Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Վարդապետք ասեն թէ՝ երկիրս ոչ տայ պտուղ վասն կրկին պատճառի։ Նախ վասն երաշտութեան. երկրորդ վասն ցրտութեան։ Վասն զի սկիզբն ամենայն պտղոց՝ գիջութեան եւ ջերմութիւն է։ Վասն երաշտութեան ասէ աւետարանն թէ «որ անկաւ յապառաժի՝ չորացաւ առ ի չգոյ հիւթոյ». վասն այն ասէ Դաւիթ։ «Անձն իմ որպէս երկիր ծարաւի է առ քեզ. այսինքն թէ՝ հոգի իմ երաշտացեալ եւ անպտուղ է. առաքեա՛ զցօղ ողորմութեան քոյ ի հոգի իմ։ Այլեւ ամենայն ջուր ոչ առնէ պտուղ. որպէս գրեալ է ի չորրորդ թագաւորութեանցն։ «Եւ ասեն արք քաղաքին ցեղիսէէ։ Ահաւասիկ բնակութիւն քաղաքիս բարի է. որպէս եւ Տէրդ իսկ տեսանէ. եւ ջուրս չար եւ երկիրս անզաւակ եւ անպտուղ։ Եւ ասէ Եղիսէէ. բերէք առիս կուժ մի նոր. եւ բերին առ նա։ Եւ ել Եղիսէէ յակն ջրոյն. եւ արկ անդ աղ եւ ասէ։ Այսպէս ասէ Տէր. բըժշկեմ զջուրս զայսոսիկ եւ մի եղիցի այդ ի մահ, եւ յանզաւակութիւն»։ Երիքովն զաշխարհս ցուցանէ. որ բարի է. զի ստեղծուած Աստուծոյ է։ Այլ ջուրքս չար՝ այսինքն, մեղքն. եւ երկիրս անպտուղ՝ զի ոչ ոք երթայ յարքայութիւն երկնից։ Եւ Եղիսէն Աստուած Փրկիչ մեր թարգմանի. այսինքն ամենակալն որ հնարեցաւ զփրկութիւն մեր։ Զի ի սուրբ կաւոյն՝ այսինքն յարենէ Կուսին բազմեաց նոր կուժ, որ է մարմինն Քրիստոսի. եւ էարկ անդ աղ՝ որ է իմաստութիւն. զի Քրիստոս Հօր Աստուծոյ իմաստութիւն է։ Եւ այսօր եդաւ ի գետն Յորդանան յորժամ մկրտեցաւ ի Յովհանէ. յայնժամ չար ջուրքն ի բարի փոխեցան։ Զի Քրիստոս ետ զօրութիւն ջրոյ՝ զի որք մըկրտին նովաւ, սրբին յամենայն մեղաց եւ արժանաւորին շնորհաց հոգւոյն. եւ հոգիք անպտուղք՝ պտղաբերին առաքինութեամբ։ Այլեւ վասն ցրտութեան՝ ոչ բերէ պըտուղ երկրիս այս. վասն այն ուր արեգական լոյսն ոչ հասանի, ոչ պտղաբերի. վասն զի միջնորդութեամբ լուսոյն հասանի ջերմութիւն արեգական ի տեղիս։ Այսպէս ուր ոչ հասանի լոյս ճանաչելոյն զԱստուած՝ նաեւ ոչ հասանի անդ ջերմութիւն սիրոյն Աստուծոյ. վասն այն ոչ պտղաբերէ զհոգեւոր պտուղս։ Յառաջ քան զգալուստն Քրիստոսի՝ երկու պակասութիւն էին յաշխարհի. այսինքն երաշտութիւն եւ խաւարն ցրտութեամբ հանժերձ։
       Այլ յորժամ եկն Աստուծոյ, զերկու պակասութիւն զայս լցոյց. զի ընդդէմ երաշտութեան՝ բղխեաց զաղբիւր մըկրտութեան սուրբ Աւազանին. եւ ընդդէմ խաւարի եւ ցրտութեան՝ ծագեաց զլոյս աստուածգիտութեան. եւ զջերմն սէրն Աստուծոյ։ Որպէս երեւեցաւ աստղ լուսաւոր . եւ լուսաւորեաց զանհաւատութիւն մոգուցն. եւ ջերմացոյց զնոսա աստուածային սիրովն. վասն այն ասէ Դաւիթ։ «Ի քէն է Տէր աղբիւր կենդանութեան եւ լուսով»։ Այլ ի յաղբրէ ջրոյ աւազանին՝ վեց ազգ հարցումն լինի։ Առաջինն՝ թէ վասն է՞ր ի Յովհաննէ մըկրտեցաւ Քրիստոս։ Երկրորդն՝ թէ վասն է՞ր երեսուն ամեայ մըկրտեցաւ Քրիստոս։
       Երրորդ՝ թէ մեք վասն է՞ր ոչ մըկրտիմք երեսուն ամեայ։ Չորրորդ՝ թէ վասն է՞ր Քրիստոս ի Յորդանան գետ մկրտեցաւ։ Հինգերորդ՝ թէ ի մըկրտութիւն մեր զի՞նչ է էութիւն. եւ զի՞նչ արարողութիւն։ Վեցերորդ՝ թէ զի՞նչ օգուտ առնէ մեզ մըկրտութիւն։ Եւ նախ տեսցուք զառաջին հարցումն թէ վասն է՞ր ի Յովհաննէ մըկրտեցաւ։ Պատասխանեն վարդապետք եւ ասեն, թէ վասն եօթն պատճառի։ Նախզի՝ օրինակ խոնարհութեան տացէ. որպէս ասէ աւետարանն. «թոյլ տուր այժմ, զի այսպէս պա՛րտ է մեզ լնուլ զամենայն արդարութիւն». այսինքն զխոնարհութիւն. քանզի յորժամ ետես Յովհաննէս, զահի հարեալ դողայր եւ ասէ. «ինձ պա՛րտ է ի քէն մըկրտիլ եւ դու առի՞ս գաս»։ զի երկնչէր ըստեղծուածն ի ստեղծողէն զձեռն դնել ի վերայ ստեղծողին գլխոյ։ Երկրորդ՝ զի զմըկրտութիւն Յովհաննու պատուեսցէ, եւ ցուցցէ թէ յԱստուծոյ է։ Երրորդ՝ զի օրհնեսցէ զջուրսն շօշափմամբ սուրբ մարմնոյ իւրոյ. եւ կացուսցէ զմըկրտութիւն իւր։ Չորրորդ՝ զի ոչ է զանազանութիւն ասել, թէ ո՞վ յումմէ մըկրտեսցի. մեծն ի փոքուէ՞ն. թէ փոքրն ի մեծէ՞ն, զի ամենեքեան աստուածային զօրութեամբ մըկրտին։ Հինգերորդ՝ զի տացէ օրինակ մըկրտութեան հետեւողաց իւրոց. զի թէ առաջնորդն կենաց մկրտեցաւ, ապա եւ մեզ պարտ է մըկրտիլ։ Վեցերորդ՝ զի հրէայքն թիւր կարծեօք զՅովհաննէս մեծ կարծէին . վասն այն մըկրտեցաւ՝ զի յայտնի լիցի ըսքանչելեօքն, թէ նա մեծ է քան զՅովհաննէս. զի բացաւ երկինք. եւ հայր ի վերուստ վկայեաց. եւ հոգին սուրբ աղաւնակերպ էջ ի վերայ նորա։ Եւ յայսմանէ երեւի, թէ ո՛չ ունէր Քրիստոս կարիք մըկրտութեան Յովհաննու. եւ ոչ ինչ օգտեցաւ ի մըկրտութենէ նորա. այլ օգտեցոյց զնա։ Եօթներորդ՝ զի յայտնեսցէ, թէ ոչ ոք կարէ ինքն զինքն մկրտել. վասն զի մըկրտիլն՝ է ծնանիլ հոգեւոր. եւ ոչ ոք կարէ զինքն ծնանիլ։ Այս առաջին հարցումն։
       Երկրորդ՝ թէ վասն է՞ր Քրիստոս երեսուն ամեայ մըկրտեցաւ։
       Վարդապետք ասեն թէ՝ վասն երեք պատճառի։ Նախ՝ երեսուն ամեայ մկրտեցաւ, զի սկիզբն արասցէ վարդապետել եւ ուսուցանել։ Այլ վարդապետելոյն եւ ուսուցանելոյն՝ պիտո՛յ էր կատարեալ հասակ. եւ երեսուն ամն կատարեալ հասա՛կ է. եւ տղայոցն ոչ է պատշաճ զայլսն ուսուցանել. քանզի Յովսէփ երեսուն ամեայ էր յորժամ թագաւորեաց ի վերայ եգիպտացւոցն. եւ Դաւիթ երեսուն ամեայ էր որ ըսկըսաւ թագաւորել. եւ Եզեկիէլ երեսուն ամեայ էր յորժամ մարգարէացաւ։ Այսպէս եւ Քրիստոս երեսուն ամեայ էր յորժամ մըկրտեցաւ. եւ սկիզբն քարոզութեան արար։ Երկրորդ պատճառ այս է՝ զի ասէ Ոսկէբերանն, թէ Քրիստոս յետ մըկրտութեան՝ կամէր խափանել զհին օրէնսն. եւ թէ ի տղայութեան էր մըկրտեալ եւ խափանել զօրէնսն , յայնժամ ասէին, թէ ոչ կարաց պահել. վասն այն խափանեաց զօրէնս։ Յաղագս որոյ՝ Քրիստոս եկաց մինչեւ յերեսուն ամն որ է կատարեալ հասակ. եւ ելից զամենայն օրէնսն յանձն իւր առեալ եւ ապա մըկրտեցաւ. եւ պատուելով եդ ի գերեզմանի զհին օրէնսն. եւ կացոյց զնոր օրէնսն։
       Երրորդ՝ վասն այն երեսուն ամեայ մըկրտեցաւ որ է կատարեալ հասակ. զի ցուցցէ թէ ի մըկրտութեան՝ մարդն կատարեալ ծնանի լի շնորհօք եւ առաքինութեամբ որպէս ասէ Պօղոս յեփեսացւոցն. «մինչեւ հասցուք յայր կատարեալ ի չափ հասակի կատարմանն Քրիստոսի»։
       Այլեւ թիւս այս երեսուն՝ ցուցանէ զկատարելութիւն. զի երեսունն՝ յերից տասնէ լինի. զի երեք տասն՝ երեսուն է. երեքն զհաւատ երրորդութեան ցուցանէ. եւ տասն՝ զպահպանութիւն տասն պատուիրանացն. եւ յերկուսս այս կապեալ է հաւատ քրիստոնէից։
       Եւ արդ՝ յերեսուն ամեայ մըկրտութենէն յառաջ գայ ա՛յլ հերձուած, թէ Քրիստոս երեսուն ամեայ մըկրտեացաւ՝ վասն է՞ր մեք ոչ մնամք մինչեւ յերեսուն ամն, եւ ապա մըկրտիմք։
       Պատասխանեն վարդապետք եւ ասեն, թէ ոչ է պարտ յապաղել ի մըկրտելոյ զմանկունս վասն երեք պատճառի։ Առաջին պատճառ՝ զի բնութիւն տղայոցն յոյժ տկար է. եւ շուտով կարէ մեռանիլ. եւ կորնչի առանց մըկրտութեան. վասն այնզի մի առանց մըկրտութեան մեռանիցին՝ պարտ է շուտով մըկրտել։ Եւ որք յապաղեն եւ ոչ մըկրտեն՝ թէ ծնօղքն եւ թէ քահանայքն, եւ թէ այլ ոք, եւ տղայն մեռանի եւ կորնչի առանց մըկրտութեան, նոքա մահու չափ մեղանչեն։ Երկրորդ պատճառ՝ վասն փորձութեան սատանայի պարտ է շուտով մըկրտել. որ սատանայ վնաս չառնէ հոգւոյն կամ մարմնոյն։ Երրորդ՝ զի տղայութիւն դիւրաւ մտանէ յիրս ինչ եւ հաստատագոյն տպաւորի ի նմա։ Զի ասէ Արիստոտէլ, թէ յո՛յժ զանազանութիւն է յիրս ինչ սովորիլ ի մեծութեան եւ տղայութեան. վասն այն ոչ է պարտ մեզ մնալ մինչեւ յերեսուն ամն։ Զի ա՛յլ կերպիւ էր մըկրտութիւն Քրիստոսի. զի նա ոչ ունէր պակասութիւն ինչ. այլ էր Աստուած կատարեալ. եւ չկայր երկիւղ, թէ ոչ մըկրտէր ի տղայութեան. այլ մըկրտեցաւ ի յօրինակ մեզ։ Այս երրորդ հարցումն։
       Չորրորդ հարցումն լինի, թէ վասն է՞ր Քրիստոս ի Յորդանան գետ մըկրտեցաւ։ Ասեն վարդապետք, թէ պատշաճ էր Քրիստոսի մըկրտիլ ի Յորդանան գետ վասն երկու պատճառի։ Առաջին պատճառ՝ զի Յորդանան է ի ճանապարհի աւետեաց երկրին՝ ընդ որ անցին Իսրայէլացիքն առաջնորդութեամբ յԵսուայ։ Եւ արդ խոստացեալ երկիրն՝ զերկնից արքայութիւն ցուցանէ։ Եւ մըկրտութիւն զոր կացոյց Քրիստոս այսօր՝ ճանապարհէ երկնից արքայութեան. վասն այն ասէ աւետարանն։ «Որ ոչ ծնցի ի ջրոյ եւ ի հոգւոյ, ոչ մտանէ յարքայութիւն երկնից»։ Եւ որպէս յԵսուաւ յետս դարձաւ Յորդանանն. այսպէս մըկրութեամբն Քրիստոսի յետս դարձաւ մեղքն Ադամայ։ Եւ որպէս Յեսու միջնորդութեամբն Յորդանանու՝ անցոյց զԻսրայէլացւոց ժողովուրդն յերկիրն աւետեաց. նոյնպէս եւ Քրիստոս Որդին Աստուծոյ մըկրտութեամբն իւրով անցոյց զժողովուրդն յերկնից արքայութիւն։ Այլեւ ոմանք յիսրայէլացւոցն ոչ անցին յայն Կոյս Յորդանանու. զի բազում ունէին խաշինս եւ անասունս եւ հաճեցան անդ մնալ վասն սիրոյ խաշանցն. եւ ոչ անցին յերկիրն աւետեաց զի էր խոտաւէտ. եւ ոմանք անցին յերկիրն աւետեաց եւ կալան գեղեցիկ ժառանգութիւնս։ Այսպէս յերկուս բաժանին մարդիկ. ոմանք են որ բազում ունին անասունս այսինքն , սիրեն զանասնաբարոյ կեանս. այնպաիսիքն սիրեն զայս կոյս յորդանանու. այսինքն զկեանս զայս որ է արքայութիւն նոցա. եւ է պարարտ ի պէտս մարմնոյ. եւ առնուն ի ժառանգութիւն զայս կոյս յորդանանու. այսինքն, զի ոչ մըկրտին։ Այլ հաւատացեալք որք հետեւեցան Քրիստոսի՝ անցին մըկրտութեամբ ընդ Յորդանան. եւ տեսանեն զարքայութիւն երկնից։ Եւ աստ գիտելի է՝ զի խորհուրդ մըկրտութեան, է խորհուրդ հաւատայ. զի մըկրտութեամբն լինի սկիզբն հաւատոյ։ Եւ որպէս յԵսու ընտրեաց երկոտասան մարդ՝ որ երկոտասան քարհանին ի Յորդանանէ եւ դրին ի ցամաքի. նոյնպէս Քրիստոս ընտրեաց զերկոտասան առաքեալսն. որք էին երկոտասան քարինք. այսինքն պատուական ակունք որ է հիմն հաւատոյ. զոր հանին ի Յորդանանէ այսինքն, ի մկըրտութենէն. եւ զառաջին քարն էհան Պետրոս ասելով . Հաւատամք ի մի Աստուած Հայրն ամենակալ յարարօղն երկնի եւ երկրի։ Երկրորդ՝ Յօհաննէս. Եւ ի մի Տէր Յիսուս Քրիստոս Որդին Աստուծոյ։ Երրորդ՝ Յակօբոս. Յղացաւ ի հոգւոյն սրբոյ. եւ ծնաւ ի Մարիամայ Կուսէն։ Չորրորդ՝ Անդրէաս. Չարչարեալ խաչեալ մեռեալ եւ թաղեալ։ Հինգերորդ՝ Թովմաս. իջեալ ի դժոխս։ Վեցերորդ՝ Բարդուղիմէոս. յերրորդ աւուր յարուցեալ։ Եօթներորդ՝ Փիլիպպոս. Ելեալ յերկինս. եւ նստաւ ընդաջմէ Հօր։ Ութներորդ՝ Մատթէոս. Գալոց է ի դատել զկենդանիս եւ զմեռեալս։ Իններորդ՝ Յակօբոս Ալփեայ. Հաւատամք ի Սուրբ Հոգին։ Տասներորդ՝ Սիմօն. Եւ ի սուրբ կաթուղիկէ եկեղեցի սրբոց հաղորդութեամբ։ Մետասաներորդ՝ Թաթէոս. Եւ ի թողութիւն մեղաց։ Երկոտասաներորդ՝ Մատաթի ա. ի Մարմնոյ յարութիւն, եւ ի կեանսն յաւիտենից։ Եւ որպէս երկոտասան քարն այն նշանակէր, թէ ընդ Յորդանան անցեալ են. նոյնպէս որ հաւատայ յերկոտասան բանս այս, նշանակէ թէ մըկրտեալ է։ Այս առաջին պատճառ՝ որ Քրիստոս ի Յորդանան մըկրտեցաւ։
       Երկրորդ՝ զի Եղիա նախ բաժանեաց զՅորդանան յերկուս. եւ էանց յայնկոյս. եւ ապա վերացաւ հրեղէն կամօք յերկինս. որպէս գրեալ է ի չորրորդ թագաւորութիւնսն։ Այսպէս որք անցանեն ընդ ջուր մըկրտութեան, նոքա մըկրտութեամբ հրով հոգւոյն հասանեն յերկնից արքայութիւն. վասն այն պատշաճ էր Քրիստոսի մըկրտիլ ի Յորդանան։ Եւ աստ գիտելի է զի Յոբ խօսի ի դիմաց բանսարկուին, թէ զգետս կլանէ, ոչ զարմասցի. այլ կամի զի եւ Յորդանան մտցէ ի բերան նորա. Գետք՝ զբոլոր դասս անհաւատիցն ցուցանէ. որ յամենայնսն տանի ի դժոխս եւ ոչ զամանայ. այլեւ զՅորդանան կամի կլանել . այսինքն, զքրիստոնեայս որք հետեւօղք են Քրիստոսի, որ մըկրտեցաւ ի Յորդանան, կամի տանիլ ի դժոխս. այլ թէ քրիստոնեայք՝ այնպէս առնեն որպէս արար Քրիստոս, ոչ անկանին ի բերան սատանայի։ Զի յորժամ մըկրտեցաւ Քրիստոս, շուտով գնաց յանապատ. եւ պահեաց զքառասուն տիւ եւ քառասուն գիշեր։ Նոյնպէս որ կամի մըկրտիլ՝ պարտ է որ թողու զաշխարհական հեշտութիւնս. եւ դիմէ յանապատ որ է ապաշխարութիւն. յայնժամ ազատի ի բերանոյ սատանայ ի։ Այլեւ Յորդանան անունն՝ բաղադրեալ է. ի ստորոտէ Լիբանան լեռնէ՝ երկու աղբիւր ելանէ. մինն կոչի, ար. ե միւսն դան. եւ ի մի խառնեալ՝ լինի Յորդանան եւ ոռոգանէ զերկիր։ Այսպէս երկու աղբիւրս այս՝ ցուցանէ զաստուածութիւն եւ զմարդկութիւն Քրիստոսի որ յառաջ քան զմարդեղութիւն՝ բաժանեալ էին ի միմեանց աստուածութիւն եւ մարդոյս բնութիւն. եւ յորժամ եղեւ աստուածն մարդ, էառ զբնութիւնս մեր. եւ միաւորեաց ընդ աստուածութեան իւրում. եւ խառնեալ ընդ իրեար, եղեւ մեծ գետ որ է Յիսուս Քրիստոս որ ոռոգանէ զեկեղեցի սուրբ։ Այս չորրորդ հարցումն Հինգերորդ հարցումն, թէ ի մըկրտութեանս մեր՝ զի՞նչ է էութիւն եւ զի՞նչ արարողութիւն՝ եւ զարդարանք որ է պատահումն։ Վարդապետք ասեն թէ՝ հինգ իրք են յէութեան մըկրտութեան մերոյ։ Առաջինն բանն այն՝ զոր ասաց Քրիստոս։ «Մըկրտեցէք զնոսա յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ»։ Վասն այն յորժամ մըկրտեցաւ Քրիստոս, երեւեցաւ անդ երրորդութիւն. Որդին մարմնով. Հայր ձայնիւ յերկնից. եւ Հոգին Սուրբ աղաւնակերպ. վասն այն պարտ է ամենայն ումեք մըկրտիլ յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ։ Եւ թէ մինն պակաս է յԵրրորդութեան անուան կոչմանէն, ոչ է մըկրտած։ Երկրորդ էութիւն՝ ջուրն է. որ զամենայն մարմինն թանայ. եւ կամ զգլուխն միայն որ է պատուական մասն. եւ ջուրն պիտոյ է որ ոչ լինի յարուեստէ զուգած . որպէս վարդէջուրն եւ այլն. այլ ջուր՝ որ է մի ի չորից տարերաց։ Եւ պարտ է երեք անգամ ընկղմել ի ջուրն զմկրտեալն. կամ հեղուլ ի վերայ Գ անգամ յօրինակ երեքօրեայ թաղմանն Քրիստոսի։ Զի ասէ Պօղոս, թէ «Որ միանգամ ի Քրիստոս մըկրտեցաք՝ ի մահ անդր մըկրտեցաք»։ Այլ թէ լինի որ երեք անգամ ոչ հեղուն ջուր, այլ միայն մի, եւ այն եւս մըկրտած է։ Երրորդ էութիւն՝ որ զջուրն հեղու ի վերայ, նոյն նա ի նմին ժամու ասասցէ զձեւ բանին ինքն, եւ ոչ այլ ոք։ Վասն այն՝ թէ ա՛յլ ոք զբանն ասասցէ, ոչ է մըկրտեալ։ Չորրորդ՝ զի դիտաւորութիւն մըկրտողին՝ լինի ա՛յնպէս մըկրտել, որպէս սուրբ եկեղեցիս մըկրտէ. զի թէ ոք մըկրտէ զոք խաղ առնելով , եւ ոչ ունի զդիտաւորութիւն մըկրտութեան, ոչ է ճշմարիտ մըկրտեալ. վասն այն յո՛յժ երկիւղ կայ որ արբած չմըկրտէ. զի ոչ կարէ պահել զդիտաւորութիւն մըկրտութեան. զի խելքն ցրուած է. Հինգերորդ էութիւն. զի թէ մըկրտեալն ի չափ հասեալ է, ունիցի զդիտաւորութիւն մըկրտութեան։
       Այլեւ պիտո՛յ է զի լիցի քահանայ մըկրտօղն. եւ ոչ աշխարհական ոք, կամ կին ըստ այլոց։ Այլ արարողութիւն մըկրտութեան բազում է։ Առաջին է՝ հրաժարեցուցանելն, եւ ապա հաւատացուցանելն. «զի հաւատք ի լսելոյ են. եւ լուր ի բանէն Քրիստոսի որպէս ասէ Պօղոս». եւ փչելն յերեսս տղային ասելով ե՛լ հո՛գի պիղծ ի ստեղծուածոյս Աստուծոյ եւ տուր տեղի Աստուծոյ կենդանւոյ։ Երկրորդ՝ խաչակնքել բութովն զճակատն եի զսիրտն. զոր ամենայն ազդ առնեն. զի ել սատանայ ի նմանէ յայտնի խոստովանելով զՔրիստոս։ Եւ զայս նշանակէ խաչն որ ի ճակատն եւ ի սիրտն, այսինքն զծածուկ սրտի զհաւատն։ Երրորդ՝ թքով օծանեն այլ ազգք զականջն եւ զպինչն։ Իսկ մերս եկեղեցի սուրբ մեռոնաւն օծանէ. որ գերագոյն է քան զպիղծ թուք նոցա համեմատ հրէիցն, որք թքին ընդ երեսս Քրիստոսի. եւ տարան ի խաչ. զի մըկրտութեան խորհուրդն՝ Քրիստոսի մահուն խարհուրդն է։ Չորրորդ Աղն՝ զոր դնեն ի բերանն մտան ազգն ֆռանգաց. զոր ոչ ցուցանէ սուրբն Դիոնէսիոս։ Իսկ մերս եկեղեցի զմարմինն փրկական տայ մըկրտելոյն փոխանակ աղին։ Եւ զայս հրամայէ սուրբն Դիոնէսիոս զոր նոքա ոչ ունին։ Հինգերորդ արարողութիւն է տղայոց ձիթով օծանել զկուրծն եւ զքամակն խաչանման։ Եւ մերս եկեղեցի օծանէ սուրբ մեռոնաւն զսիրտն եւ զթիկնամէջն։ Վեցերորդ օծանելն զգագաթն ցուցանէ զի շնորհք հոգւոյն տուեալ լինի ի հոգի եւ ի միտսն խոկալ զԱստուած։ Եօթներորդ՝ ապացուցանել նոր հանդերձ սպիտակ. որ նշանակէ զսուրբ եւ զնոր կեանս նորա։ Ութերորդ մոմ վառեալ տան ի ձեռս տղային. որ ցուցանէ զլոյս հաւատոյն եւ զպատուիրանացն ունել առաջի եւ գործել. ըստ այնմ, «ճրագ են բանք քո ոտից իմոց»։ Եւ թէ՝ «լուսաւորեսցի լոյս ձեր առաջի մարդկան»։ Իններորդ՝ Նարօտ կարմիր եւ սպիտակ եւ խաչ կապեալ, ի նշանակ արեան եւ ջրոյն բղխելոյ եւ խաչիւն ազատելոյ։ Տասներորդ հանել ի բեմն եւ երկրպագել. որպէս Տէր մեր յետ անօրէնութեան կատարելոյ՝ ել երկինս եւ նըստաւ ընդ աջմէ Հօր։ Այլեւ դնեն տղայն ի դուռն եկեղեցւոյն՝ նշանակէ զանկումն Ադամայ եւ զարտաքս հանումն ի դրախտէն. եւ սա մըկրտութեամբս մտից արքայութեան արժանաւորի։ Իսկ մերկացուցանելն ի զգէստէն՝ զմերկութիւն Ադամայ ցուցանէ. եւ սա մեր կանայ զհին մարդն Ադամ եւ զգենու զնորն Ադամ զՔրիստոս. ըստ այնմ, «որք ի Քրիստոս մըկրտեցայք՝ զՔրիստոս զգեցեալ էք»։ Եւ խաղաղութիւն երեք անգամ ի տղայն՝ այսինքն, հոգւոյն մարմնոյն եւ մտացն. այլեւ առ ինքն, եւ առ հրեշտակս, եւ առ Աստուած. զի մինչ ի մըկրտութիւն ոչ է խաղաղութիւն, այլ խռովութիւն. եւ մըկրտութեամբն եղեւ հաշտութիւն եւ խաղաղութիւն։ Այսոքիկ արարողութիւնքս՝ հրամանք են սուրբ եկեղեցւոյ առնել ի ժամ մըկրտութեան։ Եւ թէ ոչ կարեն առնել վասն հարկաւոր պատճառի, ներելի է. միայն զէութիւն պա՛րտ է կատարել որպէս ասացաւ ի վերոյ։ Այս հինգերորդ գլխոյ հարցումն։
       Վեցերորդ հարցումն, թէ զի՞նչ օգուտ առնէ մեզ մըկրտութիւն։ Պատասխանեն վարդապետք թէ՝ բազում օգտութիւն առնէ աղբիւրն կենաց մըկրտութիւն։ Առաջին օգտութիւն՝ զի բանայ զերկինս. վասն այսորիկ այսօր ի վերայ Քրիստոսի որ մըկրտեցաւ՝ բացան երկինքն վասն երեք պատճառի։ Նախ զի՝ երեւեսցի, թէ նախքան զմըկրտութիւն ամենայն ուրուք՝ փակել է դուռն արքայութեան երկնից ընդդէմ նորա. իսկ յորժամ մըկրտի, բացեալ լինի դուռն երկնից. զի թէ առ ժամայն մեռանի, նոյն ժամայն թռչի յերկինս։
       Երկրորդ պատճառ՝ բացան երկինքն, զի ցուցցէ, թէ մըկրտութիւն որ է աղբիւր կենաց, ոչ առնու զօրութիւն ի ներքուստ, այլ ի վերուստ յերկնից։
       Երրորդ պատճառ՝ զի խորհուրդ մըկրտութեան՝ է խորհուրդ հաւատոյ եւ դուռն երկնից. եւ զի հաւատն աներեւութից է. վասն այն բացան երկինքն՝ զի ցուցցէ թէ խորհրդով մըկրտութեան, զամենայն ծածուկ մեծութիւնս որ յերկինս է տեսանելոց եմք։ Այլ աստ լինի հարցումն թէ որպէս կարէ բանիլ երկինն. զի անապական է եւ ոչ կարէ ճեղքիլ. որպէս ասէ Յոբ. «դու ստեղծեր զերկինս որ կարծր է քան զպղինձ»։
       Յօհան Ոսկեբերանն ասէ, թէ բացան՝ ոչ մարմնաւոր տեսութեամբ, այլ հոգեւոր տեսութեամբ։ Իսկ այլք ասեն, թէ մարմնաւոր տեսութեամբ բացան երկինք. ոչ թէ պատառեալ եղեւ, այլ այնչափ լոյս փայլեաց ի վերայ Քրիստոսի՝ զի երեւեցաւ, թէ երկինքն բացեալ է։ Երկրորդ օգտութիւն կազմէ զմարդն հոգւոյն սրբոյ տաճար. վասն այն այսօր ի վերայ Քրիստոսի որ մըկրտեցաւ՝ էջ հոգին սուրբ աղաւնակերպ։ Եւ ոչ թէ կարօտ էր շնորհաց հոգւոյն վասն այն էջ. զի էակից էր նորա. եւ անդստին յորովայնի մօրն լցեալ էր հոգւով սրբով. այլ էջ ի վերայ նորա յօրինակ մեզ. զի ցուցցէ թէ որ մըկրտութիւն մըկրտի սուրբ սրտիւ, ստուգապէս ընդունի զհոգին սուրբ։
       Եւ թէ ոք հարցանէ վասն է՞ր Հոգին Սուրբ աղաւնակերպ էջ ի վերայ Քրիստոսի։ Ասեն վարդապետք, վասն երեք պատճառի։ Առաջին՝ զի ցուցցէ թէ որ մըկրտի, պարտ է զի առանց խորամանկութեան մըկրտեսցի. վասն այն ասէ ի սիրեցէքն։ «Սուրբ հոգին իմաստութեան փախչի ի նենգութենէ»։ Իսկ աղաւնին աննենգ է եւ միամիտ. որպէս ասէ Քրիստոս. «եղերուք միամիտք իբրեւ զաղաւնիս»։ Երկրորդ՝ զի աղաւնին հանդարտ կենդանի է. եւ զթողութիւն եւ զհաշտութիւն ցուցանէ։ Որպէս յաւուրս Նոյի բարկութիւն հասեալ էր ի վերայ աշխարհի, աղաւնին տերեւ ձիթենւոյ բերեալ ի տապանն, ցուցանէ զհաշտութիւն Աստուծոյ։ Վասն այն՝ ի վերայ Քրիստոսի որ այսօր մըկրտեցաւ՝ էջ հոգին սուրբ աղաւնակերպ. զի ցուցցէ թէ որ մըկրտութիւն՝ թողութիւն առնու ամենայն մեղաց, եւ հաշտութիւն ընդ Աստուծոյ։ Երրորդ պատճառ՝ զի աղաւնին ոչ թռչի մենակ որպէս պատառօղ թռչունքն արծիւն եւ բազէն. այլ բազում եւ երամ երամ զի ցուցցէ , թէ ամենայնքն որք մըկրտին ի Քրիստոս՝ մի հօտ են միոյ հովւին, եւ միանգամայն միոյ գլխոյն Քրիստսոսի։ Երրորդ օգտութիւն՝ զի մկրտութիւն զմարդն որդի Աստուծոյ առնէ՝ վասն այն այսօր Քրիստոս որ մըկրտեցաւ՝ ձայն Հօր եկն յերկնից ասելով. «դա է որդի իմ սիրելի»։ Ոչ թէ այսօր որ մըկրտեցաւ Քրիստոս եղեւ որդի, որպէս ոմանք հերձուածօղք ասեն. զի ըստ աստուածութեան որդի Աստուծոյ էր յաւիտենից. եւ ըստ մարդկութեան Որդի Աստուծոյ էր, յաւետեաց օրէն որ յղացաւ։ Այլ աստուածութիւն մինչեւ ցայսօր յայտնեցաւ։ Եւ Հայր յայտնեաց այսօր ձայնիւ ի վերուստ զաստուածութիւն որդւոյն վասն երկու պատճառի. Նախ զի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս յետ մըկրտութեան՝ արար սկիզբն փրկութեան մերոյ ժողովել զաշակերտսն եւ քարոզել։ Վասն այն այսօր վկայեաց հայր. զի գործ նորա պատուական եւ ընդունելի լիցի. որպէս ասէ Քրիստոս. «որ առաքեացն զիս հայր՝ նա վկայեաց վասն իմ»։ Երկրոդ պատճառ՝ զի յայտնեսցի թէ որ մըկրտի, լինի Որդի Աստուծոյ. զի որպէս ոք որ մերձ ինքեան ունի զհայելին՝ պայծառ տեսանէ անդ զպատկերն իւր եւ հաւանի. նոյնպէս որ մըկրտի՝ հայելի է Աստուծոյ եւ երեւի անդ պատկերն յոյժ գեղեցիկ. վասն այն ասաց. «դու ես Որդի իմ սիրելի ընդ քեզ հաճեցայ»։ Չորրորդ օգտութիւն ի մըկրտութենէն, զի առողջացուցանէ զհոգեւոր հիւանդութիւն. զի այս է բաղանի զոր կազմեաց փեսայն Քրիստոս վասն հարսին եկեղեցւոյ։ Եւ որպէս Եղիսէ սրբեաց զնէէման ասորին եօթն անգամ լուանալովն ի Յորդանան եւ բժշկեաց գոդութենէն։ Այսպէս գոդութիւն մեղացն Ադամայ էանց յամենայն ծնունդս իւր. որպէս մարմնաւոր գոդութիւն ի հօրէ առ որդին անցանի։
       Այլ հոգեւոր գոդութիւն ծանր է. զի մարմնաւոր գոդութիւն անցանէ հոգեւորն ի յանթիւսն անցանէ։ Վասն այսօր կացոյց Քրիստոս զմըկրտութիւն մեր որով մաքրիմք ի գոդութենէն Ադամայ, եւ յեօթն մահու չափ մեղացն։ Հինգերորդ օգտութիւն է մըկրտութեան՝ զի ամենայն գործս սատանայի խափանէ. զի կախարդք որ զկերպարանս մարդոյ փոխեն ի զանազան կերպս իշոյ կամ շան կամ յայլ ինչ, ոչ ըստ էութեան եւ ոչ ըստ բնութեան՝ այլ առ աչօք. զի նոքա յորժամ ի ջուրն հասանին եւ լուանին, բժշկին եւ դառնան յառաջին կերպարան մարդոյ. Այլ ոմանք ի բժշկաց ասեն, թէ բազում անգամ խափանի կախարդութիւն ի ջուրն. այսպէս սատանայ փոխեաց զմարդիկ ի կերպպարանս անասնոց՝ ոչ ըստ էութեան, այլ ըստ վարուց։ Զի ամբարտաւանն նման է առիւծոյ. եւ բղջախոհն խոզի. եւ այլ այսպիսիք։ Այլ ջուր մըկրտութեան՝ այնպիսի զօրութիւն ունի, զի որ մըկրտի սուրբ սրտիւ ի ջուրն յանուն հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ, յայնժամ խափանի ի նմանէ ամենայն գործ սատանայի եւ դառնայ յառաջին կերպարանն Ադամայ որ ստեղծաւ ի դրախտին։ Վեցերորդ օգտութիւն՝ զի ջուր աւազանին՝ շիջուցանէ զբոց դժոխոցն յայնմանէ որ մըկրտի որպէս շիջուցանէ զայս հուրս. այլ զգուշասցի՝ զի թէ յետ մըկրտութեան դարձեալ անկանի ի մեղս մահու չափ՝ դարձեալ սրբեսցի ի ջուր ապաշխարութեան. զի ապաշխարութիւն կրկին աւազան է յեկեղեցի որ սրբէ զմեղս մըկրտելոցն։
       Եօթներորդ օգտութիւն մըկրտելոցն. զի ջուրն ընկղմէ զմարդն. նոյնպէս ջուր մըկրտութեան ընկղմէ զսատանայ որպէս զՓարաւօն ի Կարմիր ծովն. Կարմիր ծովն՝ օրինակէր աւազանին ընդ որ հաւատացեալքն անցին յերկիրն աւետեաց. եւ Փարաւօն ընկղմեցաւ։ Այսպէս մըկրտեալքն հասանին յարքայութիւն երկնից. եւ սատանայ ընկղմի. եւ զի կարմիր էր ջուրն. եւ ջուր աւազանին զօրութիւն է առեալ յարենէն Քրիստոսի։ Եւ որպէս Մովսէս յառաջագոյն բազում նեղութիւնս հասոյց Փարաւօնի՝ եւ յետոյ ընկղմեցաւ միահետ ի ծովն . նոյնպէս քահանայն բազում նեղութիւնս հասուցանէ սատանայի արարողութեամբ մըկրտութեան. եւ ապա յետոյ ընկղմէ զսատանայն մըկրտելովն զտղայն։ Ութերորդ օգտութիւն՝ զի ջուրն կենդանարար է բուսոց եւ տնկոց. զի առանց ջրոյ մեռեալ են։ Այլ յորժամ ջրեն զուարթանան եւ կենդանան։ Այսպէս ջուր աւազանին զմեռեալս մեղօք կենդանացուցանէ. որպէս ասէ Եզեկիէլ. «ջուր հոսէր յաջմէ կողմանէ տաճարին. եւ յամենայնի յորոյ վերայ հոսեսցի կենդանացուսցէ. եւ եղիցին անդ ձկունք բազումք»։ Ջուրս այս որ հոսէր յաջմէ կողմանէ տաճարին՝ զջուր մըկրտութեան ցուցանէ. որ հոսեաց յաջմէ կողէն Քրիստոսի. որ միացեալ եւ գոյացական տաճար է Աստուծոյ եւ կենդանացուցանէ զամենայնսն հոգւով, յորոյ վերայ հոսի ջուր մըկրտութեան. որպէս ասէ սաղմոսն։ «Ով Տէր Յիսուս Քրիստոս՝ ի Քէն է Տէր աղբիւր կենաց. եւ լուսով երեսաց քոց տեսանեմք զլոյս»։ Եւ զի խորհուրդ մըկրտութեանս՝ որ է աղբիւր կենդանութեան՝ ոչ միայն կենդանացուցանէ, այլեւ լուսաւորէ հոգւով եւ մարմնով. զի զմիտս լուսաւորէ հաւատով երրորդութեան. եւ մարմնով՝ զի արժանի լինին տեսանել զպատարագս եւ զամենայն խորհուրդս։ Իսկ որ ոչ է մըկրտած՝ ոչ է արժանի տեսանել զխորհուրդ ինչ. վասն այն ասէ։ «Լուսով երեսաց քոց տեսանեմք զլոյս»։ Որով եւ զմեզ արժանի արասցէ զերծանիլ ի խաւարէ մեղաց եւ մահու. եւ լուսաւորեալ գործովք բարեաց եւ անմահ կենօք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է օրհնեալ ընդ հօր իւրում եւ Սուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։