Յիշատակարան. Մասն II (1767-1776)

Հեղինակ
ՍԻՄԷՕՆ ԿԱԹՈՒՂԻԿՈՍ ԵՐԵՒԱՆՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Պատմագրութիւն  Թղթեր, նամակներ, կոնդակներ  
Դիտել
Թուղթ գրեաց սրբազան վեհըն առ Պօլսոյ նուիրակ Զաքարիա վարդապետն (որ ի ... յիշեցեալ է ) ի պատասխանի ի փետրվարի յԱպրիլի ի Մայիսի եւ ի Յունիսի գրեցեալք թղթոցն իւրոց: Որք մի զկնի միոյ հասին առ մեզ: Բայց վասն ի զբաղանս գոլոյ սրբազան վեհին, այժմ ձեռնահաս չեղեւ զպատասխանիս թղթոցն նորին լիովին գրել նմա, այլ միայն զհամառօտ գիր մի գրեաց առ նա, որում եւ խոստացաւ, զկատարեալ պատասխանիսն թղթոցն իւրոց յետոյ գրեսցէ ինքեան: Որպէս եւ նա եւս խոստանայր զլիովին որպէսն յետոյ գրել մեզ: Եւ զի քան զայս յառաջ... սրբազան վեհըն գրեաց սմա եւ իշխանացն Պօլսոյ` զի զհաշիւն նուիրակութեան առցեն ի Պօլսոյ հին նուիրակ Յարութիւն պետէն: Եւ նոքա եւս ըստ հրամանի սրբազան վեհին առեալ էին զհաշիւն նուիրակութեան ի նմանէ: Որպէս եւ սա այժմ գրէր սրբազան վեհին: Բայց թերի եւ կիսատ, զի ոչ զնաղտից որքանն եւ ոչ զվէճից ստոյգ որպէսն եւ զինչ լինելն գրէր: Գրէր եւս թէ` Յարութիւն վարդապետն եւ իշխանքն գրելոց են առ քեզ զորպէսն հաշուին: Բայց տակաւին զգիր ինչ ոչ ընկալաք ի նոցանէ: Վասնորոյ եւ սրբազան վեհըն խոստացաւ սմա, զի երբ ինքն եւ իշխանքն Պօլսոյ զկատարեալ որպէսն հարշուին, եւ իւրեան զինչ հասանիլն գրեսցեն ինքեան, եւ ինքն եւս յայնժամ զպատասխանիս նոցին թղթոցն եւ իւր գրեսցէ լիովին: Ծանոյց սմա եւ այժմ զկրկին փօլիցայ առնելն իւր ձեռամբ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսին, (գ ) եւ ակնցի խօջայ Յովաննէսին. (ժ ) եւ զփօլիցայագրեանս առ նոսա յղելն: Եւ պատուէր` զի ի գալ փօլիցայագրեանցն առ ինքն, տացէ նոցա զդրամսն (գ) (ժ ) եւ զփօլիցայագիրսն առեալ ի նոցանէ առ ինքն պահեսցէ, զի յաւուր հաշուատրութեան իւրոյ պիտոյասցի ինքեան: Եւ զի` քան զայս յառաջ ի ... գրեաց սրբազան վեհըն Զմիւռնոյ նուիրակ Ղուկաս պետն` զի Ե կամ ԶՌ ղռուշ յղեսցէ ի Պօլիս առ սա ,, զի եւ սա եւս անտի առ մեզ հասուսցէ: Ծանոյց սմա զայս` եւ պատուիրեաց, զի եւ ինքն եւս գրեսցէ նմա այնպէս առնել : Նա եւ` սրբազան վեհըն ի կողմանէ հիսապին իւրոյ եւ սոցա, յայնժամ զբանս գրեաց առ սոսա, եւ այժմ զպատասխանին հարկեաց սմա գրել ինքեան, եւ նմա եւս հարկել, զի նա եւս գրեսցէ ի միամտութիւն իւր: Գրէր թէ` Աբրահամ պետի սպասաւոր Սողոմօն պետն եկն յայդր, եւ ընդ նմա զիր ինչ յղեցաք: Բայց նա տակաւին ոչ եկն աստ: Ծանոյց նմա եւ զգալն սրբոյն Թօմայի Առաքելոյ վանից ժողովարար Մատթէոս վարդապետին: (Որ յամսոյս ԻԵ յիշեցաւ : ) ի սուրբ Աթոռս, եւ ըստ խնդրոյ ի Պօլիս եղեալ Ագուլեցի ժողովրդոցն, ընդ նմա յղել զԱջ սրբոյն Քրիստափորի վկային ի վանս իւրեանց :
