Կարգեաց
սրբ.
վեհն
զԵսայի
վարդապետն
նուիրակ
եւ
Առաջնորդ
ի
վերայ
Զմիւռնոյ
եւ
հրամայն
վիճակացն
նորին,
եւ
նուիրակական
կոնդակաւ
եւ
սրբալոյս
Մեռօնաւ
յղեաց
անդ:
Ա
Կոնդակ
եւս
ի
վերայ
Զմիւռնոյ
եւ
շրջակայիցն
նորին
գրեցաւ
վասն
տօնացուցին:
ԼԲ
հատ
տօնացոյց
ետուք
Եսայի
վարդապետին
տանիլ
ընդ
իւր:
Յորոց
մինն
վասն
իւր
էր:
Ա
Ապրօյեան
Աստուածատուր
Աղային:
Բ
Զմիւռնոյ
քաղաքի
եկեղեցւոյն,
Բ
վասն
Ամստերդամու:
Իսկ
մնացեալ
ԻԶըն,
վասն
Զմիւռնոյ
շրջակայ
քաղաքաց
եւ
ղասապայից
եկեղեցւոյն :
Ա
հատ
եւս
Պօղոս
վարդապետին
ետուք:
Որ
ընդ
Եսայի
վարդապետին
սպասաւորութեան
աղագաւ
ի
Զմիւռն
գնաց :
Թուղթ
մի
եւս
առ
Զմիւռնոյ
գլխաւոր
իշխանսն
գրեաց:
Ծանուցանելով
նոցա
զԵսայի
վարդապետն
նուիրակ
եւ
Առաջնորդ
առնելն
ինքեանց
եւ
յղելն
անդ,
եւ
զՂուկաս
վարդապետն
խնդրելն
գալ
ի
ս.
Աթոռս:
Որոց
եւ
պատուիրեաց`
զի
զԵսայի
վարդապետն
ի
սէր
ունիցին,
եւ
զգործն
նորին
արդիւնաւոր
առնել
ջանասցեն,
եւ
զՂուկաս
վարդապետն
սիրով
յետս
դարձուսցեն
ի
ս.
Աթոռս:
Եւ
վասն
եկեղեցւոյն
նոցա
Բ
հատ
տօնցոյց
յղեաց
ընդ
Եսայի
պետին :
Թուղթ
եւս
առ
Ապրօղլի
Աստուածատուր`
Գալուստ
եւ
Առաքել
Աղայսն
գրեաց
եւ
զորպիսութիւնս
տօնացուցին
եւ
թղթատանն
ծանոյց
նոցա:
Եւ
Ա
հատ
տօնացոյց
յղեաց
նոցա:
Եւ
վասն
նոր
նուիրակին
իւրեանց
Եսայի
վարդապետին
յանձնարարութիւն
գրեաց :
Թուղթ
մի
եւս
առ
Զմիւռնոյ
քաղաքի
բոլոր
քահանայսն
եւ
համայն
եկեղեցականսն
գրեաց:
Նախ
վասն
Եսայի
վարդապետին
յանձնարարութիւն,
եւ
վասն
տօնացուցին
պատուէր`
զի
այսուհետեւ
զնա
'
ի
գործ
ածիցեն:
Եւ
վասն
եկեղեցւոյն
նոցա
Բ
հատ
տօնացոյց
յղեաց:
Եւ
քահանայիցն
սիրով
մեղադրեաց:
Զի
զբազմակնիք
թուղթն
զոր
վասն
Ղուկաս
վարդապետին
կրկին
նուիրակ
եւ
Առաջնորդ
խնդրելոյն
յառաջագոյն
գրեալ
էին
սրբ.
վեհին,
զանուանս
իւրեանց
ի
լուսանցն`
հանդէպ
անուան
կաթուղիկոսին
էին
գրեալ :
Թուղթ
մի
եւս
առ
Զմիւռնոյ
հին
նուիրակ
եւ
Առաջնորդ
Ղուկաս
վարդապեն
գրեաց
ի
պատասխանի
թղթոյն:
Զի
իշխանքն
յորժամ
բազմակնիք
թուղթ
էին
գրեալ
սրբ.
վեհին
վասն
սորա,
եւ
խնդրեալ
էին
ի
սրբ.
վեհէն
վերստին
նուիրակ
եւ
Առաջնորդ
կարգել
զսա
ինքեանց,
յայնժամ
գիր
ո'չ
էր
գրեալ
սա
սրբ.
վեհին:
Եւ
սրբ.
վեհն
ի
կարծիս
անկաւ
վասն
սորա:
Բայց
յետոյ
գիր
եկն
ի
սմանէ.
