Առաջնորդն
Յամթայ
Պետրոս
վարդապետն`
(որ
յիշեցաւ
ի
յուլիսի
ԺԲ
),
գրեալ
էր
այժմ
առ
սրբ.
վեհն
զթուղթ,
եւ
յատուկ
փայեկաւ
յղեալ:
Ի
պատասխանի
որոյ`
թուղթ
գրեաց
առ
նա
սրբ.
վեհն:
Քանզի`
գրէր
նա
գանգատ
զքաղաքէն
եւ
զժողովրդոցն,
որք
յոյժ
հակառակեալ
նմա,
տուեալ
էին
զմեծամեծ
վնասս,
եւ
արկեալ
էին
ի
ներքոյ
ծանր
պարտուց:
Ուստի`
նա
ի
քաղաքէն
եկեալ
էր
ի
վանքն,
եւ
գանգատ
գրէր
սրբ.
վեհին,
եւ
զպատուիրական
կոնդակ
խնդրէր
ի
վերայ
քաղաքին:
Նաեւ
մտադրեալ
էր
երթալ
ի
մեծն
Պօլիս,
եւ
զգրեանսն
խնդրէր
ի
սրբ.
վեհէն:
Եւ
սրբ.
վեհն
գրեալ
յիշեցոյց
նմա
զառաջին
անցսն`
որք
ի
նոյեմբերի
ԻԵ
եւ
ի
վերոյս
նորին
յիշեցեալ
եղեն,
թէ
ո'չ
ապաքէն
մինչ
ես
գրէին
քեզ
յառաջ
չհաւատայ
դոցա,
եւ
գալ
աստ,
Իսկ
դու
այնքան
հաւատայիր
դոցա,
մինչ
զի,
զգրեցելովք
մերովք
զանց
արարեալ`
ոչ
կամէիր
գալ,
կարծելով
զդոսա
հաստատուն
իմն
յեցուկս`
յորս
յենուիր:
Զորոց
զփորձն
մեք
յառաջագոյն
առեալ
յաւուրց
առաջին
Կարապետ
վարդապետին,
քեզ
գրէաք
թէ
մի
հաւատար
դոցա.
զի
վասն
այնորիկ
կամին
դոքա
զո'չ
գալդ
աստ,
զի
յորժամ
նման
միւս
նախանցեալ
Առաջնորդացն
եւ
զքեզ
խոտեսցեն
եւ
ձաղեսցեն,
յայնժամ,
զզօրեղ
պատճառ
մի
եւս
զայդ
ունիցին
ինքեանց`
թէ
ապստամբ
է
յԱթոռոյն:
Զի
թէ
մինչ
եկիր`
եւ
զկոնդակ
հաստատութեան
ի
մէնջ
առեալ
դարձար`
այդքան
արարին,
ապա
մինչ
ոչ
էիր
եկեալ,
ո՞րքան
առնէին:
քանզի`
ոմանք
իբր
իշխանք
քաղաքիդ`
են
որպէս
այլասէր
բոզ
կին,
որք
միշտ
զիրւեանց
խոտելով`
յայլս
սիրահարին,
եւ
յորժամ
զնա
եւս
որսան,
այնուհետեւ
զնա
եւս
ատելով
ատեն,
եւ
յայլս
մոլեգնին,
որպէս
ահա
արարին
Դ
եւ
Ե
Առաջնորդաց:
Բայց
դու
մեզ
չհաւատալով`
դոցա
հետեւէիր,
որք
հոտեալ
բանիւք
լցեալ
զթուղթս`
յղէին
ի
Պօլիս
եւ
յայլս
տեղիս,
զի
զԿարապետէն
գանգատելով,
զմեզ
կառշառակէր
համարելով,
եւ
զքէն
լաւութիւն`
եւ
ճշմարիտ
վարդապետ
հռչակելով:
Որոց
հոտածութեան
ծուխն
դեռ
տեւէ
ի
մէջ
մեր
եւ
Պօլսոյ:
Իսկ
դու
զմեզ
թողեալ`
դոցա
հաւատայիր:
Արդ`
կթեա
զպտուղն:
Եւ
զկոնդակն
զոր
խնդրէր`
չյղեաց
գրելով
թէ
`
օն
անդրէ
ի
մէնջ
գրել
յայդ
քաղաք
զթուղթ
այդպիսի:
Բայց
ըստ
ժամանակին
ի
պահանջմանէ
հարկին`
գրելոց
եմ
առ
ոմանս
արժանւոյն:
Եւ
ի
Պօլիս
գնալ
որ
կամէր
եւ
զթուղթս
խնդրէր,
պատճառն
ոչ
այլ
ինչ
էր`
եթէ
ոչ
բազմութիւն
պարտուցն
որ
ասացաւ
ի
վերոյ:
Բայց
նա
զսնոտի
իմն
առիթ
առաջադրէր,
եւ
այնր
աղագաւ
երթալ
ցուցանէր,
եւ
զթուղթս
խնդրէր,
իբր
վասն
Սսայ
հոգալ
ինչ,
եւ
այս
ոչ
յայտնապէս,
այլ
պատրուակաւ
գրելով :
Այլ
սրբ.
վեհն
չկամեցեալ`
գրեաց
թէ`
արդէն
մեք
կամք
ի
մեծի
վտանկաւորութեան,
եւ
զհարկաւորսն
մեր
չգրեմք
ի
Պօլիս.
զի
ամենեքեանի
ի
ցաւս
իւրեանց
կան
պաշարեալք,
ոչ
լսօղ
գոյ
եւ
ոչ
կատարօղ
դու
զերազ
պատմես
ասէ
չէ
ժամանակ
այդպիսեանց
մտածմանց`
այլ
լռելոյ:
Եւ
վասն
այնղապզին
զոր
ի
յուլիսի
ԺԲ
յղեցաք
առ
նա.
(ձ)
(որ
եւ
ի
հոկտեմբերի
ԺԱ
եւ
ի
յուլիսի
ԻԸ
եւս
յիշեցաւ
ի
թղթոջ
պատրիարքին
)
գրէր
թէ`
յղեցի
պատրիարքին,
եւ
զպատասխանի
ոչ
ընկալնում:
Գրեաց
թէ`
այժմ
մեք
եւս
չառնումք
զպատասխանի
մեր
գրելոցն,
դու
ընդ
քոյն
մի
'
զարմանար.
բայց
այն
ղապզն
հասեալ
է
առ
պատրիարքն
հանդերձ
մեր
գրովն,
զորս
ընկալեալ
եւ
ղապուլ
է
արարեալ
եւ
մեզ
գրեալ
թէ
էհաս
մեզ:
Եւ
գրէն
եւս
փոքր
ինչ
թօհմաթ
էր
գրեալ,
այլ
մեք
գրեցաք
սիրոյ
թուղթ
գրել
քեզ
եւ
միամիտ
առնել:
Ուրեմն
եւ
դու
միամի'տ
լեր,
զի
այլ
ոչ
կարէ
զայն
դրամն
ի
քէն
պահանջել:
Եւ
որովհետեւ
ինքն
ի
Պօլիս
երթալ
կամէր
որպէս
գրեցաք,
ուստի`
գրէր
թէ`
պատուիրելոց
եմ
վէքիլին
իմոյ,
զի
զոր
ինչ
իրաւունս
ժողովեսցէ
ի
վիճակէն,
քեզ
հասուսցէ,
զի
լրասցի
պարտն
իմ :
Գրեաց
թէ`
մեծ
տմարդութիւն
է
այդ.
զի
թէ
դու
չհատուցանիցես
զպարտս
քո,
(ձ
)
վէքիլդ
իսպառ
ոչ
կարէ
հատուցանել:
Մեք
յայս
նեղ
ժամանակիս
ի
պակասութեան
գոլով`
ի
խաթրդ
նայելով
ազատեցաք
զքեզ
ի
պարտուց,
դու
գրեցեր
թէ
նուիրակին
տամ,
այժմ
այդպէս
գրես,
որ
է
մեծ
ամօթ:
Ուրեմն`
կամ
փօլիցայիւ
եւ
կամ
չըխընով
պարտիս
հասուցանել
զայդ
դրամդ
ի
Կարին
առ
մհ.
Փիլիպպոսն,
կամ
ի
Բայազիտ
առ
տէր
Վահանն.
եւ
մեզ
գրել.
զի
եւ
մեք
զմուրհակն
քո
պատառեալ
առ
քեզ
յղեսցուք:
Եւ
առ
այս
շատ
հարկ:
Նոր
թուղթ
յղեաց
սմա
ի
տեսանել :
Թուղթ
եւս
առ
Յամթայ
նուիրակ
Ղազար
վարդապտն
գրեաց,
(Առ
որ
գրեցաւ
եւս
թուղթ
ի
հոկտեմբերի
ԺԱ
):
Ի
պատասխանի
ի
հոկտեմբերի
ԻԱ
գրեալ
թղթոյն:
Յորում
գրէր
զորպիսութենէն
Խարբերդու`
թէ
ժողովուրդքն
կարի
յոյժ
ստիպմամբ
տարան
զիս
ի
մէջ
իւրեանց,
որք
զԲէշքիւթիւրն
ոչ
ընդունին,
եւ
զպտղիս
եւ
զարդիւնս
ո'չ
տան
նմա:
Եւ
զնորին
ժանտութիւնն
եւս
գրէր`
եւ
զստութիւնն
փորձեալ
էր`
խնդրելով
զվկայական,
զոր
չէր
ունեցեալ:
Բայց
զի
յառաջ
սա
ի
վերայ
նորա
զթուղթ
խնդրէր,
այժմ
ապաշաւէր
մինչ
տեսեալ
էր,
եւ
գրէր
մի
արձակել:
Եւ
սրբ.
վեհն
գրեալ
ծանոյց
նմա
ի
կարճոյ
զխնդրելն
մհ.
Փիլիպպոսին
եւ
այլոց
առ
ի
յարձակել`
եւ
իւր
ոչ
լսելն
եւ
զարձակելն,
եւ
զպատասխանիս
գրելն
առ
նոսա,
(որպէս
ասացաւ
ի
նոյեմբերի
Թ
)
որ
մինչ
ոչ
եկեսցէ
ասէ
ի
ս.
Աթոռս,
ոչ
եմք
արձակելոց
ասէ
զնա:
Բայց
որովհետեւ
ի
հոկտեմբերի
ԺԱ
գրեաց
սմա
չերթալ
ի
Խարբերդ,
եւ
սա
այժմ
գնացեալ
էր,
եւ
զշնորհակալութիւնս
գրէր
զժողովրդոցն`
թէ
զԲէշքիւթիւրն
ատեն,
(որպէս
ասացաւ
ի
վերոյ
),
ուստի
գրեաց
թէ`
եթէ
այդ
գրելդ
յիրաւի
է`
դու
եւս
զսրբալոյս
Մեռօն
տուր
չունողացն
զնա,
եւ
արժանացս
օրհնութեան
ս.
Աթոռոյս:
Իսկ
որք
ընդունին
զնա`
մի
տար
նոցա
Մեռոն:
Եւ
որպէս
ի
հոկտեմբերի
ԺԱ,
այժմ
եւս
խնդրէր
վասն
գանձապետաց
եւ
այլոց
զթուղթս
օրհնութեան,
գրեաց
թէ`
երբ
աւարտեալ
զգործդ
եկեսցես,
յայնժամ
գրելոց
եմք
առ
ամենեսեանսն
զթուղթս
օրհնութեան,
որոց
եւիցէ
պատշաճ:
Իսկ
վասն
արդեանցն
ոչինչ
գրէր,
գրեաց
թէ`
գուցէ
ընդ
քեզ
շրջեցուսցես,
եւ
փորձութեանց
դիպեցուսցես,
որպէս
յառաջ
գրեալ
եմ
եւ
բերանով
ասացեալ
քեզ`
յղեա
ի
ձեռն
հաւատարմաց
ի
Կարին
առ
մահտեսի
Փիլիպպոսն,
կամ
ի
Բայազիտ
առ
տէր
Վահանն,
եւ
մեզ
ծանո :
Նոր
թուղթ
սմա
եւս
յղեաց
ի
տեսանել:
Նա
եւ`
Փուսուլայ
եւս
գրեաց
առ
սոսա,
յիշեցուցանելով
զպատուէրն`
զոր
ի
գնալն
աստի
տուեալ
էր
նմա
վասն
Դիաբէքրու
քաղաքի
գանձապետացն,
եւ
այժմ
եւս
պատուիրելով
առնել
այնպէս:
Որպէս
զի`
հաւատարիմ
մարդկանց
հարցանելով,
մէկ
լաւ
եւ
գանձապետութեան
յամար
մարդ
գտցէ`
եւ
գրեալ
ծանուսցէ
ինքեան
զի
եւ
ինքն
զգանձապետութեան
թուղթ
յղեալ`
հաստատեսցէ
զնա
ս.
Աթոռոյս
գանձապետ:
Ապա
եւ
ինքն
զգանձանակն
առեալ`
ի
հին
գանձապետացն,
տեսցէ
թէ
զի՞նչ
հասուցանեն
ս.
Աթոռոյս
կամ
զհարազատութիւնս
ինչ
ունին
առ
ս.
Աթոռս,
թէ
ոչ:
Նա
եւ`
թէ
ե՞րբ
իցէ
գնալոց
ի
քաղաքն,
գրեսցէ:
Եւ
Առաջնորդ
Պետրոս
վարդապետն
յայդր
է
մնալոց
ասէ,
թէ
գնալոց
է
յայլուր,
եւ
ընդ
ժողովրդեանն
որպէս
վարի.
եւ
ժողովուրդքն
ընդունի՞ն
թէ
ոչ:
Զորս
շուտով
գրել
հարկեաց
հանդերձ
որպիսութեամբք
գանձապետացն
Յամթայ:
Զայս
թուղթս
առ
Պետրոս
վարդապետն
յղեցաք
հասուցանել
առ
Ղազար
վարդապետն:
Այլ
եւ`
որովհետեւ
այս
փայակս
ի
վերայ
Կարնոյ
էր
գնալոց:
Վասնորոյ`
գրեաց
սրբ.
վեհն
թուղթ
առ
մհ.
Փիլիպպոսն
եւ
Առաքելն,
ի
պատասխանի
ի
նոյեմբերի
Թ
եւ
ի
ԺԴ
գրեալ
Բ
թղթոցն:
Զորս
յղեալ
էին
ի
ձեռն
Կարնոյ
Առաջնորդ
Յարութիւն
վարդապետին`
որ
եկն
այժմ
ի
ս.
Աթոռս
ի
հարկեցմանէ
սրբ.
վեհին,
(որպէս
ասացաւ
ի
նոյեմբերի
ԻԱ
եւ
այլ
յառաջ
):
Նաեւ
ի
միաբանից
սրբոյ
Կարապետին
Կարապետ
ոմն
եւս
եկն
աստ
միաբան
լինել,
որոց
սակս
գրէին
զյանձնարաութիւնս,
եւ
սրբ.
վեհն
միամտութիւն
գրեաց`
թէ
շահելոց
եմք:
Եւ
զի
գրէին
թէ`
տեղւոյն
մաքսապետին
ըստ
օրինի
ընծայել
ինչ
արժան
է.
սրբ.
վեհն
եւս
հրամայեաց
Ծ
կամ
Կ
ղռուշի
ընծայս
հոգալ
եւ
ընծայել,
եւ
ոչ
աւելի:
Եւ
զի՞նչ
ընծայելն
գրել
ինքեան:
Զի
եւ
մեք
ասէ
թուղթ
գրեսցուք
առ
նա,
եւ
ի
թղթոջն
զորքանութիւնս
եւ
զանուանս
ընծայիցն
գրեալ`
առ
ձեզ
յղեսցուք,
զի
ընդ
ընծայիցն
մատուսջիք
նմա:
Եւ
զի
գինի
խնդրէին,
գրեաց
թէ`
բերօղ
չգտանի,
եթէ
դուք
ղաթրջի
յղեսցիք
մինչեւ
ցԲայազիտ,
մեք
անդ
յղելոց
եմք
առ
Վահանն,
զի
ընդ
նոսա
յղեսցէ:
Յայս
մօտ
աւուրքս
ասէ
յղելոց
եմք
առ
տէր
Վահանն,
զի
նա
ընդ
հաւատարմի
յղեսցէ
եթէ
գտցի
ոք:
Եւ
զոր
ինչ
ի
վերն
գրեաց
Պետրոս
վարդապետին
վասն
տալեացն
մեզ`
ծանոյց
սոցա:
Եւ
պատուիրեաց`
զի
թէ
նա
յետացուսցէ`
եւ
չյղեսցէ
առ
ինքեանս,
(ձ
)
ինքեանք
փօլիցայ
արարեալ
յղեսցեն
ի
վերայ
զբարաթ
եւ
ստիպմամբ
խնդրեալ
առնուցուն
շուտով:
Իսկ
եւ`
Ուռումէլու
նուիրակ
Յովաննէս
վարդապետն`
(որ
յիշեցաւ
ի
հոկտեմբերի
ԺԱ,
հասուցեալ
էր
սոցա
ի
ձեռն
Նազարէթին
զդրամս,
(Ա
)
ուստի`
սոքա
զղապզ
խնդրէին:
Վասնորոյ`
զղապզ
գրեաց
սրբ.
վեհն
առ
նուիրակ
Յովաննէս
վարդապետն,
եւ
միամիտ
արար
վասն
դրամոյն`
թէ
առ
մեզ
է
հասեալ.
(ա
)
եւ
յղեաց
առ
սոսա`
յղել
առ
նա
զի
միամտեսցի :
Թուղթ
եւս
գրեաց
դարձեալ
առ
նոյն
Ուռումէլու
նուիրակ
Յովաննէս
վարդապետն,
յորում
ոչ
այլ
ինչ`
բայց
միայն
վասն
նոյն
դրամոյն
(ա
)
առ
մեզ
հասանելն
եւ
զղապզ
յղելն
իւր
առ
Մուրտիկեանսն`
ծանոյց:
Որ
յորժամ
այս
բարեւագիրս
առ
քեզ
հասցի
ասէ,
ընկալեալ
լիցիս
միամիտ,
Բ
թապաղայ
նոր
թուղթ
յղեաց
սմա
ի
տեսանել:
Զայս
թուղթս
եւս
առ
մհ.
Փիլիպպոսն
աւ
Առաքէլն
յղեաց
ընդ
ղապզին
յղեալ
առ
նա:
Եւ
որպէս
ի
նոյեմբերի
Թ
եւս
ասացաւ,
խոստանային
սոքա
զիւրեանց
հաշուի
դաւթարն
յղեալ`
այլ
եւ
զդրամ
եւս
ուղարկել:
Ուստի`
էհարց
թէ
ընդէ՞ր
ոչ
յղեցիք,
եւ
հարկեաց
այնպէս
առնել,
զի
հին
հաշիւն
վերջասցի
ասէ,
եւ
նոր
փօլիս
արասցուք:
Մանաւանդ
զդրամ
յղել ,
զի
պակասութիւն
ունիմք
ասէ:
Եւ
որ
ի
վերն
գրեաց
Յամթայ
նուիրակին
դրամ
յղել
առ
սոսա
ծանոյց
սոցա:
Եւ
հարկեաց
կրկին,
զի
այս
փայեկաւս
փօլիցայ
արասցեն
ի
վերայ
Յամթայ
Առաջնորդ
Պետրոս
վարդապետին`
(որպէս
ասացաւ
ի
վերոյ
):
Եւ
տրտունջ
սակաւ
մի
զԿարնեցւոցն,
զի
Բ
մահսար
էին
գրեալ`
գանգատանաց
հակառակ
միմեանց,
մինն
քահանայքն`
զիշխանաց
տեղւոյն
եւ
զԱռաջնորդէն,
եւ
մինն
իշխանքն`
զքահանայիցն:
Ուստի
գրեաց
գրել
զորպէսն
զայսոսիկ
գրողացն
մանաւանդ
զպատասխանի
թղթոյն,
զոր
ի
նոյեմբերի
ԻԱ
գրեաց
սոցա:
Եւ
զի`
յառաջ
Թօխաթցիք
գրեցին
թէ`
զԹամզարայու
Առաջնորդ
Միքայէլ
վարդապետն
Առաջնորդ
արարաք
մեզ,
եւ
կոնդակ
խնդրէին,
(որպէս
ի
նոյեմբերի
Թ
ի
թղթոջ
մհ.
Աղամջանին
ծայրիւ
ինչ
յիշեցաւ
):
Իսկ
այժմ
լսէաք
թէ`
եկեալ
է
ի
Թամզարա:
Ուստի`
գրեաց
սոցա
թէ`
այս
որպէս
բան
է,
եւ
հարկեաց
գրել
զորպէսն
եթէ
գիտիցեն:
Զհամբաւս
խնդրէին,
գրեաց
թէ
համբաւ
ոչ
գոյ:
Եւ
Իբրահիմ
Աֆանտին
անդ
էր
գնացեալ
առ
Սարասկեարն,
խնդրեաց
գրել
զի՞նչ
երթալն,
հանդերձ
այլ
մեզապատշաճ
որպիսութեամբք:
Եւ
զի
Իբրահիմ
Աֆանտին
եւ
Գէորգն
զփոքր
թղթաշէն
ֆռանկն
յղեալ
էին
ընդ
թաթարի
ի
Պօլիս
ըստ
ասացաւ
ի
նոյեմբերի
ԻԱ,
յոյժ
թեթեւ
ծախու,
որ
բոլորապէս
էր
ՁԵ
ղռ .:
Զոր
ծանոյց
սոցա
սրբ.
վեհն:
Իսկ
տէր
Գէորգն
որ
յիշեցաւ
յԱպրիլի
ԺԹ
ի
թղթոջ
Գրիգոր
Աղային,
տակաւին
արգիլեցեալ
գոլով
ի
Բաղդատ,
գրեալ
էր
այժմ
զթուղթ
առ
սրբ.
վեհէն,
եւ
ծանուցեալ
զորպէսն
իւր:
Ուստի`
զԱ
թուղթ
գրեաց
առ
նա
սրբ.
վեհն,
ի
պատասխանի
յօգոստոսի
Թ
գրեալ
թղթոյն,
ծանուցանելով
զհասանելն
աստ
թղթոցն
իւրոց`
զոր
ինչ
մինչեւ
ցարդ
գրեալ
է:
Եւ
զի
գրէր
Մկրտիչ
վարդապետին
թէ
`
եւս
աստ
արգելեալ
մնացի
վասն
ճանապարհացն
փակելոյն,
եւ
այլս
թուղթքս
եւ
տօնացոյցքս
եւս
ընդ
իս:
Արդ
ասա
'
սրբ.
վեհին
զի
թէ
կամիցի,
հրամայեսցէ
ինձ
ի
վերայ
Շիրազու
գնալ
ի
Բուշեռ,
կամ
ուր
եւ
կարիցեմ
գտանել
զՄիքայէլ
Աղայն,
զի
թերեւս
հնարիւ
ինչ
հասուցանել
կարացից
զայսոսիկ
ի
տեղիս
իւրեանց:
Եւ
սրբ.
վեհն
գրեաց
թէ`
զայդ
հրամանդ
դու
ընդէ՞ր
այժմ
յինէն
խնդրես,
զի
յայնժամ
հրամայեցի
ես
քեզ
զայդոսիկ
ի
տեղիս
իւրեանց
հասուցանել,
մինչ
յղեցի
զքեզ,
արդ`
որպէս
եւ
ձեռնտու
է,
այնու
ոճիւ
ջանացեալ
հասո
',
ի
տեղիս
իւրեանց:
Եթէ
մինչեւ
ցհասանելն
առ
քեզ
այս
թղթոյս
յղեալ
իցես,
բարի
է,
եւ
թէ
ոչ,
թէ
առ
Միքայէլ
Աղայն
կարես
հասուցանել`
հասո
',
իսկ
թէ
անկարելի
լիցի,
ապա
ինչ
կերպիւ
եւ
է`
ջանա`
զի
զայնոսիկ
որք
ի
Հնդիկս
պարտին
երթալ`
առ
Գրիգոր
Աղայն
հասուսցես,
զի
աչքն
ի
ճանապարհի
է:
Եւ
թէ
այսպէս
լիցի
եւ
զՄիքայէլ
Աղայն
չտեսանիցես,
զայն
աւելի
Ի
հատ
տօնացոյցն
եւս
զորս
պարտ
էիր
տալ
Միքայէլ
Աղային
վասն
ծախելոյ`
յղեսցես
առ
Գրիգոր
Աղայն
ընդ
թղթոյն
եւ
տօնացուցիցն
միւսոց:
Եւ
առ
այս
շատ
պատուէր:
Իսկ
եւ`
Ջուղայեցի
Ղուկաս
վարդապետն`
(որ
յիշեցաւ
յանցեալ
ամին`
ի
մայիսի
ԻԶ,
յանցեալ
ձմռանս
վախճանեցաւ,
զոր
ծանոյց
սմա,
եւ
պատուիրեաց
հետեւիլ
եւ
իմանալ
զտեղիս
ընչից
նորին,
եւ
գրելն
ինքեան:
Այլ
եւ`
ի
ՌՄԻԳ
թուոջն
եւ
ի
սեպտեմբերի
ելն
որ
գրեաց
սրբ.
վեհն
Խօջայ
Ալէքսանին
վասն
ի
տան
տէր
Մարկոսին
մնացեալ
ընչից
Փիլիպպոս
վարդապետին`
զի
տեղեկասցին
նոցա,
եւ
առեալ
առ
ինքն
պահեսցէ,
սա
զայն
ինչսն`
(որ
լեալ
էր
Ա
բօղչայ
եւ
այլ
քանի
մի
իրք
).
առեալ
էր
անտի
ի
դառնալն
Ի
Բասրայու
ի
ՌՄԻԲ
թուոջն,
եւ
բերեալ
ի
Բայազիտ,
եւ
եդեալ
ի
տան
տէր
Վահանին:
Ուստի
ի
հասանիլն
անդ
թղթոյ
սրբ.
վեհին
որ
ի
վերն
յիշեցաւ
(զի
հազիւ
թէ
նոր
էր
հասեալ
անդ
ի
Բասրայու
վասն
փակութեան
ճանապարհացն
)
Ալէքսանն
ցուցեալ
էր
զայն
թուղթն
տէր
Գէորգին:
Եւ
նա
այժմ
գրէր
զիւր
բերելն
զայն
ի
Բայազիտ,
եւ
ներումն
խնդրէր
վասն
չասելոյն
մեք:
Ուստի`
սակաւ
մի
մեղադրութիւն
գրեաց
նմա
սրբ.
վեհն
սակս
չասելոյն:
Վասն
շատաշրջիկ
քահանայից
կանոն
գրեաց
ի
Բաղտատ`
(զոր
ի
ներքոյ
ասելոց
եմ
),
սմա
եւս
ծանոյց:
Ի
Շիրազ
մարդ
յղելն
ընծայիւք
առ
վէքիլն,
եւ
ընդ
նմա
զթուղթ
գրելն
ի
Հնդստան
եւ
ի
Բասրա`
եւս
ծանոյց
սմա,
որպէս
եւ
ի
նոյեմբերի
ԻԲ
եւս
ասացաւ,
զոր
դեռ
յետ
քանեաց
աւուրց
էաք
յղելոց:
Այլ
եւ
ի
ՌՄԻԳ
թուոջն
եւ
ի
սեպտեմբերի
ելն
որ
զօրհնութեան
թուղթս
գրեալ
յղեցաք
ի
վերայ
Շիրազու
ի
Բասրայ
եւ
Հնդիկս
վասն
ողորմութեան
եւ
յիշատակաց
տուողաց,
զորս
սոյն
տէր
Գէորգիս
եւ
հանգուցեալ
Յովսէփ
վարդապետին
էին
տուեալ,
եւ
առ
եբեր,
եւ
զթուղթսն
գրեցոյց,
յայնժամ
զերկուց
տուրք
տուողաց
անուանս
բարւոքապէս
գիտել
ոչ
կարաց,
զի
թուղթ
գրէաք,
ուստի
չգրեցաք:
իսկ
այժմ
իմացեալ
եւ
գրեալ
էր`
եւ
զթուղթս
խնդրեալ:
Որք
են,
Ա
թուղթ
առ
հանգուցեալ
մհ.
Ալվանտի
քոյր
Սողովմէն,
եւ
իւր
որդի
Խըտըրն
եւ
Յովաննէսն,
որք
զնոյն
մհ.
Ալվանտի
հոգեբաժնին
տուեալ
էին,
որ
էր
դրամ:
(ԽԵ
):
Թուղթ
առ
Դաղու
որդի
հանգուցեալ
Զօրու
քեռորդի
Բաղդասարն,
եւ
քոյր
Հեղինէն,
որք
զնոյն
Զօրու
եւ
իւր
կողակից
հոգեբաժինն
տուեալ
էին,
դրամ
(ԻԶ
)
նաեւ`
Ա
սուզանի
գօտի,
Ա
դեղին
շամադան
իւր
մաղաշովն,
Ա
դեղնապղնձեայ
իպրուղ,
եւ
Ա
հին
խալիչայ :
Թուղթ
մի
եւս
առ
տէր
Յակոբի
որդի
հանգուցեալ
պ.
Պետրոսի
քեռորդի
պ.
Նիկողայոսն,
որ
զհոգեբաժինս
նոյն
Պետրոսին`
եւ
նորին
քուերցն,
յղեալ
էր
ձեռամբ
տէր
Գէորգին:
Որ
էր
դրամ
զմրութ
(ԲԺ
)
եւ
Ա
մատանի:
Այլ
սմա
յառաջ
եւս
էաք
գրեալ
թուղթ
ի
ՌՄԻԳ
թուոջն,
եւ
ի
սեպտեմբերի
ելն ,
այլ
մնացեալ
էր
ի
Բասրա,
եւ
առ
ինքն
չէր
հասեալ,
զոր
ծանոյց
սմա
սրբ.
վեհն:
Զոր
եւ
յղեցաք
առ
տէր
Գէորգն
տալ
ի
տեարսն:
Ա
թապաղայ
թուղթ
եւս
տէր
Գէորգին
յղեցաք :
Թուղթ
եւս
առ
ս.
Աթոռոյս
գանձապետ
եւ
վէքիլ
Խոջայ
Ալէքսանն
գրեաց,
ի
պատասխանի
ի
մայիսի
ԻԷ,
եւ
ի
յունիսի
Ա
գրեալ
Բ
թղթոցն,
նախ
մխիթարութիւն
վասն
վշտացն`
զոր
կրեալ
էին,
եւ
կրէին
տակաւին:
Իսկ
եւ
`
զայն
դրամն
Ղուկաս
վարդապետին`
որոյ
վասն
յանցեալ
ամին
ի
մայիսի
ԻԶ
գրեաց
սմա
սրբ.
վեհն
առնուլ
ի
յԱղայ
Մարգարի
վէքիլ
պ.
Մանուկէն
եւ
գրեալ
ի
մեծն
Պօլիս
առ
իւր
եղբայր
պ.
Ասլանն,
զի
տացէ
պատրիարք
Զաքարիա
վարդապետին,
այնպէս
էր
արարեալ,
եւ
գրեալ
սրբ.
վեհին:
Ուստի`
եւ
սրբ.
վեհն
զշնորհակալութիւն
գրեաց
առ
նա:
Բայց
դեռ
ոչ
է
գրեալ
ինձ
ասէ
Զաքարիա
վարդապետն
զհասանիլն
դրամոյն
առ
ինքն,
երբ
գրեսցէ
թէ
էհաս
ինձ,
յայնժամ
եւ
եւս
գրեալ
եմ
քեզ
զի
միամիտ
լիցիս:
Ծանոյց
եւ
զմահ
Ղուկաս
վարդապետին,
(որպէս
եւ
ի
վերայ
տէր
Գէորգին
ծանոյց
):
Եւ
գրեաց
թէ`
նա
դատարկ
եկն
Աթոռս,
եւ
եղեւ
միաբան ,
եւ
փափագանցն
եւս
հասեալ
եղեւ
վարդապետ
եւ
եպիսկոպոս:
Բայց
որովհետեւ
աւուրք
էր
եւ
ի
ճանապարհին
եւս
ցաւագարեալ
էր,
վախճանեցաւ,
եւ
փառաւորապէս
թաղեցաւ:
Սակայն`
անձեռնհաս
եղեւ
առնել
զկտակ,
եւ
չկարացաք
իմանալ
թէ`
ապրանք
նորին
ո՞ւր,
եւ
առ
ո՞վ
մնացին:
Եւ
պատուիրեաց
թէ`
մհ.
Յարութիւն
եւ
Միքայէլ
Աղայիցն
եւս
գրեցի
ի
Բասրա
ի
վերայ
Շիրազու,
(զոր
յետոյ
եմք
յղելոց
).
քեզ
եւս
գրեմ,
զի
հետեւեալ
իմասջիք
թէ
ուր
մնացին
կայք
նորա,
եւ
առ
ո՞վ,
կամ
զի՞նչ
ունի:
Եւ
մեզ
գրեսջիք:
Եւ
զի
Ղուկաս
վարդապետին
եւս
գրի
էր
գրեալ
սա,
զոր
սրբ.
վեհն
բացեալ
ընթերցաւ:
Յորում
գրէր
թէ
զդրամն
առի
ի
պ.
Մանուկէն,
Բայց
բաղին
եւ
անցեալ
մուտաթն
մնաց:
Ուստի`
գրեաց
զայնս
հետեւիլ
եւ
առնուլ
եւ
գրել
ինքեան
զստոյգ
որպէսն
կայից
նորին:
Այլեւ`
զայն
հրամանն
զոր
գրեաց
առ
քահանայսն
Բաղդատու
ի
ՌՄԻԳ
թուոջն
եւ
ի
սեպտեմբերի
ելն ,
զի
կարգ
դիցեն
յինքեանս,
եւ
քահանայ
մի
յինքեանց
երթալ
հովուեսցէ
ժողովուրդսն
Ղարատաղու:
Այժմ
մինչեւ
յայսմ
ամի
թուղթն
այն
հասեալ
էր
անդ`
քահանայքն
սկսեալ
էին
մաքառել
եւ
հակառակել
ընդ
իրեարս,
եւ
չէին
կատարեալ
զհրաման
սրբ.
վեհին,
զի
ասէին
թէ`
թող
այն
քահանայն
գնասցէ`
ի
Ղարատաղ`
որ
անտի
եկեալ
է.
որոյ
անունն
էր
եւ
տէր
Յովսէփ:
Որոյ
սակս
այժմ
իրիջայ
գրէին
սրբ.
վեհին
սոյն
պ.
Ալէքսանս
եւ
Աւագէրէց
տէր
Աւետիսն,
զի
ներեսցէ`
եւ
մի
բարկասցի:
Նոյնպէս
ի
Համատանու
եւս
էրէց
մի
Յովաննէս
անունի
թողեալ
զժողովուրդսն
թարց
քահանայի,
գնացեալ
էր
անդ:
Ուստի`
թէ
համատանցիք
գրէին
աղաչանօք
առ
սրբ.
վեհն,
եւ
բողոքելով
զքահանայ
խնդրէին:
Ուստի`
գրեաց
սրբ.
վեհն
կոնդակ
ի
վերայ
Բաղդատու
ժողովրդեանն,
նախ
մխիթարութիւն
վասն
վշտացն`
զորս
եկեալ
էին
եւ
կրէին
սակս
վրդովման
կողմանցն:
Եւ
ապա
ծանոյց
զանկարգ
արարմունս
այն
Յովանէս
եւ
Յովսէփ
երիցացն,
եւ
գրեաց
թէ`
մինչեւ
ոչ
երթիցեն
իւրաքանչիւրն
յիւրեանց
տեղիս`
ի
Համատան
եւ
ի
Ղարատաղ,
եւ
զժողովուրդս
իւրեանց
հովուեսցեն,
ոչ
ունին
իշխանութիւն
պաշտելոյ
զկարգս
իւրեանց,
լուծեալ
են
ի
կարգացն
եւ
բանադրեցեալք:
Իսկ
եթէ
երթիցեն
ի
տեղիսն
իւրեանց`
զժողովուրդսն
հովուելոց
են,
եւ
ժողովուրդքն
վասն
ինքեանց
զիրիջայս
գրեսցեն
աստ
առ
ինքն
առ
արձակել
զնոսա,
յայնժամ`
ապա
արձակելոց
եմ
ասէ:
Իսկ
եթէ
չհնազանդեալք
հրամանաց
մերոց
ոչ
երթիցեն,
այնուհետեւ
չեմ
արձակելոց
զդոսա
մինչեւ
ցելս
շնչոյն
իւրեանց:
Դուք
եւս
պարտիք
ատել
զդոսա
իբրեւ
զչար
դեւս,
զի
որ
ոք
ընդունիցի
զդոսա
նա
եւս
հաղորդ
լինի
մեղաց
եւ
պատժոց
դոցին:
Եւ
բաց
յայս
Բ
երիցանցս,
Գ
երիցունք
եւս
ի
Կարնոյ`
ի
Թարվիզու
եւ
ի
Յամթայ
գնացեալ
էին
անդ:
Ուստի
գրեաց
զի
թէ
զնոսա,
եւ
թէ
այլ
նոյնպիսի
շատաշրջիկ
երիցունք`
վարեսցեն
ի
միջոյ
իւրեանց,
եւ
մի
ընդունիցեն,
զի
թէ
լաւ
լինին
ասէ`
զիւրեանց
բնական
տեղիսն
եւ
զժողովուրդսն
ոչ
թողուն
եւ
յայդր
գան:
Զի
գոլով
ախտաւորք
եւ
չարաբարոյք,
ի
մէջ
իւրեանց
ժողովրդեանն
կառավարիլ
ոչ
կարեն,
ուստի
գան
յայդր
առ
ի
ծածկել
զախտս
իւրեանց:
Եւ
իւրեանց
ժողովուրդքն
թերեւս
վասն
աղքատութեան
զորկորս
դոցա
ըստ
իւրեանց
տզրակաբարոյ
ագահութեան
յագեցուցանել
ոչ
կարեն,
վասն
այն
ելեալ
գան
յայդր
արածել
զորկորս
իւրեանց,
մինչ
տեսանեն
զքաղաքդ
բարելի,
եւ
դուք
եւս
սիրով
մեծարէք
եւ
շահէք:
Ուստի`
մի
ընդունիցիք
ասէ
զայնպիսիսն,
այլ
վարեսջիք
այտի,
զի
ձեր
Բ
քահանայքն
ձեզ
բաւականք
են:
Եւ
յոյժ
պատուէր`
առնել
այսպէս:
Օրինակ
այս
թղթոյս
ի
բոլորագրահամար
տետրոջն
է
յերեսն
ՈՂԳ,
ՈՂԴ:
Արդ`
զայս
թուղթս
յղեաց
առ
Ալէքսանն,
եւ
պատուիրեաց
այսպէս
առնել:
Բ
թապաղայ
եւս
նոր
թուղթ
յղեաց
սմա:
Այլ
եւ`
որպէս
ի
թղթոջ
տէր
Գէորգին
եւ
ի
նոյեմբերի
ԻԲ
ասացաք,
որովհետեւ
զմարդ
յղել
կամէր
սրբ.
վեհն
ի
Շիրազ,
եւ
ի
ձեռն
նորա`
թուղթ
գրեալ
ի
Հնդիկս
`
եւ
ի
Բասրայ,
վասնորոյ`
սմա
ծանոյց
զայս:
Եւ
մտածելով
թէ`
թերեւս
կարասցէ
սա
թուղթ
յղել
ի
Բասրա,
վասնորոյ`
զմէկ
թուղթ
գրեաց
ի
Բասրա
առ
մհ.
Յարութիւն
եւ
Միքայէլ
Աղայսն,
եւ
ծանոյց
զհասանիլն
աստ
թղթոյն
իւրեանց`
զոր
ի
յունիսի
Ի
գրեալ
էին
ընդ
թիֆլիզեցի
Կակալօյին,
եւ
զգրելն
իւր
զպատասխանի
նորին
հանդերձ
այլ
թղթովք
ի
Հնդիկս,
եւ
յղելն
ի
Շիրազ`
զի
անտի
առ
ինքեանս
հասուսցեն:
Բայց
որովհետեւ
այժմ
ի
Բաղդատ
թուղթ
գրեցաք
ասէ`
զայս
թուղթս
եւս
ի
Կարնոյ
գրեալ
առ
Ալէքսանն
յղեցաք,
զի
թերեւս
այս
շուտ
հասանիցի
ձեզ,
եւ
իմասջիք
թէ`
ձեր
թուղթն
մեզ
էհաս,
եւ
մեք
զպատասխանին
գրեալ
առ
քեզ
յղեցաք
ի
վերայ
Շիրազու:
Բ
թապաղայ
եւս
սոցա
յղեցաք :
Եւ
զայս
թուղթս
եւս
առ
Ալէքսանն
յղեաց`
յղել
առ
նոսա
ի
Բասրա
եթէ
կարելի
իցէ:
Իսկ
զայս
պահարանս
յղեաց
ի
Կարին
առ
մհ.
Փիլիպպոսն
եւ
Առաքելն,
զի
ընդ
գնացող
թաթարի`
յղեսցեն
ի
Բաղդատ
առ
Ալէքսանն:
Եւ
զպահարանն
մհ.
Փիլիպպոսին`
ետուք
նոյն
փայեկին
վերոյիշելոյ`
որ
ի
Յամթայ
էր
եկեալ,
տանիլ
տալ
մհ.
Փիլիպպոսին
եւ
Առաքելին
ի
Կարին:
Անուն
փայեկին
էր
Շահէն:
Որ
ել
ի
սրբոյ
Աթոռոյս
ի
դեկտեմբերի
Դ:
