Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Gregory Tatevatsi (of Tatev) Vartapet (Vardabed)

Բաժին

Թեմա

Theology

Քաղցր են ի քիմս իմ բանք քո՝ քան զմեղր բերանոյ իմոյ ասէ մարգարէն Դաւիթ»։
       Զի որպէս մեղր՝ բերանոյն տայ զորակ քաղցրութեան. նոյնպէս բանք Աստուածային օրինացն՝ ի քիմս ընտրութեան մտաց ախորժ եւ քաղցր ունին զճաշակումն։
       Ի նոյն միտս եւ որդի նորա Սողոմօն՝ կաթն ասէ զբան օրինացն եւ զգիտութիւնն սուրբ գրոց։ Եւ այս վասն տասն յատկութեան կաթին։ Նախզի՝ քաղցր է որակ կաթին. սոյնպէս եւ բանգիտութեան սուրբ գրոց՝ քաղցր է ճաշակողացն զնա եւ սիրողաց։
       Ոչ որպէս երեւելի քաղցրութիւնս որ պակասի. այլ այն քաղցրութիւն՝ անպակաս մնայ ի հոգին. որպէս ասէ Դաւիթ. «ճաշակեցէք եւ տեսէք՝ զի քաղցր է Տէր»։ Երկրորդ՝ կաթն սպիտակ է գունով. եւ գիտութիւն՝ սուրբ գրոց՝ յորս մերձենաք, լւանայ եւ մաքրէ զմիտս ի չար խորհրդոց. եւ քան զձիւն սպիտակացուցանէ. ըստ այնմ, «լուայ, եւ քան զձիւն սպիտակ եղէց օրինօք քո»։ Երրորդ՝ յստակ է կաթն. զի թէ խառնուած է ինչ ի ներս անկանի՝ կտրէ զնա. նոյնպէս յստակ է եւ անխարդախ գիտութիւն սուրբ գրոց. եւ թէ յաւելուած ինչ անկանի ի ներքս յօտարած՝ այլայլէ եւ փոխէ զնա ի յստակութեանց նորին։ Այլ որք ընդունին զնա առանց խառնուածոյ՝ յստակ եւ անմեղ պահէ ի չարէ. որպէս ասէ առաքեալն. «յստակ եւ անխարդախ կաթինն փափագեցէք»։ Եւ թէ «ճաշակեցէք զի քաղցր է Տէր»։ Չորրորդ՝ տղայոց կերակրելի է. մինչ պնդի ճաշակականն՝ եւ ապա ուտէ հաստատուն կերակուր. նոյնպէս եւ ի գիտութիւնս գրոց՝ են որք տղայոց են կերակուր եւ տգիտաց. որպէս հին օրէնքն. եւ են հաստատելոց . որպէս նոր օրէնքս։ Վասն այն վարդապետք նոր եկելոցն ի հաւատս Քրիստոսի՝ զկաթն օրինացն ջամբեն. եւ ապա զնոր օրէնս ծասկեն ատամամբ եւ տան աշակերտաց. զի մի վնասեսցէ զնոսա. մինչ հաստատին հաւատով եւ գիտութեամբ կատարելապէս կերակրին. որպէս ասէ առաքեալն. «իբրեւ տղայոց ի Քրիստոս կաթն ջամբեցի ձեզ. եւ ոչ հաստատուն կերակուր»։
       Հինգերորդ՝ սնուցանօղ է կաթն. որով եւ զարգանայ մանուկն սոյնպէս եւ սուրբ գրոց գիտութիւնն եւ խրատ՝ սնուցանէ զհոգի մարդոյ եւ աճեցուցանէ ի բարին։ Վասն այն պարտ է առ ոտս ուղղափառաց վարժել զմիտս. զի յորժամ պնդի այնու իմացումն մեր, արտաքին ուսումն ոչ կարէ վնասել զմեզ. որպէս գրէ Պօղոս առ Տիմոթէոս. «զսուրբ գիրս գիտես. որ կարէ իմաստուն առնել զքեզ ի Քրիստոս»։ Վեցերորդ՝ թմրեցուցիչ է կաթն. սոյնպէս եւ ի գիտութենէ իմաստութեան սիրոյն՝ թմրի եւ ընդարմանա միտք մարդկան. մինչ զի ոչ ինչ կարէ մեկնել զնա ի սիրոյ անտի. ըստ այնմ, «ո կարէ մեկնել զմեզ ի սիրոյն Քրիստոսի. նեղութիւն, թէ անձկութիւն, եւ այլն»։ Եւ ոչ միայն այս, այլ եւ փիլիսոփայն ասէ. «որք մի անգամ իմաստութեան տենչան բանից, ամենայն կենցաղական հոգւոց բարեաւ մնալ ասացին. ողջախոհ իմն մոլութեամբ առ այս բերեալ։ Եօթներորդ՝ կակուղ է կաթն. եւ յորս մերձենայ՝ կակղէ. այսպէս եւ գիտութիւն սուրբ՝ զխստացեալ սիրտս ի մեղս եւ յանհաւատութիւնս՝ կակղացուցեալ յօրէնս Աստուծոյ, ի հաւանութիւն ածէ. եւ դարձուցանէ ի մեղաց։ Վասն զի տգիտութիւն առաւել պնդէր զնա ի չարութիւն. եւ գիտութեան լոյսն՝ զխաւար տգիտութեանն հանէ. եւ գայ ի հնազանդութիւնն Քրիստոսի. ըստ այնմ, «գերեմք զամենայն միտս ի հնազանդութիւնն Քրիստոսի»։ Ութներորդ՝ կաթն զքաղցն եւ զծարաւն լնու. նոյնպէս եւ սուրբ գիտութիւն գրոց՝ է կերակուր հոգւոյ եւ ըմպելի։
       Զի որպէս կերակուրն զքաղցն տանի՝ եւ մարմինն կենդանի մնայ. նոյնպէս բանն Աստուծոյ կերակուր է հոգւոյ. ըստ այնմ, «ոչ եթէ հացիւ միայն կեցցէ մարդ, այլ ամենայն բանիւն Աստուծոյ»։ Եւ որպէս ջուր զծարաւ տանի. նոյնպէս եւ հոգւոյն սրբոյ գիտութիւնն զպասքումն հոգւոյ մարդոյ. ըստ այնմ, «որ ըմպէ ի ջրոյդ՝ միւս անգամ ծարաւի. այլ որ ըմպէ ի ջրոյն զոր ես տաց՝ մի ծարաւեսցի յաւիտեան ասէ Տէրն»։ Իններորդ՝ սեր առնու կաթն ի վերայ երեսին. որ նշանակէ ի մեզ սէրն. զի սուրբ գիտութիւնն տանի զմեզ ի սէրն Աստուծոյ՝ որ է բարձրագոյն առաքինութիւն եւ կատարումն ամենայնի. ըստ այնմ, «ի լրումն օրինացն սէր է ասէ առաքեալն»։
       Տասներորդ՝ զի չարչարելով՝ լինի իւղ. որ է նիւթ լուսոյ եւ նշանակ շնորհաց. սուրբ գրոց իբրեւ զկաթն, եւ զմակարդ հաւատոյն խառնեալ ի ներքս, պնդի եւ լինի մածուն հաստատեալ եւ ամրացեալ. եւ յետոյ չարչարանօք մարմնոյ՝ ի պահս՝ ի տքնութիւն՝ ի վաստակ ձեռաց եւ յայլն՝ արտաքս բերեմք ի նմանէ զիւղ պարարտ. որ նշանակէ զշնորհս պարգեւացն Աստուծոյ. այլեւ զլոյսն իմանալի եւ զանճառ ցնծութիւնն եւ զուրախութիւնն հոգւոյ. ըստ այնմ, «որպէս ի ճարպոյ պարարտութենէ լցցի անձն իմ. եւ շրթամբք ցնծութեան օրհնեսցէ զքեզ բերան իմ ասէ Դաւիթ»։ Այս է յատկութիւն կաթինն որ ասէ։ «Կթեա կաթն՝ զի եղիցի իւղ»։ Արդ կթեմք զկաթն երկոքին ձեռօք. եւ երկու մատամբ եւ կրկին շրթամբք ձգեմք ի մեզ զկաթն ստեանցն։
       Եւ նշանակէ կրկին ձեռքն՝ զհոգի եւ զմարմին մեր. որ մարմնով ընթերցասէր լինիմք ի սուրբ գիրս . եւ մտօք զմիտսն իմանամք եւ ամբարեմք ի հոգիս մեր։ Իսկ երկու մատունքն է՝ յօժարական կամք եւ իմացական զօրութիւն մտացս. որով յօժար կամօք՝ եւ խոհականին ընտրութեամբ՝ իմաստասիրեմք զգիտութիւնս ամենայն իրաց։ Իսկ կրկին շրթամբք դիէ մանուկն զկաթն ստեանց. որ է գործնական եւ տեսական իմաստութիւնն ի մեզ. որ եւ հոգւով եւ մարմնով զօրանամք։
       Եւ երկոքին սոքա տեսական եւ գործնական՝ միմեամբք կատարին. եւ առանց միմեանց անկատարք են։ Զի գործնականն որ մարմնով գործի՝ առաքինութեան տեսակ է սկիզբն տեսականին այսպէս. զի նախ տքնութեամբ եւ չարչարանօք մարմնոյ՝ պահօք աղօթիւք գետնախշտութեամբ եւ այլովք զդիւրութիւն մարմնոյ ի բաց մերժեմք. եւ ապա իմացական տեսութիւնն մեր մաքրի եւ սրբի եւ թեթեւանայ ի ծանրութենէ։ Եւ երկրորդ աշխատանք՝ է ընթերցասիրութեանն խոկման, եւ ի միտ պահելոյն։ Եւ սոյնպէս տեսականն կրկին աշխատութեամբ մարմնոյ՝ եւ զգաստութեամբ մտաց՝ կարէ ներգործել զգործս իմաստութեան իւրոյ. վասն որոյ ասէ. «կթեա կաթն»։ Եւ այն որ ասէ՝ «զի լինիցի կոդի»։ Զայն տայ իմանալ՝ որ գործնականն տեսականաւն կատարի։ Զի նախ ընթանայ տեսականն ի միտսն. եւ ապա գործնականն հետեւի նմին այսպէս. որպէս ասէ Տէրն. «մի ասիցես եղբօր քում մօրոս». այս տեսական է։
       Յորժամ զգուշանաս բանիդ քո եւ պահես՝ այս գործնական է. նոյնպէս որ ասէ՝ «որ հայի ցանկութեամբ անդէն շնացաւ ի սրտի իւրում»։ Նախ զայս կաթն կթեա յաւետարանէն. եւ ապա զգուշացիր աչացդ հայելոյ։ Նոյնպէս որ ասէ. «արա ի ծածուկ զողորմութիւնն քո. աղօթեա ի սենեակդ. պահեա եւ լուեա զերեսդ». եւ այլն ամենայն նմանապէս։
       Նախ տեսական օրինօքն զարդարեմք զմիտս եւ զհոգիս. եւ ապա գործովն կատարեմք եւ զարդարեմք զմարմինս։
       Այս է որ ասէ. կթեա կաթն ի սուրբ գրոց. եւ եղիցի քեզ իւղ կատարմամբ գործոցդ։ «Ապա թէ կարի ճմլեսցես զպտուկսն, արիւն ելանէ». այսինքն, մի առաւել ճմլել զբանն եւ քննել. զի մի զազրատեսակ արիւն ելանէ։ Այլ աստ երեւի ինչ տարակոյս. որպէս ասէ իմաստունն, թէ «մի առաւել քննել զբանն»։ Եւ Տէրն ասէ սաստելով հեղգացելոցն եթէ, «քննեցէք զգիրս»։ Զի՞նչ է հակառակութիւն բանին։ Ասեմք թէ ոչ են հակառակ միմեանց սուրբ գիրք ի միոյ հոգւոյն սրբոյ խօսեցեալք. այլ ամենքն համաձայն միմեանց. եւ ճշմարտութեամբ են ասացեալք. զոր տասն գլխով բացայայտեսցուք զբանս։ Առաջին այս է միտքն. զի ամենայն բան՝ յերեք բաժանի. այսինքն, ի դիւրահասն. ի դժուարահասն. եւ ի յանհասն։ Դիւրահասն ի ներքոյ բանին է. դժւարահասն՝ արտաքոյ բանին. եւ անհասն գեր ի վերոյ բանին։ Արդ այն որ դիւրահասն է՝ ուսանելի է առանց քննութեան. իսկ դժուարահասն՝ քննութեամբ հասանի. իսկ անհասն եւ անճառն՝ լռութեամբ պատւի։ Վասն այն ասէ Տէրն. «քննեցէք զգիրս». որ դժուարաւ հասանի. իսկ իմաստունն, թէ մի քններ զանհասն եւ զանճառս։ Երկրորդ՝ վասն արարչին եւ արարածոցս է բան. այն բանն որ յաղագս արարչին պատմի՝ ճանաչելն կեանք է. քննելն յանդգնութիւն, եւ հաւատալն փրկութիւն. իսկ որ յաղագս արարածոյս է բան՝ քննութեամբ իմաստասիրի։
       Երրորդ՝ կրկին է տեսութիւն բանի. յայտնի եւ ծածուկ. զայն որ յայտնին է՝ մեզ է պարգեւեալ Աստուած գիտելոյ. եւ ծածուկն ինքեան միայնոյ է գիտելի. «առ որ ծածկեալ է ամենայն գանձք իմաստութեան եւ գիտութեան». որպէս ասէ մարգարէն. «յայտնիքն մեզ եւ որդւոց մերոց. եւ ծածուկքն Տեառն Աստուծոյ»։ Արդ եթէ զամենայն դու քննես, ապա Աստուծոյ զի՞նչ թողուս քննելոյ. վասն այն ասէ իմաստունն. «մի քններ զծածուկն»։ Եւ Տէրն հրամայէ. «քննել զյայտնին եւ գիտել»։ Չորրորդ՝ գիրք սուրբք՝ ոմանք յերեսս. որպէս ջրհոր՝ ոմն ի խոր ունի զջուրն. եւ ոմն յերես։ Արդ զայն որ յերես ունի զջուրն՝ ոչ է արտ ի խոր փորել եւ իջանել. զի կորնչի ջուրն. նոյնպէս եւ զան բանն որ յերես ունի զտեսութիւն, չէ պարտ ի խոր քննել. ապա թէ ոչ՝ կորնչի միտքն. զայն ասէ թէ «մի կարի ճմլեր զի արիւն ելանէ»։
       Հինգերորդ՝ ասէ թէ դու տգետ մարդ՝ որ անվարժ եւ տկար ես մտօքդ՝ մի քններ զբանն գրոց եւ ի թիւրութիւն անկանիր որպէս աշխարհական մարդիկ եւ ռամիկք. դու միայն կթեա զկաթն հաւատոյ. զոր ինչ ասէ քեզ օրէնքն՝ հաւատայ եւ լուսաւորիս. եւ դու որ կարօղ ես քննել, եւ վարժ եւ կիրթ ես մտօքդ, մի կարծեօք եւ թիւրութեամբ քններ զամենայն բան. այլ զոր կարես՝ ուղղութեամբ իմացիր. եւ զորս ոչ կարես՝ մի քններ. եւ ի կարծիս եւ ի թիւրութիւն մի ձգեր զբանն եւ զմիտսդ քո։ Զի այնպիսի թիւր եւ կարծեօք քննութիւն՝ յուսահատ եւ թերի առնէ զքեզ ի բանէն եւ կորնչիս։ Վեցերորդ՝ այս է միտքն, թէ մի պակաս կամ աւելի քննել զբանն. որպէս այն որ ասէ. «մի յաւելուր ի բանս օրինացն. եւ մի պակասեր»։ Այն է պակասիլն օրինաց՝ որ բանիւ ասեն, եւ գործով ոչ կատարեն. եւ կամ գործով ունին, եւ բանիւ ոչ ասեն այլոց. նոյնպէս եւ յաւելուլն է՝ որ առաւել քան զօրէնս այլ ինչ աւանդութիւն ի ներս խառնեն եւ ուսուցանեն. զոր օրէնքն ոչ հրամայէ. որպէս սուտ աւանդութիւն ծերոցն. «բռնալիր լուանալ ձեռացն եւ հանդերձի եւ ստոմանաց. եւ խոտել զշաբաթսն»։ Այլ ի չափն պահել այն է՝ որ զինչ օրէնքն հրամայէ, զնոյն գործովն կատարեն, եւ բանիւ ուսուցանեն. որպէս «Տէրն առնէր եւ ուսուցանէր»։ Նոյնպէս ի քննութիւն բանին՝ մի աւելի եւ պակաս քննել. որպէս կանգուն աւելի եւ կամ պակաս՝ ոչ է չափեալ. այլ հաաւասար բանին տեսութեան զմիտսդ դիր եւ չափեա ասէ։ Եօթներորդ՝ ասէ Աստուած մարգարէիւն. «խնդրելով խնդրեա եւ առիս բնակեաց». այսինքն, յորժամ բանն քննես, եւ ոչ կարես հասանիլ, մի թերանար ի հաւատոցդ, այլ հաւատով առիս բնակեաց։ Օրինակ ասեն իմաստունք , թէ յորժամ զքուռակն ի մայրն կապես, նա քուռակն ի դուրս շրջի, եւ ի մայրն գայ. ապա թէ ոչ՝ ի միասին կորնչին. նոյնպէս զկամս եւ զյօժարութիւն քո ի բարին եւ ի հաւատն կապեա. որ իմացումն եւ խորհուրդն դարձեալ ի քեզ ժողովին. ապա թէ զկամսդ եւ զիմացական խորհուրդդ արձակ թողուս, երկուքն հեռանան ի բարւոյն եւ կորնչին։ Ութներորդ՝ մի քննէք զճշմարիտն սուտ. եւ զսուտն ճշմարիտ. որպէս մարգարէն ասէ. «վայ որ ասէ զչարն բարի, եւ զբարին չար։ Զլոյսն խաւար՝ եւ զխաւարն լոյս։ Զքաղցրն դառն՝ եւ զդառն քաղցր»։ Այլ զնոյնն զոր ինչ եւ է ճշմարտութեամբ՝ զայն քննեցէք եւ ուսուցէք։ Զչարն բարի այն է՝ որ մեղքն որ չար է եւ վնասակար՝ մարդոյ ուսուցանեն զնոյնն բարի գոլ. եւ զառաքինութիւնն է. եւ խաւար հերձուածն. վայ որ փոխանակէ զնոսա։ Դառն է՝ կենցաղս այս. եւ քաղցր՝ հանդերձեալն. վայ որ ի կենցաղս հեշտանայ եւ քաղցրանայ. զի նա ի հանդերձեալն դառնանայ եւ դժուարի. զայս այսպէս ի հակառակն մի քննէք ասէ. այլ զոր ճշմարիտն է՝ նոյնպէս խորհեցէք։ Իններորդ՝ մի քններ՝ ոչ զայն ասէ, մի աշխատիր եւ մի որոներ. այլ որքան շատ աշխատիս, առաւել ուսանիս զբանն։ Այլ զայն ասէ թէ, մի քններ եւ մի ձգեր զբանն ի հետ մտաց քոց. այլ զմիտս ընդ բանին ընթացո որ ուղիղ իմանաս։ Ապա թէ զբանն ընդ մտացդ քարշես, յանժամ լինի խռովութիւն եւ կռիւ. զի ամենայն ոք որ յինքն քարշէ զբանն, եւ ըստ իւր մտացն մեկնէ, յայնմանէ լինի խռովութիւն եւ աղմուկ յեկեղեցի. ապա թէ ամենքն զնոյն բանն իմանան՝ ոչ լինի հակառակութիւն ի մէջ նոցա։ Տասներորդ եւ կատարեալն՝ ոչ ասէ, թէ մի կթեր շատ կաթն. այլ մի ճմլեր . կթելն այն է՝ որ զպտուկսն քարշեն, եւ բղխի կաթն. նոյնպէս որք զդուռն իմաստիցն գտանեն, որչափ քննեն զբանն՝ առաւել բղխի իմաստութիւնն. որպէս աղբիւր ի շատ պեղելն, առատանայ ջուրն։ Այլ ճմլելն այն է՝ որ զկուրծսն անչափ յերերաց տան. նոյնպէս որք զդուռն իմաստից ոչ գտանեն, եւ քան զչափն առաւել ճմլեն եւ որոնեն զսուրբ գիրս, ոչ ինչ է օգուտ նոցա. այլ առաւել յիմարին եւ թերանան եւ հերձւածս խօսին. որպէս ասէ «թէ կարի ճմլես՝ արիւն ելանէ եւ ոչ կաթն»։
       Զի կաթն սնուցանօղ է եւ աճեցուցանէ զտղայն. այլ արիւն զազրատեսակ՝ թերահաւատութիւնն է եւ յուսահատութիւնն։ Այսպէս քննեցին ամենայն դասք հերձւածողաց. եւ կթեցին զարիւն գարշելի եւ պիղծ՝ եւ ոչ զկաթն սուրբ եւ յստակ։
       Զի սովորութիւն է բնական՝ որ ամենայն փոքր ծնունդ՝ յիւր ծնողէն ծծէ զկաթն. որպէս փոքր մանուկ. եւ փոքր գառն եւ որթ. եւ ոչ յօտարէ։ Եւ իւր եւ օտար՝ երեք եղանակաւ ասի։ Նախ իւր ասի ծննդեամբ եւ սրբութեամբ. որպէս մայրն փոքրիկ մանկանն՝ իւր մայր է ծննդեամբ եւ սննդեամբ. զնորա կաթն դիէ եւ ոչ զօտար կանանց. որ ծննդեամբ օտար են։ Նոյնպէս եւ ամենայն աշակերտ՝ զկաթն ուսման ընկալցի ի վարդապետէն իւրմէ որ ծնօղ է նորա։ Եւ ժողովուրդն յիւր եկեղեցւոյն. եւ խոստովանորդին յիւր հօրէն, եւ յիւր քահանայէն, եւ յիւր եպիսկոպոսէն. եւ ոչ յօտարէ. թէպէտ իցեն ի նոյն ազգէն եւ ի նոյն կարգէն։ Երկրորդ՝ ասի իւր եւ օտար ստացմամբ եւ սրբութեամբ. այլ ոչ ծննդեամբ. որպէս ոչխարն մեր է ստացմամբ եւ սրբութեամբ. զի կերակրելի է. այլ ծննդեամբ ոչ է՝ ի մեր ազգէս։ Զնորա կաթն կթեմք որ ստացմամբ եւ սրբութեամբ հալալ մեր է. եւ ոչ զօտարին գողութեամբ։ Նոյնպէս կթեմք զկաթն իմաստից՝ որ դաւանութեամբ մեր են. թէպէտ օտար են ազգաւ եւ լեզուաւ. որպէս վրացին. հոռոմն, եւ այլն. այլ զայն զոր ստացեալ են հարքն մեր՝ եւ կանոնեալ եւ սրբեալ՝ զայն ուսանիմք. եւ ոչ գողութեամբ ինչ ի նոցանէ. զի վնասակար է եւ ոչ սուրբ։
       Երրորդ՝ ասի իւր եւ օտար՝ որ ամենեւիմբ ազգաւ եւ սննդեամբ եւ սրբութեամբ օտար է. որպէս ձին. գայլն. շուն. որ նոցա տեսակն որիշ է. եւ նոցա կերակուր եւ սնունդն որիշ է. եւ նոցա կաթն պիղծ է. ամենեւիմբ ոչ է կթելի։ Նոյնպէս եւ հերձւածօղն՝ հրէայն եւ հեթանոսն եւ կռապաշտն. ամենեւիմբ նոցա գիտութիւնն ոչ է մեզ ընդունելի. զի պիղծ է կաթն հերձուածօղին. որպէս ձիոյ. որպէս գայլոյ. որպէս շան. նոյնպէս ջհտին, նոյնպէս այլազգւոյն եւ կռապաշտին։ Եւ այն է արիւն եւ զազրալի կերակուր՝ որ ոչ սնուցանէ եւ աճեցուցանէ որպէս կաթն. այլ գարշեցուցանէ զտեսութիւն մտացն. եւ թերացուցանէ ի հաւատոցն. եւ պակասի ի յուսոյն եւ ի սիրոյն Աստուծոյ։ Այսպէս պարտ է մեզ հեռանալ եւ ի բաց փախչիլ ի հերձուածողէ. ի խօսից՝ ի յողջունէ՝ ի բնակցութենէ՝ ի սեղանոյ՝ եւ յընկերութենէ. զի մի զխեղդ ոգւոց նոցա ընդունիցիմք. վասն զի որպէս մերձենալով ոք ի սուրբն. նոյնպէս եւ յարակցիլ պղծոյն՝ պղծի. կամ զզազիր կերպն, կամ զզազիր հոտ նորա ընդունի եւ կրէ յինքն. որպէս ասէ մարգարէն. «ընդ սրբոյն եղիցիս՝ ընդ առն անբծի անբիծ եղիցիս. ընդ ընտրեալս ընտրեալ եղիցիս. եւ ընդ թիւրսն կործանեսցիս»։ Եւ զի նոքա թիւրեալ են մտօք. եւ մոլորեալ հաւատով. եւ պղծել ի գործս. խօսին սուտ. հակառակին օրինաց. հայհոյեն զկարգս. անարգեն զխաչ եւ զսրբութիւն։ Եւ նոքա են զորոց ասէ մարգարէն. «օտարք եղեն մեղաւորք ի մօրէ. խաբեցան յարգանդէ, եւ խօսեցան սուտ»։ Որք ի մօրէ եկեղեցւոյ օտարացան. եւ զհետ մեղաւորաց ընթացան. յարգանդէ աւազանին խաբեալք. եւ զշնորհս մկրտութեանն ուրացեալք։ Զի որ կրկին մկրտի՝ ի շնորհացն Քրիստոսի մերկանայ. ապա ի Քրիստոսէ մերկացեալ, զսատանայ զգենու. որպէս ասէ առաքեալն. «որք մի անգամ ի Քրիստոս մկրտեցան՝ ի մահ անդր նորա մկրտեցան, եւ զՔրիստոս զգեցան. ընդ նմին թաթաղեալք, եւ ընդ նմին յարուցեալք»։ Իսկ որ կրկին անգամ մկրտին՝ մերկանան զՔրիստոս . «եւ անձանց ի խաչ հանեն զորդին Աստուծոյ. եւ դարձեալ խայտառակին որպէս գրէ ի թուղթն եբրայեցւոց». այս է խաբիլ նոցա յարգանդէ։ Իսկ որ ասէ՝ խօսեցան սուտ՝ զմօրէ եկեղեցւոյ. այն է որ ասէ Սողոմօն. «ծնունդ չար՝ զհայր իւր ոչ օրհնէ. եւ զմայր իւր անարգէ»։ Արդարեւ հերձւածօղք՝ չար ծնունդք եղեն եկեղեցւոյ. անարգեն զմայրն զեկեղեցի. եւ զհայրն զՔրիստոս։ «Զի նա ծնաւ զմեզ վերստին ի յոյսն կենդանի». զնա եւ զՔրիստոս հայհոյեն զանազան անարգութեամբ. եւ որպէս յօրէնսն է գրեալ։ «Որ անարգէ զհայր իւր եւ զմայր իւր՝ մահու սատակեսցի»։ Եւ կրկին է անարգութիւն հօրն։ Մի որ ակամայ ի հարկանելն՝ վասն կսկծոյն լեզուաւ միայն անարգէ զհայր. եւ զայն ոչ մեղադրէր օրէնքն։
       Նոյնպէս թէ որ յոչ կամայ տգիտութեամբ, կամ ի խորհուրդս որ սատանայ արկանէ բան ինչ հայհոյութեան, կամ խօսի սուտ, այն ներելի է եւ ոչ մահու չափ։ Իսկ թէ ոք անարգէր զհայր կամ զմայր հպարտութեամբ եւ կամակար մտօք, հայրն անիծանէր զնա. եւ տանէին արտաքս եւ քարկոծէին զայնպիսի չար զաւակն, զի այլքն երկիցեն. եւ զաչսն բրեն ագռաւքն. եւ գէշ գազանաց թռչնոց լինի։ Այսպէս որ հպարտ բարուք եւ կամակար շրթամբք անարգէ զՔրիստոս եւ զեկեղեցի՝ վասն նոցա ասէ առակն։
       «Ագռաւք ձորոց բրեսցեն զաչս նորա. եւ գէշ գէշ արասցեն ձագք արծուեաց զնա»։ Այսինքն, ագռաւք ձորոց՝ որք են սեւատեսակ խաւարային դեւք եւ անդնդայինք՝ զակն խղճի մտաց նորա բրեն եւ խաւարեն. զի այլ խիղճմտաց ոչ մնայ ի հերձուածօղն. եւ զչարն իբրեւ զբարի գործէ։ Եւ արծուիք որք են օդային դեւք՝ գեշգեշ արասցեն. այսինքն, զկամս եւ զիմացումն. այլեւ զհաւատսն եւ զյոյսն. այլեւ զհոգին եւ զմարմինն գէշ գէշ արասցեն. եւ ի բոյնս իւրեանց ի տանջանս դժոխոց տարցեն. որպէս զՈւլիանոսին. որ կամակար մտօք ուրացաւ եւ հայհոյեաց զՔրիստոս, անկեալ ի պարսս սատակեցաւ. եւ գէշգէշ եղեւ մարմինն ի թռչնոց զգալի. եւ պիղծ ոգի նորա եւ շունչ՝ մատնեցաւ յաւիտենից տանջանացն։ Նոյնպէս եւ ամենայն ուրացողաց եւ հայհոյչաց Քրիստոսի՝ պատուհասն է լինելոց։