       Թուղթ մի եւս առ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսն գրեաց ի Կարին` ի պատասխանի յամսոյս ԺԹ գրեցեալ թղթոյն: Առ որ հասեալ էր թուղթ սրբազան վեհին որ յամսոյս Զ գրեցաւ առ նա. եւ նա այժմ վասն ընչիցն Թօխաթու նորոգ նուիրակին գրէր թէ` երկնչիմ թէ մի գուցէ չյղիցէ առ մեզ: Վասնորոյ եւ սրբազան վեհըն պատուիրեաց սմա, զոր ինչ գրեսցէ նա ինքեան վասն ընչիցն իւրոց, ծանուսցէ մեզ: Նաեւ քան զայս յառաջ յԱպրիլի է` զբարաթագիր մի գրեաց սրբազան վեհըն ի վերայ սորա` ի ձեռն գրաբեր հաճի Ահմատ անուամբ տաճկի ուրումն զի զդրամ տացէ նմա: Եւ սա եւս ըստ գրեցելոյ սրբազան վեհին տուեալ էր նմա զդրամն, եւ զթամասուկն առեալ ի նմանէ, առ մեզ էր յղեալ: Վասնորոյ եւ սրբազան վեհըն զշնորհակալութիւն գրեաց առ սա: Ծանոյց սմա եւ քան զայս յառաջ յամսոյս ԺԶ եւ ի Լ կրկին բարաթ առնելն ի վերայ: Զմինն ի ձեռն նոյն տաճկի ընկեր Քեալբալայ Միրզաբաբային, եւ զմիւսն ի ձեռն մեր Գնլուստ վարդապետի փեսայ Եսայուն: (ա ) եւ պատուէր զի զայնս եւս տացէ նոցա : Իսկ եւ` նորապէս փօլիցայ արար ի վերայ Պօլսոյ նուիրակ Զաքարիա վարդապետին (Գ ) եւ զփօլիցայագիրն առ սա յղեաց, զի ինքն անդ տացէ մեզ, եւ զփօլիցայագիրն յղեսցէ առ եղբայրն իւր Խօջայ Նազարէթն ի Պօլիս` զի եւ նա անդ ի Զաքարիա պետէն առցէ: Եւ զի զմիամտութիւն եւս գրեաց առ սա, վասն իւրոյ յղեալ ընչիցն առ մեզ: Եւ պատուէր` զի Ժ կամ Ի հօխայաչափ Անթիմոնի առեալ, ընդ Պօլսոյ եկեալ ընչիցն առ տէր Վահանն յղեսցէ ի Բայազիտ, եւ զի եւ նա առ մեզ հասուսցէ: Եւ գրէր թէ` աստէն քահանայ ոմն եկն յայդր, եւ ընդ նմա գրեսցէ ասէ զորպէսն ուզուն Պետրոսին: Բայց ոչ զքահանայն տեսաք եւ ոչ զգիրն ընկալաք: Եւ զթուղթսն Պօլսոյ եւ Համթայ նուիրակացն եւ տեղւոյ Առաջնորդինն եւ ժողովրդեանն գրեալ առ սա յղեաց, (որպէս ասելոց եմք յետոյ . ) զի նուիրակացն առինքեանս յղեսցէ, եւ զթուղթ Առաջնորդին ինքեան տացէ, եւ ասասցէ նմա զի ի նմա զոր ինչ պատուէրս գրեալ է ինքեան վասն ուզուն Պետրոսին, այնպէս արասցէ: Եւ ծանոյց սմա քան զայս յառաջ յԱպրիլի ԻԶ, եւ յամսոյս Զ զգրելն առ տեղւոյ Թօխաթու եւ Յամթայ նուիրակունսն, զի զոր ինչ դրամս ունիցին, առ ինքն յղեսցեն: Եւ պատուէր` զի եւ ինքն եւս մուղայէթ լեալ ի նոցանէ դրամ առցէ, եւ առ մեզ յղեսցէ :
       Թուղթ մի եսւ առ Ակնցի Խօջայ Յովաննէսն գրեաց ի Կարին ի պատասխանի թղթոյն: Եւ ըստ խնդրոյ եւ ի ձեռն սորին , կրկին փօլիցայ արար ի վերայ Պօլսոյ նուիրակ Զաքարիա վարդապետին (Զ ), եւ զփօլիցայագիրն առ սա յղեաց, զի ինքն անդ զդրամն (ժ ) տացէ մեզ, եւ զփօլիցայագիրն յղեսցէ առ եղբայր իւր Խօջայ Յակոբն ի Պօլիս, զի եւ նա անդ ի Զաքարիա պետէն առցէ: Այս ուրոյն յղեցաւ առ սա ձեռամբ Ապտայ փայեկին :
       Թուղթ մի եւս առ Համթայ Առաջնորդ եւ սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Կարապետ վարդապետն գրեաց (որ յամսոյս ԺԹ յիշեցաւ ի յունիսի ... ):
       Թուղթ եւս առ Կարնոյ Առաջնորդ Սարգիս վարդապետն` առ քահանայսն` իշխանսն եւ ժողովուրդսն գրեաց: Ծանուցանելով նոցա զչտալն չիք ուզուն Պետրոսին զդրամն Թօխաթու նուիրակին: Վասնորոյ` եւ զչիքն զայն ընդ բանիւ արար, յորում եւ գրեաց յատկապէս առ տեղւոյ Առաջնորդ Սարգիս պետն , զի զթուղթս զայս ծանուցմամբ յեկեղեցիսն ընթեռնուլ տացէ, եւ զգուշացուսցէ զժողովուրդսն, զի մի ոք ընդ չքոյն խօսեսցի, եւ կամ առեւտուր արասցէ, մինչեւ չզղջացեալ տացէ զդրամս մեր: Իսկ եւ` սրբոյ Աթոռոյս վէքիլ Գալուստ վարդապետի փեսայ պարոն Եսային վաճառականութեան աղագաւ երթայր ի Կարին: Եւ վասն երկիւղի ճանապարհին աստ դրամ (ա ) ետ մեզ. զի ի Կարին տացուք: Վասնորոյ եւ սրբազան վեհըն զփօլիցայագիր մի գրեալ ի վերայ Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսին, ետ նմա, զի տարեալ այնու առցէ զդրամն (ա ) իւր ի նմանէ: Եւ պատուէր մահտեսի Փիլիպպոսին, զի ի գալ փօլիցայագրին առ ինքն, տացէ զդրամն (ա ) պարոն Եսայուն, եւ զփօլիցայագիրն առեալ ի նմանէ առ մեզ յղեսցէ, եւ զրդամն (ա ) ի հաշիւ հիսապին մերոյ արկցէ: Փօլիցայագիրն յամսոյս ելն գրեցաւ, եւ պարոն Եսային յամսոյս ԻԸ ել ընդ Կարնոյ փայեկին եւ Զաքարիա պետին :
       Թուղթ գրեաց սրբազան վեհըն առ Վանայ նուիրակ եւ Առաջնորդ Պաղտասար վարդապետն (որ յամսոյս Զ յիշեցաւ ): Ծանուցանելով նմա զգրելն այժմ առ ընտանիսն նոր նահատակին Յակոբայ վարդապետին զմխիթարութիւն եւ զպատուէր` զի զսուրբ Անապատն նորին ի շինութեան պահեսցեն: (Որպէս ասելոց եմք յետոյ , ) Եւ պատուէր` զի եւ ինքն եւս մուղայէթ լինիցի, եւ ի շինութեան պահել տացէ նոցա զսուրբ վանքն այն: Եւ զի Բ ճառընտիր ունէր սա, որում գրեաց սրբազան վեհըն, զի ի նոցանէ որն հարուստ է, առ մեզ յղեսցէ, զի ընդ մեր ճառընտրացն համեմատեալ տեսցուք. եթէ ի նմա աւելորդ բանք ինչ լինիցին` օրինակեսցուք, եւ զիւրեանն առ ինքն յղեսցուք: Նոյնպէս` եւ Գ. Պատմագիրք եւս գոյր անդ` Ղազար Փարպեցւոյնն. Յովաննէս պատմագիրն, եւ Ուխտանէս վարդապետինն: Ղազար Փարպեցւոյնն ընդ սմա էր . Յօվաննէս պատմագիրն առ մահտեսի Թօմայն, Ուխտանէս վարդապետինն առ Սիմէօն Աբեղայն, (որ էր ի Լիմ , ) որոց աղագաւ եւս գրեաց սմա, զի զայնս եւս առեալ ի նոցանէ ընդ ճառըտրացն առ մեզ յղեսցէ, զի թէ հաւանելիք են, զնոսա եւս օրինակեսցուք եւ առ ինքն յղեսցուք, զի տեարցն տացէ: Եւ վասն Ուխտանէս վարդապետի պատմագրին` Աբրահամ վարդապետն եւս գրեաց զթուղթ մի առ Սիմէօն Աբեղայն, զի յղեսցէ: Եւ վասն սրբոյ Կարապետի Առաջնորդ Յօնան պետին որպէս յամսոյս Զ եւ այժմ եւս գրեաց առ սա` զի զորպէսն նորին իմացեալ, գրեսցէ ինքեան: Զի ըստ խոստման իւրոյ ոչ եկն նա ի սուրբ Աթոռս: Եւ վասն նորա զայս եւս գրեաց առ սա ասելով թէ` զմեր նուիրակութեան հաշիւն զսուրբ Մեռոնն եւ զկոնդակն խնդրեմք ի նմանէ: Եւ թէ գայցէ նա ի սուրբ Աթոռս եւ թէ ոչ, ինքն գիտասցէ: Թուղթ մի եւս օրհնութեան եւ շնորհակալութեան` յամսոյս ԻԵ առ Խամփերի կինն եւ իւր որդի Նիկողայոսն գրեաց : Որ վասն հանգուցեալ առն իւրոյ Մարտիրոսին` ԲՃ մսխայ մարգարիտ էր յղեալ ի սուրբ Աթոռս ձեռամբ ջուղայեցի տէր Յովաննէսին: Ընդ սմա յղեցաք զայս Բ թուղթքս: Թուղթ մի եւս ի Վան յամսոյս ԻԷ ըստ խնդրոյ Աստապատեցի Աբրահամ պետին առ մահտեսի Սաֆար եւ Կարապետ ընտանիսն նոր նահատակին տեառն Յակոբայ վարդապետին: (Որ վասն ի Քրիստոս հաւատոցն յանցեալ ամին ի Յամիթ նահատակեցաւ: Որոյ զպատմութիւն տե'ս ի ...: ) Գրեաց թէ որովհետեւ այդ նոր Անապատն յանուն սրբոյ Աթոռոյս եւ հրամանաւ մերով էր շինեցեալ պարտիք մուղայէթ լինել դմա եւ ցրուեալ միաբանսն դորին ժողովել, եւ շինութեան պահել, եւ միշտ զորպէսն ձեր ձեռամբ Պաղտասար պետին գրել մեզ: Զի Անապատն այն որովհետեւ սրբոյ Աթորոյս անուամբն է շինեցեալ, վասնորոյ ընդ իշխանութեամբ մերով պարտի մնալ ասէ: Զայս ետուք Աբրահամ պետին զի յղեսցէ: Իսկ եւ` ի Բալուայ Բ ուխտաւորք եկին այժմ ի սուրբ Աթոռս յուխտ: Ընդ որս եւ սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ պարոն Զաքարիա թուղթ էր գրեալ առ սրբազան վեհըն, եւ զառաջին թուղթն սրբազան վեհին (զոր ի ... ) յետս յղեալ առ մեզ: Եւ թէպէտ զորպիսութենէ նուիրակին եւ արդեանց տեղւոյն ոչինչ գրէր մեզ, բայց ի թղթաբերացս եւ ի թղթոյն նուիրակին իմացաք, որ զարդիւնս տեղւոյն յանձնեալ էր նուիրակին: Եւ նա եւս առ ինքն էր թողեալ, որ անտի առ սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ պարոն Բարսեղն յղեսցէ ի Յամիթ: Վասնորոյ եւ սրբազան վեհըն զթուղթ գրեաց առ նա ի պատասանի թղթոյն: Եւ պատուիրեաց` զի գանձապետութեան գործոյն իւրոյ մուղայէթ լինիցի , եւ զոր ինչ արդիւնս եւս ժողովեսցէ, առ նուիրակն յղեսցէ, եւ ինքեան գրեսցէ: Եւ զթուղթն զոր յղեալ էր յետս, ի թղթոջ եդեալ վերստին առ նա յղեցաք, զի ընդ թղթոյս ի միասին պահեսցէ ընդ իւր իբր օրհնութիւն սրբոյ Աթոռոյս: Այս ընդ Բալուեցի ուխտաւորացն յղեցաւ: Իսկ եւ` Բայազիտու Իսաղ փաշայն` յառաջագոյն ի յԻւչքիլիսայի Առաջնորդ Զաքարիա վարդապետէն դրամս էր խնդրեալ փոխ. Բայց նա ոչ տալ կամելով, վասնորոյ` խոյս տուեալ` ի նմանէ եկն ի սուրբ Աթոռս: Եւ ժամանակ ինչ եկաց աստ: Եւ փաշայն վասն նորա թուղթ էր գրեալ առ սրբազան վեհըն, զի յղեսցէ ի վանս իւր: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն ըստ խնդրոյ նորին յղեաց զնա ի վանս իւր: Ընդ որում եւ զթուղթ մի գրեաց առ փաշայն ի պատասխանի թղթոյն, եւ յանձնարարութիւն վասն Զաքարիա վարդապետին: Ասելով թէ` որպէս հայրն քո Մահմուտ փաշայն զդա ի խնամս է ունեցեալ, եւ դորին վանիցն տիրութիւն արարեալ , նոյնպէս եւ ի քէն խնդրեմ զի զդա ի սէր եւ ի խնամս քո ունիցիս, եւ վանիցն դորին եւս մուղայէթ լինիցիս: Նաեւ` վասն տէր Վահանին եւս գրեաց առ սա զյանձնարարութիւն: Այլեւ` վասն խոյս տալոյն Զաքարիա պետին եւ գալոյն ի սուրբ Աթոռս, փաշայն ԴՃ ղռուշ ճառմայ 29) էր ձգեալ ի վերայ նորա: Բայց սրբազան վեհըն ի գնալն նորին աստի: ԴՃ ղռուշ ետ նմա, զի տարեալ տացէ փաշային, եւ զերծցի: Նա եւ` Իսպիրու Առաջնորդ Յովհաննէս վարդապետն ի յԻւչքիլիսայ վախճանեալ էր, (որպէս ի յԱպրիլի ԻԶ ասացաւ , ) եւ սորա եղբօրորդի Պօղոսն եկեալ առ Զաքարիա վարդապետն, խադրէր ի նմանէ զինչս հանգուցելոյն: Եւ նա եւս ծանոյց սրբազան վեհին: Եւ սրբազան վեհըն եւս կոչեալ զնա առաջի իւր կամէր զի ի ձեռն սակաւ իրաց ի