Դիւան

N 16 (5) Փետրվարի 12 Ղազպինու աղիցն մին երկու գիր էկաւ իմ նմրա 18 եւ 19 գրիս պատասխանն։ Եւ միրզա Մումինի 12 ղապզն, որ ղրկէր էր մեզ, որ փող առնում մեր պարտքի տեղն, եւ Էհտիմա Դօվլի թալղէն , եւ մեր գափիտանի արզէն, որ վրան հոքն էր արել՝ մեր վերո նօքար շաթր թարվիզեցի մղտսի Վարդանի սուրբ Գալուստի ձեռօվն, եւ պարոն Մունիէրի ինձ գրած գիրն, Յակոբ վարդապետի վայի գրած գիրն, եւ Շամախու պարոն Պաշօթի Բ (2) գիրն, եւ Թիֆլիսու պարոն Փռոֆեթի մին գիրն եւ մին Ֆռանկիստանա գիրն՝ որ Հալեպ ղրկեմ։
       Եւ այս իմ աղի գրած նմրա Բ (2) գիրն ֆռանսուզի լեզվաւ գրել է այսպէս։ Ես քո գիրն առել եմ ասու 28 դեկտցմբի, որօվ ինձ իմաց ես անում Նաղու գալուստն եւ լօնտռի գինն, ամա ընտուր համար որ ուրիշ շատ բան ունես որ մեր փողն յետ առնուս, ֆիքիր չեմ անում, լայեղ լինի որ քեզ աղարկեմ ընտուր համար, որ էն բանի վրեն , անճախ ֆիքր անես վասն նուշի համար, որ քեզ ումիտ քցում են ի Խօսրօվշա գեղիցն ես հարկիւ չը հաւատամ, զերա էնչանք կեր որչանք որ || գրում ես. էս ժամանակն ծախողն ծախում էր առնօղն կառնուր։
       Էս շաթրի ձեռնօվն ուղարկում եմ Էհտիմա Դօվլաթի մին թալիղա, որ շատ հաստ[ատ ] է, որով հրամանք կայ Մահմատ Ալի խանի վերա՝ յետ առնուլ ինչ որ մեզ տալու այ, եւ էն փողն մեր ձեռն տայ առաւել մեզ տայ օգնութիւն, զոր ինչ մեզ պիտոյ են կամ պետք լինի։
       Դ[ա]րձեալ ուղարկում եմ մին գիր դիւիտտարիցն, որ խորհրդակից է թագավորական բանին՝ որ գրում ա Մահմետ Ալիխանին մեր բանի համար. եւ նրա գրում է թէ՝ Էհտիմա Դօմլեն յուզում էր մին թախսիլ տար , ողորկել, ամա դիւֆթտարն չի թողեց. բայց ապսպրում այ, որ մեր բանն լաւ շինէ եւ մեզ ազաթ անէ, որ ուրիշ անգամ մեզ պատճառ չլինի գանկատ անել թագաւրին։
       Երբ որ այս հրամաններն կառնուս, տանիս Միրզա Հաշումի կուշտն եւ մին սաւատ կամ օրինակ հանել կտաս եւ կու պահես եւ ասլն, այսինքն նախատիպն, կու տաս խանին, երբ որ դիւան կանէ եւ կու խնդրես որ թանպահ անէ ամենից, որ մեզ զաֆա տվին, ինչպէս որ այն արզեն, տվի խանին առաջ քան իմ գնալն Թարվեզու. առաւել որ հրամանք տայ մեզ, հասուցանէ ինչ որ մեք թալապ ունենք։
       Մեր թալապի հեսապն կտաս, որպէս ես քեզ գրում եմ։
       Ակար կու խնդրեն՝ թէ ես ինչու համար չեմ եկել Թարվէզ, պատասխան կու տաս, թէ՝ ես աղա քափիտանիցն հուքեմ ունեմ, որ օրտուումն մնամ, որ ուրիշ անգամ արզա տամ, թէ որ մեր փողն չի հասուցանեն կամ թէ դատաստան չանեն մեր ուրիշ բանի վրէն որ խնդրեցինք։ Ակար գիմանաս թէ խանն ֆիքր չունէ մեր փողն հասուցանել եւ ինքն փողն չի տայ, որ մեզ տալուս ա, շուտ ինձ խապար արայ, որ անեմ ին[չ]պէս պի[տի ] անել։ Պիտի մուխայաթ լինիս, որ մեզ տան ինչ որ մեզ պարտ են եւ լաւ պիտի տնդղես, որ քեզ չի խափեն իլթիմասօվ Թարվիզու մարդիքն, ընտուր համար ապսպրում եմ, որ իսկի մարդի խօսքի ականջ չը տաս եւ իսկի մարդի խադրն չի պահես, որ Նաղուն էլ թողութիւն չը տաս, ինչպէս ուրիշներին, զերա իմանում եմ դիտաւորութիւն ունի ուտել զայն որ մեզ տալու է։ Ընտուր համար երբ որ էս գիրս քեզ կու հասնի, էն մարդն կու կանչես եւ կասես որ Խ (40) թմն տայ որ մեզ տալու այ տիֆտիկի վրեն լիտրն Է (7) կամ Ը (8) պիստու Հ[է]սապօվն։ Էն մահանայօվն, որ կասէ թէ գեղեցիքն իրան տալու են, չը կամեն տալ, ասա իրան թէ՝ բերէ զամէն թէմեսուկ ընտոնցից որ իրան տալու են, յեա մին դաֆտար, ըիտուց յետն մին թախսիլտար չը ճարես, որ իրան հասուցանէ, զոր ինչ առնելիք ունի։ Թէ որ յիմանաս՝ թէ գեղեցիք ոնչինչ տալու չեն, եւ թէ անհնար լինի որ մեր փողի տեղն տիֆտիկ տայ, յուժ անես որ նաղտ փող տայ. թէ որ կամօվ չուզէ տալ, յուժօվ առնուս ի ձեռն խանինբռնել տալօվ։ Լաւ տնտղես, որ փողն առնուս, ինչպէս որ ես գրում եմ։ Առաջ խանին նշանց տաս էս դաաֆտարն որ հետեւի այսպէս.
       Հաճի Ապտուլ Պաէին տալու ա 15 թումն մին Ռ ԴՃԾ դին (1450)
       Միհրապ տալու ա11թումն
       Միրզա ֆեյիզ տալու ա 01թումն 7 Ռ ԵՃ (7500)
       23ա Միրզա Հաշումն տալու ա 10թումն
       Ղարա Օղլու Սարքիսն 02 թումն մին Ռ (1000)
       Թալալ Փիրին 01
       Թարխան -բեկն07 թուման ԲՌ 550 (255)
       Ապտուլ Հուսէյին տալալն 02, 4000
       Խօճա Մլթան՝ թամպաքույի գինն 15, 0000
       Նաղին տալու ա 40, 0000
       ______________________________________________________________
       (Թամամ հասապն այս է՝ 105, 55
       __________________________________________
      
       Վասն Ապտուլ Պաղին իսկի թողութիւն չանես, ամայ առանց խաթրապահութեան թամամ փողն կառնես։ Միհրապի համար նոյնպէս կանէս, Միրզա Ֆեյիզի համար էր՝ նոյնպէս։ Միրզա Հաշումի համար վասն բարեկամութեան գուզէ քեզ խափել, ամայ ընտուր խօսքի վրան իսկի ֆիքր մի անել, յուժ արայ, որ փող տայ։ Ղարա Օղլանի վրա թողութիւն չանես։ Փիրի Թալալին էլ նոյնպէս, երեք Ղզլբաշին էլ նոյնպէս։ Ապտուլ Հուսեյինին առաւել, քան ուրիշներին ուժ անես։ Թուրն յետ տուր։ Խօճա Մլթանն պելքի կասէ թէ՝ թամպաքուն յատ կտամ, ամայ մի առնուլ, ամայ յուժ տար որ լիտրն Ի (20) շահօվ փողն տայ, քանզի էն ժամանակն էն գնովն ես կարէյի ծախել՝ որ Թարվէզ էյի։ Վասն Նաղուն յուժ կանես որ Խ (40) թումանին մէն թէմէսուկ քեզ տայ, որ մինչի մայիս հատուցանէ տիֆտիկօվ. լիտրն 32 փողի հեսապօվն, էն փողի համար պիտի մեզ տայ տիֆտիկի 2500 լիտրն։ Եւ թէ չանէ, ինչպէս ես հիմի գրում եմ, բռնել տուր եւ յուժ տարա որ Խ (40) թուման տայ քեզ։ Զէյնալ Ապիտին համար տես, յիմացիր, ակար մեր պարտքն կու տա տիճտիկով, թէ չէ՝ յուժ արա որ փողօվ տայ։ Նոյն ժամանակն նշանց կտաս տաճտարն թամասուկներն, մրզա Մունինիցն, որ աղարկէցի այս գրօվն, զէրա այս թեմեսուկներն ինձ տվան էն փողն հեսապի տեղն, որ մեզ տալու ա, համ՝ մարգարիտ, համ՝ սահաթի փողի տեղն, որ ծախեցի եւ փող որ տվի Թարվիզ։ Մտիկ կանես որ այնպիսի թամասուկներն չիտաս, այն ժամանակն տաս, որ փողն քեզ կու տան։
      
       Ապտուլ Ռըզայի սանատն է, որ տալու ա 25, 0000
       Ալի բէկն եւ Ֆաթուլա եւ Տանիյեարն սանատն է 10, 0000
       Պաթալի բէկն Ֆաթուլլա եւ Տանիարի սանատն է 11, 0000
       Լիթֆին սանատն է 01, 2000
       Մահմետ Թաղի սանատն է 01, 2000
       Զէյնալ Ապտի Ռազի սանատն է 08, 5200
       Աղա Սատիդ կամ Սայիտ 05, 0000
       Միրզա Հուսեյինի սանատն է 07, 0000
       Միրզա Աշրաֆ կամ Աշրաթի սանատն է 13, 6700
       Աղայ Սէմիյեանի, թոռն Աշխարհ բէկի 07, 0000
       Խուտա Վերդի Մուրթազա Ղուլու որդի 02, 0000
       Իսմայել Մուլք Ալու որդի 02, 0000
       Աղայ Դահէր 07, 0000
       Միրզա Նազար Ալի 03, 0000
       Միրզա Ալի բէկ 02, 5000
      
       Այս վեր[ո ] թամասուկներն, որ քեզ ղրկեցի եւ տանն կայ քու կուշտն, որ վերո գրեալք են, ջամն է ԻԴ (24) թուման է, սուկ, փողն կանէ ԲՃԼԶ թուման ԷՌԹՃ դին՝ 236, 7900։
       23բ || Վերո գրեալ փողն առնելիցն յետ եւ ներքո հեսապն չը ցուցանես խանին։
      
       14 կազ եւ կէս բանաւշ խաթայի զարպապ.
       15 կազ կարմիր խաթայի . 2
       28 կաց եւ կէս կանաչ խաթայի.
       22 կարմիր խաթայի»».
       11 կազ եւ 3|4 նարինճի խաթայի,
      
       որ ջամն է 91 կազ 3|4 զարպապ, մի կազն ԳՌ (3000) դինօվն, որ փողի ջամն է՝ 27, 5250։
       Է (7) կազ մին չարէկ կարմիր զարպապ ամենն՝ մի թուման։
       Փողի ջամն է 07, 2500։
       Մին չինայի զարպապ խաթայ, գինն է մին թուման՝ 01, 0000։
       Այս վերո խանին վրայի եղած փողի ջամն է ԼԵ (35) թուման ԷՌԷՃԾ 357750։
       Պիտի թուֆանք խնդրել ասելօվ՝ ասելօվ՝ աղա, քափիտանի մալն է, վերո սանատներիցն յետ պահեցի, Ը (8) թամասուկ, այժմ մնաց ԺԵ (15) թէմեսոկ, որոց փողն ա մին ՃԶ թուման եւ ԴՃ։
       Երկրորդ նմրա 16 գրումն է այսպէս։
       Ջառիմա որ խանի մարդիկն առել են իմ վեքիլ Նաղուցն.
       Մուստաֆա բէկ՝ Դ (4) թուման։
       Ֆառաշխանա տարուղայ՝ մին թուման ԲՌ (2000),
       Ֆառաշխանա տարուղայ՝ մին թուման,
       Խլիջանա տարուղէն՝ մին թուման ԲՌ (2000)
       Մուլազիմի տարուղաի Խլիջան՝ մին թուման Ռ (1000),
       Դիւան բեկի՝ ԴՌ (4000)։
       Թամամ այս վերո փողն է Է (7) թուման ԹՌ (9000) [դին]։
       Ջառիմա որ էշիկ աղասի Բէժան ինձանից առել է՝ մին թօփ զարպապ՝ Բ (2) թուման ԵՌ (5000) դինն է,
       Բ հայելի գինն է՝ Ե (5) թուման,
       Դ (4) ղալիանի շուշա՝ ԺԵՌ թուման (15000),
       ԺԲ (12) ոսկի գինն է՝ մին թուման ԸՌ (8000),
       Մին թօփ չիպ զարպապ՝ մին թուման ԵՌ (5000),
       Նօխարներին ղուլուղ՝ ԵՌ (5000), առաւել մին թուման.
       Բ (2) կազ կէս մահուտ գինն է՝ ԷՌ (7000).
       Թամամ հէսապն Է՝ ԺԴ (14) թուման ԵՌ (5000) գին։
       Այս վերո խանի եւ ջառիմին փողի ջամն է՝ 58, 1750։ Էս հեսապն յետոյ գրեցի։ Էս հեսապն յետոյ գրեցի, զէրա խապար եմ թէ խանն այն հեսապն ղապուլ չանէ։ Զարպաֆի համար պատասխանի կու տաս։ Ես անճախ գրեցի գինն որօվ կարօղ էյի ծախել ուրիշ մարդի, ամա ջառիմայի համար, որ անիրաւապէս ինձանից առել են։ Ակար չուզէ որ իրանց մարդիքն յետ տան, յուժ անէ հաճի Դաւրիշին եւ ուրիշ թշնամեաց, որք Խլիջան նստած են, հուքիմ տայ , որ մէզ հասուցանեն, չունքի ընտունք մեզ շլթաղ արել են։ Ակար ուզում են յուժ անել, որ տահիեկ տաս էն փողին, որ դու յուզում ես, թաքաւորի րաղամն նշանց տուր էտուր համար որ յուժ անեն այնպիսեաց որ մեզ տալու յեն էն փողիցն որ առաջ կառնես, կու տաս Ծ (50) թուման, մղտսի Սարքսին եւ յուժ անես Գաֆտելին որ տայ Ծ (50) թուման, որ տալու ա՝ շահն քաշելօվ էն ժամանակիցն մինչի վարյս։ Եւ էն շահն էլ կտաս մղտսի Սարքսին, որով շատ բարեւ կտաս իմ անունօվն, աւէլօվ թէ՝ ակար էնչանք ժամանակ յետացուցել եմք իր պարտքն հսուցանել՝ իմ եւ ընդուր թշնամեաց սապապն է։ 24ա || Աւելացած փողն որ կառնես, կու պահես եւ ինձ յիմաց կանես, էն ժամանակն քեզ կու գրեմ ինչ պիտի անել։ Ամայ դիֆտիկն մնացեալ։ Եւ տուր իստակել, յերբ որ կը բերեն։
       Քաշանի սանդուղի մէջն կայ մին կապուտ մահրամայ, որոյ մինչումն գիր եւ թուղթ կայ կապած, ընտունց մէջ կայ չորս փարսեւար գրածնի, կտաս կարդալ էնտուց՝ որ Մինաս վարդապետին եւ Խօսրով խանին բանին համար որ գրած են, շուտ ինձ կողարկես հանդերձ ուրիշ զատիւն ներքո գրեալ, զերա ես դիտաւորութիւն ունիմ, որ Իսմայիլ բէկըն էն փողն ինձ յետ տայ, չունքի էն խանի ժառանքն է։ Դարձեալ ինձ ողորկէ արզէն, որ ես սպասալարին նշանց տւի ընդդէմ հաճի Նայիմ միզանտար շամախեցի։ Դարձեալ էլ կողարկես Բ (2) տիկ գինի՝ Ի (20) լիտր, դարձեալ՝ իմ արծաթէ ղալիան եւ իմ կանաչ կուրտի պստի կշեռք, Դ (4) լիտր օսմանլու թամպաքու։
       Գրիր խօճա Մելքոնին վրեն թիֆլիսցի, որ էն ղուլն ողարկէ, որպէս խոստացել էր, թէ չէ՝ յետ ողարկէ, որպէս խոստացել էր, թէ չէ՝ յետ ողարկէ թուրն Բ (2) թումնիւ հանդերձ, որ ինձ տալու ա։ Դարձեալ ապսպրում եմ, որ յուժ անես Գաֆտելի ախպօրն, անուամբ Յուսեփ, որ տայ փողն Ասլանին էլ յետ տայ. Բ մին ալթուն, որ ինձ տալու ա. իրան յետ տաս խանչարի կոթ, ինչպէս յառաջ գրեցի։ Քանի որ գրում ես, ասում ես թէ՝ լօնտռա շատ կուզվի, ամա գրում չես թէ ծախեցիր։ Էն լօնտռան, որ քո ձեռն թողել եմ, ակար չես ծախել, խելք դիր որ թէզ ծախես. յեա փոխես շալ ղութնու հետն, քո միտքն թամամ բոլորես, որ շինես ամեն բանն որ գրեցի քեզ եւ ընդուր համար որ չի մոռանաս իլթմազ արա պատրուցն, որ շաղաւաթ անեն էս գիրն թարքմանեն. որ տուն գրես։ Ամենայն առաջարեալ գրոց մէջն մոռացել ես գրել Բ (2) կամ Գ (3) բան, սապապ ես անգետ եմ ուրիշ բանի վրան, վասն որոյ էստուց յետն պիտի գերես մին գլուխ յատուկ բանի համար։ Չունքի Գալուստն ինձ պետք չէ, յետ եմ ողարկում ընդուր համար , որ քեզ ղուլուղ անէ։ Վասն ընդուր վարձու համար հեսապ կը պահես՝ ինչ ես տվել, ինչ Ասլանիցն առնել ա, մին ալթուն էլ ես տվել եմ։ Երբ որ կը հասնի, չունքի ինքն մինակ հերիք ա քու ղուլուղումն, Օհաննէսն դուս արայ։
       Ֆիքր արա որ հասուցեանս գրէրն, որ էս տեղս պատատած է մանաւանդ որ պարոն Քափուչինի վրա գրած ա, զերա էնտեղն գրած ա մին րաղամի սաւատն, որ մուսիու Գառտանն նոցա ողարկում այ։
       Հեսապ առ Գաֆտելիցն վասն մին քանի ապրանք որ մնային ընտուր ձեռն. էլ ապրանքի համար որ Ղարա Օղլա Սարքիսն յետ տվել էր։
      
       Վերջ նմրա 16 գրին։
      
       Այս աղի մինչի գրերիցն մին գալուստի ձեռօվն ղրկեցի պարոն Բեռնատոսին, որ ղրկէզ Հալապ, Բ (2) Շամխու գիրն, եւ մին Գանճու գիրն միատեղ պատատեցի պարոն Թաթէոսին գրել տւած Ադիբէկի գրին հետ, տվի Իսմի խանին, որ նայ տայ զոմեցի Սիմոնին, որ նայ տանի Շամխի, տա պարոն Պաշօթին։ Փետրվարի 12։