       Դարձեալ ասէ՝ «ծնունդ չար՝ առ արդարս ունելով զանձն, եւ զելս անձին իւրոյ ոչ սրբէ»։ Ճշմարտութեամբ է. զի հերձւածօղն՝ արդար տեսանէ զինքն որպէս զսատանայ, վասն այն ոչ դառնայ ի հայհոյութեանց. եւ զելս մեղացն իւր ոչ սրբէ. զի մեղքն զղջմամբ եւ մեղայ ասելով սրբի. եւ նա անզեղջ է. վասն այն ոչ լուանայ զանձն իւր ի մեղաց. եւ տես՝ զի Յուդա յուսահատութեամբ ասաց մեղաց. վասն այն խեղդեցաւ. զի թէ իսկապէս զղջացեալ էր, ոչ էր կորեալ։
       Դարձեալ ասէ. «ծնունդ չար՝ զաչս ամբարտաւանս ունի. եւ զարտեւանունս հպարտացեալ»։ Նոյն է. զի հերձուածօղն. ամբարտաւան է մտօք, եւ հպարտ է արտեւանամբք. այսինքն է, տեսական մտօք ամբարտաւան է. եւ արտեւանունքն՝ ցասումն եւ ցանկութիւնն ձեռնտու նորա. որ զամենայն ինչ նոքօք գործէ։ Այլեւ ծնունդ չար են՝ իբրեւ սուսեր ունելով զատամունս եւ զժանիս իբրեւ զկրտոց, մաշել եւ ուտել զխոնարհս յաղքատաց ուղղափառաց։ Զի ատամունք հերձւածողին՝ որպէս սուսեր հատանեն. եւ ժանիք նորա որպէս առիւծու, եւ կամ որպէս կտրոց ձեւ է. զի բանքն հայհոյութեան՝ ատամամբք ձեւեն եւ հատանեն զհաւատն։
       Մաշեն զխոնարհս երկրի. այսինքն, զխոնարհս հոգւով զդասս ուղղափառաց՝ նախատեն եւ չարչարեն եւ հայհոյեն։
       Որպէս Աքայաբ եւ Եզաբել զմարգարէսն կոտորեցին վասն ճշմարտութեան բանիցն։ Եւ Անտիոքոս զմակաբայեցիսն վասն հայրենի օրինացն։ Եւ ի նորս՝ Դիոկղէտիանոս զդասս մարտիրոսացն. որք զՔրիստոս Աստուած խոստովանէին՝ տանջէին հրով սրով եւ գազանօք։ Եւ թէպէտ բազումք նստան յաթոռ իշխանութեան նոցա, այլ նոքա առաւել չարք էին. եւ զի ի ծննդենէ բնական բարք նոցա չար էր. յարգանդէ ծնեալք՝ եւ ստացմամբ առաւելեալք. եւ անողորմն չարացան քան զայլս ամենայն։
       Այսպէս եւ ի դասս հերձուածողաց՝ ոմանք բարեբարոյք էին, եւ ունէին սակաւ ինչ ողորմութիւն, եւ խիղճմտաց. եւ ոմանք անգութք եւ չարաբարոյք՝ եւ խստասիրտք եւ անհամբերք. եւ անզեղջք ի չարեաց։ Զորս կործանեսցէ Տէր Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս. եւ փրկեսցէ զգնեալս արեամբ իւրով զեկեղեցիս հաւատացելոց եւ ուղղափառաց. եւ պահեսցէ հաստատուն եւ անշարժ խարսխեալ ի վերայ վիմի հաւատոյ. զի ոչ յիջանել անձրեւաց սատանայի փորձանաց, եւ ոչ ի շնչմանէ հողմոց հերձուածողաց բանից, եւ ոչ հեղեղաց բռնաւորաց իշխանաց, սասանեսցի յւիտեան. շուրջանակի կարօղն հրեղէն պարիսպ լինելով փոքրիկ գնդի հօտի իւրոյ սրբոյ։ Եւ նմա պատսպարողին սրբոց Տեառն մերոյ եւ Աստուծոյն ճշմարտի Քրիստոսի Յիսուսի փառք եւ զօրութիւն եւ իշխանութիւն եւ երկրպագութիւն ընդ Հօր իւրում եւ ամենասուրբ հոգւոյն այժմ եւ միշտ եւ յանվախճան յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։