հաւանութիւն ածցէ զնա: Իսկ նա ոչ առնոյր յանձն: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն բարկացեալ ի վերայ նորա, էհան զնա յերեսաց իւրոց: Եւ նա ընդ պատրաստ կարաւանի կամէր գնալ ի Բայազիտ: Բայց ոչ թոյլ ետ նմա սրբազան վեհըն ի գնալ, այլ պատուիրեաց քանի մի վարդապետաց` զի կոչեսցեն զնա առաջի իւրեանց եւ յորդորական բանիւք խօսեսցին ընդ նմա, զի թերեւս սակաւ ընչիւք ի հաւանութիւն բերցեն զնա: Եւ նոքա եւս ըստ հրամանի սրբազան վեհին կոչեալ էին զնա առ ինքեան, եւ ի հաւանութիւն ածեալ: Եւ եկեալ ծանուցին սրբազան վեհին, եւ սրբազան վեհըն եւս ընդ այս ուրախ եղեւ յոյժ: Բայց նա վերստին ի նոյն յամառութիւն դարձաւ, եւ դառձեալ ներհակէր Զաքարիա պետին: Զոր իմացեալ սրբազան վեհին, ի ետ արկանել զնա զի ուղղեսցի: Զոր եւ արկին իսկ: Բայց նա ի բանտին զղջացեալ, զմեղայի թուղթ էր գրեալ առ սրբազան վեհըն, զի հանցէ զինքն ի բանտէն: Եւ սրբազան վեհըն եւս լուեալ աղաչանաց նորին, հանել ետ զնա ի բանտէն, զքսուրն հանգուցելոյն, զքանի մի գրեանս ի սրբոյ Աթոռոյս, եւ ԲՃ ղռուշ ի կողմանէ Զաքարիա պետին տուեալ նմա, եթող գնալ ի տեղի իւր :
       Թուղթ մի եւս առ փաշայի քեահիայ Ըռըզվան Աղայն գրեաց: Զի սա եւս էր գրեալ առ սրբազան վեհըն վասն Զաքարիա վարդապետին, զի յղեսցէ: Զոր եւ յղեաց իսկ: (Որպէս ի վերդ ասացաք : ) Այեւ սա վասն փաշային ի Ջուղայեցի տէր Յովհաննիսէն յառաջագոյն ճոթ էր առեալ, բայց զգինն նոցին տակաւին ոչ էր տուեալ նմա: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն ըստ խնդրոյ նորին գրեաց առ սա, զի զգինն ճոթիցն տացէ նմա: Զթուղթսն փաշային եւ նորին Քեահիային Զաքարիա վարդապետն տարաւ ընդ իւր: Իւչքիլիսայի Առաջնորդ Զախարիա վարդապետն, ջուղայեցի տէր Յովհաննէսն. Էսային. բալուեցի Բ ուխտաւորքն եւ Կարնոյ Ապտայ փայեկն ելին ի միասին ի յոնիսի ԻԸ :
      
       Կրթեսցէ, յետ այնորիկ ըստ սովորութեան իւրեանց վարպետ օրհնէ զնա, եւ չըրաղ առնէ ինքեան: Եւ աշակերտն եւս` յայնժամ ըստ կարեաց իւրոց խարճ հոգացեալ, յայն աւուր մեծ ընդունելութիւն եւ հացկերոյթ առնէ այնմ բոլոր Ասնաֆին: Եւ վարպետին իւրոյ եւս տիւշալիկ ) տայ: Այսպէս եւ ի Թիֆլիզ քաղաքոջն Յարութիւն անուամբ այր ոմն տեսեալ էր թէ` ի յընդունելութէնէն բազում մեղք ծնանին, այսինքն կագ եւ խռովութիւն լինին, վասնորոյ` զայն Ասնաֆի բոլոր վարպետսն ի բարեգործութիւնս յորդորեալ, համակամութեամբ ամենեցուն յանուն սրբոյ Աթոռոյս գանձանակ էր հաստատեալի միջի իւրեանց, զի աշակերտն այն զընդունելութեան խարճըն զոր առեալոց է ի վարպետ լինելն իւր, մի արասցէ, այլ զայն յիւր հաստատեալ գանձանակն արկցէ: Եւ ուստաբաշի Յարութիւնն այն բացի գանձանակ հաստատելոյն ի միջի իւրեանց, զիւր տիւշալիկն եւս խոստացեալ էր արկանել ի գանձանակն սրբոյ Աթոռոյս: Վասնորոյ` եւ սրբազան վեհըն ըստ խնդրոյ տեղւոյ նուիրակ եւ Առաջնորդ Ռէթէոս վարդապետին` զթուղթ մի օրհնութեան եւ շնորհակալութեան գրեաց չիթճոց բոլոր Ասնաֆին: Յորում եւ ուստաբաշի Յարութիւնին յատուկ օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն եւս գրեաց: Եւ զնա սրբոյ Աթոռոյս վերակացու եւ գանձապետ կարգեաց: Պատուիրելով նմա, զի գանձապետութեան գործոյն իւրոյ մուղայէթ լինիցի, եւ զարդիւնսն առատութեամբ առեալ ի գանձանակն սրբոյ Աթոռոյս արկցէ, եւ առ ինքն պահեսցէ, եւ ըստ ժմանակին նուիրակին մերոյ յանձնեսցէ, եւ ինքեան գրեսցէ: Կրկին պատուէր` զի զորքան գանձանակադրամս այժմ ընդ իւր ժողովեալ ունի, նուիրակին մերոյ եւ Առաջնորդին իւրեանց Ռէթէոս վարդապետին տացէ, զի նա առ մեզ հասուսցէ: (Որոյ օրինակն է ի բոլորագրահամար տետրոջն: Յերեսն ՇԼԹ, ՇԽ ): Եւ զի` կանոն է սրբոյ Աթոռոյս, զի ի ժողովարար յղելն մեր ի Թիֆլիզ վասն մոմի, քանի մի ղալիպ սպիտակ մոմ տամք նմա, զոր ընդ իւր տարեալ թափէ անդ, եւ իբր յօրհնութիւն սրբոյ Աթոռոյս գլխաւոր Ասնաֆիցն բաժանէ, զի առատութեամբ տացեն մոմ սրբոյ Աթոռոյս: Արդ` յայսմ ամի եւս յորժամ սրբազան վեհըն ըստ սովորութեան ի Մարտի ԻԲ զԱհարօն վարդապետն մոմի ժողովարար արարեալ յղեաց ի Թիֆլիզ, բայց նմա ոչ էր բաւականացեալ ընդ իւր տարեալ մոմն: Վասն որոյ` եւ Թիֆլիզու Առաջնորդ Ռէթէոս վարդապետն ի մէնջ մոմ էր խնդրեալ: Եւ մեք եւս ըստ հրամանի սրբազան վեհին ԸՃ հատ բաժանելոյ սպիտակ մոմ յղեաց առ նա ընդ վրացի Եսայուն` հանդերձ թղթովն չիթճոց Ասնաֆին: Եւ Ռէթէոս վարդապետն ի մէնջ նշխարհս էր խնդրեալ: Բայց չէր սովորութիւն, վասնորոյ` ոչ յղեցաք: Ել վրացի Եսային հանդերձ թղթովըն եւ մոմիւն յապրիլի ԺԶ :
      
       Առ Հաշտարխանու նուիրակ Մինաս պետն ի պատասխանի Թղթոյն :
      
       Թուղթ գրեաց սրբազան վեհըն առ Հաշտարխանու նուիրակ Մինաս վարդապետըն ի պատասխանի ի դեկտեմբերի Ի գրեցեալ թղթոյն: Որում եւ ծանոյց քան զայս յառաջ ի Յունվարի ԻԳ զթուղթ գրելն առ ինքն հանդերձ դիտմամբ նորին ի կարճոյ: Եւ հարկ` զի գրեսցէ զպատասխանին: Այլեւ` Ռուսաց թագաւորի հրամանագրի օրինակն խնդրեալ էր սա ի սրբազան վեհէն: Զոր եւ ըստ խնդրոյ սորին գրեալ, եւ ի թղթոջս եդեալ, յղեցաք առ սա: Թուղթ մի եւս սրբազան վեհըն սպասաւորին իւրոյ Մկրտիչ վարդապետին գրեցոյց առ սա, զի Դ քիւրք, Բ փիլոնցու սեւ գռզէթ. Բ փնլօնցու կապուտ ղզռէթ, Բ փիլոնացու մօռ գռզէթ. քանի մի ղըֆիլ, եւ զայլ ինչ իրս մանունս առեալ յղեսցէ: Որում եւ պատիրեաց սրբազան վեհըն, զի զոր ինչ հրամանաւ իւրով գրեաց ինքեան Մկրտիչ վարդապետն, փութով հոգացեալ յղեսցէ, զի մինչեւ ցաշունն աստ հասցին: Յղեցաւ այս ընդ Հաշտարխանցի ջուլհակ Յարութիւնին: Որ ել ի Ապրիլի ԺԶ :
      
       Առ Նախիջեւանու Հաճիխանն ի պատասխանի թղթոյն:
      
       Եղեգաձոր` (որ է ի կողմն Նախիջեւանու ) ի վաղուց հետէ ամայի կայր: Բայց Նախիջեւանու իշխօղ Հաճիխանն, եւ նորին ազգական Շիւքիւլլաբէկն (որում էր մուլք սեպհական . ) զքանզի մի գիւղորայս այժմ շինեցուցեալ էին ի նմանէ, եւ զմնացեալն եւս օրաւուր շինեցուցանէին: Բայց ի նորաշէն գիւղորայս բնակեալ ժողովուրդքն ոչ ունէին քահանայս, եւ Կարմիր վանիցն եւս (որ անդ ) ոչ գոյր Առաջնորդ: Որոց սակս` եւ Հաճիխանն զԵրնջակու սրբոյ Կարապետի վանից Առաջնորդ Կարապետ վարդապետն (որ ի Մարտի Բ յիշեցաւ , ) ընդ Հիւքիւլլաբէկին հանդերձ թղթով յղեալ առ սրբազան վեհըն, զի գրեսցէ Նախիջեւանու բոլոր Առաջնորդաց, զի առ նորաշէն գիւղորայս եղեալ ժողովուրդսն զքահանայս յղեսցեն: Եւ ինքն եւս աստի Առաջնորդ յղեսցէ Կարմիր վանիցն: Իսկ որովհետեւ գիւղորայք Եղեգաձորու տակաւին ոչ էին ըստ բոլորին ի շինութիւն եկեալ, վասնորոյ եւ սրբազան վեհըն այժմ ոչ յղեաց անդ Առաջնորդ այլ զթուղթ մի գրեաց առ Հաճիխանն (որ ի ... ) հատասխանի թղթոյն: Որում եւ խոստացաւ զի երբ գիւղորայքն ըստ բոլորին ի շինութիւն գայցեն, յայնժամ ըստ խնդրեաց իւրոյ Առաջնորդ յղեսցէ Կարմիր վանիցն: Բայց վասն քահանայից ոչինչ գրեաց սմա, այլ պատուիրեաց Կարապետ վարդապետին` զի երբ աստի գնասցէ ի վիճակս իւր , յայնժամ զմի սմա ի միաբանից իւրոյ վանիցն երբեմն յղեսցէ առ ժողովուրդսն նորաշէն գիւորէիցն, զի երթեալ շրջագայեսցի ի մէջ նոցա, եւ ի ձեռն հոգեւոր խրատու շահեսցէ զնոսա, մինչեւ մնացեալ գիւղորայքն տեղւոյն եւ ի շինութիւն գայցէն, եւ ապա յայնժամ Առաջնորդ յղեսցէ Կարմիր վանիցն: Եւ զի` Եղեգաձորցի տուն շատ գոյր աստ, որք յառաջագոյն զկնի աւերման երկրին իւրեանց փախուցեալ, եւ եկեալ աստ բնակէին: Որոց աղագաւ եկեալ էր Շիւքիւլլաբէկն, զի առեալ զնոսա ի խանէն , տարցէ ի հայրենի երկրին իւրեանց: Բայց խանն զնոսա ոչ ետ նմա այլ զմիլլու քիւրն տուեալ նմա, սիրով ուղեւորեաց: Որք յետոյ վասն իրիք պատճառի անտի փախուցեալք, վերստին դարձան ի տեղիս իւրեանց ի Գառնի, զի անդ բնակէին ի վաղուց հետէ: Բայց Կարապետ վարդապետն ոչ գնաց ընդ Շիւքիւլլաբէկին ի տեղի իւր քանզի մերձ էր սուրբ Զատիկն: Վասնորոյ` մնացեալ աստ ժամանակ ինչ արար զսուրբ Զատկին, եւ ահա գնաց աստի: Զթուղթ Հաճիխանին յղեցաք ընդ սմա: Որ ել ի Ապրիլի Ի :
      
       Ի Բայազիտ առ Նսնուսեցի մահտեսի Յովհաննէսն վասն առնլի դրամոյն իւրեանց ի Հաճիրաղբէն, եւ նորին Թէմէսուկացն :
      
       Թէպէտ քան զայս յառաջ յամսոյս ԺԲ գրեաց սրբազան վեհըն առ Բայազիտու իշխանսն, զի գտալիք դրամն (բ ) մեր փութով հոգացեալ տացեն տէր Վահանին, զի զկնի քանի մի աւուրց ի ձեռն Հաճիբաղրին բարաթ արասցէ ի վերայ նորա: Բայց Հաճիբաղրն ոչ եւս գնաց ի Բայազիտ: Այլ եկեալ աղաչեաց զսրբազան վեհըն` զի ի Հաճիզէյնալէն ի վերայ մեր ձեռամբ իւրով բարաթ արարեալ չդրամն, (ճլ ) ի կողմանէ իւրոյ տալեաց դրամոյն իւրոյ նսնուսեցի մահտեսի Յովհաննիսին եւ նորին փեսայ պարոն Մարկոսին` ի Բայազիտ տացուք նոցա, եւ զիւր Բ թէմէսուկսն բերեալ ի նոցանէ , ինքեան տացուք: Եւ սրբազան վեհըն եւս լսելով աղաչանաց նորին, մինչեւ կամէր գրել զթուղթ առ նսնուսեցի մահտեսի Յովհաննէսն վասն դրամոյն, յայնժամ նոցա չրաղ պարոն Աղաբաբն եկն յԵրեւան: Ունելով ընդ իւր զթէմէսուկն պարոն Մարկոսին: Որով եւ խնդրէր զի նմա գրեալ զդրամն ի Հաճիբաղրէն, զոր տալոց էր նմա: Եւ նա եւս կրկին անգամ աղաչեաց զսրբազան վհըն, գրել առ նսնուսեցի մահտեսի Յովհաննէս զառաջին խնդիրս իւր. Եւ պատուիրել Աղաբաբին, զի ժամանակ ինչ համբերեսցէ: Յաղագս որոյ եւ սրբազան վեհըն պատուիրեաց Աղաբաբին, ոչ խնդրել զդրամն ի Հաճիբաղրէն, մինչեեւ գրեսցէ ինքն մահտեսի Յովհաննիսին, զի որպէս գրեսցէ նա ինքեան, այնպէս արասցէ: Եւ նա ըստ հրամանի սրբազան վեհըն զթուղթ գրեաց առ Նսնուսեցի մահտեսի Յովհաննէսն (որ ի Յունվարի ԺԶ յիշեցաւ ) ի Բայազիտ: Զի գրեսցէ աստ Աղաբաբին, որ զպարոն Մարկոսի ՁԳԾ եւ ԶՌ դիանի թամասուկն տացէ մեզ, եւ ինքն եւս զԽԶ թումանի եւ ԴՌ դիանի թամասուկն առ մեզ յղեսցէ, զի մեք եւս զԲ թամասուկն աստ Հաճիբաղրին տացուք, եւ ինքն անդ զդրամն (ճլ ) մեր ի տէր Վահանէն առցէ ի տեղի Հաճիբաղրին տալեաց դրամոյն ինքեանց: Եւ սրբազան վեհըն վասն առնլի դրամոյն (բ ) մերոյ ի Բայազիտցւոց, զդահբաշի Սողոմոնն այժմ յղեաց անդ, զի ընդ տէր Վահանին ի միասին հարկ արարեալ նոցա, առցեն ի նոցանէ զդրամն մեր (բ ): Քանզի դժուարութեամբ տային: Որոյ սակս` եւ զթուղթ մի սպասաւորին իւրոյ Մկրտիչ վարդապետին գրեցոյց առ տէր Վահանն զի թէ մինչեւ ցարդ ի բայազիտցւոցն առեալ իցէ զդրամն (բ ) յորմէ զայս ինչ (ՃԼ ) հանեալ` նսնուսեցի մահտեսի Յովհաննիսին տացէ, եւ զմնացեալն (գ. գ. Ի փարայ ) յանձնեսցէ դահբաշի Սողոմոնին, որ բերեալ առ մեզ հասուսցէ : Յղեցան այսոքիկ ընդ մեր դահրաշի Սողոմոնին: Որ ել ի սրբոյ Աթոռոյս ի ապրիլի ԻԱ :
      
       Ի Պօլիս` ի Զմիւռին` ի Կարին եւ ի Բայազիտ թուղթք վասն ճաշուից եւ այլ իրակութեանց :
      
       Ըստորում յամսոյս ԺԲ խոստացաւ սրբազան վեհըն Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսին գրել զպատասխանիս ի Պօլսոյ եկեալ թղթոցն, եւ յղեալ առ ինքն: Ահա այժմ գրեալ յղեաց առ նա զի յղեսցէ: Որք են :
       Թուղթ մի առ Զմիւռնոյ նուիրակ եւ Առաջնորդ Ղուկաս վարդապետն գրեաց : Որում եւ ծանոյց քան զայս յառաջ ի յունվարի Ժ, եւ ի դեկտեմբերի ելն զթուղթս գրելն առ ինքն: Եւ պատուէր` զի զպատասխանիս նոցին, փութով գրեսցէ ինքեան: Քանզի` կամէր իմանալ` զի թէ յաջող իցեն ճանապարհք կողմանցն, զայլ նուիրակ յղեսցէ անդ, եւ զնա աստ բերցէ: Եւ թէ ոչ` վերստին նուիրակ արասցէ զնա տեղւոյն, մինչեւ խաղաղասցին խռովութիւնն, եւ բացցին ճանապարհք կողմանցն, եւ ապա բերցէ զնա աստ: Կրկին պատուէր ` զի մինչեւ ցարդ որքան դրամ է հասուցեալ Զաքարիա վարդապետին, զամենայնն ուրոյն գրեսցէ ինքեան եւ Զաքարիա վարդապետին` ի միամտութիւն իւր: Գրեաց եւս` զի Ե կամ ԶՌ ղռուշ դրամ հասուսցէ Զաքարիա վարդապետին, եւ ծանուսցէ ինքեան: Ծանոյց սմա եւ զանցսն Թօխաթու նորոգ նուիրակ ի կարճոյ: (Որպէս ի փետրվարի ԺԷ ասացաւ : ) Նոյնպէս` եւ զմահ տպագիր մահտեսի Մարկոսին, (որ յանցեալ ամին առ տէր փոխեցաւ . ) եւ զշինումն նորոգ գրոյն ձեռամբ տեղապահին: Եւ վասն Յօհանավանից գանձանակին խնդիր արար, արդեօք ցայժմ առեալ իցէ՞, թէ ոչ: Եւ թէ` քեզ ոչ տան ասէ զգանձանակն վանիցն, այլոց եւս ոչ ունին հրաման տալոյ առանց մեր գրոյն: