրեաց սրբազան վեհըն առ Կարսայ նուիրակ Յակոբ վարդապետն (որ ի... յիշեցաւ . ) որ ըստ հրամանի իւրոյ ՃԱ ղռուշ էր խարճեալ: Զի նորին ԺԱ ղռուշն բոյրուլթու գրողին էր տուեալ: (Որպէս ի ... ասացաւ : ) եւ Զ ղռուշն ի գին Լ թիլանի լիտր զեթեաղուն եւ նորին քիրային ի Կարսայ մինչ ի սուրբ Աթոռս: (Որպէս ի... ասացաւ ): Յղեցաւ այս ընդ կարսեցի Յակոբին: Որ ել ի յունիսի Զ :
      
       Կարգելն սրբազան վեհին զՄարկոս պետն յԱռաջնորդութեան սրբոյն Խորվիրապայ վանիցն :
      
       Յորժամ սրբոյն Խորվիրապայ վանից Առաջնորդ Աւետիք վարդապետն (որ ի յամսոյս Զ Ի թղթոջ Պաղտասար պետին յիշեցաւ ) վասն անցից ինչ փախեաւ ի կողմունս Վանայ (որպէս ի... ասացաւ . ) եւ յետ այնորիկ սուրբ Տունն այն անտերունչ մնաց: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն բազմիցս գրեաց նմա զի եկեսցէ, եւ Պաղտասար վարդապետին եւս գրեաց վասն նորա զի յղեսցէ, իսկ նա վասն երկիւղին ոչ եկն: Եւ սրբազան վեհըն չկամելով զամայութիւն սրբոյն Խորվիրապայ վանիցն, վասնորոյ զտէր Կարապետ Աբեղայն (որ էր միաբան սրբոյ Ուխտին . ) քան զայս յառաջ ի... վէքիլ կարգեաց նոյն վանիցն, զի ժամանակ ինչ մուղայէթ լեալ ի շինութեան պահեսցէ զսուրբ Տունն այն մինչ ի գալ Առաջնորդին: Իսկ նա տակաւին ոչ եկն: Եւ յայսմ միջոցի Իւչքիլիսայի վանից միաբան Մարկոս վարդապետն (որ ի... յիշեցաւ . ) ընդ Առաջնորդին իւրոյ Զաքարիա վարդապետին եկեալ էր ի սուրբ Աթոռս: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն զնա սրբոյն Խորվիրապայ վանիցն Առաջնորդ արարեալ, որում եւ Առաջնորդական կոնդակ տուեալ, յղեաց անդ` առ ի շինութեան պատել զսուրբ Տունն այն: Ըստ որում եւ զթուղթ յանձնարարութեան վասն նորա, առ Ըռզասուլթանի որդի պիղծ Կակօն գրեաց: Ել Մարկոս վարդապետն ի Յունիսի Ժ :
      
       ԶՀաղարծնոյ վանից Առաջնորդ Մանուէլ պետն իւղի եւ պանրի ժողովարար կարգեաց սրբազան վեհըն ի վերայ երկրին իւրոյ եւ մերձակայ երկրացն :
      
       Սովորութիւն է սրբոյ Աթոռոյս` զի յամենայնի ամի, սրբազան վեհըն իւղի եւ պանրի զժողովարարս յղէր ի Բայազիտ` յԱլաշկերտ, եւ յայլ տեղիս: Իսկ այսմ ամի վասն վրդովման կողմանցն Բայազիտոյ, ոչ կարաց անդ զժողովարարս յղել: Իսկ որովհետեւ երանելի Հայրապետքն մեր յառաջագոյն ի կողմունս Ղազախու եւս էին զժողովարարս յղեալ վասն իւղի եւ պանրի, վասնորոյ եւ սրբազան վեհըն զԱ ժողովարարութեան կոնդակ գրեալ ի վերայ Ղազախու` Բօրշալուայ եւ Բամբակաձորու, առ Հաղարծնու վանից Առաջնորդ Մանուէլ վարդապետն յղեաց, զի այնու գնացեալ շրջագայեսցի ի մէջ ժողովրդեանն, յորոց զիւղս զպանիրս` եւ զմատաղացուս ժողովեալ, յղեսցէ ի սուրբ Աթոռս :
       Թուղթ մի եւս գրեաց ընդ կոնդակին առ Մանուէլ վարդապետն : Ծանուցանելով նմա զմիտս կոնդակին: Եւ պատուէր` զի որպէս զի Տեղապահ Մկրտիչ վարդապետն քան զայս յառաջ ի պէտս արխաթախդայի` ԲՃ աճարի տախտակ էր խնդրեալ ի Մանուէլ վարդապետէն վասն սրբազան վեհի ձմերան թանապուն: Իսկ նա մինչեւ ցայժմ զանց արարեալ ոչ յղեր: Վասնորոյ` եւ սրբաազան վեհըն խնդրոյ Տեղապահին գրեաց սմա, զի փութով հոգացեալ զտախտակն յղեսցէ: Զայսոսիկ ետուք Թասալուի որդի Յարութիւնին, զի յղեսցէ առ նա ի յունիսի Ժ :
      
       Կրկին փօլիցայ ի վերայ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսին :
      
       Արդ` ի կողմանէ մեր գիւղի իջարային, ի ԵՃ թումանէն` Ղ թուման էաք մնացեալ տայիք հաճի Զէյնալուն, զի ի տալեացն մերոց զերծցուք: Եւ նա եւս` որպէս ի յԱպրիլի Է, եւ այժմ եւս էր ի Քեալբալայի Միրզաբաբաբէկ տաճկէն իննսուն թուման առեալ եւ ի վերայ մեր բաբաթ արարեալ, զի տացուք նմա: Եւ տաճիկն այն վաճառականութեան աղագաւ երթայր ի Կարին: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն զԱ բարաթագիր գրեալ ի վերայ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսին ետ նմա, զի գնացեալ առցէ ի նմանէ զդրամն իւր: Եւ պատուիրեաց սմա` զի ի գալ բարաթագիրն առ ինքն, տացէ զդրամն տաճկին: Որ ել ի յունիսի ԺԶ :
      
       Եկաւ հասաւ ի Կարին :
      
       Ի Կարնոյ ուխտաւորք եկին ի սուրբ Աթոռս յուխտ: Ընդ որս եւ բարեպաշտ անձինք ոմանք Աջահամբոյր էին յղեալ սրբազան վեհին: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն առ նոսա զթուղթ շնորհակալութեան գրեալ յղեաց: Որք են: Ա թուղթ առ պարոն Նիկողայոս եւ Մինաս ոմն ձեռ. պարոն Թօրոսին: Թուղթ մի եւս առ Խաթուն կինն (բ ) ձեռ. պարոն Պօղոսին: Թուղթ մի եւս առ Մարիամն (բ ) ձեռ. եւս պարոն Պօղոսին: Իսկ եւ ոմն յայս ուխտաւորացս Յօհան անուամբ ըստ ասից իւրոց էր Յամթեցի: Որ եւ վասն երկիւղի ճանապարհին` աստ դրամ (ԽԵ ) ետ մեզ, զի ի Յամիթ տացուք ինքեան: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն զթուղթ գրեաց առ Յամթայ Առաջնորդ եւ սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Կարապետ վարդապետն, զի ի նուիրակական արդեանցն իւրոց` դրամ (ԽԵ ) տացէ Յօհանին, եւ զթուղթս զայս ասեալ ի նմանէ, իբր ղապզ առ ինքն պահեսցէ ի միամտութիւն ինքեան: Եւ պատուէր` զի զորպէսն գործոյն իւրոյ միշտ գրեսցէ ինքեան: Զի յորմէ հետէ մտեալ է ի գործ նուիրակութեան սրբոյ Աթոռոյս, տակաւին ոչ է գրեալ զթուղթ առ սրբազան վեհըն: Ելին ուխտաւորքն ի Յունիսի ԺԹ :
      
       Առ Թիֆլիզու Առաջնորդ Ռեթէոս պետն վասն ծերոյ ումեմն Թիֆլիզեցւոյ:
      
       Թիֆլիզեցի ծեր Ահարոն անուամբ առըն ումեմն աղքատի-որդին գերի էր անկեալ ի ձեռս լազկեաց: Որք տարեալ զնա, ի յԱնտրիա` ԺԵ Թումանի վաճառեալ էին: Նա իմացեալ զտեղին, չունելով կարողութիւն ազատելոյ, այնու ժողով արասցէ, որով եւ զդրամս ժողովեալ, այնու գնացեալ զորդին իւր ազատեսցէ: Բայց սրբազան վեհըն վասն վրդովման ժամանակիս, ոչ ետ նմա զկոնդակ, այլ զթուղթ մի գրեաց առ Թիֆլիզու նուիրակ եւ առաջնորդ Ռէթէոս վարդապետն (որ ի ... յիշեցաւ ) գրեաց` զի վասն նորա յեկեղեցիսն ծանուցումն արասցէ, եւ զթուղթ եւս տացէ նմա, ի վերայ շրջակայ երկրին Թիֆլիզու, զի գնացեալ է մնացեալ տեղիսն եւս ժողով արասցէ, եւ երթեալ զորդին իւր ազատեսցէ: Որ ել ի յունիսի ԻԵ: