Յիշատակարան, մասն II (1767-1776) - ՄԿԴ. Առ Խօյայ խանն եւ Սալմաստու Մէլիքսըն, վասն Առաջնորդութեան Բարդուղիմէոսի Առաքելոյ վանիցն:

Յիշատակարան. Մասն II (1767-1776)

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Որպէս ի վերդ յամսոյս Ը ասացաւ, թէ Հախբակու Սալահբէկն զՍողոմօն վարդապետն խնդրեալ էր ի սրբ. վեհէն դարձուցանել անդրէն յետս` առնել առաջնորդութիւն սրբոյ վանից Բարդուղիմէոսի Առաքելոյն, զնոյն բանս լսելով Սալմաստու Մէլիքացն եւ Խոյայ Ահմատ Խանին, այնպէս էին կարծեալ թէ սրբ. վեհն զխնդիր նորին կատարելով` յղէ անդ զՍողոմօն վարդապետն: Վասնորոյ` գրեալ էին զբազմակնիք թուղթ առ սրբ. վեհն համայն գլխաւորք երկրին Սալմաստու, թէ մի ' կատարեր զխնդիր Սալաբէկին, զի մեզ չէ ընդունիլ, եւ Հախբակու ժողովրդոցն եւս ո'չ է ընդունելի: Զի Սալահբէկն անխնայօրէն կեղեքէ զսուրբ վանքն, կամի անդ այնպիսի Առաջնորդ նըստիլ` որ ըստ իւր կամացն լիցի. եւ զոր ինչ կամիցի, անարգել առցէ: Որպէս զՍողոմօն վարդապետն ըստ իւր կամացն էր գտեալ. զոր ինչ կամէր` առնոյր, եւ յետ գնալոյն եւս զոր ինչ կամեցաւ, Էառ, մինչեւ զայն ձին զոր վասն քոյ ընծայ էր յղեալ` ի վանիցն յետս է առեալ, զգօմէշսն եւ զեզինսն ծախել տալով եւ զգինս նոցին որ լեալ է Զ թուման, առնլով, ասելով թէ` ես ձեր Խալիֆային Ա ձի յղեցի ընծայ` Զ թուման արժէր: Որում թէպէտ եւ ասացեալ եւս են թէ, Խալիֆայն ի քէն ձի ո'չ խնդրէր, թող չյղէիր, այլ չէ ինչ օգտեալ: Եւ զայս ամենայն մեր Խանն յորժամ լուաւ, զմեզ կոչեաց թէ` գրեցէ'ք Խալիֆային որ Առաջնորդ չյղէ յայն վանքն, ես եւս կու գրեմ: Զի այն քիւրտն որքան որ անդ սեւագլուխ տեսանէ, սկսանի զայն վանքն քակել. եւ զկայսն կողոպտել. իմ ռայաթն 35) ի՞նչ պարտականութիւն ունի քրտոյն, որ վանքի անուամբն արդիւնք տայ, եւ քիւրտն խլէ եւ ուտէ: Զայսոսիկ այսպէս գրեալ էին, եւ խնդրեալ` թէ ժամանակ ինչ Առաջնորդ մի ' յղեր անդ. այլ մնասցէ վանքն առանց Առաջնորդի, զի այն քիւրտն փոքր ինչ ճնսեցի եւ զմեզ աղաչեսցէ. ապա եւ մեք ընդ Հախբակցւոց միաբանեալ, հաստատնապէս կանոն եւ պայման դիցուք ընդ նմա, որ բաց ի յիւր բնական դրամանայէն 36) զոր յառաջ առեալ է ի վանիցն այլ աւելի պահանջմունս մի ' արասցէ: Եւ յորժամ այսպէս հաստատուն կանոն դիցուք ընդ նմա եւ միամտիցուք, ապա ի մեր երկրէս զվարդապետ մի ' կամ զայրի քահանայ մի առեալ բերցուք առ ոտս սրբութեանդ, որ մեզ Առաջնորդ արասցես, եւ տարեալ նստուսցուք ի վանսն մեր: Զի օտարական եւ ղարիպ սեւագլուխն անդ նստիլ եւ Առաջնորդութիւն առնել ոչ կարէ: Զի որքան զանընտել Առաջնորդս տեսանէ անդ քիւրտն այն, եւս առաւել զպահանջմունսն առաւելացուցանէ: Ուստի` ի մեր երկրէս պարտի լինիլ Առաջնորդն, զի մի ' կարասցէ շատ ճնշել նա, այլ կարօղ լիցի Առաջնորդն փոքր ինչ դիմակայիլ նմա, եւ ի շատ նեղացուցանելն նորին, խո'յս տալ ի նմանէ ժամանակ ինչ` եւ գալ առ մեզ ի Սալմաստ, մինչեւ նա աղաչանօք յետս դարձուսցէ ի վանքն, եւ այլ մի ' կարասցէ զաւելի պահանջմունս առնել, որով ապա եւ շինութիւն վանիցն առնուցու զկայ : Զսոյն բանս Ահմատ Խանն եւս գրեալ էր ի կարճոյ առ սրբ. վեհն. թէ մի ' յղեր անդ Առաջնորդ, մինչեւ լաւ եւ հաստատուն կանօն իմն հաստատիցի, եւ ապա զո'վ ոք Առաջնորդ խնդրիցեն ի քէն Սալմաստցիքն, զնա ' արա իւրեանց Առաջնորդ, եւ յղեա ' ի վանքն: Վասնորոյ` եւ սրբ. վեհն գրեաց առ Սալմաստու Մէլիքսն զթուղթ հասարակապէս, ի պատասխանի թղթոյն իւրեանց. հաճութիւն եւ հաւանութիւն ամենից գրեցելոցն իւրեանց: Եւ թէ` դուք այնպէս էք իմացեալ, թէ մեք փութով յղեմք անդ Առաջնորդ ըստ խնդրոյ Սալահբէկին, այլ ոչ յղեցաք, զի մեք եւս գիտեմք, որ մինչեւ դուք եւ հախբակցիք չմիաբանիցիք, եւ այն քիւրան լաւապէս չճնշիցի, եւ հաստատուն կանօն չգնիցէք ընդ նմա, որ զաւելի պահանջմունս չառնիցէ, անդ Առաջնորդ նստիլ ոչ կարէ: Ուստի` մինչեւ այդպէս ոչ առնիցէք, եւ մանաւանդ` մինչեւ ոչ թողուցուքեւ ի բաց բառնայցէք դուք ի միջոյ ձերմէ զայդ անկարգ եւ օրինազանց արարմունսդ , զորս ընդդէմ կամացն Աստուծոյ եւ հակառակ կանոնաց սրբոց գործէք դուք, եւս ոչ եմ տալոց ձեզ զոք Առաջնորդ, եւ ոչ ուղղի առ ձեզ սիրտ եմ կատարելապէս, որպէս յառաջ եւս գրեալ եմ ձեզ: (որ ասացեալ է ի յնվ . Ի : ) Իսկ յորժամ հնազանդելով օրինացն Աստուծոյ` զայդ օրինազանց արարմունսդ բարձջիք ի միջոյ ձերմէ` եւ զսիրտս մեր շահեսջիք, եւ յետ այսր` դուք եւ Հախբակցիք լաւապէս միաբանցիք, եւ հաստատուն ուխտիւ եւ միաբանութեամբ խնդրիցէք ի մէնջ զԱռաջնորդ` զովոք զոր դուք կամիցիք, յայնժամ եւ մեք զխնդիրս ձեր կատարելոց եմք: Օրինակ սորին է ի բոլորագրահամար տետրն, յերեսն` ՈԹ, ՈԺ :
       Թուղթ եւս առ Խօյայ Ահմատ Խանն գրեաց ի պատասխանի թղթոյն, ըստ սոյն ոճի եւ ի կարճոյ: Թէ մինչեւ Բ կողմունքն լաւապէս չմիաբանիցին, եւ Սալահբէկին անկարգ պահանջմանն կանօն չլինիցի, եւ դու զխնամսդ ի վերայ սրբոյ վանիցն ոչ ունիցիս, մեք անդ զԱռաջնորդ ոչ եմք յղելոց: Իսկ յորժամ այսոքիկ այսպէս լիցին, ապա եւ մեք յղելոց եմք անդ զառաջնորդ: Զի դու գրես թէ` մինչեւ հաստատուն կանօն իմն չլինիցի` անդ զԱռաջնորդ մի յղեր, նոյնպէս եւ մեք կամիմք, զի հաստատուն կանօն լինիցի, մանաւանդ թէ քոյդ խնամքն եւս լինիցի ի վերայ այն վանիցն, որ շինութիւն նորին զկայ առնուցու, եւ քեզ եւս վարձք լինիցի: Եւ այլ առ այս բանք: Զորս նոցին գրաբեր Առաքելն առեալ տարաւ, որ էր Ջազայիրջի Խանին: Ի օգոստոսի ԻԱ: