Թուղթ
գրեաց
սրբ.
վեհն
առ
Կարնոյ
Առաջնորդ
Յարութիւն
վարդապետն`
ի
պատասխանի
Բց
թղթոցն
իւրոց
ի
յունիսի
ԻԹ,
եւ
յամսոյս
Ա
գրեցելոց:
Զի
ի
վանսն
Մուտրկու
տաճիկ
ոմն
գաղտ
յարուցեալ
ի
գիշերի`
զհայ
ոմն
սպանեալ
էր ,
զոր
իմացեալ
փաշայն`
զմիաբանսն
վանիցն
ըմբռնեալ,
ի
բանտ
էր
արկեալ,
եւ
զյոլով
դրամս
խնդրէր
ի
նոցանէ:
Եւ
զորպէսն
եղելութեան
գրեալ
էր
սա
սրբ.
վեհին,
եւ
խնդրեալ,
իրիջայի
թուղթ
գրել
փաշային,
զի
ի
բաց
թողուցու
զմիաբանսն:
Բայց
սրբ.
վեհն
գիր
ոչ
գրեաց
փաշային,
ասելով
թէ`
փաշային
դատարկ
իրիջայ
գրելն
անօգուտ
է.
այլ
ընծայ
է
պիտոյ
ասէ
նմա:
Եւ
մանաւանդ`
վանից
եղելութեան
մեք
չեմք
տեղեակ
ասէ ,
զի՞նչ
գրեսցուք
փաշային:
Ծանոյց
նմա
քան
զայս
յառաջ
յունիսի
Ժ
ընդ
Մեսրոպ
վարդապետին
զտեղւոյ
ֆարմանն`
զկոնդակս
եւ
զայլ
թուղթս
յղելն
ինքեանց:
Եւ
պատուիրեաց`
զի
զոր
ինչ
գրեալ
է
ի
նոսա,
այնպէս
արասցեն,
եւ
զինչ
առնելն
իւրեանց
գրեսցեն
ինքեան:
Եւ
Դ
Ախթարմայք
կային
ի
քաղաքն,
որք
միտս
միամիտ
ժողովրդոցն
վրդովէին:
Վասն
նոցա
բանիւ
իշխանաց
գրեալ
էր
սա
սրբ.
վեհին
ընդ
բանիւ
առնել
զնոսա.
բայց
սրբ.
վեհն
բանիւ
ոչ
արար
նոցա .
ասելով
թէ`
յորժամ
բանադրիցեմ
ասէ
զդոսա,
եւ
քեզ
գրիցեմ,
որ
զօրէնս
նոցա
ոչ
կատարիցես,
եւ
քահանայիցն
եւս
ո'չ
տայցես
թոյլ
կատարել.
յորմէ
եթէ
վէճ
իմն
ծնանիցի,
եւ
տաճիկքն
ի
վրէժխնդրութիւն
յարիցեն,
եւ
դրամավատնութիւն
լիցի,
եթէ
յանձն
առնուք
ասէ
որ
վասն
այդ
բանիդ
որքան
դրամավատնութիւն
լիցի
դւք
տալ,
թղթով
հաւատացուցէք
ասէ
մեզ,
որ
մեք
եւս
հոգեւոր
եւ
մարմնաւոր
պատժօք
վրէժխնդիր
լիցուք
նոցա:
Եւ
վասն
յղեալ
հին
քեաթանին
մեղադրութիւն
գրեաց
սմա.
զի
սորա
առեալ
հիսապովն`
թղթի
Ա
դաստայն
Բ
ղռուշի
աւելի
նստէր
ի
մեր
վերայ:
Վերոյիշեալ
Բց
բացանիս
աղագաւ
յատուկ
փայեակ
էր
յղեալ
սա
առ
սրբ.
վեհն :
Թուղթ
եւս
մեղադրութեան
առ
ս.
Աթոռոյս
գործակալ
տէր
Մանուէլն
գրեաց:
Զի
յառաջագոյն
գրեաց
սմա
եւ
Առաջնորդին,
եթէ
անպէտ
քեաթան
գտանիցի,
որոյ
հօխայն
Բ
եւ
Գ
փարայով
տացեն,
առէք:
Իսկ
նոքա
ԾԳ
փարայով
էին
առեալ
զքեաթանի
հօխայն
եւ
յղեալ
մեզ.
եւ
երբ
կշռեցաք,
Գ
հօխայ
պակաս
եղեւ:
Եւ
նոցա
տուեալ
գինն
հիսապ
արարաք,
որ
թող
զխարճն
եւ
զջաֆայն,
ի
մէկ
հօխայէն
Գ
դաստայ
թուղթ
ելանէր.
եւ
Ա
դաստայն
կէս
ղռուշ
նստէր:
Վասնորոյ`
եւ
պատուիրեաց
սմա ,
զի
թէ
մեր
առեալ
գնովն
հին
քեաթան
տուօղ
լիցի,
առցէն.
իսկ
իւրեանց
առեալ
գնովն
մի
եւս
առցեն:
Պատուիրեաց
եւս`
զի
զորպէս
ծանոյց
գիրն
իւր
անպակաս
արասցէ
ի
մէնջ,
եւ
ի
գրելն
եւս
պարզապէս
գրեսցէ .
քանզի`
ի
գրոց
նորին
ոչինչ
իմացեալ
լինէր.
զի
անհեթեթ
գրէր:
Ծանոյց
սմա
քան
զայն
յառաջ
ընդ
Մեսրոպ
վարդապետին
գիր
գրելն
առ
ինքն,
եւ
զտօնացոյց
յղելն,
զի
ծախեսցէ:
Եւ
պատուիրեաց`
զի
զոր
ինչ
գրեալ
է
ինքեան
ի
յայն
թղթոջն,
թարց
զանցառութեան
կատարեսցէ,
եւ
զպատասխանի
թղթոյն
գրեսցէ
ինքեան:
Եւ
վասն
Թօխաթու
եկեղեցեացն`
ընդ
Մեսրոպ
վարդապետին
տօնացոյց
յղեցաք
սմա,
առ
մհ.
Աղամջանն
յղեալ:
Բայց
յետոյ
լուաք
թէ
Աղամջանն
դեռ
ի
Պօլիս
է,
եւ
գրեաց
սմա,
զի
զտօնացոյցսն
եւ
կոնդակն
ի
ձեռն
նուիրակին
յղեսցէ :
Թուղթ
մի
եւս
առ
Խօջայ
Նազարէթն
եւ
պ.
Թադէոսն,
ի
պատասխանի
ի
մայիսի
ԻԷ
գրեալ
թղթոյն
իւրեանց:
Եւ
ըստ
մեր
գրեցելոյն`
խոստացեալ
էին
նոքա,
զի
վասն
Կարնոյ
եւ
Կարսայ
ֆարմանցացն
Զ
հատ
սուրաթ
հոգացեալ
յղեսցեն:
Գրեաց
նոցա`
փութով
հոգացեալ
յղել:
Եւ
վասն
հարկաւոր
առնլի
իրաց
եւ
Մեռոնի
նիւթոց
ի
յունիսի
ԻԳ
Բ
դաւթար
յղեաց
սոցա:
(Որ
էր
մհ.
Յօնանին
տարեալ
դաւթարաց
օրինակն
),
եւ
այժմ
ծանոյց
սոցա
զյղելն
դաւթարացն:
Եւ
պատուիրեաց`
զի
փութով
հոգացեալ
յղեսցեն:
Եւ
ֆռանկաց
քսուրն`
եւ
թէ
յերկրէն
նոցա
թուղթ
լինիցի
եկեալ,
եւ'ս
յղեսցեն:
Եւ
վասն
հանգուցեալ
Շօռօթեցի
Ղազարի
բանին
գրեալ
էին
թէ`
գրեանս
գրեցաք
ի
Բասրա:
Գրեաց`
զի
մուղայէթ
լիցին,
եւ
զպատասխանին
առեալ,
ծանուսեն
ինքեան:
Գրեալ
էին
թէ`
Յամթայ
մահսարի
սուրաթն
34)
ի
Կարին
յղեցաք,
զի
առ
քեզ
յղեսցեն:
Բայց
չէ'ր
հասեալ
մեզ:
Զոր
եւ
ծանոյց
նոցա:
Եւ
ըստ
սոցա
գրեցելոյն`
պատրիարքն
վասն
Յամթայ
Կարապետ
վարդապետին
ի
կարկածանս
կայր
եւ
վիրաւորեալ
էր
ի
սրբ.
վեհէն,
իբր
թէ
սրբ.
վեհն
զիւր
եդեալ
Առաջնորդ
Պետրոս
վարդապետն
հանելոց
իցէ
յԱռաջնորդութենէն,
եւ
զԿարապետ
վարդապետն
վերստին
ի
Յամիթ
Առաջնորդ
իցէ
յղելոց:
Եւ
սրբ
վեհն
ծանոյց
սոցա
քան
զայս
յառաջ
այսր
աղագաւ
առ
պատրիարքն
զմիամտութիւն
գրելն :
Թուղթ
մի
եւս
առ
Գաղատիոյ
նուիրակ
Յովաննէս
վարդապետն:
Զի
թէպէտ
ի
յունիսի
Ժ
եւ
ի
ԻԳ
գրեաց
նմա
գալ
ի
ս.
Աթոռս,
բայց
յետոյ
զայլ
իմն
մտածելով,
այժմ
կրկին
նուիրակ
արար
զնա
ի
վերայ
Ուռումելու
եւ
գրեաց
նմա,
զի
զհաշիւն
իւրոյ
նուիրակութեան
պատրիարքին
տացէ,
եւ
զթիւ
Ուռումելու
կոնդակին
փոխեսցէ,
եւ
յՈւռումելին
նուիրակ
երթիցէ:
Գրեաց
եւս`
եթէ
Մեռոնդ
պակաս
իցէ
ասէ,
ի
պատրիարքէն
առ:
Եւ
թէ
գիր
ինչ
պիտոյասցի
ընդ
քեզ
տանելոյ,
խնդրեա
'
ասէ
ի
մէնջ,
զի
հոգացեալ
յղեսցուք:
Այլ
եւ`
խոստացաւ
նմա
թէ`
զկնի
քանի
մի
աւուրց
տօնացոյց
եմ
ասէ
յղելոց
քեզ,
եւ
վասն
երկրիդ:
Զի
այժմ
անձեռնհաս
եղաք
յղել:
Յղեցաւ
այս
առ
Նազարէթն`
տալ
նմա :
Թուղթ
մի
եւս
առ
Պօլսոյ
նուիրակ
եւ
պատրիարք
Զաքարիա
վարդապետն
ի
պատասխանի
ի
մայիսի
ԻԷ
գրեալ
փոքրիկ
թղթոյն:
Եւ
խոստացեալ
էր
սրբ.
վեհին
թէ`
ամենից
գրեցելոցն
քոց
կատարումն
եմ
տալոց:
Բայց
սրբ.
վեհն
այսու
չեղեւ
'
միամիտ.
զի
զհարկաւոր
գրեցելովքն
իւրով
զանց
առնէր
նա:
Գրեաց
եւս`
զի
ի
Յովաննէս
վարդապետէն
զնուիրակութեան
հաշիւն
առցէ,
եւ
Մեռոն
տացէ
նմա,
եւ
յՈւռումելին
յղեսցէ:
Եւ
վասն
Յամթայ
Կարապետ
վարդապետին
քան
զայս
յառաջ
ի
յունիսի
ԻԳ
միամտութիւն
գրեաց
նմա`
թէ
չեմք
յղելոց
զնա
ի
Յամիթ.
այլ
ի
ս.
Աթոռոջս
եմք
պահելոց:
Բայց
գիրն
այն
դեռ
չէր
հասեալ
նմա,
զի
միամտիցէր,
ուստի
ի
կարծիս
անկանելով,
կարի
վիրաւորեալ
էր
զսրբ.
վեհէն.
իբր
թէ
սրբ.
վեհն
զիւր
եդեալ
Առաջնորդ
Պետրոս
վարդապետն
հանելոց
իցէ
յԱռաջնորդութենէն,
եւ
զԿարապետ
վարդապետն
վերստին
ի
Յամիթ
Առաջնորդ
իցէ
յղելոց:
Զոր
Նազարէթն
գրեալ
էր
սրբ.
վեհին:
Եւ
սրբ.
վեհն
սիրախառն
մեղադրութիւն
գրեաց
պատրիարքին,
ասելով
թէ`
վասն
Յամթայ
Կարապետ
վարդապետին
յառաջագոյն
միամտութիւն
եմ
գրեալ
ասէ
քեզ.
բայց
գիրն
այն
դեռ
չէ
հասեալ
քեզ.
վասնայսորիկ
զմեզ
այնքան
ամարդի
կարծելով,
համարել
եւս
թէ`
զԿարապետն
յղելոց
եմ
ի
Յամիթ,
եւ
զքոյդ
կարգեցեալն
գրելոց,
առ
այս
եւ
այդքան
վիրաւորեալ
եւս:
Ապա
մեր
հրամանն
եւ
իշխանութիւնն
որ
քանիցս
ոտնակոխ
եղեւ
եւ
լինի,
մեք
ո՞րքան
պարտիմք
ասէ
վիրաւորիլ:
Գրեմ
ասէ,
զի
մտածիցես:
Եւ
զկնի
այսքան
մեղադրելոյն
զնա,
զամենայն
անցսն
Յամթայ
քաղաքին
որ
վասն
Կարապետ
եւ
Պետրոս
վարդապետացն
երկրապէս
ծանոյց
նմա:
Ծանոյց
եւս
զմիտս
գրեցելոցն
իւրոց,
զոր
ինչ
գրեաց
Յամթեցւոցն,
եւ
Պետրոս
վարդապետին:
Յղեցաւ
այս
առ
Նազարէթն,
տալ
նմա :
Թուղթ
եւս
առ
Թօխաթու
նուիրակ
Պետրոս
վարդապետն,
ի
պատասխանի
յամսոյս
Ե
գրեալ
թղթոյն,
զի
Սարգիս
վարդապետի
գրեանցն
աղագաւ
կրկին
բանս
էր
գրեալ
սրբ.
վեհին:
Եւ
սրբ.
վեհն
որպէս
ի
մարտի
ԻԳ,
եւ
այժմ
եւս
պատուիրեաց
սմա,
զի
մի
եւս
խառնիցի
ի
բանս
նորին.
ինքեանք
գիտասցեն
ասէ:
Զի
նորին
ինչքն
պատրիարքն
էր
կնքեցուցեալ:
Մեռօն
էր
խնդրեալ
ի
սրբ.
վեհէն:
Եւ
ի
նուիրակացն
մերոց
աւելորդ
Մեռօն
գոյր
առ
տէր
Իսրայէլն
ամանաթ
եդեալ:
Վասնորոյ`
եւ
սրբ.
վեհն
ի
վերայ
տէր
Իսրայէլին
զղապզ
մի
գրեալ
յղեաց
ի
ձեռն
սորա,
զի
տացէ
նմա,
եւ
զՄեռօնն
առեալ
ի
նմանէ,
ի
պէտս
նուիրակութեան
իւրոյ
ի
գործ
ածցէ,
եւ
փութով
աւարտեալ
զգործն
իւր,
եկեսցէ
ի
ս.
Աթոռս:
Ծանոյց
նմա
այժմ
առ
տէր
Մանուէլն
զպատուէր
գրելն,
զի
զտօնացոյցսն
եւ
զկոնդակն
տեղւոյն
ի
ձեռն
իւր
յղեսցէ:
Եւ
որպէս
ի
յունիսի
Ժ ,
եւ
այժմ
եւս
պատուիրեաց
նմա,
թէ
յորժամ
տօնացոյցքն
եւ
կոնդակն
առ
քեզ
հասանիցին,
զտօնացոյցսն
բաժանեա
ասէ,
եւ
զկոնդակն
ծանուցմամբ
ընթեռնուլ
տուր
յեկեղեցիսն,
եւ
պատուիրեա
ամենեցունց`
զի
այսուհետեւ
զսա
ի
գործ
ածիցեն,
եւ
յետոյ
զորպէսն
գրեա
ասէ
մեզ:
Վասն
գրագիր
Յովաննէսին`
(որ
եկեալ
էր
ի
Թօթախ
),
յառաջագոյն
գրեաց
մհ.
Աղամջանի
վէքիլ
պ.
Աւետիքին,
զի
խարճի
տացէ
նմա,
(1)
եւ
ի
ս.
Աթոռս
յղեսցէ:
Զոր
եւ
ծանոյց
սմա:
Այլ
եւ
պատուիրեաց
նմա,
զի
յառաջագոյն
յղեալ
կոնդակի
պահելոյ
եւ
չընթեռնլոյ
պատճառն
գրեսցէ
ինքեան:
Յղեցաւ
այս
առ
մհ.
Փիլիպպոսն,
յղել
առ
նա :
Թուղթ
մի
եւս
առ
Մուրտիկզատէ
մհ.
Փիլիպպոսն
եւ
նորին
եղբայր
Խօջայ
Առաքելն
ի
պատասխանի
երկուց
թղթոցն
իւրեանց:
Որոց
զմինն
ընդ
ուխտաւորացն
էին
գրեալ,
եւ
զմիւսն
ընդ
երիցու
միոյ:
Բքն
եւս
անթիւ:
Թօխաթու
Բ
բեռն
ընդ
Յարութիւն
եւ
Ստեփանին
յղեալ
էին
առ
մեզ:
Եւ
տղայքն
ի
բերելն
զբեռինսն ,
ջուրն
էին
ձգեալ
եւ
ապականեալ:
Եւ
ի
բեռանցն
ԿԸ
չախու
եւ
քանի
մի
լաւ
մահրամայք
եւս
պակաս
էին:
Զոր
ի
կիւմրուկումն
էին
վեր
առեալ:
Զորս
ծանոյց
նոցա
ասելով
թէ`
զկեօմրուկն
եւ
զայլն`
Բ
բեռն
195
ղռուշ
գրէք
ասէ,
աւելի
տալով
կեօմրուկն.
եւ
քսրէն
եւս
վեր
առնուն
միշտ:
Դուք
իմացաք
ասէ,
թէ
ոչ:
Այլ
եւ`
ի
Կարին
Աստուածատուր
անուամբ
տղայ
մի
կայր,
որ
ի
Թուրքալու
խանն...
*)
