Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Նախատեսցուք զվեցերորդ ամիսն, թէ վասն ի՞նչ պատճառի յիշէ։ Եւ յորմէ հետէ վեց ասի, Գիտելի է. զի յաղագս ուղղութեան հիման հաւատոյ յիշէ զվեցերորդն։ Զի ծանեաւ զգայթակղութիւն որ լինելոց էր յապայ ժամանակս ի հերձուածողաց, վասն տօնի տէրունական ծննդեան եւ յայտնութեան։
       Սակս ճշմարտութեան քանօն եդ զայս բան. զի մի գայթակղեսցուք աշակերտք ճշմարտութեան։ Իսկ թէ յորմէ հետէ այսինքն, ի թշրին ի տասն եւ ի սեպտեմբերի Է տօն քաւութեան որթոյն տօնէին Ե օր. եւ յետ Ե աւուրն ըսկսանէին տօն տաղաւարահարացն Է օր, մինչեւ ի ԻԲ օրն թշրին ամսոյն. եւ ի հոկտեմբերի Թ։ Ասէ աւետարանիչն Ղուկաս՝ «իբրեւ լցան աւուրք պաշտաման՝ գնաց Զաքարիա ի տուն իւր, եւ ապա յղացաւ Եղիսաբէթ»։ Յայնմ հետէ ի թշրին ի. ԻԲ էս, եւ ի հոկտեմբերի յիննէս թըւեա վեց ամիս, եւ ապա աւետիք կուսին ի ձեռն Գաբրիէլի։ Եւ ոչ որպէս մոլորեալքն ասեն ի մօտ քաւութեան տօնի, յօր երեւման հրեշտակի Զաքարիայի։ Զի նա էր քահանայապետ տարւոյն. եւ ամենայն Իսրայէլ անդ էր ժողովեալ առ ի տօնել։ Նախ զի՝ ոչ կարէր խափանել զտօնն եւ գնալ ի լեառնակողմն եւ զօրէնս Իսրայէլի քակել։
       Եւ երկրորդ՝ ամենայն Իսրայէլ ի սրբութիւն՝ եւ քահանայապետն ի գիջութիւն անկողնոյ. որ անհնար էր այնմ լինիլ։ Եւ երրորդ՝ զի յայտնապէս լուծիչ եւ հակառակ ունին ինքեանց կարծելոց զգրեալսն ի Ղուկասու որ ասէր «իբրեւ լցան աւուրք պաշտման»։ Բեր տեսցուք եւ զայն եւս, թէ է՞ր առաքեցաւ առ կոյսն Գաբրիէլ հրեշտակապետն, եւ ոչ մարդիկ։ Վասն չորս պատճառի։ Նախ վասն ազգականութեան կուսին՝ զկոյսն բնութեամբ առաքեաց առ կոյսն։ Երկրորդ՝ զի նորոգութիւն՝ որ լինելոց էր ի ձեռն ծննդեան կուսին՝ ոչ միայն նորոգութիւն մարդկան էր, այլեւ հրեշտակաց։ Վասն որոյ պարտ էր կոյս հրեշտակին սպասաւորել կուսին։ Երրորդ՝ զի կամէր անկասկած եւ ամենեւին անկարծ ի չարեաց զատուցանել կոյսն ի ձեռն հրեշտակական բնութեան, աւետարանել զաւետիս կուսին յղութեան. եւ ոչ ի ձեռն մարդոյ։ Չորրորդ՝ գեղն պատասխան է հիւանդութեան։ Զի որպէս սատանայ ասաց օձիւն առ կոյսն Եվա։ Այսպէս Տէր մեր հրեշտակիւն առ կոյսն Մարիամ. էութիւն առ էութիւն. ծառայ առ ծառայ. բան առ բան։ Եւ ետ ողջոյն Մարիամու։ Իսկ աստանօր ողջոյնս՝ ունի հանդերձն պատգամաբերաւն եւ առաքողիւն եւ կուսիւն, տասն գերազանցութիւն պատւոյ կուսին։ Նախ զի առաքօղն Աստուած էր. որ խօսէր զկոյսն ի հարսնութիւն կուսութեամբ կուսաբեր լինիլ պտղովն։ Երկրորդ՝ զի հրեշտակ էր պատգամաբերն առ կոյսն անապական բնութեամբ։ Երրորդ՝ զի պատգամ ընկալն կոյս էր, եւ գերազանց քան զամենայն կոյս։ Եւ թէ՝ որպէս գերազանց կամիմ զառաջիկայսդ ցուցանել։ Չորրորդ՝ զի ասելն ո՛ղջ լինիլ, ցուցանէ զանմեղութիւն կուսին։ Հինգերորդ՝ ցուցանէ զշնորհօք։ Վեցերորդ՝ ցուցանէ գերազանց յղութիւնն ասելն՝ Տէր ընդ քեզ։ Եօթներորդ՝ զի ասէ լի. այսինքն, լրումն շնորհացն ի քեզ։ Ութներորդ՝ զի ասէ Տէր ընդ քեզ. զբառս զայս ընդունելութեան դնէ. ընդ քեզ՝ այսինքն Տէր ընդ քեզ յետ ծննդեանն յաւիտեանս յաւիտենից. որպէս եւ էրն ընդ աշակերտսն ըստ խոստմանն իւրում մինչ ի կատարած աշխարհի։ Եւ ինքն ի սոյն միտս ասէ. «երանիցեն ինձ ամենայն ազգք»։ Իններորդ՝ զի ոչ մարգարէիւ յայտնեաց կուսին որ էր աղօտ գիտութիւն համեմատեալ ընդ հրեշտակապետին, որ նշանակէր հաւատարմութիւն անգուման եւ անկարծիս պարգեւացն, վկայեալ եւ աւետարանեալ լուսաւոր գիտութեամբ հրեշտակապետին։ Տասներորդ՝ զի այնքան գերազանցեալ զպատիւ կուսին, զի այն որ մարգարէքն Իսրայէլի գուշակէին վասն սորա զլինելոցն, իսկ սմա ընդ խօսիցն կատարումն։ Բեր դարձեալ տեսցուք զողջոյնս. զի ողջոյն աշխարհի տրամատի ԻԵ։ Տեսցուք թէ զո՞ր ունի ողջոյնս այս. կամ ընդ որո՞յ համեմատի։ Նախ ասի ողջոյն աշխարհի ըղձական առողջութեան. ըստ այնմ «ողջ լեր արքայ»։ Երկրորդ՝ ոմանք ըղձականք շնորհաց. ըստ առաքելոյն «շնորհք ընդ ձեզ»։ Երրորդ՝ ոմանք ըղձականք խնդութեամբ. ըստ այնմ որ ասի ի տուբիթն. «խնդութիւն քեզ միշտ եղիցի»։ Չորրորդ՝ օրհնութեան. ըստ այնմ որ ի Հռութն ասէ. «օրհնեսցէ զքեզ Տէր»։ Հիգերորդ՝ ոմանք տւչական խաղաղութեան. ըստ այնմ, «խաղաղութիւն ընդ ձեզ ես եմ մի երկնչիք»։ Իսկ ողջոյնս այս՝ ունի համազուգել ընդ ամեայնսն. քանզի պարունակէ ողջոյն ընդ ասելն ողջոյն։ Իսկ զշնորհն յասելն, լի շնորհօք։ Այլեւ զխնդութիւն. եւ զհինգերորդն զխաղաղութիւն, յասելն տէր ընդ քեզ։ Իսկ զօրհնութիւն յասելն, օրհնեալ ես դու ի կանայս եւ այլն։ Այլեւ ողջոյնս այս ունի նշանակութիւն գերազանցութեան կուսին. բնութեան, շնորհաց եւ փառաց։ Բնութեան՝ յասելն, լի շնորհօք։ Փառաց՝ յասելն, օրհնեալ ես դու ի կանայս։ Բեր տեսցուք աստանօր զպատգամաւորութիւն հրեշտակապետին։
       Զի վեց իրս յայտնէ մեզ աստանօր։ Նախ թէ որպէս պատուով ետ ողջոյն կուսի ասելով՝ ողջոյն լի շնորհօք։ Երկրորդ թէ որպէս գերազանցապէս գովեաց զնա ասելով. օրհնեալ ես դու ի կանայս։ Երրորդ՝ թէ որպէս քաղցրութեամբ զօրացոյց զնա ասելով. մի երկնչիր Մարիամ։ Չորրորդ թէ որպէս զգուշութեամբ կատարեաց պատգամն ասելով. ահա յղասցիս եւ ծնցիս։ Հինգերորդ՝ թէ որպէս գեղեցկապէս մեկնեար զեղանակ յղութեան ասելով. հոգին սուրբ եկեսցէ ի յեր։ Վեցերորդ՝ եդ զարմատն հաւատոյ կաթուղիկէ եկեղեցւոյ ասելով. որ ծնանելոցն է ի քէն սուրբ է , եւ որդի Աստուծոյ կոչեսցի։
