Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Յաղագս առաջարկեալ տեսութեանս երիս իրս բացայայտելի է մեզ։ Առաջին զբան առաքելոյս։ «Զորս եդ Աստուած յեկեղեցւոջ՝ նախ զառաքեալս. երկրորդ զմարգարէս. երրորդ զվարդապետս»։ Երկրորդ ի հարկաւորութենէ Աստուծոյ։ Երրորդ ի բաղդատութենէ սոցա։ Տեսցուք զառաջինն, թէ վասն է՞ր ասէ նախ զառաքեալսն , եւ ապա զմարգարէս. յետոյ զվարդապետս։ Զի ըստ կարգի տեսութեան՝ նախ մարգարէքն էին. եւ ապա առաքեալք եւ վարդապետք։ Եւ զայս տեսցուք երեք իմն քննութեամբ. զի նախ մարգարէքն զհայր ծանուցին։ Եւ առաքեալքն զորդին։ Եւ վարդապետք զհոգին սուրբ։ Երկրորդ՝ պատկեր երից անձնաւորութեանց՝ սոքա են ի յեկեղեցի. ի դէմս հօր մարգարէքն. ի դէմս որդւոյ առաքեալքն. ի դէմս հոգւոյն սրբոյ՝ քննիչք վարդապետք. զի հոգին քննէ զամենայն եւ զխորս Աստուծոյ։ Երրորդ՝ մարգարէք որպէս խորհեցեալն բան. առաքեալքն որպէս խօսեցեալն. եւ վարդապետք որպէս գրեալն բան։ Իսկ առաքեալն փոխէ զայս բընական կարգ, ի կարգ արհեստական. եւ զարժանաւորսն նախադասէ։ Նախ յաղագս շնորհին եւ ճշմարտութեան դնէ զառաքեալսն. եւ զմարգարէս վասն ստուերին եւ օրինակին. եւ զվարդապետս ըստ չափու պիտոյից նոցին։ Երկրորդ՝ որպէս ընդհանուրն նախադասի մասնականին. այսպէս եւ առաքեալքն հանուրց աշխարհի լոյս կոչեցան. եւ մարգարէք միոյ ազգի։ Այլեւ մարգարէքն տալ զհոգին այլում ոչ կարէին. եւ առաքեալքն ձեռն դնելով միայն տային ըզհոգին սուրբ. եւ ի լեզուս խօսէին եւ Մարգարէանային ընդունօղքն։ Իսկ վարդապետք սուրբք՝ քարոզութեան նոցին հետեւողք, եւ որդիք ծնողացն. վասն որոյ երրորդ կարգին յետ նոցա։ Երրորդ՝ զի առաքեալքն ինքնատեսք են Քրիստոսի. եւ մարգարէքն միջոցաւ ի բացեայ. եւ վարդապետք յետոյ նոցա։ Չորրորդ՝ զի շինօղ եւ հաստատօղ եկեղեցւոյ առաքեալք. եւ ձեռնտուք նիւթոյ մարգարէքն. եզր եւ պարիսպք վարդապետք։
       Հինգերորդ՝ առաջին առաքեալքն իբր կատարումն բանից։ Երկրորդ մարգարէքն նախաձայն նոցին։ Երրորդ վարդապետք մեկնիչ եւ թարգմանք երկոցունցն քարոզութեանց։ Վեցերորդ՝ ասեն ոմանք մարգարէ կոչել զնոսա, որք յետ առաքելոցն զշնորհս մարգարէոււթեան ընկալան մըկրտութեամբ աւազանին. որպէս Ագաբոս, եւ դստերքն Փիլիպպոսի, եւ այլ բազումք որպէս ասէ առաքեալն։ «Զորս եդ Աստուած յեկեղեցւոջ ա՛յս են. նախ զառաքեալս. ապա զմարգարէս. ապա զվարդապետս»։ Իսկ թ ո՞րպէս են սոքա այժմ յեկեղեցիս։
       Ասեմք թէ, երեք կերպիւ իմանամք։ Նախ զի գիրք եւ բանք նոցա այժմեն յեկեղեցւոջ զորս ընթեռնումք. այսինքն Մարգարէիցն՝ Առաքելոցն եւ Վարդապետացն, կամ աղօթք, կամ մեկնութիւնք։ Երկրորդ՝ զայն իմանամք որ առաքեալքն յորժամ մըկրտէին զհաւատացեալսն , ձեռն դնելով տային նոցա զհոգի մարգարէութեան եւ վարդապետութեան, եւ զայլ զանազան շնորհս զորս հոգին պարգեւէր։ Զոր Պօղօոս թուէ ասելով. «ումեմն ի հոգւոյն տուեալ է բան իմաստութեան, եւ բժշկութեան եւ այլն». այլ գլխաւորքն սոքա էին։ Երրորդ՝ այսպէս իմանամք՝ որք այժմ են յեկեղեցիս Հայրապետք եւ Վարդապետք։ Եւ հայրապետք ունին զաստիճան Առաքելոցն. եւ վարդապետք զաստիճան Մարգարէիցն։ Եւ այսպէս վարդապետք եւ եպիսկոպոսք՝ ունին զիշխանութիւն եւ զաստիճան երից գլխաւորաց եկեղեցւոյ որպէս ուսանիմք յառաջիկայդ։ Այս առաջին գլուխն։ Տեսցուք զերկրորդն որ ի հարկաւորութենէն սոցա։ Եւ զի հարկաւորք են կրկին իշխանութիւնքս որք յեկեղեցի. այսինքն եպիսկոպոսք եւ վարդապետք։
       Ունիմք վեշտասան իմն օրինական հաստատեալ եւ ցուցեալ։ Նախ եւ առաջին, որպէս միտքս մեր ունի կրկին զօրութիւն. այսինքն, զկամսն եւ զիմացումն. եւ կամքն միայն իշխան է եւ հրամայօղ՝ դէտ եւ ընտրօղ՝ նշանակ եպիսկոպոսաց է. իսկ իմացումն որ խորհի եւ ընտրէ եւ իմանայ զբանն՝ օրինակ վարդապետաց է։ Երկրորդ՝ որպէս արտաքին զգայութիւնս կրկին է, Բ աչք Բ ականջք եւ այլն, միմեանց օգնական ստեղծեալք. այսպէս վարդապետք եւ եպիսկոպոսք՝ միմեանց օգնականք են ի յեկեղեցիս եդեալ ի զգացումն հոգեւոր ազդմանց։
       Երրորդ՝ տեսանին հարկաւորութիւնք սոցա իմասնկանց մարմնոյս. զի գլուխն նշանակէ զկաթուղիկոսն. որ գլուխ է բոլոր ազգին, եւ կամ աստիճանին։ Եւ աչքն նշանակ եպիսկոպոսաց է. որք տեսուչ թարգմանին. լեզուն՝ քարոզօղ վարդապետք. եւ ատամունք են րաբունապետք եւ մեկնիչք. որք ծածկեն մտօք զբանս խորինս, եւ տան կերակուր աշակերտեալ անձանց։ Չորրորդ՝ տեսանին ի կրկին իշխանութիւնս որ առ մեզ. զի ոմն իշխան է բանից, որպէս խրատօղք. եւ ոմն իշխան է գործոց, որպէս արհեստաւորք։ Այսպէս վարդապետն իշխան է բանից որ հրամայէ եւ ուսուցանէ. եւ եպիսկոպոսն իշխան է գործոց զոր կատարէ եւ կատարեալ տայ։ Հինգերորդ՝ տեսանին սոքա ի կրկին գործս. այսինքն, ի գործ ողորմութեան եւ ի գործ արդարութեան. զի վարդապետն զողորմիլն եւ զներելն ուսուցանէ. եւ զզղջանալն եւ զդառնալն ի չարեաց։ Եւ եպիսկոպոսն զարդարութիւն եւ զհատուցումն պահանջէ, պատժել եւ խրատել զյանցաւորս։ Վեցերորդ զանազանին սոքա. որպէս կրկին է իմաստասիրութիւն. զի ոմն տեսական է՝ եւ ոմն գործնական։ Տեսական է որ մտօք եւ բանիւն տեսանէ եւ քննէ։ Եւ գործնական՝ որ մարմնով եւ գործով կատարէ։ Եւ սոքա բաժանին այսպէս. տեսականն բաժանի ի յուսումնականն ի բնաբանականն եւ յաստուածաբանականն։ Եւ ուսումնականն բաժանի ի թուականն յերաժշտականն յերկրաչափականն եւ յաստեղաբաշխականն։ Իսկ գործնականն՝ բաժանի ի բարոյականն ի տնտեսականն եւ ի քաղաքականն։ Այսպէս եւ յեկեղեցիս վարդապետն՝ է տեսական իմաստասէրն. որ բանիւ ուսուցանէ եւ խրատէ։ Եւ եպիսկոպոսն գործնական՝ որ զեօթն խորհուրդ եկեղեցւոյս կատարէ եւ կատարեալ տայ։
       Եօթներորդ՝ զի երկուքն հաշտութեան միջնորք են Աստուծոյ եւ մարդկան՝ այլ զանազանապէս. զի վարդապետն զպատգամն Աստուծոյ բերէ առ ժողովուրդն. եպիսկոպոսն զբան եւ զաղաչանս մարդկան առ Աստուած տանի. ուստի յայտ է յորժամ վարդապետն քարոզէ, զերեսն առ ժողովուրդն դարձուցանէ յարեւմուտս եւ առ նոսա խօսի. եւ եպիսկոպոսն յարեւելս կալով աղօթէ եւ պատարագէ. եւ զնուէրս ժողովրդեանն Աստուծոյ մատուցանէ։ Այսպէս հարկաւորք են սոքա երկոքեանս ի յեկեղեցի։ Յայսմանէ բանդագուշեալ ոմանք ասեն՝ թէ վարդապետն ունի զկարգ սարկաւագի յետոյ քահանային։ Ասեմք թէ վարդապետն ըստ այնմ որ վարդապետէ եւ ուսուցիչ՝ ոչ ինչ ունի յեպիսկոպոսէն, քան թէ ի կարգէ քահանայութեան։ Այլ հոմանուն է քարոզութիւն. զի վարդապետն քարոզէ. եւ սարկաւագն քարոզէ. Սակայն իրօքն այլէ. զի վարդապետն քարոզէ եւ իմաստասիրէ. զի աստուածաբան է եւ աստուածամիտ. իսկ սարկաւագն միայն քարոզէ առ ժողովուրդն։ Զոր օրինակ՝ Տէր կոչի եպիսկոպոսն որ իշխէ ամենայն կարգին. Տէր կոչի եւ քահանայն միայն իւր կարգին. Տէր կոչի որ զբոլոր քաղաքն ունի. եւ Տէր կոչի որ զմի տուն ունի։ Այսպէս վարդապետն եւ սարկաւագն՝ քարոզութեամբն հոմանուն է. այլ արդեամբք եւ իրօք զանազան։
       Ութներորդ՝ որպէս ի մարմնաւոր քաղաքս մեր երեւին երկու իշխանութիւնք. զի ոմն դատէ եւ քննէ որպէս դատաւորն . եւ ոմն իշխան է եւ Շահնայ որ հրամայէ. այսպէս եւ յեկեղեցիս որ քաղաք է Աստուծոյ, վարդապետն դատաւոր է եւ քննօղ. եւ եպիսկոպոսն վերակացու է եւ հրամայօղ ամենայն ժառանգաւորաց նորին։ Իններորդ՝ որպէս ի տուն հարսանեաց մարդկան՝ փեսայն է եւ փեսաւէրն. փեսայն տէր է հարսին. եւ փեսաւէրն տէր հարսանեաց. ըստ որում Մըկրտիչն Յովհաննէս փեսաւէր կոչեաց զինքն. եւ փեսայ զՔրիստոս. «որ ունի հարսն զեկեղեցի սուրբ. նա է փեսայ»։ Այսպէս եպիսկոպոսն փեսայ է հարսին վիճակի իւրոյ. եւ վարդապետն փեսաւէր եւ հրամայօղ ժողովրդեանն. որ կանոնէ եւ խրատէ. եւ զժողովուրդն յօրէնս Աստուծոյ հնազանդէ որպէս Յովհաննէս Մըկրտիչն։
       Եւ դարձեալ որպէս փեսայն Տէր է միայն հարսին իւրոյ. այսպէս եպիսկոպոսն տէր է միայն վիճակին իւրոյ . եւ չէ իշխան այլոյ վիճակի։ Եւ թէ համարձակի եւ ձեռնարկէ յայլ վիճակս, պոռնկութիւն է նմա. իսկ վարդապետն փեսաւէր է եւ խրատօղ յամենայն վիճակս՝ յամենայն ժողովուրդս, եւ ամենայն ազգաց ունի իշխանութիւն։ Տասներորդ՝ որպէս կրկին է իշխանութիւն ի վերայ երկրի. քահանայք յեկեղեցիս. եւ իշխանք յաշխարհիս. այլ իշխանքն յայտնի եւ երեւելի ունին զիշխանութիւնս իւրեանց եւ փարթամացեալ ընչիւք. իսկ հոգեւորն թաքուն եւ ծածուկ է իշխանութիւն. եւ միայն հոգւով վարին։ Նմանապէս եւ յեկեղեցիս եդ կրկին իշխանութիւնս . այսինքն զհայրապետս եւ զվարդապետս. այլ եպիսկոպոսք պայծառ ունին զիշխանութիւնս եւ երեւելի, յառնուլ եւ ի տալ եւ յիշխել։ Իսկ վարդապետք ծածուկ եւ թաքուն. իշխեն միայն բանիւ քարոզել եւ զտգէտս ուսուցանել. խրատել եւ յանդիմանել զամենայն յանցաւորս յօրինացն Աստուծոյ։ Մետասաներորդ՝ վարդապետք են ի մէջ եկեղեցւոյ որպէս նոքա որք զնիւթ ոսկւոյ եւ արծաթոյ հանեն ի խորոց երկրէ, եւ հալեալ պարզեն եւ յըստակեն. եւ եպիսկոպոսք են որպէս նոքա որք զյստակեալն արծաթ բաշխեն եւ տան ում պիտոյ իցէ։ Այսպէս վարդապետք ի խորս մտեալ գրոց, եւ հեռու ժամանակաւ զխօսս իմաստնոցն քննեն եւ ի յայտ ածեն. եւ եպիսկոպոսք առեալ զբանս նոցա ուսուցանեն ժողովրդոց իւրեանց զինչ եւ պիտոյ իցէ։ Կամ որպէս հաւատարիմք տնտեսք՝ զանազան կերակուրս պատրաստեն մեծամեծաց եւ աղքատաց՝ ողջոց եւ հիւանդաց. եւ ապա տանուտէրն բաշխէ զպատրաստեալ կերակուրն։ Այսպէս վարդապետքն պատրաստեն եւ ժողովեն զբանն. եւ եպիսկոպոսք վերակացուք են բաշխեն եւ տան։ Երկոտասաներորդ՝ վարդապետք որպէս մեղուք են՝ որ ի զանազան ծաղկանց զքաղցր մեղրն հաւաքեն ի բժշկութիւն հիւանդաց. այսպէս վարդապետքն ի սուրբ գրոց ըզպիտանի բանսն հաւաքեն՝ որք բժշկեն զհիւանդացեալն մեղօք. իսկ բարի եպիսկոպոսքն են որպէս մայր նոցին՝ որոց հրամանաւն ժողովեն զնիւթսն։ Եւ չար եպիսկոպոսքն են որպէս բրէտք՝ որք ոչ հաւաքեն զբանսն սուրբս. այլեւ զայլոց հաւաքեալսն ցրուեն եւ կորուսանեն։ Երեքտասաներորդ՝ այլ իմն օրինակաւ հաստատին սոքա. որպէս բուսոց եւ տնկոց հարկաւորէ ի ներքուստ ջուր, եւ յարտաքուստ ջերմութիւն. եւ ապա դալարին եւ պտղաբերին. այսպէս տունկք են Քրիստոսի հաւատացեալ ժողովուրդք. եւ ջուր կենդանութեան են նոցա բանք վարդապետաց. եւ իշխանութիւն եպիսկոպոսաց որպէս ջերմութիւն արեւու սնուցանէ զնոսա։ Չորեքտասաներորդ՝ որպէս երկու լուսաւորքն մեծք՝ լուսաւորեն զմեզ ի տիւ եւ գիշեր. այսինքն զարեգակն ասեմ եւ զլուսինն. այսպէս արեգակն են հայրապետք, եւ լուսին վարդապետք. ոչ ըստ այնմ որ լուսինն յարեւուն առնու զլոյսն, զի վարդապետքն չունին զգիտութիւն եւ յեպիսկոպոսաց. այլ ըստ այնմ, որ երկոքինն լուսաւորեն զմեզ. եւ ըստ այնմ, որ վարդապետք զգիշեր մեղաց եւ զխաւարն անգիտութեան փարատեն ի մարդկանէ. եւ մարդկանէ. եւ եպիսկոպոսք՝ զլոյս աստիճանաց պարգեւեն, եւ յուղիղ հաւատս, եւ ի բարի գործս հաստատեն։ Հնգետասաներորդ՝ երկոքին իշխանութիւնքս ցուցանին յերկու գլխաւոր առաքեալսն՝ ի Պետրոս ասեմ եւ ի Պօղոս. զի առաքեալն Պետրոս՝ վէմ եկեղեցւոյս կոչեցաւ եւ արածօղ ոչխարաց. նշանակէ զհայրապետս եւ զեպիսկոպոսունս. որք հիմն եկեղեցւոյ են, եւ արածօղ բանաւոր հօտին Քրիստոսի։ Եւ առաքեալն Պօղոս՝ որ ընդ ոլորտս տիեզերաց քարոզեաց զբանն կենաց, օրինակէ զվարդապետս եւ քարոզօղս բանին Աստուծոյ։ Զի ասէր առաքեալն. «ոչ առի ես հրաման մըկրտել , այլ քարոզել»։
       Այսպէս եւ քարոզել պարտ է վարդապետին միշտ. եւ ոչ զեկեղեցւոյ կարգ կատարել։ Վեշտասաներորդ՝ եւս յայտնի երեւին երկոքին աստիճանքս ի մարգարէսն եւ յառաքեալսն. զի վարդապետք ունին զգործ մարգարէիցն. եւ եպիսկոպոսք ունին զգործ առաքելոցն. վասն որոյ ասի առաքելագործ եպիսկոպոսաց։ Եւ զի առաքելոց գործն կրկին է. այսինքն քարոզել եւ ձեռնադրել. որպէս ասաց Քրիստոս. «գնացէք աշակերտեցէք զամենայն հեթանոսս. ուսուցէք նոցա պահել զամենայն զոր ինչ պատուիրեցի ձեզ». այն իշխանութիւն վարդապետութեան էր զոր ետ նոցա։ Եւ որ ասաց՝ «մըկրտեցէք զնոսա յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ»։ այս իշխանութիւն ձեռնադրութեան էր զոր ետ նոցա։ Այլ այժմ եպիսկոպոսք ունին զգործ առաքելոցն. ոչ ըստ այնմ որ քարոզեն, այլ ըստ այնմ որ մկըրտեն եւ ձեռնադրեն։ Ապա յայտ ուրեմն է յասացելոցս՝ զի վարդապետք ունին ըզգործ մարգարէից. եւ եպիսկոպոսք զգործ առաքելոցն եւ ոչ զգործ վարդապետաց. որ է քարոզել եւ ուսուցանել. վասն որոյ ասէ առաքեալն։ «Զորս եդ Աստուած յեկեղեցւոջ ա՛յս են. նախ զառաքեալս եւ այլ»։ Այսպէս է երկրորդ գլուխն։ Իսկ երրորդն ըստ բաղդատութեան։ Վասն զի վարդապետք ունին զգործ մարգարէիցն եւ զգործ առաքելոցն. պարտ է զի ունիցին զնմանութիւն նոցին։
       Եւ զի վարդապետն ունի զնմանութիւն մարգարէիցն. եւ ունի զնմանութիւն առաքելոցն։ Բեր տեսցուք նախ թէ՝ զի՞նչպիսի իրօք նման է մարգարէիցն։
