Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Բացից զբերան մտաց եւ առից զհոգի շնորհաց...
       Մարգարէն կանխաձայնեց։ Եւ ես ընդ նմին վերագոչեմ։ Ո՛վ Տէր կենաց եւ աղբիւր բարեաց՝ շնորհեա ինձ պարգեւաց. որ բաշխես առատապէս. եւ ձրի տաս խնդրողաց. փոքր խնդրես՝ եւ մեծ պարգեւես։ Զի ամենայն ինչ ի քէն է. եւ քո, եւ վասն քոյ եղեալ։ Դու տաս լոյս արեւու. տապ հրոյ. խոնաւութիւն ջրոյ. եւ շարժումն օդոյ։ Առաքեա զոգի երկնաւոր. եւ շարժեա զլեզուս մեր ի քարոզութիւն քարոզչին քոյ եւ առաքելոյ . որ ասացեր մարգարէիւն։ «Առաքեցից զհրեշտակ իմ առաջի քոյ»։ Եւ արդ վասն առաջակայ բանիս ի դէմս կարապետին Յովհաննու՝ հինգ իրս տեսանելի է։ Նախ ի քարոզութեանցն։ Երկրորդ՝ ի մըկրտութեանցն։ Երրորդ՝ ի շնորհացն։ Չորրորդ՝ ի կոչմանցն։ Հինգերորդ՝ ի գովութեանց նորին։ Տեսցուք զառաջինն որ ասէ. «առաքեցից զհրեշտակ իմ»։ Գիտելի է՝ զի առաքելութեան եղանակք վեց են ըստ այսմ օրինակի. կամ մարդ ի մարդոյ առաքեալ. կամ մարդ ի հրեշտակէ առաքեալ. կամ մարդ ի յԱստուծոյ առաքեալ. հրեշտակ ի հրեշտակէ առաքեալ. կամ հրեշտակ յԱստուծոյ առաքեալ. ի վերագոյն սոցա Աստուած յԱստուծոյ առաքեալ. որպէս ասէ Տէրն. «որ առաքեացն զիս Հայր»։ Այլ աստ որ ասէ. «առաքեցից զհրեշտակ իմ». մարդ է յԱստուծոյ առաքեալ. այլ վասն հրեշտակակրօն վարուցն՝ հրեշտակ է կոչեցեալ։ Դարձեալ գործ առաքելութեան ի սուրբ գիրս տասն եղանակաւ տեսանի։ Առաջինն վասն պատգամաց. որպէս Գաբրիէլ առ Կոյսն սուրբ առաքեցաւ, խօսիլ զպատգամն Աստուծոյ, եւ տալ զաւետիս նմին։ Երկրորդ՝ առաքեալ ասի՝ վասն միջնորդելոյ. ըստ այնմ, «հայեցարուք յառաքեալն՝ եւ ի քահանայապետն խոստովանութեան մերոյ»։ Երրորդ՝ առաքեալ ասի՝ վասն զաւետարանն քարոզելոյ. որպէս ամենայն առաքեալն։ Չորրորդ՝ ասի առաքեալ, որպէս մարգարէքն նախ առաքեցան. եւ զհանդերձեալ իրն որ լինելոց էր պատմեցին մարդկան։
       Հինգերորդ՝ առաքին ի մշակութիւն, որպէս ծառայքն. որպէս ասէ. «առաքեաց զծառայս իւր յայգի իւր գործել։ Վեցերորդ՝ առաքին ի չարչարանս ինքեան, եւ այլոց. ինքեան՝ որպէս զոչխար ի սպանդ վարեցաւ Տէր մեր»։ Եւ այլոց որպէս այն որ ասէ։ «Առաքեցից ի նոսա տանջանս ի ձեռն հրեշտակի չարի»։ Եօթներորդ՝ ի սրբութիւն. որպէս Եսայի ասէ։ «Առաքեցաւ առիս մի ի Սերովբէից անտի. եւ կայծակ բերեալ սրբեաց զիս»։ Ութներորդ՝ ի բժշկութիւն. ըստ այնմ, «առաքեաց զբան իւր եւ բժշկեաց զնոսա»։ Իններորդ՝ յիշխանութիւն. ըստ այնմ. «առաքեաց զնոսա իշխանս ընդ ամենայն երկիր։ Տասներորդ՝ ի տեսլեան ինչ մեկնութիւն. որպէս առ Դանիէլ առաքեցաւ հրեշտակն՝ եւ մեկնեաց զտեսիլն։ Արդ այս որ վասն Յովհաննու ասէ. «առաքեցից զհրեշտակ իմ»։ Նախ իմանալի է վասն սպասաւորութեան Քրիստոսի՝ ի մըկրտել ի քարոզել։ Եւ երկրորդ՝ առաքեցաւ նա ի քարոզել եւ ճանապարհ պատրաստել գալստեանն Քրիստոսի. որպէս յայլ ուր ասէ. «եւ դու մա՛նուկ մարգարէ բարձրելոյն կոչեսջիր. գնալ առաջի Տեառն, պատրաստել զճանապարհս նորա»։ Եւ տես՝ զի մարգարէքն յառաջագոյն ոչ միայն վասն Քրիստոսի մարգարէացան, այլեւ վասն կարապետի նորա։ Որպէս ասէր Եսայի. «ձայն բարբառոյ յանապատի՝ պատրաստ արարէք զճանապարհս Տեառն»։ եւ մաղաքիայիւ ասէ թէ, «առաքեցից զհրեշտակ իմ եւ այլն»։
       Եւ այս գիտելի է, զի քարոզութիւն Յովհաննու չորս դէմս ունէր։ Նախ առ հասարակն՝ ապաշխարութիւն քարոզէր եւ ասէր. «ապաշխարեցէք՝ զի մերձեալ է արքայութիւն երկնից զՔրիստոս ասէր, ի յերկնից խոնարհեալ եւ մերձ եկեալ առ նոսա. ըստ այնմ, «արքայութիւն երկնից ի ներքս ի ձեզ է»։ Այսպէս պատրաաստէր զճանապարհս Տեառն. որպէս ի գալ երկրաւոր թագաւորի հորդեն զճանապարհն եւ զարդարեն զքաղաքն. նոյնպէս եւ մեզ պարտ է զճանապարհ երկնաւոր թագաւորին՝ որ է միտքս մեր եւ զգայարանքս՝ յիմացառուտ մեղաց մաքրել խոստովանութեամբ եւ ապաշխարութեամբ. եւ ապա զհոգիս զարդարել պահօք եւ աղօթիւք եւ ողորմութեամբ, զի հանգիցէ ի մեզ Քրիստոս։ Երկրորդ դէմ՝ առ իւրաքանչիւրսն, որք գային ի մկրտութիւն եւ խոստովանէին զմեղս. խրատէր եւ ասէր. «մի զոք խուիցէք. մի զոք զպարտիցէք. մի՛ ագահէք. շատ լիցի ձեզ թոշակն ձեր». յօրինակ մեզ՝ յորժամ յետ մըկրտութեան դարձեալ ի մեղս անկանիմք, քահանային խոստովանիմք. եւ նա արձակէ զմեզ ի մեղացն. եւ կանոնս դնէ ասելով՝ զոր ինչ գործեալ ես, այլ մի գործեր չար. եւ արա զայս բարիս, կամ զայն։ Երրորդ դէմ քարոզին՝ սաստիկ քարոզէր բարբառելով առ փարիսեցիսն. «ծնունդք իժից՝ ո՞ եցոյց ձեզ փախչիլ ի բարկութենէն որ գալոց է եւ այլն»։ Զնոյն բանս եւ Տեառն ասաց նոցա։ Եւ Դաւիթ՝ «ազգ չար եւ դառնացօղ կոչէ»։ Եւ Մովսէս յայգւոյն սոդոմայ էր որթ նոցա»։ եւ իրաւի ծնունդք իժից էին. զի իժն ի յղանալն զհայրն սատակէ. եւ ի ծնանիլն՝ զմայրն. այսպէս եւ նոքա զհայրն իւրեանց զմարգարէսն սպանին յորժամ քարոզէին նոցա. եւ յետոյ զմայրն որ է օրէնքն՝ ապականեցին եւ կորուսին։ Եւ չորս ազգ բանիւ երկեցոյց զնոսա։ Մին թէ՝ առանց գործոց՝ ելանէք դուք յորդիութենէն Աբրահամու։ Երկրորդ թէ՝ քարացեալ հեհթանոսք լինին փոխանակ ձեր որդիք Աբրահամու։ Երրորդ թէ՝ բանն Աստուծոյ իբրեւ զտապար հատանէ զձեզ յարմատոց. եւ ոչ եւս ստեղանայցէք։ Չորրորդ թէ՝ ի հուրն յաւիտենական արկանէ . որպէս ասէ. «զյարդն այրեսցէ անշէջ հրով»։ Այսպէս եւ մեզ պարտ է զամենեւին չարս եւ զանդարձ մեղաւորս՝ եւ զանհաւատս եւ զհերձուածողս՝ խիստ բանիւք սաստել եւ յանդիմանել. եւ յորժամ լսեն եւ դառնան՝ ապա դառնալ ի մըխիթարել. որպէս ասէ առաքեալն. «սաստեա՛ յանդիմանեա՛ եւ դարձեալ մըխիթարեա՛»։ Այսպէս եւ սա արար։ Չորրորդ դէմ քարոզին՝ ապա զքաղցունս եդ առաջի. եւ խոնարհութեամբ խօսեցեալ, թէ «զօրագոյն է քան զիս. եւ ես չեմ արժանի լուծանել զխրացս կօշկաց նորա». այսինքն, ո՛չ թէ հաւասար չեմ նմա. այլեւ յետին սպասաւորեաց կարգին ոչ եմ բաւական։ Եւ առ ի միտս այս է, թէ ի մարդեղութենէ խորհրդոյն՝ որ վերջին եւ խոնարհագոյն բան է՝ ոչ կարեմ լուծանել եւ գիտել. թող թէ զաստուածայինսն որ անհաս է մարդկային մտաց, եւ անճառ լեզուի. Ասէ. «ես զձեզ ջրով մըկրտեմ. այլ նա ի հուր եւ ի հոգին մըկրտէ»։ Այս առաջին գլուխն վասն քարոզութեան Յովհաննու։ Երկրորդն ասելի է ի մըկրտութենէն Յովհաննու։
       Գիտելի է՝ զի տասն ազգ է ամենայն մկրտութեան եղանակ։ Առաջին արարչութեան ասէր «հոգի Աստուծոյ շրջէր ի վերայ ջուրցն». զխորհուրդ մըկրտութեան գուշակէր, որ հոգին սուրբ իջանէ ի վերայ աւազանին։ Երկրորդ՝ ջրհեղեղն բոլոր աշխարհի՝ որք սրբեցան մարդիկ ի մեղաց, նշանակէ մըկրտութեան՝ որով սրբիմք զամենայն մեղաց։ Երրորդ ծովն՝ զոր պատառեաց Մովսէս, եւ զժողովուրդն անցուցանելով յամպն եւ ի ծովն, մըկրտեցան սրբեցան յեգիպտական մեղացն. եւ նոր լեզու տւաւ. եւ յանապատին զամենայն կերին։ Որպէս ի մերս մըկրտութեան՝ զթողութիւն մեղաց եւ զպէսպէս շնորհս առնումք. եւ զմարմին եւ զարիւնն Քրիստոսի ճաշակեմք։ Չորրորդ՝ մըկրտութիւն՝ զոր Մովսէս օրինադրեաց քահանայիցն. զի լուասցեն ջրով եւ մի մեռցին. եւ Սողոմօն աւազան եւ ծով արար պղնձի. զի անդ լւասցեն զձեռս եւ զոտս իւրեանց։ Հինգերորդ մըկրտութիւն Յովհաննու՝ որ եկն ի կողմն Յորդանանու. եւ առ նա ելանէին ամենայն արք. մըկրտէին ի նմանէ եւ խոստովանէին զմեղս իւրեանց։ Վեցերորդ մկրտութիւն Քրիստոսի՝ որ ինքն մըկրտեցաւ եւ մեզ կացոյց ի նորս յանուն Հօր եւ որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ մըկրտիլ։ Եօթներորդ մըկրտութիւն առաքելոցն՝ որ էջ Հոգին Սուրբ ի վերնատունն հրակերպ հողմով. եւ մըկրտեաց զնոսա եւ հանգեաւ ի վերայ նոցա։ Ութներորդ մըկրտութիւն արեամբ որպէս վկայիցն. որք արեամբն իւրեանց մըկրտեցան եւ սրբեցան ի մեղաց. եւ եղեն չարչարակիցք Քրիստոսի։ Իններորդ մըկրտութիւն՝ են ասացեալ զապաշխարութին . յոր արտասուօք մերովք լուանամք զմեղս. եւ խոստովանութեամբ զթողութիւն մեղաց գտանեմք եւ արդարանամք։ Տասներորդ՝ վերջին հրովն ի կատարածի. որ ամենայն ինչ ի հուրն անցանիցէ. եւ սրբիմք ի ներելի մեղաց։ Արդ՝ այսոքիկ են ժ. եղանակ մըկրտութեան։ Արդ՝ առաջին երեք խորդուրդն՝ են մըկրտութեան. որպէս արարչութեան եւ ջրհեղեղին եւ որ ծովն անցին։ Նոյնպէս եւ վերջին չորսն ի տեղի մըկրտութեան են. որպէս առաքելոցն ի վերնատանն. եւ արեամբ վկայիցն. եւ ապաշխարութեամբ արտասուացն եւ վերջին հրովն։ Այլ որ զնիւթ եւ զտեսակ մըկրտութեան ունի՝ սոքա երեք են. Մովսէսին՝ Յովհաննուն՝ եւ Քրիստոսին՝ յոր մըկրտիմք մեք։ Ասեմք թէ մըկրտութիւն Յովհաննու եւ Մովսէսին՝ չորիւք զանազանին։ Նախ զի Մովսէսինն հեռաւոր օրինակ եւ աննման էր մըկրտութեան Քրիստոսի։ Իսկ Յովհաննուն՝ մերձաւոր եւ նման զի յանուն այնր որ գալոց էր, մըկրտէր։ Երկրորդ՝ Մովսէսին զոտս եւ զձեռս լուանային միայն. եւ Յովհաննուն զբոլոր մարմինն որպէս Քրիստոսին։
       Երրորդ՝ Մովսէսին միայն մարմնոյ էր սրբութիւն. եւ Յովհաննուն մեղաց ապաշխարութիւն. որպէս ինքն ասէր. «ես մըկրտեմ զձեզ ջրով յապաշխարութիւն։
       Չորրորդ մըկրտութիւն Յովհաննու վաղուց անցեալ մեղաց էր ապաշխարութիւն. եւ Մովսէսին՝ ըստ աւուրց սրբութիւն։ Այս չորս իրօքս առաւել էր մըկրտութիւն Յովհաննու քան զՄովսէսին։ Իսկ մըկրտութիւն Քրիստոսի մե՛ծ էր եւ առաւել քան զՅովհաննուն ըստ չորս պատճառի։ Նախզի՝ մըկրտութիւն Քրիստոսի թողոյր զմեղս. որպէս ասէ գործքն. «մըկրտեսցի իւրաքանչիւր ոք ի ձէնջ յանուն Յիսուսի Քրիստոսի ի թողութիւն մեղաց»։ Իսկ
       Յովհաննուն՝ ոչ թողոյր զմեղս. այլ միայն ապաշխարութիւն էր մեղաց։ Երրորդ՝ մըկրտութիւն Քրիստոսի տայր զհոգին սուրբ. ըստ այնմ, «նա մըկրտեսցէ զձեզ հոգւովն սրբով». այլ մըկրտութիւն Յովհաննու՝ ոչ տայր զհոգին. զի չեւ էր հոգին իջեալ նախ քան զխաչն. վասն զի «Յիսուս չեւ էր փառաւորեալ ասէ աւետարանն»։ Երրորդ՝ մըկրտութիւն Քրիստոսի որդի Աստուծոյ առնէ. ըստ այնմ որ ասէ աւետարանն . «ոյք ոչ յարենէ եւ ոչ ի կամաց մարմնոյ, այլ յԱստուծոյ ծնան»։ Իսկ Յովհաննուն ոչ առնէր որդի Աստուծոյ. զի ոչ տայր զհոգին սուրբ։ «Զի հոգւովն սրբով աղաղակեմք աբբայ հայր ասէ առաքեալն։ Չորրորդ՝ մըկրտութիւն Քրիստոսի բանայր զդուռն արքայութեան. ըստ այնմ, «որ ոչ ծնցի ի ջրոյ եւ ի հոգւոյ, ոչ մտցէ յարքայութիւն Աստուծոյ». այլ մըկրտութեամբն Յովհաննու ոչ մտանէին յարքայութիւն։ Զի եւ ինքն Յովհաննէս գնաց ի դժոխս. եւ իւր մըկրտեալքն ընդ նմա։ Ապա ուրեմն յայտ է որպիսութիւն մըկրտութեան որ ասէ. «ես մըկրտեմ զձեզ ջրով յապաշխարութիւն»։ Երրորդ գլուխն տեսանելի է ի շնորհաց նորա։ Ասեմք, եթէ զարմանալի է շնորհք նորա՝ որ առաւել է քան զամենայն սրբոց։ Այն զի աւետեաց էր որդի. եւ յամուլ ծնողաց եւ յարգանդէ սրբեալ. եւ յորովայնէ երկրպագօղ Քրիստոսի. Կապօղ եւ արձակօղ լեզուի Հօր իւրոյ։ Ի տղայութենէ յանապատ բնակեալ. եւ այլն՝ որպէս յառաջագոյն ասացեալ եղեւ։ Իսկ այժմ՝ գոյ տեսանել առաւել զշնորհս նորա ըստ վեց եղանակի։ Նախ զի՝ յառաջ էր քան զՔրիստոս ըստ մարմնոյ ծննդեանն. եւ նախ եկն ի մըկրտել ջրով եւ քարոզել։ Եւ որքան նա քարոզէր լռեալ եկաց. եւ մինչ Յովհաննէս մատնեցաւ ի բանդ, ապա, սկսաւ քարոզել։ Երկրորդ շնորհք՝ զի ըստ մարմնոյ ազգակից էր Քրիստոսի եւ հասակակից եւ մերձաւոր. եւ զոր այլ մարգարէքն ի հեռու պատմէին եւ ցանկանային տեսանել եւ ոչ տեսին, սա ետես զնա եւ վկայեաց, թէ «սա՛ է գառն Աստուծոյ որ բառնայ զմեղս աշխարհի»։ Երրորդ՝ զի հին օրինացն կատարումն եղեւ, եւ նորոյս ըսկիզբն. երկուցն միջնորդ եւ կապ ի միջի կացեալ որպէս արձան, զի մինչ ի նա եկն մարգարէութիւն եւ դադարեցաւ. ըստ այնմ, «ամենայն մարգարէութիւնք մինչեւ ցՅովհաննէս մարգարէացան. եւ յայնմհետէ յարքայութիւն բռնադատի»։ Այս է նոր օրէնքս շնորհաց . եւ նա եղեւ սկիզբն մըկրտութեան եւ քարոզութեան Քրիստոսի։ Չորրորդ շնորհք՝ խոնարհութիւն էր Մըկրտչին. յորժամ հարցին ցնա թէ դու Քրիստո՞սն ես, ասաց ո՛չ եմ. Եղի՞ա ես, կամ մարգարէ՞ն զոր Մովսէս ասաց վասն նորա՝ ասաց ո՛չ եմ։ Այլ ես՝ ձայն բարբառոյ յանապատի. ես ձայն եմ, որ յառաջ ընթացայ որ պատրաստեմ տեղի։ Այլ բանն Աստուծոյ եւ բարբառն Քրիստոս է։ Նա է փեսայն երկնաւոր՝ հոգեւոր հարսին եկեղեցւոյ. եւ ես բարեկամ եւ փեսաւէր. նմա պարտ է աճիլ եւ ինձ մեղմանալ։ Զի ես չե՛մ բաւական լուծանել զխրացս կօշկաց նորա. զի յետին սպասաւորաց կարգին այլ չե՛մ. զայսպիսի շնորհս խոնարհութեան եբեր յինքն։ Եւ զի ասաց՝ չեմ արժանի զկօշիկն լուծանել. վասն այն արժանացաւ ձեռօքն ի գագաթ Փրկչին մերձենալ եւ մըկրտել։ Այնպիսի մեծ շնորհք եւ խոնարհութիւն. զի որ «զանձն խոնարհեցուցանէ, բարձրասցի ասէ աւետարանն»։ Հինգերորդ շնորհք էր՝ զի ամենեցուն սրբութիւն ի նմանէ մըկրտեցաւ. որպէս վկայեաց. «Տէր ինձ պիտոյ է ի քէն մըկրտիլ՝ եւ դու առի՞ս գաս»։ Ո՞վ ետես եթէ կաւ զջուրն սրբէ։ Արդ ես կաւեմ, եւ դու ջուր սրբարար. եւ դու առի՞ս դաս ի սրբութիւն։ Ո՞վ ետես, եթէ խոտ զհուրն մաքրեսցէ. եւ դու առի՞ս դաս ի մաքրութիւն։ Ո՞վ ետես եթէ ճրագ զարեգակն լուսափայլեսցէ. եւ դու առի՞ս ի լուսաւորութիւն։ Նուազն ի մեծէն առնու զօրհնութիւն. եւ դու արարիչ եւ ես արարած՝ որպէ՞ս իշխեմ մըկրտել զքեզ։ Ասէ՝ «թոյլ տուր այժմ, զի այսպէս վայելէ մեզ լնուլ զամենայն արդրաութիւն»։ Որ մեծն խոնարհեցաւ՝ զի զմեզ բարձրացուսցէ։ Տէրն ծառայ եղեւ՝ զի մեզ զառաջին տէրութիւն տացէ. ի յերկնից էջ զի զմեզ յերկինս հանցէ։ Որդին Աստուծոյ եւ որդին բարձրելոյ հօր՝ եղեւ որդի մարդոյ. զի զմեզ որդիս Աստուծոյ արասցէ։ Այսպէս եւ սրբութիւն մըկրտեցաւ՝ զի զմեզ ի մեղաց սրբեսցէ։ Վեցերորդ շնորհք՝ զի զերրորդական անձնաւորուին՝ յայտնապէս մարմնոյ զգայութեամբ ետես։ Զորդին ի գետն Յորդանան, զոր մըկրտէր. զհոգին աղաւնակերպ իջեալ, եւ զերկինս բացեալ. եւ զհայր ի վերուստ վկայեալ. «դա է որդի իմ սիրելի, դմա լուարուք»։
       Այսու՝ գերազանցեաց քան զամենայն սուրբսն որք նախ էին. զի թէպէտ Մովսէս ետես, սակայն զի յետոյսն Աստուծոյ. այլ սա դէմ յանդիման ետես եւ ապրեցաւ։ Եղիա ետես հանդարտ օդով, սակայն զմի անձնաւորութիւն։ Այլ սա արժանաւորեցաւ տեսանել զերրորդութիւն սուրբ։ Մտացն հիացմամբ ետես Դաւիթ. այլ սա ի միտս եւ ի զգայութիւնս։ Զտեսիլ երազով ի գիշերի Սողոմօն, եւ Մարգարէքն տեսին. այլ սա ի յարթնութեան ի յաչս ետես զհոգին սուրբ։ Ունկամբ լւաւ զձայնն հօր. ձեռօք շօշափեաց զբանն կենաց. աշխարհի ասէ աւետարանիչն։ «Որ էրն ի սկզբանէ զորմէ լուաք. եւ տեսաք զնա. եւ ձեռք մեր շօշափեցին. որ էր առ հօր՝ երեւեցաւ մեզ»։ Այս երրորդ գլուխն վասն շնորհացն Յովհաննու։ Չորրորդն ասելի է վասն կոչմանցն։
       Գիտելի է՝ զի գիրք սուրբք՝ վերակոչեն զանուն նորա տասն եղանակաւ։ Առաջինն՝ հայր Աստուած ի ձեռն Մաղաքիայի՝ կոչեաց զնա հրեշտակ ասելով։ «Առաքեցից զհրեշտակն իմ»։ Նախզի՝ զվարս հրեշտակաց ունէր Կուսութեամբ եւ յանապատս բնակելով. եւ դարձեալ՝ զպատգամն Տեառն Աստուծոյ խօսեցաւ. եւ այն է գործ հրեշտակի։ Երկրորդ՝ կոչէ զնա Եսայի ձայն բարբառոյ յանապատի։ Նախզի՝ ձայնն յառաջ ընթանայ. եւ բարբառն զկնի, որպէս ասացաւ։ Եւ դարձեալ զի ձայնն անցանէ ի լըսելեացն. եւ բարբառն մնայ ի սիրտն. այսպէս մկրտութիւն Յովհաննու էանց. եւ Տեառն մերոյ մնաց յեկեղեցի։ Երրորդ՝ հրեշտակապետն Գաբրիէլ՝ առ Զաքարիա կոչեաց զանուն նորա Յովհաննէս. որ եւ մայրն յազդմանէ հոգւոյն Յովհաննէս կոչեաց զնա։ Այլեւ հայրն էառ տախտակ եւ գրեաց, եթէ Յովհաննէս է անուն դորա։ Նախզի Յովհաննէսն՝ շնորհք լսի. որ եղեւ սկիզբն շնորհաց նորոյս քարոզութեան։ Եւ դարձեալ Յովհաննէս՝ որ է հնազանդութիւն. զի հնազանդ եղեւ Քրիստոսի որպէս ի վերոյ ասացաւ։ Չորրորդ՝ Մարգարէ կոչեաց զնա Տեառն. «զի՞նչ ելիք տեսանել յանապատին՝ մարգարէ՞, եւ առաւել եւս քան զմարգարէ։ Նախզի՝ յառաջ ծանեաւ յորովայնի եւ երկրպագեաց. եւ լեզուաւ մօրն օրհնաբանեաց։
       Եւ դարձեալ ասաց. «ի միջի ձերում կայ՝ զոր դուք ոչ գիտէք. եւ նա մըկրտեսցէ զձեզ»։ Հինգերորդ՝ առաքեալ կոչէ զինքն. «որ առաքեացն զիս ջրով մըկրտել». եւ աւետարանն ասէ. «եղեւ այր մի առաքեալ յԱստուծոյ»։ Նախզի սպասաւորեաց բանին. եւ դարձեալ զի քարոզեաց զնա, թէ «առաջի իմ եղեւ. զի նախքան զիս էր»։ Վեցերորդ մըկրտիչ կոչէ զնա Մատթէոս. «յաւուրսն յայնոսիկ գայ Յովհաննէս Մըկրտիչն»։ Նախզի՝ մըկրտէր զժողովուրդն ջրով յապաշխարութիւն . եւ դարձեալ զի մըկրտեաց զՔրիստոս որ սրբութիւն է ամենեցուն։ Եօթներորդ՝ վարդապետ կոչէին ելեալքն ի մըկրտութիւն. «վարդապետ մեք զի՞նչ արասցուք»։ Նախզի ուսուցանէր զճշմաարտութիւն. եւ դարձեալ զի առանց ակնառութեան սաստէր եւ յանդիմանէր. որպէս զՀերովդէս եւ զփարիսեցիսն ծնունդք իժից կոչեաց։ Ութներորդ՝ քահանայ կոչի։Նախզի յազգէն էր Ղեւեայ եւ որդի քահանայապետի. եւ դարձեալ մըկրտութիւն քահանայից էր, զոր կատարէր զնոր քահանայութիւնս եւ ոչ զհինն, յայնմանէ՝ որ եղեւ բանն Աստուծոյ ի վերայ Յովհաննու յանապատին. շնորհեաց նմա զքահանայութիւն եւ առաքեաց ի մըկրտութիւն։ Իններորդ՝ Կարապետ կոչի՝ որպէս նախընթաց եւ աւետաւոր գալստեանն Քրիստոսի։ Նախզի՝ քարոզեաց մարդկան զփրկութիւն Քրիստոսի. ըստ այնմ, «դու մա՛նուկ մարգարէ բարձրելոյն կոչեսջիր. պատրաստել զճանապարհս նորա»։ Երկրորդ՝ կարապետ եղեւ հոգւոցն որ ի դժոխս՝ եւ աւետարանեաց նոցա զգալուստն Քրիստոսի. ըստ այնմ որ ի բանդին առաքեաց առ Քրիստոս. «դո՞ւ ես որ գալոց ես ի դժոխս, թէ այլում ակն կալցուք»։ Տասներորդ՝ վկայ կոչի. ըստ այնմ, «վկայեաց եւ ասէ՝ չեմ ես Քրիստոսն». եւ կրկին է վկայութիւն։ Նախ բանիւ խոստովանիլ. որպէս ասէ. «խոստովան եղեւ, եւ ոչ ուրացաւ»։ Եւ դարձեալ ասէ. «տեսի եւ վկայեցի, թէ սա է որդին Աստուծոյ»։ Երկրորդ՝ վկայեաց արեամբ. զի գլխատեցաւ ի Հերովդէէ. եւ վկայ եղեւ չարչարանացն եւ մահուն Քրիստոսի։ Եւ այսպէս ըստ տասն եղանակի անուն կոչի Մըկրտչին Յովհաննու. զի ըստ զանազան կոչմանց՝ զանազան երեւի գործ առաքինութեան եւ շնորհաց նորա. ըստ մարգարէիցն՝ մարգարէ. ըստ առաքելոցն՝ առաքեալ, եւ այլն նմանապէս։
       Այս չորրորդ գլուխն ի զանազան կոչմանէն։ Հինգերորդն ասելի է ի գովութեանց նորին։
       Եւ արդ բազումք էին գովութիւնք Յովհաննու ասացեալ յառաջնոցն։ Որպէս Մաղաքիա հրեշտակ կոչեաց զնա. եւ Եսայի ձայն բարբառոյ եւ այլն նմանապէս։ Այլ յորժամ ի բանտէն առաքեաց Յովհաննէս հարցանել զՏեառն. «դո՞ւ ես որ գալոցն ես, թէ այլում ակնկալցուք»։ Եւ այս ոչ թերահաւատութեան էր ցոյցք. այն որ յորովայնին երկրպագեաց Քրիստոսի. եւ ձայնիւ մօրն դաւանեաց զնա Տէր. եւ վկայեաց թէ, սա է գառն Աստուծոյ. եւ զձայնն հօր լուաւ ի Յորդանան. եւ զհոգին ետես աղաւնակերպ իջեալ։
       Այլ վասն երեք պատճառի եհարց։ Նախ վասն աշակերտաց իւրոց կամեցաւ Յովհաննէս առաքել առ Քրիստոս զի տեսցեն զսքանչելիսն Քրիստոսի եւ հաւատասցեն։ Երկրորդ վասն ժողովրդեանն՝ զի միշտ սպասաւորէին նմա. երկեաւ, թէ յետ մահուանն պաշտեսցեն զնա։ Երրորդ վասն մեռելոցն եհարց, թէ հանդերձեալ եմ փոխիլ առ նոսա. եւ որպէս կարապետ եղէ կենդանեացս. նոյնպէս աւետիս տամ մեռելոցն։ Դու յայսմ ժամանակիս փութո՞վ գալոց ես, թէ յապաղես զգալդ։ Եւ զի մի ժողովուրդն երկբայեսցի. սկսաւ փարատել զկարծիս նոցա, թէ «Զի՞նչ ելիք յանապատ տեսանել. եղեգն անհաստատ եւ դիւրաշա՞րժ. կամ որպէս նոքա որ ի տունս թագաւորաց են՝ երկդիմի եւ մարդահաճոյք են. ոչ է նա այսպէս»։ Եւ սկսաւ գովել զնա երեք գովութեամբ։ Նախ ասաց թէ «մարգարէ է. եւ առաւել քան զմարգարէ»։ Եւ չորս ազգ գովասանութիւն ունի բանս այս. մէկ՝ թէ մարգարէ է եւ ճշմարտախօս։ Երկրորդ՝ թէ մարգարէ է. զի վասն իմ վկայեաց ասելով. «գայ զօրագոյն քան զիս»։ Երրորդ՝ զի առաւել մարգարէ. զի ականատես եղեւ, վասն որոյ խօսեցաւ։ Չորրորդ՝ զի այլեւ մարգարէիցն եւս քարոզեաց զգալուստն Քրիստոսի։ Այս առաջին գովութիւն։ Երկրորդ՝ գովեաց զՅովհաննէս՝ եւ ճրագ կոչեաց ասելով։ «Նա է ճրագն որ վառեալ էր»։ Եւ զայս վասն չորս պատճառի։ Նախզի՝ ճրագն ի գիշերի լուսաւորէ. եւ ի ծագիլ արեգական նուազի. այսպէս Յովհաննէս նախքան զՔրիստոս լուսաւորէր զխաւարեալ միտս հրէիցն. եւ յորժամ Քրիստոս քարոզեաց՝ լռեաց նա։ Երկրորդ՝ ճրագն յայլմէ ունի զլոյսն. այսպէս եւ Յովհաննէս ի Քրիստոսէ։ Երրորդ՝ ճրագն ոչ միշտ լուսաւորէ. այլ փութով շիջանի. նոյնպէս քարոզութիւն Յովհաննու։ Չորրորդ՝ ի մին ճրագէն բազումք վառին. նոյնպէս եւ ի քարոզութենէն Յովհաննու բազումք լուսաւորեցան եւ ապաշխարեցին։ Այս երկրորդ գովութիւն Յովհաննու։ Երրորդ՝ բանիւ գովեաց զնա եւ ասէ։ «Չէ յարուցեալ ի ծընունդս կանանց մեծ քան զՅովհաննէս»։ Եւ զայս ընդ առաջին մարգարէսն եւ հարսն եւ նահապետսն համեմատելով ասաց մեծ գոլ քան զնոսա։ Եւ վարդապետք եկեղեցւոյ բազում մեծութիւն դնեն. եւ զամենայն մասնաւորապէս առեալ ժողովեցից թուով քառասուն։ Նախզի՝ Յովհաննէս աւետեաց է որդի. ըստ որում Գաբրիէլ աւետեաց Զաքարիայի։ Երկրորդ՝ զի ի մեծի տօնի քաւութեան, եւ ի մէջ տաճարին զաւետիսն ընկալաւ։ Երրորդ՝ ի մէջ բազմամբոխ ժողովրդեանն. զի ամենայն Իսրայէլ ժողովեալ էին ի տօնի քաւութեան։ Չորրորդ՝ զի յաւետիսն հայրն համրացաւ։ Հինգերորդ՝ զի ի հրեշտակէն եդաւ անուն Յովհաննէս. եւ մայրն զնոյն կոչեաց. եւ հայրն Զաքարիա գրեաց ի տախտակի «Յովհաննէս է անուն դորա, » որ է շնորհք. կամ Յովհաննէս՝ որ է հնազանդութիւն որպէս ասացաք։ Վեցերորդ՝ զի յարգանդէ սրբեցաւ որպէս Երեմիա։ Եօթներորդ՝ զի յորովայնէ երկրպագեաց Քրիստոսի։ Ութներորդ՝ զի յորժամ ցընծացաւ, լցաւ եւ մայր նորա հոգւով սրբով։ Իններորդ՝ եւ ի ծնունդն, Հօրն լեզուն արձակեցաւ. եւ մարգարէացաւ վասն նորա։ Տասներորդ՝ զի ամլածին եւ ծերածին էր զաւակ։ ԺԱ՝ զի քահանայապետի որդի։ ԺԲ՝ պատառելով վիմին եւ կնքելով ապրեցաւ ի Հերովդէէ։ ԺԳ՝ զի յանապատի բնակեցաւ։ ԺԴ՝ զի առանց յարկի էր ծածկութիւն։ ԺԵ՝ զի անհանդերձ մերկ եւ բոկ շրջէր։ ԺԶ՝ առանց կերակրոյ՝ միայն մարախ եւ մեղր վայրենի։ ԺԷ՝ զի անդադարէր յաղօթսն Աստուծոյ։ ԺԸ՝ անհանգիստ եւ տքուն լինէր։ ԺԹ՝ զի հրեշտակ Աստուծոյ անունանեցաւ։ Ի ձայն բարբառոյ կոչեցաւ։ ԻԱ՝ ընդ Հօր Աստուծոյ խօսեցաւ. «որ առաքեացն զիս՝ նա ասաց ցիս. յոյր վերայ տեսանիցես զհոգին, նա՛ է որ մըկրտէ հոգւով սրբով»։ ԻԲ՝ զի առաքեցաւ մըկրտել ջրով յապաշխարութիւն։ ԻԳ՝ զի մարգարէութեան հոգի տուաւ գերագոյն. այս ինքն յայտնի եւ պարզ խօսելոյ վասն Քրիստոսի, քան զայլ մարգարէսն։ ԻԴ զի կարապետ եղեւ արեգականն արդարութեան։ ԻԵ՝ զի ոչ հեռաւոր, այլ մերձ երեւեցաւ Քրիստոսի, եւ ականատես եղեւ։ ԻԶ՝ զի խօսակից եղեւ Քրիստոսի։ ԻԷ՝ զի մըկրտեաց զՔրիստոս։ ԻԸ՝ զի եւ ինքն ի Քրիստոսէ մըկրտեցաւ։ ԻԹ՝ ետես զերրորդութեան անձնաւորութիւն։ Լ զի զերկինս բացեալ ետես. որ փակեցաւ վասն զանցանացն Ադամայ։ ԼԱ՝ զի վկայեաց, թէ սա՛ է գառն Աստուծոյ։ ԼԲ՝ զի քարոզէր վասն մերձենալոյ արքայութեան Աստուծոյ. եւ ի Քրիստոս հաւատարմացուցանէր։ ԼԳ՝ զհոգւոյն սրբոյ իջումն հրակերպ ի վերնատունն գուշակեաց։ ԼԴ՝ եւ անաչառ դատաստանաւն երկեցուցանէր, եթէ տապար առ արմին ծառոց դնի։ ԼԵ՝ զհրէիցն արտաքսիլն յորդիութենէն Աբրահամու վկայէր։ ԼԶ՝ զհեթանոսաց որդի լինիլն հաւատով Աբրահամու՝ նշանակէր։ ԼԷ՝ զի մարգարէից լրումն էր, եւ առաքելոց ըսկիզբն։ ԼԸ՝ զի եւ հոգւոցն որք էին ի դժոխս՝ քարոզէր եւ աւետարանէր։ ԼԹ՝ զի նախ եւ առաջին մարտիրոս վկայ եղաւ հեղլով զարիւնն վասն ճշմարտութեան Քրիստոսի։ Խ՝ որ մեծն է եւ գլխաւոր ամենեցուն. զի յամեներանեան բերանէ գովեցաւ եւ վկայեցաւ թէ, «ոչ ոք է ի ծնունդս կանանց մեծ քան զՅովհաննէս Մըկրտիչ»։ Որեւ մեծին ի ծնունդս կանանց մըկրտչին եւ կարապետին մաղթանօք եւ աղերսիւ, ընկալցի զպաղատանս սրտից մերոց. շնորհել զամենայն յանցանս մեր. եւ արժանիս արասցէ մասին երանութեան վիճակի սրբոց իւրոց Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր։
       Որում փառք եւ գոհութիւն անլռելի արտաձայնութեամբ, ընդ Հօր իւրում ամենակալի, եւ ամենասուրբ Հոգւոյն ճշմարտի, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։