       Տեսցուք եւ զպատասխանիս կուսին աստանօր։ Զի ի գիրս սուրբս ցուցանի երկու երկխօսութիւն։ Մի ի մէջ Եվայի եւ բանսարկութիւն. եւ ի մէջ հրեշտակին եւ կուսի։ Իսկ զի Եվա ոչ ունէր զլիակատար ընտրութիւն վասն որոյ մուծաւ մահ։ Իսկ զի կոյսն սուրբ՝ ունէր զընտրութիւն կատարեալ։ Երիս արար իրս. յորմէ մուծաւ կեանք։ Նախ զի խորհեցաւ ընդ միտս իւր, թէ որպիսի է ողջոյնս այս։ Երկրորդ՝ զի հարցանէր, թէ զիա՞րդ լինիցի այդ ինձ. քանզի զայր ոչ գիտեմ։ Երրորդ՝ զի յորժամ ուսաւ, ոչ եղեւ անհնազանդ եւ յամր ի լսել որպէս Զաքարիաս. եւ ո՛չ վաղվաղակի որպէս Եվա. այլ յետ վարդապետութեան հրեշտակին ասաց։ Ահաւասիկ կամ աղախին Տեառն եղիցի։ Չորս երեւի առաքինութիւն ի բանս պատասխանւոյ կուսին։ Առաջին որ ասէ ահաւասիկ՝ ցուցանէ զկատարեալ հնազանդութին։ Իսկ ասելն կամ աղախին Տեառն՝ ցուցանէ զկատարեալ հնազանդութիւն։ Իսկ ասելն եղիցի ինձ՝ ցուցանէ զբորբորքեալ սէրն։ Իսկ ասելն ըստ բանի քում, ցուցանէ զկատարեալ հաաւատն։ Իսկ որ ասացաւ գերազանց գոլ քան զամենայն կոյս։ Բե՛ր ցուցցուք թէ որպէս գերազանցէ քան զամենայն կոյս ստեղծուած բանական կոյսն։
       Եւ գիտելի է՝ զի սրբութիւն ի Դ տրամատի։ Նախ սրբութիւն հասարակ՝ որպէս շնորհ մկրտոթեան եւ խոստովանութեան. զի որք անցանեն ընդ նա, սրբին։ Իսկ երկրորդն շնորհ եզական. որպէս սրբեալքն յարգանդէ, Երեմիաս եւ Յովհաննէս Մկրտիչ որպէս ասէ գիրն՝ «թէ յարգանդէ սրբեցի զքեզ»։ Երրորդ շնորհ կուսութեան՝ որ է եւս յատկական եղական որպէս սրբոյ կուսին։ Չորրորդ հրեշտակական սրբութիւն՝ որ է հաստատագոյն եւ անդրդուելի սրբութիւն։
       Իսկ այժմ պարտէ ցուցանել թէ՝ զի՞նչ ներգործէ հասարակ սրբութիւն մկրտութեան. այսինքն, մերժէ զմեղս եւ տայ զշնորհս. սակայն մնայ արմատ մեղացն եւ դիւրասահութիւն ի մեղս։ Երկրորդ սրբութիւն արգանդին. որպէս Երեմիային եւ Յովհանուն՝ սրբէ զմեղս. այսինքն հերքէ զդիւրասահութիւն մեղանչելոյն մահու չափ։ Երրորդ կուսութիւն յատկական որպէս սրբոյ կուսին՝ բառնայ զարմատ մեղաց եւ զդիւրահիւսութիւն մեղանչելոյն մահու չափ եւ ներելւոյն։ Իսկ սրբութիւն լիակատար շնորհաց որ վերին գաւառն որ է հրեշտակային՝ ունի երիս ներգործութիւնս. Նախ՝ անբաժանելի միաւորութիւն բանականին առ Աստուած. Երկրորդ՝ բոլորովին նուաճումն ստորին մասանց բանականին։ Երրորդ՝ համակ հանապազորդ ներգործական դարձումն բոլոր մարդոյն առ Աստուած. որով մարդն՝ Աստուածային քաղցրութեամբ զմայլի որպէս հրեշտակք. ի բոլոր սրտէ, յամենայն անձնէ, եւ յամենայն զօրութենէ, միշտ ներգործաբար դիմէ առ Աստուած. եւ յիւրաքանչիւրն ճառագայթի ի նմա Աստուած։ Արդ՝ ունէր սուրբ կոյսն հասարակ շնորհացն մկրտութեան. զի խորհուրդ մկրտութեան է, առնուլ զջուր։ Իսկ ի սուրբ կոյսն՝ հոգին սուրբ եւ զօրութիւն բարձրելոյն եւ ողջոյն հօրն ի ձեռն հրեշտակին, որ ըստ մկրտութեան հերքէր զմեղս։ Նաեւ ունէր զշնորհս սրբութեան արգանդին. զի յորովայնէ սրբեցաւ. որոյ ի դէմս ասի յերգն։ «Տէր արար զքեզ՝ հաստատեաց զքեզ՝ պատրաստեաց զքեզ՝ յարգանդէ գեղեցիկդ ի կանայս»։
       Եւ ունէր շնորհօք արգելք ի մեղաց մահու չափ եւ ներելապէս. որպէս Յովհաննուն եւ Երեմիային։ Այլեւ ի վերայ այնր ունէր զերրորդն՝ որ կուսութեան իւրոյ էր յատկական, զջնջումն յարմատոյ մեղաց. եւ հաստատէ զսոյն բան աւետարանին որ ասէ «հոգին սուրբ եկեսցէ ի քեզ»։ Զի գալ հոգւոյն՝ էր պատճառ կրկին ներգործութեան, սրբութեան յարմատոյ մեղաց. եւ պտղաբերութեան կուսածնութեան զաւակին ծնանիլ եւ կոյս մնալ։ Իսկ զչորրորդն՝ որ է միաւորութիւն բանականի առ Աստուած. եւ բոլորապէս դարձումն մարդոյն առ Աստուած. եւ զմայլիլ ի նմանէ. եւ համակ հանապազ բոլոր յանձնէ, ի բոլոր մտաց, եւ յամենայն զօրութենէ միշտ ներգործապէս դիմելն առ Աստուած որպէս հրեշտակք։ Ընկալաւ եւ Կոյսն Մարիամ Աստուածածինն ի յղանալն զորդին Աստուծոյ, եւ յինն ամիս ի տաղաւար արգանդի ընկալեալ զբանն Աստուած, եւ զմայլեալ ի բոլոր սրտէ եւ յամենայն անձնէ եւ ի զօրութիւն միշտ ներգործապէս դիմել առ Աստուած հաստատեցաւ։ Նա եւս գերազանցեալ քան զհրեշտակս այսու. եւ զի նոքա ի գոյացական վարս ոչ աճիլ կարեն եւ ոչ նուազիլ։ Իսկ երանուհի կոյսն՝ կարէր յառաջանալ յարդիւնսն եւ ոչ նուազիլ։ Երկրորդ զի հրեշտակք ի հարկէ բնութեան ունին զկուսութիւն . իսկ զայն պահեաց Աստուածածինն մաքրութեամբ զկուսութիւն ողջախոհութեան։
       Երրորդ՝ զի որպէս գերազանցէ քան զամենայն պատիւ մայր Աստուծոյ լինիլն. այսպէս գերազանցէ քան զամենայն շնորհս հեղեալ յստեղծուածս, այս գերազանց շնորհս, որ պատրաստեաց զկոյսն առ մայրութիւն Աստուծոյ։ Ապա ուրեմն յայտնի եղեւ, թէ ոչ ինչ ստեղծուած բանական կարաց հասանիլ այսմ սրբութեան եւ շնորհաց, յորս էհաս Կոյսն Մարիամ։ Որով եւ զմեզ լիցի լինիլ արժանի բարեխօսութեաբ Աստուածածնին ծնողին Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, մասին ժառանգութեան սրբոց եւ սիրողաց իւրոց, այժմ եւ միշտ յաւիտեանս եւ յաւիտենից , Ամէն։