       Ասեմք թէ՝ վեց իմն համեմատութեամբ։ Առաջին՝ որպէս մարգարէութիւն է՝ որպէս գիտութիւն երից ժամանակացն եղելոց. զի զանցեալն պատմէ. որպէս Մովսէս մարգարէն զլինելութիւն արարածոց. եւ զներկայն գիտէ՝ որ ծածուկ է ի մարդկանէ. եւ զհանդերձեալն մարգարէանայ։ Այսպէս եւ վարդապետին պարտ է զանցեալն պատմել. եւ ի ներկայն խօսիլ. եւ զհանդերձեալն քարոզել։ Երկրորդ՝ որպէս մարգարէքն համարձակ խօսէին զբանս առաջի թագաւորացն, եւ ոչ երկնչէին. ըստ այնմ, «խօսէի զվկայութիւնս քո առաջի թագաւորաց, եւ ոչ ամաչէի»։ Այսպէս վրադապետին պարտ է խօսիլ զճշմարտութիւն առանց ամօթոյ եւ երկիւղի. որպէս ասաց Փրկիչն։ «Մի՛ երկնչիք յայնցանէ՝ որք զմարմինն ըսպանանեն. եւ զոգին ոչ կարեն»։ Երրորդ՝ որպէս մարգարէքն խրատէին զթագաւորս զիշխանս զքահանայսն եւ զժողովուրդսն. զոր ոչ կարէին քահանայքն խրատել. այսպէս վարդապետին պա՛րտ է որ խրատէ զթագաւորս եւ զիշխանս. զքահանայապետսն եւ զայլսն. զի նա ունի իշխանութիւն ամենեցուն խրատելոյ եւ յանդիմանելոյ։ Չորրորդ՝ որպէս մարգարէքն միայն ազգաց իւրեանց քարոզէին. թէպէտ եւ երբեմն ի վերայ այլոց ազգաց մարգարէնային. որպէս Եդովմայ՝ Մովաբայ՝ եւ Նինուէացւոցն։
       Այսպէս եւ վարդապետին պարտ է առաւել քարոզել յազգն իւր, եւ զժողովուրդ իւր ուսուցանել. եւ եթէ հանդիպեսցի եւ այլոց ազգաց քարոզել եւս։ Հինգերորդ՝ որպէս մարգարէքն զմեղս ժոդովրդեանն յայտնէին, եւ զպատուհասն որ գալոց էր ի վերայ, այսպէս պարտ է վարդապետին յայտնի առնել զյանցանս ժողովրդեանն. եւ յետ այսորիկ զպատուհասն ցուցանել. եւ այնպէս քարոզեսցէ ժողովրդեանն հանապազօր։ Վեցերորդ՝ որպէս մարգարէքն բանիւ քարոզէին. եւ թէ ոչ լսէին՝ արդեամբք ցուցանէին յինքեանս. որպէս մարգարէն Եսայի մերկ եւ բոկ շրջէր զգերութիւն նշանակելով. եւ Երեմիա անուր արկանէր ի պարանոցն, եւ զլուծ ծառայութեան այլազգացն ցուցանէր։ Այսպէս պա՛րտ է վարդապետին զոր ինչ բանիւ քարոզէ՝ գործով կատարէ. եւ ապա հաստատի բանն։ Զի թէ պիտանի է բանն զոր խօսի՝ եւ ինքեան ոչ քարոզէ, այլոց ընդէ՞ր քարոզէ զի լսելիք իւր լեզուին մերձ է քան օտարացն. յորժամ իւր ականջն ոչ լսէ, օտարացն զիա՞րդ լուիցեն։ Այսպէս եւ ունին վարդապետք զնմանութիւն առաքելոցն վեց իրօք։ Նախզի՝ առաքեալքն ոչ զօրինակն եւ զստուերն, այլ զնորս եւ զճշմարտութիւն քարոզեցին. այսպէս եւ վարադապետք զնորս օրէնս եւ զճշմարտութիւն քարոզեն։ Երկրորդ՝ որպէս առաքեալքն զերրորդութիւն սուրբ մի աստուածութիւն քարոզեցին. այսպէս եւ վարդապետք զերրորդութիւն աստուածաբանեն մի աստուածութիւն մի բնութիւն։ Երրորդ՝ որպէս առաքեալքն ոչ ի մի տեղի կամ միոյ քաղաքի քարոզեցին, այլ ամենեցուն. այսպէս վարդապետին պարտ է ամենեցուն քարոզել հրէից եւ հեթանոսաց. եւ յամենայն տեղիս որքան կարեն ընթանան եւ քարոզեն զբանն կենաց. եւ զայս նշանակէ որ զգաւազանն յեկեղեցւոյն արտաքս բերեն. զի ի ներքս ի յեկեղեցի եւ յարտաքս ունի իշխանութիւն քարոզել եւ ուսուցանել. եթէ քրիստոնէից է, եթէ այլազգեաց։ Չորրորդ՝ որպէս առաքեալքն անինչք եւ անտուն շրջեցան ըստ հրամանի Փրկչին։ «Մի՛ արծաթ. մի պղինձ. մի երկուս հանդերձս եւ այլն»։
       Այսպէս եւ վարդապետին պարտ է առանց ընչից քարոզել. կուսութեամբ կեալ. եւ աղքատութեամբ շրջիլ. զի այսպէս ուսոյց մեզ ճշմարիտ վարդապետն Քրիստոս. միայն զկերակուրն եւ զհանդերձն ստանալ. զի արժան է մշակն կերակրոյ իւրոյ եւ ոչ վաճառական լինիլ բանին Աստուծոյ։ Հինգերորդ՝ զի թէ չարչարանք հասանիցէ վասն բանին ճշմարտութեան, մահ խաչ գան բանդ եւ նախատինք՝ յանձն առցէ վասն Քրիստոսի, եւ հեղցէ զարիւնն։ Որպէս Պետրոս խաչեցաւ. Պօղոս գլխատեցաւ. եւ ամենայն առաքեալքն նոյնպէս չարչարեցան վասն Քրիստոսի. որպէս ասաց Փրկիչն. «ուրասցի զանձն եւ առցէ զխաչն եւ եկեսցէ զհետ իմ»։ Եւ զայս նշանակէ գաւազանն խաչաձեւ եւ կարմիր կապել. որ նշանակէ խաչիլ ընդ Քրիստոսի. եւ զարիւնն հեղուլ փոխանակ արեանն Տեառն։ Վեցերորդ՝ զի առաքեալքն նախ ուսան ի Տեառնէ Գ ամ եւ կէս. եւ ապա յետ յարութեան առին իշխանութիւն քարոզելոյ. ըստ այնմ, «գնացէք աշակերտեցէք զամենայն հեթանոսս». եւ ապա հոգւոյն իջմամբն զօրացոյց զնոսա եւ ընթացան ի քարոզութիւն. եւ ոչ միայն նոքա, այլեւ ինքն Քրիստոս որ իմաստութիւն է Հօր Աստուծոյ, զերեսուն ամ լռեաց. մինչ մըկրտեցաւ եւ զհոգին ընկալաւ, եւ հայր վկայեաց «դա՛ է որդի իմ սիրելի դմա լուարուք, » ապա սկսաւ քարոզել։ Այսպէս վարդապետին պա՛րտ է ուսանիլ նախ. եւ ապա հրամանաւ քարոզել։ Զի այս երկուքս՝ հարկաւոր է վարդապետին այսինքն, ուսանիլն եւ հրաման առնուլն։ Զի թէ չէ ուսեալ եւ ուսուցանէ, մոլորութիւն եւ հերձուած խօսի. եւ թէ ուսեալ եւ առանց հրամանի քարոզէ, անհնազանդ է եւ ապստամբ. վասն որոյ պարտ է ուսանիլ եւ հրամանաւ քարոզել։ Եւ այսպէս զկարգ եւ զնմանութիւն մարգարէից եւ առաքելոցն յինքն բերէ. որպէս ասէ առաքեալն։
       «Զորս եդ Աստուած յեկեղեցւոջ ա՛յս են։ Նախ զառաքեալս։ Երկրորդ՝ զմարգարէս։ Երրորդ՝ զվարդապետս. ի փառս եւ ի պատիւ եւ ի պարծանս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից Ամէն։