որով
բարձաւ
կարծիքն
սրբ.
վեհին :
Քանզի`
կրկին
անգամ
աղաչանօք
գրեալ
էր
սրբ.
վեհին
խնդրել
զինքն,
զի
եկեսցէ
ի
ս.
Աթոռս.
եւ
սրբ.
վեհն
գրեաց
նմա
գալ:
Եւ
զԵսայի
վարդապետն
ի
տեղի
իւր
նուիրակ
եւ
Առաջնորդ
առնելն
ի
վերայ
Զմիւռնոյ
ծանոյց
նմա:
Եւ
պատուիրեաց
նմա,
զի
զտէր
Ստեփանն
բերցէ
ընդ
իւր:
Գրեաց
եւս`
զի
ի
հարկաւոր
պէտս
ս.
Աթոռոյս,
Դ
հատ
դեղին
սահաթ,
եւ
Զ
հատ
ճերմակ
սահաթ
առեալ
բերցէ :
Թուղթ
մի
եւս
ի
վերայ
Ամստէրդամու
հայազուն
ժողովրդոցն
գրեաց,
եւ
զԵսայի
վարդապետն
նուիրակ
եւ
Առաջնորդ
յղելն
ի
Զմիւռին,
եւ
զՂուկաս
վարդապետն
խնդրելն
ծանոյց
նոցա:
Որոց
եւ
պատուիրեաց,
զի
զարդիւնս
իւրեանց
ի
ձեռն
Եսայի
վարդապետին
յղեսցեն,
եւ
առ
ս.
Աթոռս
հասեալ
իմասցին:
Եւ
զորպիսութիւնս
տօնցուցին
ծանոյց
նոցա:
Եւ
Բ
հատ
տօնացոյց
եւս
սոցա
եկեղեցւոյն
աղագաւ
ետուք
Եսայի
վարդապետին,
զի
ընդ
թղթոյս
յղեսցէ
առ
նոսա:
Որոյ
օրինակն
է
ի
բոլորագրահամար
տետրոջն,
յերեսն
ՇԼԲ,
ՇԼԳ:
Հաւալայ
ֆարմանի
սուրաթ
եւս
ետ
Եսայի
վարդապետին
ի
գնալն
աստի
ի
վիճակն
իւր :
Թուղթ
եւս
առ
Գաղատիոյ
նուիրակ
Յովաննէս
վարդապետն:
Կրկին
հարկ`
զի
եկեսցէ
ի
սուրբ
Աթոռս:
Զի
թէ
գործ
ինչ
խնդրեսցես
ասէ,
աստէն
յղելոց
եմ:
Գրեաց
եւս`
զի
ի
գալն
իւր,
զօֆ`
շալի
եւ
վեղարացու
առեալ
բերցէ
ընդ
իւր:
Յղեցաւ
այս
առ
պատրիարքն
յղել
առ
նա :
Թուղթ
մի
եւս
առ
Պօլսոյ
նուիրակ
եւ
պատրիարք
Զաքարիա
վարդապետն:
Ի
պատասխանի
երկոքին
թղթոցն
իւրոց
ի
մայիսի
Ժ
գրեցելոց:
Որում
եւ
ծանոյց
քան
զայս
յառաջ
յամսոյս
Ժ
թուղթ
եւ
տօնցոյց
յղելն
առ
ինքն:
Եւ
պատուիրեաց`
զի
զհարկաւոր
պատասխանիս
թղթոցն
մերոց
գրեսցէ
մեզ:
Եւ
վասն
մհ.
Յօնանին
(որ
գնացեալ
էր
ի
յՈւռուսջուղ
):
Գրեաց
թէ`
ընդէ՞ր
այսքան
ժամանակ
յամեցաւ
անդ.
գրեա
'
առ
նա
հարկիւ,
զի
եկեսցէ:
Եւ
վասն
Պրուսացւոցն
գրեալ
էր
թէ`
զմեր
թղթոց
պատասխանին
ո'չ
գրեն
մեզ:
Գրեաց
թէ`
այն
երկիւղն
որ
նոքա
են
տեսեալ
ասէ
ի
նմանէ,
զիարդ
իշխեն
գրել.
ոչ
ապաքէն
երկնչին
ասէ
յԱխթարմայիցն
զիսկն
գրելն:
Եւ
վասն
առաջնորդաց
յառաջագոյն
գրեալ
էր
նմա
սրբ.
վեհն
թէ
զով
ոք
յուրեք
Առաջնորդ
կացուսցես,
հարկեա
նմա
նախապէս
գալ
ի
ս.
Աթոռս
եւ
առնուլ
ի
մէնջ
զհոգեւոր
հրաման,
եւ
ապա
երթալ
ի
վիճակն
իւր:
Եւ
նա
եւս
խոստացեալ
էր
սրբ.
վեհին
այնպէս
առնել:
Կրկին
գրեաց
նմա
զնոյն
պատուէր,
զի
մի
այնու
զանց
արասցէ:
Գրեաց
եւս
ծանուցանել
ինքեան,
զի
գիտասցէ
թէ
ի
Կիւմիշխանայն`
ի
յԵրզնկան.
եւ
ի
Տրապիզոն
Առաջնորդք
գոն,
եւ
Առաջնորդ
է
յղեալ,
թէ
ոչ:
Եւ
զթղթաշինութեան
տետերսն
զոր
յառաջագոյն
յղեալ
էր
թարգմանել
տալ,
այժմ
խնդրեաց
յետս
յղել:
Զի
այլ
ո'չ
էր
պիտոյ
մեզ:
Քանզի
թղթաշէնքն
եկեալ
շինեցուցանէին
զթղթատունն:
Եւ
զի`
Ագուլեցի
մհ.
Աբրահամին
սուտ
թամասուկն
եւ
բարաթագիրն,
որ
յառաջագոյն
առ
մհ.
Յարութիւն
Ամիրյան
գոյր,
յետոյ
նա
ձեռամբ
Զաքարիա
վարդապետին
յղեալ
էր
առ
սրբ.
վեհն:
(Զորմէ
ի
ՌՄԺԹ
եւ
ի
դեկտ.
ԻԷ
ասացեալ
է :
)
Բայց
սրբ.
վեհն
մոռացմամբ
այնպէս
կարծէր
թէ`
դեռ
չէ
յղեալ:
Վասնորոյ
քան
զայս
յառաջ
ի
փետր.
ԻԶ
գրեաց
Յարութիւն
Ամիրային,
առ
ի
յղեալ:
Եւ
Զաքարիա
վարդապետին
ի
Գասպար
Ամիրային
եւս
գրեաց,
զի
առեալ
յղեսցեն:
Իսկ
Զաքարիա
վարդապետն
այժմ
գրեալ
էր
թէ`
առեալ
յղեալ
եմ:
Եւ
սրբ.
վեհն
գտեալ
զնոսա
միմտեցաւ,
եւ
Զաքարիա
վարդապետին
գրեաց,
զի
ինքեանք
եւս
միամտեսցին:
Եւ
ի
կողմանէ
Ուռումէլու
ճանապարհացն
գրէր
թէ`
բաց
է.
իսկ
թէ
խաղաղ
է
այն
կողմն.
եւ
կարելի
է
անդ
նուիրակ
յղելն,
զայն
ոչ
գրէր:
Ուստի
պատուիրեաց
գրել:
Ուստի
պատուիրեաց
գրել:
Եւ
զՅովհաննէս
վարդապետն
խնդրելն
ծանոյց
սմա:
Եւ
զգիրն
նորին
յղեաց
առ
սա,
առ
նա
յղել:
Կրկին
գրեաց`
զի
Կարնոյ
եւ
Կարսայ
ֆարմանացն
Գ
Գ
սուրաթ
հոգացեալ
յղեսցէ:
Եւ
վասն
Յամթայ
առաջնորդ
Կարապետ
վարդապետին
գրեաց
թէ`
մեք
զնա
ի
Յամիթ
եւ
կամ
յԱրզնու
վիճակն
առաջնորդ
չեմք
յղելոց.
եւ
Արզնու
վանքն
ի
Յամթայ
չեմք
բաժաանելոց,
այլ
զնա
ի
սուրբ
Աթոռոջս
եմք
ասէ
պահելոց,
եւ
որպէս
զմիաբան
մեր
է
համարելոց:
Եւ
թէ
ի
գործ
ինչ
յղիցեմք
ասէ
զնա,
յանուն
ս.
Աթոռոյս
եմք
յղելոց:
Զի
մեք
ասէ
զմիտս
ժողովրդոցն
տեղւոյն
քեզ
ի
ծանուցանել
գրեցաք,
ժողովուրդքն
իւրեանք
գիտեն:
Գրեաց
եւ`
զի
թղթաշինաց
քսուրն`
տղայն,
եւ
գործիսն
փութով
յղել
տացէ:
Եւ
վասն
հանգուցեալ
Ղազար
Աղայի
ընչիցն
որպէս
յառաջ`
եւ
այժմ
եւս
պաոտուիրեաց
հոգալ:
Զի
վարիսն
նորա
ս .
