Յիշատակարան. Մասն II (1767-1776)

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Ըստ որում գրեաց սրբ. վեհն ի յնվ. Ի առ Սալմաստցիսըն եւ Որմեցիսն վասն Սողոմօն վարդապետին թէ` որքան որ յայդր մնայցէ` լուծեցեալ է ի կարզէն, զի այլ ո'չ է դա ձեզ Առաջնորդ եւ ընդունօղքն բանադրեալք են , եւ այսուհետեւ եւս չեմ յղելոց վասն ձեր Առաջնորդ` որքան որ դուք այդպէս յամառեալ էք: Զայսոսիկ լսելով Սողոմօն վարդապետին, ապա յակամայ կամս ելեալ եկն ի ս. Աթոռս, եւ կայր աստ ի կարգս հասարակ միաբանիցն: Եւ մնաց թեմն այն` եւ վանք սրբոյ Առաքելոյն Բարդուղիմէոսի թարց Առաջնորդի: Իսկ այժմ Հախբակու Սալահբէկն գիր էր գրեալ առ սրբ. վեհն աղերսանօք` ի ձեռն քրտոյ միոյ Իբրահիմ անուամբ, եւ մհ. Յարութիւն անուամբ հայոց միոյ (որք յառաջագոյն եւս եկեալ աստ վասն սոյն Առաջնորդութեա խնդրոյ քանիցս անգամ : ) եւ խնդրեալ էր, զի զՍողոմօն վարդապետն յղեսցէ անդ դարձեալ` առնել Առաջնորդութիւն: Գիր մի եւս վայր ի վերոյ եւ սակաւ կնքովք Հախբակու հայքն էին գրեալ ըստ հրամանի բէկին վասն սոյն խնդրոյ` եւ ընդ մհ. Յարութիւնին յղեալ: Իսկ առ Բայազիտու Իսաղ փաշայն եւս գրեալ էր Սալահբէկն զաղերսանս, զի նա եւս մարդ դիցէ ընդ իւր մարդկանցն եւ յղեսցէ սրբ. վեհին զիրիջայս, առ ի կատարել զխնդիրս իւր: Եւ նա ըստ նորին խնդրոյն թուղթ էր գրեալ առ սրբ. վեհն, եւ զքուրտ մի եւս յղեալ Միրզա անուամբ ընդ մարդկանց Սալահբէկին: Որք ի միասին եկին աստ: Եւ զձի մի եւս Սալահբէկն ընծայ էր յղեալ սրբ. վեհն գրեաց զթուղթ առ Սալահբէկն ի պատասխանի թղթոյն, թէ Առաջնորդն որ գայցէ յայդր, հայոց պարտի լինիլ Առաջնորդ. իսկ այդ վիճակիդ հայքն միշտ անմիաբան են, որպէս բազմիցս տեսաք եւ փորձեցաք. զի զՍալմաստցւոց կամեցեալն եւ ընկալեալն` դու եւ Հախբակցի'ք ոչ ընդունիք, եւ զձեր կամեցեալն, Սալմաստցիք եւ Ահմատխանն ոչ ընդունին: Ուստի` ո'վ ոք եւ իցէ Առաջնորդ` յայդ վիճակոջն Առաջնորդութիւն առնել եւ նստիլ ոչ կարէ: Այժմ դու զՍողոմօն վարդապետն խնդրես, եւ քո հախբակցի հայերդ եւս մէկ վայր ի վերոյ եւ սակաւակնիք թուղթ են գրեալ, բայց ի Սալմաստցւոցն ոչ թուղթ էր եկեալ եւ ոչ մարդ. ուստի թէ յղիցեմք զԱռաջնորդն, դուք ընդունելոց էք, եւ սալմաստցիքն չեն ընդունելոց նման առաջնոյն, եւ դարձեալ ցաւելոց է գլուխ մեր: Վասնորոյ` այժմ ոչ յղեցաք զԱռաջնորդ, եւ ո'չ որքան որ այդպէս անմիաբան է այդ վիճակդ, յղելոց եմք յայդր զոք Առաջնորդ: Այլ յորժամ երկու կողմունքն կատարելապէս միաբանիցին, եւ միաբանութեամբ խնդրիցեն ի մէնջ զԱռաջնորդ, յայնժամ եւ մեք զխնդիրս նոցին կատարելոց եմք, եւ զո'վ ոք որ խնդրիցեն, տալոց եմք իւրեանց Առաջնորդ: Գրեաց եւ զշնորհակալութիւնս վասն ձիոյն զոր ընծայ էր յղեալ :
       Թուղթ եւս առ Իսաղ փաշայն գրեաց ի պատասխանի թղթոյն, եւ զոր ինչ գրեաց Սալահբէկին, ծանոյց նմա, եւ խնդրեաց եւս` զի ինքն եւս նմա գրեսցէ, որ ինքն մի ' խառնիցի ի բանս Առաջնորդութեան. այլ թողցէ հայոցն , զի նոքա միաբանիցին, եւ զԱռաջնորդ խնդրեալ տարցեն: Զի որքան ասէ նա` եւ Խօյայ Ահմատխանն խառնին ի բանս Առաջնորդին, զո'վոք ինքեանք կամին, ընդունել տան, եւ զո'վոք ո'չ կամին անընդունակ առնել տան, անդ Առաջնորդ նստել ո'չ կարէ: Զսոյն բերանով եկողացն եւս ասաց` ասել առաքողացն իւրեանց: Եւ հախբակցւոց թղթոյն պատասխանի ոչ գրեաց վասն գոլոյն վայր ի վերոյ, եւ կնքողաց աննշան լինելոյն: Ելին ի օգոստոսի Ը :
      
       Ժողովարարութեան թուղթ ետ սրբ. վեհն խօյեցի տէր Խաչատուր անուամբ երիցու միոյ, այսու անուամբ, թէ աղքատ է եւ պարտատէր: Ի վերայ Խօյայ եւ Սալմաստու միայն գրեցաւ: Զի սա ընդ Ասորւոյ միոյ վասն հարկաւոր իրաց ինչ գնացեալ էր առ Հերակլ Արքայն. եւ ի դառնալն երկուցեալ էր, թէ հարցանիցէ ոք զգնալոյ պատճառն: Ուստի` խնդրեալ էր ի Հերակլ Արքայէն գրել առ սրբ. վեհն, զի տացէ ինքեան զթուղթ մի ժողովարարութեան. զիայնու անուամբ զինքն երեւեցուսցէ եկեալ յայս կողմունքս: Եւ Արքայն եւս գրեալ էր: Եւ սրբ. վեհն եւս ետ: Ի օոստոսի Ը: