Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Որք զաստուածպաշտութեան յուսոյ բուռն հարկանեն՝ պարտին զանձինս իւրեանց զանազան փորձանաց պատրաստել զի ոսկի ի բովս սրբի. եւ մարդիկ ի զանազանն նեղութիւնս ընտրին. որպէս ընտրեալքն ի սկզբանէ սրբոցն հանդէսք՝ ծանեան ճշմարտապէս եթէ ի ձեռն մահու ըզկեանս գտանեն. եւ նեղութեամբ զհանգիստ. «ոչ ինչ արժանի համարեցան ըզչարչարանսն ժամանակիս, հանդերձեալ բարեացն եւ փառացն որք յայտնելոց են ի մեզ»։ Անգործ արարին յինքեանս զմեքենայս չարին. իբր երամք աղաւնեաց օդապարիկ եղեալ թեւօք բանականին եւ գործնականին, ելին յանապատն յերկինս բարձրացեալ զօրութեամբ եւ սիրովն առ Աստուած. հասին մասին երանութեան եւ վիճակի գրոյն վերնական. այժմու կենօք յուսով. եւ յետ մահու յուսով. եւ յետ յարութեան հոգւով եւ մարմնով. որոց կանխաձայնեալ մարգարէն ասէ։ «Բազում նեղութիւնք են արդարոց. եւ յամենայնէ փրկէ զնոսա Տէր»։ Եւ համաձայն նմին առաքեալքն գրէ։ «Բազում նեղութեամբ պարտ է մեզ յան հանգիստն մտանել»։ Այլ յառաջ քան զմեկանութիւն բանիս՝ երեք իր հարցանելի է։ Նախ թէ՝ վասն է՞ր մարտիրոսաց ի շաբաթի օրս տօնեմք։ Երկրորդ՝ թէ վասն է՞ր ի պահոցն տօն ոչ լինի։ Երրորդ՝ թէ վասն է՞ր զպահսն սուրբ Սարգսի եւ այլոց կոչեմք։ Տեսցուք զառաջինն, թէ վասն է՞ր զգլխաւոր տօնս մարիրոսաց ի շաբաթի կատարեմք։
       Ասեմք թէ վասն ութն պատճառի։ Նախ ի շաբաթի սկսաւ հանգիստ եւ երանութիւն սրբոցն՝ յաւուր յորում հանգեաւ Աստուած ի գործոց։ Զի ի վեց օրս արար զժամանակաւոր զապականացու աշխարհս. եւ ի յեօթն՝ սկսաւ զիմանալի աշխարհն. որ սրբոցն է հանգիստ. եւ զայս աշխարհս արար ի վեց օրն եւ դադարեաց. եւ յայն աշխարհն՝ տեսութեամբ եւ իմացմամբ միշտ յաւիտեան անվախճան պատրաստէ զհանգիտս եւ զերանութիւն նոցա։ Եւ տես թէ ո՛րքան եւ ո՛րպիսի անիմանալի եւ անճառելի երանութիւն է սրբոցն. զոր միշտ եւ յաւիտեան պատրաստէ եւ կազմէ Աստուած։
       Այս է զոր ասէ առաքեալսն. «զոր ակն ոչ ետես՝ եւ ուկն ոչ լուաւ եւ ի սիրտ մարդոյ ոչ անկաւ՝ զոր պատրաստեաց Աստուած սիրելեաց իւրոց։ Երկրորդ՝ զի ի սմա հանգեաւ Ասատուած ի գործոց իւրոց ի բարութիւն. զի որպէս Աստուած ի գործոց հանգուցեալ է. նոյնպէս եւ սուրբք ի գործոց իւրեանց հանգչին։ Եւ որպէս ի բարին է հանգուցեալ Աստուած նոյնպէս եւ բարի գործքն մեր՝ հանգիստ է Աստուծոյ եւ մեզ։
       Երրորդ զշաբաթն հանգիստ կոչեաց Աստուած եւ օրէնս եդ. որ հանգչէր մարդ ի մարմնական գործոց յաւուրս, եւ ի շաբաթս, եւ յամիսս, եւ ի տարիս. որ նշանակէր զհանգիստ եւ զվարս սրբոցն։
       Չորրորդ պատճառ՝ լրումն օրինացն Քրիստոս եղեն մարմնովն. եւ նոյնպէս եւ ի շաբաթի աւուր հանգեաւ ի չարչարանաց ուրբաթուն. եւ եդաւ ի գերեզմանի։ Այսպէս եւ սուրբքն՝ Քրիստոսի չարչարակից եղեն. եւ զպակասութիւն չարչարանացն Քրիստոսի ի մարմինս իւրեանց կրեցին. վասն որոյ եւ փառացն հաղորդեցան։ Եւ որպէս Տէրն Քրիստոս մարմնով ի գերեզմանի եդեաւ եւ հանգեաւ. եւ սուրբքն հոգւով առ Աստուած յերկինս. վասն այն ի շաբաթի օր տօնեմք նոցա։ Հինգերորդ՝ որպէս յետ վեց աւուր լինի շաբաթ եւ հանգիստ. նոյնպէս եւ սուրբքն ակն ունին յետ վեց դարուս վճարման կենցաղոյս, ժառանգել զհանգիստն յաւիտենական. որպէս ասէ առաքեալն. «փութացարուք մտանել ի հանգիստն. յորում նուազեցան հրէայքն եւ ոչ մտին». ըստ այնմ, «երդուայ ի բարկութեան իմում, թէ մտցեն ի հանգիստ իմ». այսինքն է, անհաւատքն եւ ուրացօղքն եւ չար հաւատացեալքն։ Վեցերորդ՝ յետ ուրբաթուն չարչարանաց՝ ի շաբաթի օր տօնեմք սրբոցն. որք տեսին զՔրիստոս չարչարեալ. եւ չարչարակից եղեն նմա. զի եւ փառացն նորա հաղորդեսցին. որպէս ասէ առաքեալն. «եթէ չարչարանացն կցորդիմք, եւ փառացն հաղորդելոց եմք»։ Եօթներորդ՝ ի շաբաթի օր տօնեմք սրբոցն. եւ պատարագ մատչի ըստ նիկիական կանոնին. որ նշանակէ զհանգիստ ապաշխարողաց . որք յուրբաթի յանցեաք ընդ Ադամայ՝ ի շաբաթի հանգչիմք ընդ Քրիստոսի։ Այսու մտօք եւ Տէր մեր զհարուածելսն ի յուրբաթու՝ բժշկէր ի շաբաթու։ Ութներորդ՝ որպէս յետ շաբաթուց կիրակէն փոխի. նոյնպէս եւ սուրբքն որք այժմ են ի հանգիստ, ի կիրակէ գալստեանն՝ ի կատարեալ փառս եւ հանգիստն մշտնջենաւոր փոխին։ Ի հանգչելոյ ի հանգիստ. ի փառաց ի փառս։ Զի որպէս ի մէջ շաբաթուն եւ կիրակէին այլ միջոց չկայ. նոյնպէս եւ հոգւոցն ելեալ ի մարմնոց՝ այլ միջոց եւ արգելումն, կամ խափան պսակացն չկայ։ Զի մերձ ինքեանս, եւ յինքեանս տեսանեն զփառս եւ զհանգիստ։ Եւ թէ հարցանէ ոք՝ այժմ յո՞ր հանգիստ որք փոխին։ Ասեմք, թէ այժմ ի հանգիստ գործոց են. եւ յայնժամ փոխին ի հանգիստ փառացն եւ պսակացն։ Զի որպէս Աստուած ի գործոց իւրոց հանգչի. նոյնպէս եւ սուրբքն ամենայն ի գործոց իւրեանց հանգչին եւ փառաւորին սպասեալ գալստեանն Քրիստոսի, եւ հատուցման վարձուցն. որպէս ասէ մարգարէն. «քեզ սպասեն արդարք, մինչեւ գաս»։ Եւ առաքեալն ասէ. «կայ եւ մնայ ինձ արդարութեան պսակն. զոր հատուսցէ ինձ արդար դատաւորն»։ Զի այժմ յուսով լցեալ ունին ի հոգիս իւրեանց զփառս զպայծառութիւն գործոցն։ Այն է որ տուաւ նոցա արկանելիս սպիտակս. այսինքն զպայծառութիւն գործոցն, եւ զանմեղութիւն հոգւոյն. զոր ընկալան ի շնորհացն Քրիստոսի. եւ ասացաւ նոցա հանգչիլ մինչեւ լցցին ծառայակիցք եւ ընկերք նոցա. յաղագս որոյ ի շաբթի տօնեմք նոցա. այսինքն մեծամեծ սրբոց։ Այս առաջին գլուխն։ Երկրորդ գլուխն՝ թէ վասն է՞ր ի պահոցն տօն ոչ լինի. յետ շրջէ մի թուղթ եւ տես ի չորեք շաբաթի քարոզի վերջն է, երկու պատճառ գրած։ Երրորդ հարցումն։ Թէ վասն է՞ր ասեմք պահք սուրբ Սարգսի՝ սուրբ Գրիգորի, եւ այլոցն։
       Ասեմք թէ՝ ամենայն պահք Աստուծոյ է եւ ոչ մարդոյ, այլ զպահսն այսպիսի անուամբ ճանաչեմք. որպէս յաղուհացսն զառաջին շաբաթն Թէոդորոսի կոչեմք. եւ զմիւսն Ղազարու. կամ այլ ինչ։ Նոյնպէս ասեմք սուրբ Յակոբայ պահք. եւ սուրբ Սարգսի. զի յաւարտումն պահոցն նոցա տօնեմք. վասն որոյ պահքն ի յանուն նոցա կոչի։
       Եւ դարձեալ յորժամ պահեցաք զշաբաթն՝ յաւարտն զնոսա միջնորդ աղաչեմք. զի նոցա միջնորդութեամբ՝ ընկալցի զպահսն մեր։ Այժմ դարձցուք յառաջիկայ բանս մեր որ ասէ։ «Բազում նեղութիւնք են արդարոց՝ եւ այլն»։
       Վասն որոյ ասեն վարդապետք թէ՝ բազում պատճառաւ ընտրելի եւ գտանելի է մեզ զնեղութիւն մարմնաւոր կենցաղոյս։ Նախ որպէս ասէ առաքեալն։ «Նեղութիւն զհամբերութիւն գործէ. համբերութիւն զհանդէս. եւ հանդէս՝ զանամօթն յոյս։ Զի յորժամ ապրի ոք նեղութեամբ եւ չարչարանօք ակնկալեալ յուսոյն՝ հաստատի առ Աստուած վասն հատուցման վարձուն։ Երկրորդ՝ զի աստի նեղութիւնս զհանգիս անտի կենացն պատրաստէ. որպէս ասէ առաքեալն. «բազում նեղութեամբ պարտ է մեզ մտանել յայն հանգիստն»։ Եւ Տէրն հրամայէ. «որ կամի զանձն իւր ի կեանս յաւիտենից կեցուցանել՝ կորուսցէ զնա այժմ։ Եւ զի՞նչ օգուտ է մարդոյ՝ թէ զաշխարհս ամենայն շահեսցի, եւ զանձն իւր տուժեսցէ»։
       Երրորդ պատճառ՝ նեղութիւն զօրութիւն է մարդոյ ըստ առաքելոյն. «յորժամ տկարանամ, յայնժամ զօրանամ»։ Եւ յերեք դէմս զօրանայ ոք։ Նախ ի վերայ ախտի. երկրորդ ընդդէմ թշնամւոյն երրորդ յառաքինութիւնս. վասն որոյ ընտրելի է զնեղութիւն մարմնոյ։ Չորրորդ՝ զի նեղութիւն մեր՝ զզօրութիւն Աստուծոյ բերէ ի մեզ. ըստ այնմ, «զօրութիւն ի տկարութեան քում երեւի»։ այսպէս ի մէջ վտանգի օգնէ եւ պահէ զարդարութիւն ի մեզ. զի ի մէջ նեղութեան՝ ոչ պակասիմք ի հաւատոց եւ ի սիրոյ. որպէս զողջախոհութիւն Յովսէփու պահեաց։ Երկրորդ՝ համբերութիւն տալով ի տանջանս պահպանէ զմեզ. որպէս բազում վկայիցն։ Երրորդ՝ թեթեւացուցանէ զխստութիւն տանջանացն. որպէս զհուրն երից մանկանցն, եւ զայլոց բազմաց, որք անվնաս մնացին ի մէջ տանջանացն։
       Հինգերորդ՝ զի կրկին է զէն թշնամւոյն. այսինքն յաջ եւ յահեաւ ի խորհուրդս եւ ի գործս. ի հոգի եւ ի մարմին. որ է գաղտ եւ յատնի։ Արդ նեղութեամբ մարմնոյ՝ զյայտնի մարմնոյ գործն կորուսանեմք. ի յօգնութենէն Աստուծոյ զգաղտնի խորհրդոյ եւ զհոգեկան մեղսն՝ հալածեմք ի մէնջ. վասն որոյ երբեմն ձայն լսելի լինէր յերկնից, եթէ ընդ ձեզ եմ մի երկնչիք։
       Վեցերորդ՝ զի նեղութիւն՝ սիրոյն Աստուծոյ եւ որդիութեան է նշանակ. վասն որոյ գրէ Պետրոս «մի օտարոտի համարիք զփորձութիւնս որ լինիցի ձեզ. այլ իբրեւ հաղորդեալք չարչարանացն Քրիստոսի»։ Ահա զոր սիրելի որդւոյն շնորհեց զչարչարանս՝ զնոյն եւ արժանացելոցն շնորհէ. ապա ուրեմն սիրելի որդիք են որք չարչարին. ըստ այնմ, «զոր սիրէ Տէր՝ խրատէ. տանջէ զամենայն որդի զոր ընդունի»։
       Եօթներորդ՝ նեղութիւն կցորդ է փառացն Քրիստոսի. զի որպէս Քրիստոս չարչարեցաւ եւ եմուտ ի փառս իւր. նոյնպէս եւ որք ընդ նմին չարչարին՝ փառաց նորին հաղորդին. ըստ այնմ, «եթէ չարչարանացն կցորդ եմք՝ եւ փառացն հաղորդք»։ Եւ թէ, «փըրկչին ակն ունիմք՝ նորոգել զմարմին խոնարհութեան մերոյ ըստ նմանութեան մարմնոյ փառաց իւրոց»։ Եւ փառաւոր մարմին ասէ վասն չարչարանացն եւ մահուն. զի փառք Քրիստոսի՝ է չարչարանքն եւ մահն. ըստ այնմ, «չեւ էր հոգի. քանզի Յիսուս չեւ էր փառաւորեալ»։ Ապա ուրեմն նեղութեամբն կցորդի ոք փառացն եւ չարչարանացն Քրիստոսի։ Ութերորդ՝ հեշտութիւն մարմնոյն՝ նսեմացուցանէ զմիտսն եւ ի սէր աշխարհիս կապէ, որ թշնամութիւն է առ Աստուած. իսկ նեղութիւն լուսաւորէ զմիտս եւ առ Աստուած դարձուցանէ. ըստ այնմ, «ի նեղութեան իմում ես առ Տէր կարդացի»։ Եւ թէ՝ «յորժամ ըսպանանէր զնոսա՝ խընդրէին զնա. դառնային եւ առաւօտ առնէին առ Աստուած»։ Ապա ուրեմն նեղութեամբ փորձէ զմարդն. եւ սրբէ որպէս զարծաթ եւ առ ինքն ձգէ, եւ բարձրացուցանէ յաշխարհէ. վասն այն ընտրելի եւ գտանելի է զնեղութիւն՝ որ սրբէ ի մեղաց եւ առ Աստուած ձգէ, քան զխաւարն հեշտութեան՝ որ թշնամութիւն է առ Աստուած։ Իններորդ՝ զի ասէ առակն. «լաւ է հարուած բարեկամի քան զհամբոյրս թշնամւոյ». հարուածն զմարմինն ցաւեցուցանէ. եւ համբոյրն հեշտացուցանէ. այլ ընտրողութիւն մտացն՝ այսմ ոչ հաւանի. զի մարմինս զվերերեւոյթն զգայ՝ զոր մերձ է, եւ զոր այժմ է, զայն տեսանէ։ Նա վասն այն ի համբոյրս թշնամւոյն հանգչի՝ որ զծածուկ թշնամութիւն ոչ ճանաչէ, եւ զհեռաւոր տանջանսն։ Իսկ միտքն՝ զծածուկն իմանայ եւ տեսանէ՝ որ ի հարուածս բերեկամին ծածկեալ է պտուղ սիրոյ, եւ հեռաւոր հանգիստն յաւիտենից։ Վասն այն լաւ է համարի այսօր չարչարիլ եւ հանգչիլ յետոյ. զի աստի հանգիստս եւ չարչարանքս՝ վախճան ունին. եւ անտին անվախճան. որպէս ասէ Պօղոս։ «Առ ժամայն յաճախութիւն թեթեւ նեղութեանս զառաւելութիւն փառացն գործէ ի մեզ»։ Զի ո՛րքան եւ յաճախէ մարմնոյս նեղութիւն աստի կենացս՝ թեթեւ է։ Նախ զի՝ անցաւոր է։ Երկրորդ՝ զի փոքր է. որ բոլոր եւ մեծամեծ նեղութիւնքն աստի կենացս՝ առ հանդերձեալն իբր զկաթիլ մի առ ծովն համեմատեալ։ Վասն այն եւ դարձեալ ո՛րքան յաճախէ մարմնոյս նեղութիւն՝ զհանգիստն յաւելու ի մեզ եւ փառսն. եւ այնպիսի է փառքն եւ զհանգիստն՝ որ զբոլոր զամենայն եւ զմեծամեծ փառս աշխարհիս ի միասին ժողովես՝ իբր զկաթիլ մի է ի ծովէ առաջի երանական եւ անվախճան փառացն։ Վասն այն յորժամ զայնպիսի նեղութիւնս գտանես՝ որ զայնպիսի փառսն բերէ քեզ, արդարեւ գիւտ է այն նեղութիւն. եւ երանելիքն գտանեն զնա։ Տասներորդ՝ զի ո՛րքան զնեղութիւն կատարելապէս եւ բոլորապէս հաւատով յինքեանս կրեն՝ յետ նեղութեան այժմու կենացս, այնպէս անզեղջ խնդութիւն՝ եւ անճառ գիտութիւն՝ եւ անմեկնելի սէր ի հոգիս նոցա ծագէ, որ միայն ինքեանց է գիտելի։ Եւ խնդութեամբ եւ սիրով եւ իմաստութեամբ լնու զնոսա, որք զմայլին եւ արբենան աստուածային իմաստութեամբն եւ սիրով. եւ ոչ զգան զմարմնական անցաւոր տանջանս։ Եւ երեքին բարձրագոյն շնորհքս այսոքիկ հինգ եղանակաւ զանազանին։ Նախ յաստուածային առաքինութեանցն. որ է հաւատ յոյս եւ սէր. խնդութիւն ծագէ ի հաւատս. գիտութիւն ի յոյսն. եւ սէրն Աստուծոյ կապակցի ի սէր հոգւոյս մերոյ. որք հաւատով եւ գործով եւ իմաստութեամբ կատարեալ լինին։ Արդ՝ որ հաւատովն է կատարեալ՝ կատարի ի սէրն Աստուծոյ. եւ իմաստութեամբն ի գիտութիւն. եւ որ գործովն է՝ ի խնդութիւն կատարի։ Երրորդ՝ համեմատին սոքա ըստ երից կարողութեանց հոգւոյն. որ է իմացութիւն յօժարութիւն եւ յիշողութիւն. խնդութիւն է իմացական կարողութեան. եւ սէրն յօժարական կամացն. եւ գիտութիւն յիշողական ի մտացն։ Չորրորդ՝ համեմատին սոքա ըստ երից մասանց հոգւոյս. որ է
       բան ցասումն եւ ցանկութիւն. խնդութիւն բանին. եւ գիտութիւն արիութեան. եւ սէրն ցանկութեան կամաւոր։ Հինգերորդ՝ համեմատին սոքա ըստ երից անձնաւորութեանց ամենասուրբ երրորդութեան այսպէս. խնդութիւն է հօր. գիտութիւն որդւոյ. եւ սէրն հոգւոյն սրբոյ։ Յայնպիսի կատարելութիւնս ժամանեցուցանէ զմեզ նեղութիւն այժմու ժամանակիս. եթէ ի տեսական իմաստութեան կրթութիւնս, եթէ կուսական ճգնութիւնս. եւ թէ ի կրօնից խստութիւնս. եթէ ի ձեռն այլոց արեամբ ի նահատակութինս. որպէս վկայիցն եղեւ որք վասն անուանն Քրիստոսի մարտիրոսացան։ Յիրաւի ապա գիւտ է եւ շնորհք եւ պարգեւք Աստուծոյ այնպիսի նեղութիւն՝ որ զայնպիսի բարձրագոյն փառս եւ զպատիւս պատճառէ մարդկան։
       Վասն որոյ ուրախանալ ասէ. «զՆեղութիւն եւ անձկութիւն գտի. եւ զանուն Տեառն կարդացի»։ զի ինքն ուրախացեալ է ի գիւտն. եւ զմեզ յորդորէ զնոյնս գտանել։
       Այլեւ գիտելի է՝ զի երիւք զանազանի նեղութիւն հաւատացելոց ի նեղութենէ անհաւատից։ Այսինքն, ի սկիզբն, ի մէջն, եւ ի կատարումն։ Նախ ի սկիզբն. զի նեղութիւնքն հաւատացելոց է. որպէս հայր զորդիս խրատէ, զի ուղղեսցին. որպէս ասէ առաքեալն. «թէ առանց խրատու էիք, ապա խորդ էիք եւ ոչ որդիք». իսկ զանհաւատսն տանջէ. որպէս Տէր զծառայ եւ զթշնամիս. աստ մարմնով եւ անդ անվախճան կենօք. որպէս ասէ Դաւիթ։ «Վասն նենգութեան նոցա տարագիր արասցես զնոսա եւ կործանեսցես»։ Եւ առաքեալն ասէ. «զի թէ դատիմք յԱստուծոյ խրատիմք այժմ. զի մի ընդ աշխարհի դատապարտիցուք»։ Երկրորդ՝ զի նեղութիւնք հաւատացելոց՝ է համբերութեամբ եւ յուսով. որպէս ասէ առաքեալն։ «Նեղութիւնք զհամբերութիւն գործեն. եւ նա զհանդէս. եւ ամենայն զյոյս. որ ոչ ամաչեցուցանէ»։ Իսկ անհաւատից նեղութիւն յուսահատութեամբ է եւ առանց համբերութեան։ Երրորդ՝ կատարումն նեղութեան հաւատացելոց՝ հանգիստն է եւ փառքն, ըստ այնմ, «եթէ չարչարանացն հաղորդիմք. եւ փառացն կցորդիմք»։ Իսկ նեղութիւնք անհաւատիցն՝ ոչ ունին հանգիստ՝ եւ ոչ փառք. զի մարմնով եւ հոգւով տանջին. ի տանջանացն ի տանջանս ընթացեալ. աշխարհի զօրքն Փարաւօնի, եւ սոդոմայեցիքն, եւ որք ջրովն հեղեղացան։ Ապա յայտ է զի զանազան են նեղութիւնք արդարոց եւ մեղաւորաց. վասն այնորիկ զնեղութիւն իբրեւ զգիւտ ինչ համարէին ասելով։
       «Զնեղութիւն եւ զանձկութիւն գտի»։
       Եւ այլ իմն տեսութիւն բանիս, թէ սուրբքն վասն է՞ր չարչարեցան. յորժամ ոչ ունէին զմեղս՝ ընդէ՞ր տանջանս կրեցին։ Ասեմք այսմ առձեռն պատրաստ չորս պատճառս։ Նախզի՝ նոքա զինուորք են Քրիստոսի. եւ որպէս զօրավարն չարչարեցաւ՝ պարտ է եւ զինուորացն ի նոյն հանդէս մտանել։ Երկրորդ՝ չարչարակից լինին՝ զի եւ փառացն հեղորդեսցին։ Երրորդ՝ զսէրն Աստուծոյ զոր ունէին ի ծածուկ՝ յայտնի կացուցին ի ձեռն չարչարանաց իւրեանց։ Չորրորդ՝ զի մեզ ճանապարհ եւ դուռն կենաց ցուցին . եւ զոր ասացին բանիւ զնոյն եւ գործով հաստատեցին։ Արդ նոքա չարչարէին՝ զի աւելւած արդարութեան եւ պսակաց ընդունիցին. եւ մեք չարչարիցուք՝ զի ի մեղաց սրբիցուք. «որ չարչարի մարմնով՝ դադարի ի մեղաց». եթէ մեծամեծ, եւ եթէ փոշետեսակ։ Դարձեալ զչարչարանս հոգւոյ՝ չարչարանօք մարմնոյս լուծցուք. եւ զմահ մեղացն՝ մահուամբ անդամոցս մեռուցուք։ Եւ թէ ասիցէ՝ այժմ ոչ է մարտիրոսութիւն, եւ ոչ չարչարանք. զի ոչ գոյ մեր հակառակ եւ չար բռնաւոր որպէս նոցայն։ Արդ՝ զի՞նչ լինիցի մեզ՝ ո՞րպէս չարչարիմք։ Ասեմք առ այս. թէպէտ մարմնաւոր եւ չար բռնաւոր ոչ գոյ՝ հոգեւոր եւ չար թշնամին սատանայ է, որ բռնանայ ի վերայ մեր, առաւել քան զչար բռնաւորսն. ընդ նոսա պարտ է պատերազմիլ ըստ առաքելոյն. «ո՛չ է մեզ մարտ ընդ մարմնոյ եւ ընդ արեան. ա՛յլ ընդ իշխանութիւնս եւ ընդ պետութիւնս որք են ի ներքոյ երկնից»։ Եւ այս առաւել սաստիկ պատերազմէ, քան զչար թագաւորացն վասն չորս պատճառի։ Նախ զի՝ նոցայն սակաւ ժամանակ էր. եւ մեզ ընդ բոլոր կեանս պատերազմի։
       Երկրորդ՝ զի նոցայն բռնութեամբ էր. իսկ մերս կամաց։ Երրորդ՝ նոցայն յարտաքուստ էր պատերազմ. իսկ մեզ ի ներքուստ ինքեանս ընդ մեզ ի բնութիւնս մեր։ Չորրորդ՝ նոցայն ընդ չարչարանս մարմնոյն էր կռուիլ. իսկ մեզ ընդ հեշտութեանց՝ որ առաւել տագնապէ զբնութիւնս. զի ո՞ր հուր առաւել խորովէ զմարմինն, որպէս հեշտութիւն ախտից զհոգին. կամ ո՞ր բոց նոյնպէս ճարակէ զեղէգն, որպէս ցանկութիւն զմիտս. ոչ դեկոս եւ դիոկղէտիանոս այլ նոյն ինքն բանսարկուն՝ որ առաւել չար է եւ անհաշտ թշնամի բնութեանս. եւ անյագ ի յատելութիւն մեր։ Որ առաւել կրճտէ զատամունս եւ զայրանայ. ոչ մեռեալ պատկերի տայ երկրպագել. այլ դեւն պոռնկութեան զցանկութեան պատկերս առաջի նկարէ, եւ ծառայս հեշտ ցանկութեան առնէ։
       Արդ՝ մի հաւանեսցուք. եւ մի գարշութեան երկրպագեսցուք. եւ մի զօրէն խոզի ի տիղմն թաւալեսցուք. այլ արիասցուք ի հոգեւոր պատերազմիս. շիջուսցուք զհուր եւ զբոց մեղացն ի մեզ։ Եւ որպէս շիջուսցուք այսինքն, պահօք պնդեսցուք։ Աղօթիւք ժրասցուք։ Արտասուօք եւ ողբովք սգասցուք։ Սանձս ի վերայ զգայարանացս դիցուք եւ ժուժկալեսցուք. զանդամս երկրաւորս մեռուսցուք։ Ա՛յսպէս շիջանի ի մեզ հուր ցանկութեանց. զի ոչ կայ մեզ առաջի տանջարանք՝ որ միայն ի տեսիլն ունի զերկիւղն. Եւ ո՛րքան մարմինն չարչարի՝ հոգին հանգչի եւ նորոգի օրըստօրէ։ Եւ որպէս անմարմին է պատերազմ, պարտ է անմարմին զէնս ստանալ. եւ մտանել ի ճակատ բանսարկուին։ Եւ որպէս Դաւիթ եհար պարսաքարիւ զԳողիաթ. նոյնպէս եւ մեք ընկեսցուք յերերսս պոռնկութեան զքար ողջախոհուհթեան։
       Համբերեսցուք չար լեզուի՝ որպէս սուր սուսերաց։ Տարցուք գազանութեան եղբօրն , որպէս ժանեաց գազանաց։ Նախատանաց եւ զրպարտութեան համբերեսցուք, որպէս երկաթի եղնկանց։ Կախիցուք յաղքատութեան, որպէս ընդ խաչափայտ։ Զսրտմտութիւն ընկերին շիջուսցուք, որպէս զհուր հնոցի։ Դարձեալ ի մեզ զգազանական բնութիւնս մեր զգօնացուսցուք։ Եւ զեռանդն արեան ցամաքեցուսցուք. ի յանիւս ժուժկալութեան անկցուք ի յանուաձեւ ժամանակիս։ Կապեսցուք զզգայարանս մեր կապիւ ողջախոհութեան. զի մի տեսցէ ակն զգարշելիս. մի լուիցէ ունկն զպոռնկութեան երգս։ Եւ մի խօսեսցի լեզու զբանս աղտեղիս. եւ մի խառնակեսցին ձեռք ի յամօթալիսն. եւ մի իմասցին միտք զչարիս։ Եւ այսպէս զամենայն մարմինս մեր եւ զանդամս դաստիարակեսցուք։ Մտցուք ի սուգ որպէս ի բանտ. խաւարաւ ծածկիցուք իբր զխորս ներքինս։ Ողբասցուք զհեղգութեամբ անցեալ ժամանակս մեր։ Բժշկեսցուք զապականեալ մարմինս մեր մեղօք։ Զորովայնամոլութիւն՝ ժուժկալութեամբ լուծցուք։ Զվաւաշոտ ցանկութիւն՝ ողջախոհութեամբ եւ սովով եւ ծարաւով տանջեսցուք։ Զարծաթասիրութիւն՝ աղքատութեամբ։ Զագահութիւն՝ սփռելով եւ տալով աղքատաց։ Զսրտմտութիւն՝ յուսով մըխիթարեսցուք։ Զփառասիրութիւն գետնախշտութեամբ տանջեսցուք։ Եւ զխոնարհութիւն ի մեզ բերելով զհպարտութիւն կորուսցուք։ Զամբարտաւանութիւն տնանկութեամբ, եւ վերջին զմեզ ցուցանելով ամենեցուն հալածեսցուք։ Դարձեալ եւ այլ եղանակաւ նահատակիցուք ընդդէմ անմարմին գողիաթու։ Առցուք սաղմոսարան եւ քնար ընդդէմ այսոց չարութեան. չարչարեսցուք զմարմինս խոնարհութեամբ վասն փառացն Աստուծոյ. մտցուք ի բովս ջեռուցեալս վասն գեհենին։ Կախիցուք զխաչէն Քրիստոսի վասն փայտին յանցանաց։ Քացախ եւ լեղի արբցուք վասն քաղցրութեան ճաշակացն։
       Մտցուք ի բանտ ի կապանս զգալի, կամ իմանալի։ Եւ այս ամենայն՝ վասն Քրիստոսի եւ վասն մեր. վասն Քրիստոսի՝ զի կցորդիցուք. եւ վասն մեր՝ զի սրբեսցուք զանձինս մեր ի մեղաց. եւ աչալրջութեամբ կացցուք առաջի ահաւոր բեմին Քրիստոսի ի տիեզերական հրապարակին. եւ ընդ սրբոց զինուորացն եւ մարտիրոսացն՝ ժողովիցուք ի դասս աջակողմեան ի խորանս երանական ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որում փառք յաւիտեանս ամէն։