Աթոռս
է
ասէ.
եւ
կայքն
նորա
դիւրաձեռնէ
մեզ
հասանելն:
Գրեաց
եւս`
զի
ԺԵ
հատ
նոր
եւ
լաւ
սահաթ
առեալ,
ի
ձեռն
Նազարէթին
առ
մեզ
յղեսցէ:
Որոց
ութն
ճերմակ
լինիցին
ասէ,
եւ
եօթն
դեղին :
Այլ
եւ`
ընդ
մհ.
Յօնանին
եւ
վասն
առնելի
իրաց
Բ
դաւթար
յղեաց
սմա
սրբ.
վեհն:
Զի
առեալ
յղեսցէ:
Իսկ
սա
ոչինչ
յղեաց:
Վասնորոյ`
եւ
սրբ.
վեհն
զսաւատս
նոյն
դաւթարացն
առեալ
յղեաց
առ
Նազարէթն,
զի
նա
հոգացեալ
յղեսցէ:
Զոր
եւ
ծանոյց
սմա,
եւ
պատուիրեաց
զի
զայնս
Նազարէթին
առնուլ
եւ
յղել
տացէ:
Փուսուլայ
մի
եւս
սրբ.
վեհն
իւր
ձեռամբն
գրեաց
առ
Զաքարիա
վարդապետն,
ասելով
թէ`
Մուրտիկեանքն
փութով
ոչ
դրամ
հասուցանեն
մեզ:
Եւ
դու
ի
ձեռն
Ղուկաս
վարդապետին,
կամ
քո
Յակոբ
եւ
Յովաննէս
վարդապետն,
եւ
կամ
այլ
հաւատարիմ
եկողաց
մեզ
դրամ
հասո
':
Թուղթ
մի
եւս
առ
Նազարէթն
եւ
Թադէոսն
գրեաց
ի
պատասխանի
ի
մյսի
Ժ
գրեալ
թղթոյն
իւրեանց:
Ծանուցանելով
նոցա
քան
զայս
յառաջ
յամսոյս
Ժ
թուղթ
եւ
տօնացոյց
յղելն
իւր
առ
ինքեանս:
Եւ
պատուիրեաց
գրել
զպատասխանի
թղթոյն:
Եւ
վասն
թղթաշինաց
ընչիցն
գրեալ
էին
թէ`
ծովով
յղելոց
եմք:
Կրկին
գրեաց
թէ`
զքսուրն
եւ
զտղայն
որպէս
եւ
յղելոց
են,
փութով
յղեսցեն:
Եւ
սոսա
եղբայր
մհ.
Փիլիպպոսն
որ
թարճիման
էր
գտեալ
եւ
յղելոց
էր
աստ,
այժմ
յղեալ
էր:
Ծանոյց
սմա:
Եւ
թղթաշէնքն
վասն
յամենալոյն
պատասխանոյ
թղթոցն
իւրեանց
յոյժ
տարակուսէին:
Վասնորոյ
գրեաց
Նազարէթին,
թէ
ասա
Թօմայ
Աղային,
կամ
սոցա
թղթոց
պատասխանին
փութով
բերել
տացէ,
եւ
կամ
միամտութիւն
գրեսցէ:
Այլ
եւ`
առնուլ
ետ
սրբ.
վեհն
եւ
յղեաց
առ
Նազարէթն ,
զի
հոգացեալ
յղեսցէ:
Զի
առաջին
դաւթարսն
որ
ընդ
մհ.
Յօնանին
առ
պատրիարքն
յղեաց,
չիմացաք
թէ
զի՞նչ
արար
նա,
զի
մինչեւ
ցայժմ
ոչինչ
առեալ
յղեաց,
այլ
զանց
արար :
Թուղթ
մի
եւս
առ
մհ.
Աղամջանի
վէքիլ
մհ.
Աւետիքն:
Զի
սրբ.
վեհն
այնպէս
կարծէր
թէ`
մհ.
Աղամջանն
եկեալ
է
ի
Պօլսոյ.
յառաջագոյն
գիր
գրեաց
նմա
ի
Թօխաթ
եւ
մինչեւ
ուխտաւորքն
եկին
աստ,
ի
նոցանէ
իմացաք,
որ
դեռ
չէ
եկեալ
ի
Պօլսոյ,
վասնորոյ
պատուիրեաց
սմա,
թէ
զոր
ինչ
գրեալ
եմք
մհ.
Աղամջանին,
դու
հոգա:
Եւ
զմիտս
տեղւոյ
իշխանաց
թղթոյն
(որ
էր
վասն
Սարգիս
վարդապետի
գրչեայ
գրեանցն,
որք
ի
մարտի
ԻԳ
եւ
ի
հոկտ.
ԻԳ
ի
թղթոջ
Թօխաթու
նուիրակին
եւ
Գրիգոր
Աղային
յիշեցան
).
Ծանոյց
սմա:
Եւ
պատուիրեաց
սմա,
զի
Զմիւռնոյ
բեռանցն
ուր
լինելն
ծանուսցէ
մեզ:
Այս
ուրոյն
յղեցաւ
առ
նա :
Թուղթ
մի
եւս
առ
մհ.
Աղայեկն
գրեաց
ի
Թօխաթ:
Զի
տպագիր
մհ.
Մարկոսն`
զպայմանագիրն
զոր
յԻզմիր
տուեալ
էին
ինքեան,
բերել
ընդ
իւր
ի
Թօխաթ
իբր
ամանաթ
յանձնեալ
էր
նմա,
եւ
ինքն
եկեալ
ի
ս.
Աթոռս:
Եւ
զկնի
բաց
ամաց
աստ
վախճանեցաւ
եւ
պայմանագիրն
մնաց
ի
ձեռն
սորա:
Յանցեալ
թուոջն
Եսայի
վարդապետն
վասն
բանիցն
իւրոց
Թօխաթ
էր
գնացեալ:
Զայն
պայմանագիրն
առեալ
ի
նմանէ,
եւ
բերել
ետ
սրբ.
վեհին,
եւ
գիր
խնդրեաց
ի
վերայ
նորա:
Վասնորոյ`
եւ
սրբ.
վեհն
զշնորհակալութեան
եւ
միամտութեան
թուղթս
գրել
ի
վերայ
նորա,
Եսայի
վարդապետին
ետ,
զի
տարեալ
ընդ
իւր,
տացէ
նմա :
Թուղթ
մի
եւս
առ
մհ.
Փիլիպպոսն
եւ
Խօջայ
Առաքելն
գրեաց:
Ծանուցանելով
նոցա
քան
զայս
յառաջ
յամսոյս
Ժ
ընդ
Մեսրոպ
վարդապետին
թուղթ
եւ
տօնացոյց
յղելն
առ
ինքեանս:
Եւ
պատուէր`
զի
կատարօղ
լինիցին
գրեցելոցն,
եւ
զպատասխանին
գրեսցեն
ինքեան:
Գրեաց
եւս`
զի
թէ
Իզմիրու
բեռինքն
հասեալ
իցեն
ինքեանց,
Դ
եւ
կամ
Ե
հատ
ջորի
առեալ,
բեռամբքն
ի
ս.
Աթոռս
յղեսցեն:
Եւ
մհ.
Փիլիպպոսն
յառաջագոյն
խոստացեալ
էր
սրբ.
վեհին,
թէ
զհաշիւն
մեր
գրելոց
եմ
եւ
յղելոց:
Բայց
ո'չ
յղեաց:
Եւ
սրբ .
վեհն
պատուիրեաց
յղել:
Եւ
պատուիրեաց
նոցա
գրել
Նազարէթին,
զի
իներ
դաւթարոջ
գրեալ
զիրսն
փութով
հոգացեալ
յղեսցէ:
Եւ
զի`
պ.
Գէորգն
եւ
Կօշտօն
ի
կողմանէ
սոցա
դեռ
այսքան
դրամ
էին
հասուցեալ
մեզ
ձեռամբ
Սողոմին:
(Բ
)
Եւ
մնացեալն
թէ
ո՞րքան
էր
եւ
ե՞րբ
էին
հասուցանելոց
մեզ,
չգիտէաք:
Վասնորոյ`
պատուիրեաց
գրել
նոցա,
զի
փութով
դրամ
հասուսցեն
մեզ:
Այլ
եւ`
սոքա
որք
զթարճիման
մհ.
Ղազարն
յղեալ
էին
աստ,
ԳՃ
ղռուշ
տարեկան
վարձ
էին
կտրեալ:
Որոյ
ԱՃԽ
ղռուշն
անդ
տուեալ
էին
նմա,
եւ
մնացեալն
մեք
էաք
տալոց
աստ:
Ուստի`
եւ
սրբ.
վեհն
տուեալ
դրամոյն
հաճութիւն
գրեաց
նոցա:
Եւ
Պօլսոյ
պահարանն
ընդ
Եսայի
վարդապետին
ի
ձեռս
սոցա
յղեցաք,
յղել
առ
Նազարէթն:
Ել
Եսայի
վարդապետն
վերոյիշեալ
թղթովքս,
ի
յնսի
ԻԳ: