Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Ամենայն բանք եւ գործք առաջին սրբոց՝ խրատեն մեզ եւ օգտութիւն. զի կամին զմեզ հետեւեցուցանել հանդերձեալ կենացն բարութեան. եւ հեռացուցանել ի չարեաց աստի կենացս. վասն այն քաջ նահատակն եւ հայրն համբերութեան Յոբ ասէ։ «Անիծեալ է օրն յորում՝ ծնայ . եւ գիշերն՝ յորում ասացին արու»։ Նոյնպէս եւ Երեմիա մարգարէն՝ անիծեալ է զօր ծննդեան աշխարհական կենաց։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ օրս եւ գիշերս այս բարի են. եւ ստեղծուած արարչին. որպէս ասէ մարգարէն. «արարեր զխաւար եւ եղեւ գիշեր։ Որպէս զտիւ եւ զգիշեր դու հաստատեցեր»։ Եւ ետես ասէ Աստուած զամենայն, եւ ահա բարի են յոյժ։ Զի տիւն վասն գործոյ է ստեղծեալ. եւ գիշերն վասն հանգստեան ննջեցելոյ. զի աշխատեալ ի տիւն, հանգչիմք ի գիշերն. եւ դարձեալ ուժ առնումք միւս աւուրն գործելոյ. եւ սոյնպէս բարի են սոքա. վասն է՞ր անիծանեն սուրբք։ Ասեմք եթէ սուրբքն ոչ զայս աշխարհս որ արարած է Աստուծոյ, եւ ոչ զայս օրս անիծանեն որ բարի է, այլ գոյ իմն օր եւ գիշեր չարութեան. եւ աշխարհ՝ զոր մեք ստեղծանեմք չար կամօք մերովք՝ զայն անիծանեն. որպէս Տէրն ասէր. «ամենայն աշխարհ ի չարի կայ». զաշխարհասէրն ասէ՝ որ միշտ ի չարիս ընթանայ։ «Եւ իշխան աշխարհիս այսորիկ զսատանայ ասէ». ոչ թէ սատանայ իշխան է արարածոց աշխարհիս. ալ աշխարհասէր մարդիկ՝ չար կամօք իւրեանց զսատանայ իշխան եւ տէր կացուցանեն ի վերայ ինքեանց. զայնպիսի աշխարհն՝ ատեն եւ անարգեն սուրբքն։ Նոյնպէս եւ է օր չարութեան, եւ գիշեր չարութեան. զորս անիծանեն սուրբքն որպէս Յոբ։ «Անիծեալ է օրն յորում ծնայ ես»։ Արդ չարութեան օրն՝ վեց եղանակաւ իմանի որ ատելի է սրբոցն։
       Նախ՝ առաջին օր յանցանաց նախաստեղծիցն Ադամայ եւ Եւայի. զի Աստուած զնոսա ի բարին ստեղծ. այլ նոքա անցանելով զպատուիրանաւն, ի չար փոխեցան. եւ զանէծս եւ զտրտմութիւն ժառանգեցին. վասն այն օրն ուրբաթ կոչեցաւ. այսինքն, զի բօթ եւ սուգ աշխարհի եղեւ։ Երկրորդ՝ անիծից որ կոչեն զծննդեան օրն. որ մեղօք եւ ապականութեամբ ծնանիմք ի մօրէ. եւ յապականացու աշխարհս իջանեմք. որպէս ասէ մարգարէն. «անօրէնութեամբ յղացաւ եւ ծնաւ զիս մայր իմ»։ Զի յորժամ ի նմանութենէ հրեշտակաց, եւ ի սրբութեամբ աճելոն սխալեցաք, հրաման ընկալաք մեղօք եւ հեշտութեամբ ծնանիլ ի միմեանց ըստ նմանութեան անասնոց. զի հաւասարեցաք նոցա. որպէս ասէ մարգարէն. «մարդ ի պատուի էր եւ ոչ իմացաւ. հաւասարեցաւ անասնոց անբանից եւ նմանեցաւ նոցա»։ Եւ յորժամ սոյնպէս մեղօք ծնանիմք ի մօրէ, ունիմք զսկզբնական մեղսն Ադամայ ի վերայ մեր. այլեւ զպատիժ անիծից նոցա։ Այլեւ ի մեղսասէր եւ յապականացու աշխարհս գամք. վասն այն անիծանեն զօրն այնպիսի ծննդեան։ Երրորդ՝ անիծից օր է մեղաց օրն եւ ժամն. յորում սատանայ զմեղս տայ գործել. եւ այնու զրկէ զմեզ յԱստուծոյ եւ ի հանդերձեալ կենացն. զի մեղքն որ աղտեղի եւ խաւար է, օր եւ լոյս կարծի մեզ սասիրացն. որպէս ասէ Դաւիթ. «խաւար նորա որպէս զլոյս նորա». եւ Սողոմօն ասէ. «ղամբար մեղաւորաց՝ մեղքն է». վասն այն զօր եւ զժամանակ մեղացն անիծանեն սուրբքն։ Չորրորդ՝ օր է անիծից չարաց եւ մեղաւորաց օր մահուանն. զի մահն հանգիստ է սրբոցն. որպէս ասէ Յոբ. «մահ մարդոյ՝ հանգիստ է». զի սկիզբն հանգստեան եւ փառաց արադարոցն՝ մահն է. որ ի չարչարանաց ազատի, եւ ի հանգիստ ընթանայ։ Այսպէս եւ մահ մեղաւորին չար է. ասէ Դաւիթ. զի մահն՝ սկիզբն տանջանաց է մեղաւորին. զի որ աստ ի հանգիստ վայելէր եւ ի տանջանս ընթացաւ։ Հինգերորդ՝ օր անիծից է օր փորձութեանց աշխարհի. յորում երեւեսցի Նեռն մարդն անօրէնութեան, եւ որդին կորստեան։ Եւ զբազումս՝ ի մարդկանէ մոլորեցուսցէ. եւ զնմանէ ասէ Յոբ։ «Նզովեսցէ զօրն զայն՝ որ ընդ բռամբ ածելոց է զվիշապն»։ Յայտ է զի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս նզովեսցէ զնա. որպէս ասէ առաքեալն։ «Տէր Յիսուս հոգւով բերանոյ իւրոյ սատակեսցէ զնա. եւ զօրն նզովէ՝» որպէս ասէ աւետարանն. «եթէ վասն ընտրելոցն կարճեսցին աւուրքն այնոքիկ»։
       Վեցերորդ՝ օր անիծից է օր պատժոց եւ տանջանաց մեղաւորաց. այսինքն, օրն վախճանի եւ կատարածի աշխարհի. զի նա չար է եւ ոչ բարի մեղաւորացն. զի մերժեսցին յերեսանց Աստուծոյ, եւ հեռասցին ի փրկութիւն եւ ի կենաց. զի զոր ինչ գործեցին աստ, անդ առցեն զհատուցումն տանջանաց հրոյն յաւիտենից. որպէս ասէ Տեառն. «երթայք յինէն ի հուրն յաւիտենից»։ Արդ այսոքիկ իմանին աւուրք անիծից, եւ ատելիք սրբոց. զորոց ասէ Յոբ։ «Կորիցէ օրն ծննդեան, եւ գիշերն յորում ասացին արու»։ Նմանապէս եւ իմանի գիշեր՝ որ արժան է անիծից վեց եղանակաւ։ Առաջին գիշերն է՝ յորում դատապարտեցան նախաստեղծքն. զի տիւ էր ի դրախտին. այլ եղեւ գիշեր վասն տրտմութեան եւ անիծիցն, յորում ասացաւ Եւայի. «տրտմութեամբ ծնցիս որդիս յանէծս. եւ Ադամայ, թէ դարձցիս ի հող»։ Երկրորդ՝ գիշեր է կենցաղս այս. զի համեմատեալ ի լոյս հանդերձեալ կենաց, սա գիշեր կոչի եւ խաւար. վասն այն օր եւ գիշեր կոչէ զսա Յոբ։
       «Անիծեալ օրն յորում ծնայ, եւ գիշերն». զի օր է զգալի, եւ գիշեր իմանալի։ Երրորդ՝ գիշեր կոչի հեշտութիւն մեղացն՝ յորում ննջէ մարդ ի հեշտանյ ի մեղս. եւ լոյս մտացն խաւարի. եւ ոչ կարէ տեսանել զուղիղ ճանապարհս, որքան է ի մեղս ընկղմեալ. որպէս ասէ մարգարէն. «շօշափեցին զխաւար՝ եւ ոչ զլոյս»։ Չորրորդ՝ անիծեալ գիշեր կոչի սատանայի. որպէս ասէ Յոբ . «խաւարեսցին աստեղք գիշերոյն այնորիկ». աստեղք դեւք են սատանայի. զի որպէս Քրիստոս արդարութիւն է. սոյնպէս եւ սատանայ մեղք եւ չարութիւն կոչի։ Եւ որպէս Քրիստոս աղբիւր է կենաց. սոյնպէս եւ սատանա ստուեր մահու եւ խաւար անուանի։
       Հինգերորդ՝ գիշեր է օր մահուան. զի մահն խափանէ ի գործոյ, եւ հանէ ի կենաց. որպէս ասէ Տէրն. «գայ գիշեր յորում ոչ ոք կարէ գործել. զմահն ասէ»։
       Եւ որպէս մահն գիշեր է եւ խաւար. նոյնպէս յարութիւնն՝ առաւօտ է. եւ հանդերձեալ կեանքն լոյս։ Վեցերորդ՝ գիշեր կոչի օր դատաստանին, եւ հատուցումն մեղաւորաց. որպէս ասէ մարգարէն. «զի՞ կայ ձեզ եւ աւուր Տեառն. զի նա խաւար է եւ ոչ լոյս». զի հանդերձեալ օր կատարածին՝ որպէս լոյս է եւ աներեկ օր արդարոցն։ Նոյնպէս խաւար է եւ անլոյս գիշեր մեղաւորացն. վասն որոյ Յոբ մարգարէական հոգւով տեսեալ զայսպիսի չարութեան օրս՝ եւ չարութեան գիշերս ասէ։
       «Անիծեալ օրն՝ յորում ծնայ. եւ գիշերն յորում»։ Իսկ ասելն. «Ընդէ՞ր ծնայ ես արգանդի. եւ ընդէ՞ր ոչ մեռայ յորովայնի»։ Ոչ զայն ասէ. թէ չէր պիտոյ ինձ յէութիւն գալ եւ մարդ լինիլ. զի չորեքին սոքա՝ յամենայն ուրեք ցանկալիք են արդարոց եւ մեղաւորաց։ Այսինքն, նախ՝ ի յոչէից ի յէութիւն գալ։ Երկրորդ՝ եւ լինիլ մարդ ի պատկեր Աստուծոյ։ Երրորդ՝ ծնանիլ եւ տեսանիլ ի մարդկանէ։
       Չորրորդ՝ վայելել ի ստեղծուածս Աստուծոյ։ Այսոցիկ ամենայն ոք ցանկայ. այլ զայն ասէ՝ թէ բարի եւ լաւ էր, յորժամ յղացայ յարգանդի մօրն, եւ եղէ պատկեր Աստուծոյ ի նոյն արգանդին մեռեալ էի եւ վիժեալ, քան զծնանիլն եւ յաշխարհս գալն եւ զարդանալն։ Այս բարի լինէր վասն չորս պատճառի։ Նախզի՝ չէի ծնեալ՝ եւ ոչ աշխարհս ի փորձութիւնս եկեալ՝ եւ ոչ մեղօք շաղախեալ որպէս ամենայն մարդ՝ յայլ ամենայն մեղաց եւ յորոգայթից զերծեալ էի։ Երկրորդ՝ զի ոչ էին տեսեալ զիս մարդիկք. եւ ոչ բամբասէին. եւ ոչ զրպարտէին. եւ ոչ չար կամ բարի ասէին զինէն. յորժամ ի յարգանդին էի մեռեալ, ազատ էի մնացեալ ի չար լեզուէ։ Երրորդ՝ զի կրկին պարտք է բնութեանս. այսինքն, մինն ծնանիլ, եւ միւսն մեռանիլ. եւ զերկուսն ի միասին վճարէի. եւ լինէր մօր արգանդն գերեզման ինձ։ Չորրորդ՝ զի թէ ի տղայութեանն եւ յանզգայութեանն էի մեռեալ, զերծեալ էի ի չարչարանաց մահուն, եւ ի ցաւոց ոգէվարին. որ դժւարին է քան զամենայն ցաւս, յորժամ հոգին ի մարմնոյն քակտի եւ գոյացութիւն ապականի. եւ զայն ի կենդանութեանն իմանայ եւ կրէ զցաւս ի յինքն։ Յաղագս այս չորս պատճառացս՝ լաւ էր թէ յարգանդի մօրն մեռեալ էի եւ մեռեալ ծնեալ։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ վիժեալն յարգանդի՝ ոչ է բարի։
       Նախզի՝ ոչ է ծնեալ եւ ոչ ի լոյս եկեալ, եւ ոչ անձնաւորեալ։ Երկրորդ՝ զի ի ներքոյ սկզբնական պատժոց նախահօրն մնայ։ Երրորդ՝ զի ի խաւարէ ի խաւար ընթանայ. այսինքն ի խաւար արգանդէ ի խաւար գերեզմանին։ Չորրորդ՝ զի ոչ ժամանակ եւ ոչ մասն ժամանակի տեսանէ յաշխարհի. վասն այն ծնանիլն. եւ երեւիլն մարմնով ի յաշխարհի բարւոք էր քան զվիժիլն։ Այսմ պատասխանէ յոր եւ ասէ, թէ վիժիլն եւ մեռանիլն յարգանդի չէր բարի՝ նա այն բարի էր, յորժամ ծնայ՝ ի նոյն ժամն մեռեալ էի. եւ ոչ տեսեալ զլոյս աշխարհի. եւ ոչ դիեալ զստինս մօր իմոյ. եւ ոչ կոխեալ ոտիւք ի վերայ երկրի. վասն զի այնպէս անարժան է ցանկութիւն աշխարհիս, եւ տեսութիւն սոցա ատելի է սրբոց, որ ոչ կամէին անգամ աչօք տեսնել զսա, կամ ոտիւք կոխել. այլ ի յարգանդի մօրն մեռանիլ եւ վիժիլ լաւ համարէին, քան թէ գալ ի յանցաւոր կենցաղ աշխարհիս։
       Նախ առաջնոյն պատասխանէ, զի թէպէտ ոչ է ծնեալ՝ եւ ոչ ի լոյս եկեալ եւ անձնաւորեալ, նա ինքն ի յարգանդ մօրն՝ անձն է կատարեալ. թէ քառասնօրեայ է մանուկն եւ առեալ է յԱստուծոյ զբանական հոգին։ Արդ թէպէտ մեք ոչ եմք տեսեալ զանձն նորա, ինքն ի յարգանդին կատարեալ անձն է. եւ ունի զբանականութեան լոյսն ի յինքեան, փոխանակ արտաքին լուսոյ արեւուս։
       Երկրորդին պատասխանի. զի թէպէտ վիժեալն ի ներքոյ է սկզբնական պատժոցն. այլ զերծեալ է յայլ անիծից դատապարտութեանց Ադամայ. եւ ի ցաւօք ծնանելոյն. եւ յաշխատութեամբ կելոյն. եւ ի տրտմութեամբ մահուն, եւ յայլոցն։
       Երրորդին պատասխանի, թէ վիժեալն ի խաւարէ ի խաւարն ընթանայ։ Նախ ասեմք թէ՝ դիւրին է նմա որ ի խաւարէ ի խաւար ընթանայ. որ զլոյս չէ տեսեալ եւ ոչ սովորեալ. քան սոցա՝ որք տեսանեն զլոյս, եւ ընթանան ի խաւար։ Եւ դարձեալ ասեմք թէ, հաւասարապէս ի խաւար ընթանան. որպէս նոքա ի յարգանդ է խաւարին, ի խաւար ընթանան գերեզմանին։ Եւ այսպէս սոքա ի խաւար արգանդ է եկին ի կենցաղոյս լոյս. եւ դարձեալ ի խաւար ապականութեան ընթանան. եւ լոյս կենցաղոյս այնպէս սակաւ է՝ զոր օրինակ, որ ոք ընդ մի փողոց խաւարի ընթանա, եւ տեսանէ լուսամուտ մի, եւ նայի ի լոյսն. եւ դարձեալ թողու եւ ի խաւար ընթանայ. այսպէս նուազ է կենցաղոյս լոյս։
