Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Զսրբութիւն աղտեղութեան ոչ միայն ի կենդանի մարդս տեսանեմք, այլեւ յանկենդան տարերս աշխարհի։ Զի ծով եւ տգետք՝ զաւելորդ եւ զաղտեղի իրս՝ յինքեանց ի բաց վարեն, եւ ալեօք ի յեզր ձգեն։ Նոյնպէս գինին ի կարասն եփի եւ պարզի. այսպէս եւ կերակուրք որք հրով եփին՝ յաւելորդն բաժանեն յինքեանց։ Ապա քանի՞ առաւել մարդոյս պարտ է զաւելորդ աղտեղիս մեղաց ի բաց հանել եւ սրբել զինքն։
       Եւ զի գեղեցիկ է սրբութիւն. յայտ է ի չորս օրինակաց։ Նախ զհանդերձն աղտոտեալ՝ լուանամք ջրով եւ գեղեցկանայ. եւ երեք իր պիտոյ է. մին տաք ջուր. երկու՝ սապոն. երեք ձեռօք հարուլ։ Նոյնպէս ի սբրութիւն հոգւոյս մեր՝ արտասուքն տաք ջուր. եւ ողորմութիւն սապոն. պահօք եւ աղօթիւք լլկեալ եւ չարչարեալ զմարմինս, սրբեմք զհոգիս մեր ի մեղաց։ Երկրորդ օրինակն՝ հայելի ժանկեալ սրբի սնափարով եւ ձիթով. այսպէս հոգիս մեր որ պատկեր է Աստուծոյ որ զամենայն բարիս յինքն նկարէ, ժանկեալ ի մեղացն կուրանայ. եւ ձէթն շնորհքն է Աստուծոյ. եւ այլքն՝ պահք եւ չարչարանք մարմնոյս՝ վերստին պայծառացուցանեն ըզմեզ. եւ տեսանեմք զԱստուած. եւ զամենայն բարիս ի մեզ կրեմք։
       Երրորդ օրինակն՝ արծաթն սպիտակ զոր դրամ կոչեմք. ժանկն ի միջոյն յերեսն տայ եւ սեւանայ. ե ի հուրն անկեալ վեստին պայծառանայ։ Նոյնպէս հոգիս մեր՝ յստակ պատկեր է Աստուծոյ. զի դրամն զպատկեր թագաւորին ունի. ի սրտէն յառաջ եկեալ զանազան մեղաց տեսակ, սեւանայ հոգին. եւ պատկերն Աստուծոյ կորնչի ի նմա. եւ յորժամ զսէրն Աստուծոյ ի մեզ բորբոքեմք, ժանկ մեղացն այրի ի մեզ եւ պայծառանամք։ Չորրորդ օրինակ՝ ի տունս մեր զաւելորդն աւելեմք եւ զփոշին թափեմք. եւ զայլ անօթս լուանամք. նոյնպէս եւ հոգիս մեր տուն է Աստուծոյ. զաւելորդ մեղս մեծամեծս՝ պարտ է խոստովանութեամբ իբր աւելով սրբել. եւ զփոշետեսակ մանր մեղս՝ զղջմամբ թօթափել. եւ զմարմնական աղտեղութիւնս ապաշխարութեամբ լուանալ. եւ ապա լինիմք պիտանիք Աստուծոյ եւ հրեշտակաց սրբոց։ Իսկ թէ որպէս սրբիմք ի մեղաց՝ Ասեմք թէ եղանակ սրբութեան կրկին է։ Մին այնէ՝ որ զաւելորդ չար եւ զմեղսն հանեմք ի մէնջ։ Եւ երկրորդ՝ որ զպակաս բարին եւ զարդարութիւն ի մեզ բերեմք։ Այսպէս ի մտաց հանսմք զչար իմացումն, եւ զզբարի խոկումն բերեմք. ի կամացն ըզչարն հանեմք, եւ զբարի կամսն ի մեզ բերեմք. ի սրտէ ըզչար խորհուրդն արտաքսեմք, եւ զբարի խորհուրդն ժողովեմք։ Զչար ցանկութիւն հատանեմք, եւ զհոգեւոր եւ զբարի ցանկութիւն ստանամք. այսպէս ի լեզուէ զսուտն կտրեմք, եւ զճշմարիտն խօսիմք. զհայհոյելն զանարգելն եւ զանէծսն հանեմք, եւ զօրհնութիւնս եւ զաղօթս ի լեզուս բերեմք։ Այլեւ զամեն չարութեան տեսակ՝ որ լեզուն խօսի՝ յիշոց, սուտ վկայութիւն, սուտ երդումն, խեղկատակութիւն, ծաղր, մատնել, զուր ասել եւ զայլն, պակասեցուցանել ի լեզուէն, եւ ի բարին փոխել։ Նոյնպէս եւ զայլ զգայարանս։ Զաչս ի յարատ հայելոյ՝ ի բարի տեսութիւն, եւ յարտասուս փոխել։ Զականջն ի լուր ասատուածային պատուիրանացն եւ ի ժամատեղն բանալ։ Զոտսն ի չարէն խոտորել, եւ ի բարին ընթացուցանել։ Զձեռն ի գողութենէ եւ ի զրկելոյ՝ փոխել յաղօթս եւ ի տուրս աղքատաց։ Զբերանն յուտելոյ եւ յըմպելոյ՝ ի պահս՝ ի քաղց՝ եւ ի ծարաւ փոխել, եւ զայլն ամենայն։ Զծուլութիւն յարիոււթիւն փոխել։ Զհպարտութիւն ի խոնարհութիւն։ Զատելութիւն ի սէր եւ ի հաշտութիւն։ Այս առաջին եղանակ սրբութեան պահոցս. որպէս խրատէ մարգարէն։ «Լուացարո՛ւք սրբեցարուք»։
       Երկրորդ եղանակ սրբութեան խոստովանութիւն է. որ պարտ է ամենայն մարդոյ յամենայն ի սկզբան պահոցս մեծի՝ նախ խոստովանիլ ըզմեղս, եւ ապա պահել զքառասնորդս։ Եւ այս վասն չորս պատճառի։ Նախզի պահքս այս՝ ապաշխարութիւն է մեղաց. եւ ապաշխարութիւն երեք մասն է . նախ զղջումն. երկու խոստովանութիւն. երեք հատուցմունք մեղաց. պահք աղօթք ողորմութիւն, եւ այլն։ Արդ բոլոր պահս հատուցումն է մեղաց զոր ինչ գործեցաք. այժմ պարտ է նախ զղջալ ի միտս. եւ բերանով խոստովանիլ. եւ ապա մարմնով ապաշխարել եւ հատուցանել։ Զի որպէս առաջին էմըկրտութիւն, եւ ապա այլ խորհուրդքն. նոյնպէս առաջին է խոստովանութիւն, եւ ապա այլ բարեգործութիւնքն։ Երկրորդ՝ զոր օրինակ՝ թէ ոք թագաւորի աղերս նուիրէ, զանօթն սրբէ եւ ապա նուիրէ. ապա թէ ոչ՝ անարգէ զաղերսն եւ բարկանայ։ Նոյնպէս եւ թագաւորն Աստուած մեր է. եւ աղերս՝ քառասնորդացն պահքս եւ աղօթքս. եւ սիրտս որպէս սկուտեղ. ապա պիտոյ է նախ զսիրտս զղջմամբ եւ խոստովանութեամբ լուանալ. եւ ապա պահել կամ աղօթել . զի հաճոյ լիցի Աստուծոյ։ Զի մի աւուրպահքն որ նախ խոստովանեալ լինի, հաճոյ է Աստուծոյ քան զքառասուն աւուրն առանց խոստովանութեան։ Երրորդ օրինակ՝ թէ ոք զարտաքին անօթոյն լուանայ, եւ զներքինն թողու, անարգելի է եւ ծաղր. որպէս Տէրն ասց առ փարիսեցիսն, որք կեղծաւորութեամբ պահէին մարմնով։
       Այսպէս պահքս՝ մարմնոյ է սրբութիւն. եւ խոստովանութիւն հոգւոյն. եւ զղջումն մտացն. վասն այն պարտ է նախ խոստովանիլ եւ զհոգին սրբել՝ եւ ապա պահել եւ զմարմինն սրբել։ Չորրորդ՝ որպէս բժիշկն հիւանդաց նախ ամենեւին փահրիզ առնէ՝ եւ ապա զդեղն տայ. եւ յետոյ ի վնասակարացն պահէ. այսպէս հոգին հիւանդացեալ է մեղօք՝ նախ պարտ է ի միտսն զղջանալ ի մեղաց. եւ ապա խոստովանիլ եւ զմեղսն սրբել. եւ յետոյ ապա պահել ի վնասակար մեղաց, եւ զբարին ի մեզ բերել։ Յաղագս այս Դ պատճառիս՝ պարտ էնախ խոստովանիլ ի սկզբան պահոց քառասնորդաց. եւ ապա սրբութեամ ի պահս մտանել. որպէս ասէ։ «Լուացարուք սրբեցարո՛ւք»։