       Չորրորդին պատասխանի. թէպէտ վիժեալն ոչ ժամանակ, եւ ոչ մասն ժամանակի տեսանէ. այլ ասեմք եթէ նա որ մին օր ոչ ետես յաշխարհի. եւ նա որ հարիւր ամեան մեռաւ՝ միապէս է մահ նոցա։ Զի ի ժամ մահուն՝ սակաւակեացն եւ բազմակեացն՝ մի է. ծերն եւ տղայն՝ աղքատն եւ հարուստն՝ իշխանն եւ իշխեցեալն՝ ոչ ինչ ունին զանազանութիւն. զի միապէս է մահ նոցա առ հասարակ։
       Զորօրինակ՝ այն որ շատ ուտէ եւ ըմպէ, եւ որ սակաւ, յետ դարձուցանելոյն՝ միապէս են թափուր ի կերակրոց. այսպէս եւ որք ելանեն յաշխարհէս , միապէս դատարկ եւ ունայն մնացեալ գնան։
       Այլ զանազանութիւն է նոցա ըստ գործոց չարեաց եւ բարեաց. եւ հատուցումն չարացն չար, եւ բարեացն բարի։
       Եւ թէ ոք ասիցէ՝ փոքրիկ մանկանց մեռելոց զի՞նչ է հատուցումն։
       Ասեմք եթէ՝ փոքրիկ մանկունք որք մեռանին՝ թէպէտ չունին մեղք նորգործական, այլ ունին զմեղս սկզբնական. եւ են ի ներքոյ պատժոց նախահօրն։
       Իսկ թէ մկրտեալք են, շնորհօքն Քրիստոսի ազատին ի պարտուցն Ադամայ. եւ մտանեն ի հանգիստ արքայութեանն երկնից ի տեղւոջ լուսոյ. զի ամենեւին անմեղք են եւ մաքուր. որպէս զմանուկն՝ զոր ընկալաւ Տեառն ի գիրկն եւ ասէ. «այդպիսեացդ արքայութիւնն երկնից»։ Իսկ թէ առանց մկրտութեան մեռանին, ոչ տանջին ի հուր եւ ի լալ աչացն որ մեղաւորացն է պատիժ. այլ տանջին սոքա խաւարաւ։ Զի ի դժոխս՝ խաւար է եւ ոչ լոյս. որպէս ասէ Յոբ. «մինչեւ երթեալ իցեմ յերկիր խաւարին եւ մթին, եւ աղջամղջին յաւիտենից»։ Երեք խաւար նշանակէ Յոբ որ է ի դժոխս. այսինքն, խաւար զգալի. եւ խաւար իմանալի. եւ խաւար տանջանաց. վասն զի՝ երեք են լոյսք. այսինքն, զգալի որպէս արեւու. իմանալի լոյս որպէս փառք արդարոցն. եւ շնորհաց լոյս՝ որ հաւատոց եւ գործոց է։ Արդ դժոխայ ինքն զրկեալք են յայս երեք լուսոյս. զի ոչ է զգալի լոյս ի ներքոյ երկրի. եւ ոչ փառաց լոյս. զի են յանարգութիւն տանջանաց. եւ ոչ ունին շնորհաց լոյս եւ արդարութեան. զի ոչ են մկրտեալ, եւ ոչ բարիս գործեալ։ Ապա ուրեմն խաւար է տանջանք նոցա. զոր Տէրն հրամայէ. «երթայք յինէն ի խաւարն արտաքին»։ Եւ զայս ի մտի ունելով եղբարք՝ պարտ է երկնչիլ եւ զարհուրիլ եւ դողալ հանապազ. զի այնպիսի խաւարային տեղիք՝ մեղաւորաց տեղիք է. եւ ոչ գոյ դառնալ ի կեանս յայս. եւ ոչ կարեն վերստին վայելել ի մարմնաւոր կենաց աշխարհի։ Վասն է՞ր. այս է պատճառն. զի այսու կենօքս՝ բարկացուցին զԱստուած մարմնով, հոգւով, ընչիւք, եւ այլ ամենայն մեղօք։ Վասն այն ետ մահու՝ պահէ զնոսա ի խաւարի. եւ անտի ածէ ի դատաստան ի տանջանսն յաւիտենական։
       Յորոց փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած փրկիչն մեր եւ մարդասէրն եւ ողորմածն եւ գթածն. եւ նմա փառք յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։