       Եւ արդ՝ վասն խոստովանութեանս՝ Գ ինչ ասելի է։ Նախ՝ է ո՞րն է ժամանակ խոստոջանութեան։ Երկրորդ՝ զի՞նչ է կերպ խոստովանութեան։ Երրորդ՝ թէ զի՞նչ է օգտութիւն խոստովանութեան։ Զառաջինն գիտելի է՝ զի խոստովանութեան ժամանակին՝ երեք ընտրութիւն կայ։ Առաջին՝ ժամանակն կենաց. զի ո՛րքան կենդանի եմք, եւ խոստովանիմք, թէի տղայութեան, թէ ի ծերութեան, մինչ ի վախճան ի վերջին շունչն, թողութիւն գտանեմք. այլ յետ մահու՝ ո՛չ։ Նախզի՝ աստ ողորմութեան դուռն բաց է մեղաւորին. եւ յետ մահու՝ արդարութեան։ Երկրորդ զի աստ կամաւ խոստովանի. եւ անդ ակամայ. զի մերձել է ի տանջանսն։ Երրորդ՝ զի աստ գոյ ժամանակ պատշաճ որպէս գրէ առաքեալն. «ահա ժամանակ ընդուելի, եւ ահա օր փրկութեան»։ իսկ անդ՝ անցեալ է ժամանակն. եւ ո՛չ կարեն խոստովանիլ. որպէս ասէ մարգարէն. «ո՛չ թէ մեռեալք խոստովան լինին առ քեզ»։ Այս առաջին ընտրութիւնն է՝ ո՛րքան կենդանի եմք։ Երկրորդ ժամանակն է՝ յետ մեղացն խոստովանիլ. որպէս դեղն յետ հիւանդութեան է պիտանի. եւ մլհամն՝ յետ խոցուածին։ Նոյնպէս հոգին ի մեղացն հիւանդանայ եւ խոցի. եւ խոստովանութիւն բժշկէ. այլ յառաջ քան զմեղսն՝ ո՛չ է պիտոյ խոստովանիլ։ Երրորդ ընտրութիւն է՝ որ հանապազ խոստովանիմք. զի հանապազ մեղանչեմք. վասն որոյ կարգեալ է ի վանորայս որ յամենայն աւուր խոստովանին յայգն եւ յերեկոյն։ Եւ աշխարհականացն յամենայ կիրակէ պարտ է խոստովանիլ. որ դեռ նոր է մեղքն, եւ ի միտն ունի. ապա թէ շատ ժամանակ անցանի ի վերայ՝ մոռանայ զմեղսն. եւ ո՛չ կարէ խոստովանիլ. եւ ո՛չ թողանի մեղքն։ Ապա թէ յամեն կիրակէի չհանդիպի՝ ի յաղուհացս պարտ է յամենայն կիրակէի խոստովանիլ. եւ թէ զայս ո՛չ կարեն, պարտ է ըստ կանոնացն մին աստ ի սկզբան պահոցն խոստովանիլ. եւ մին ի վերջն մերձ ի զատիկն։ Եւ այս վասն կրկին պատճառի։ Նախ աստ խոստովանիմք՝ որ զբոլոր տարւոյ մեղս թողու Աստուած. եւ անդ խոստովանիմք՝ որ զաղ ու հացիցն թողու։ Երկրորդ՝ ա՛ստ խոստովանիմք՝ որ սրբութեամբ զպահս ընդունիմք. եւ անդ խոստովանիմք՝ որ զսուրբ հաղորդութիւն ճաշակեմք։
       Ապա յայտ է՝ որ այսօր պա՛րտ է ամենեցուն խոստովանիլ մերձ ի պահս, որպէս մերձ ի զատկին։ Այս թէ, ո՛րն է ժամանակ խոստովանութեան։ Երկրոդն թէ՝ զի՞նչ է կերպ խոստովանութեան։ Ասեմք թէ, կերպ խոստովանութեան՝ չորս ինչ է։ Նախ՝ որ կամաւ խոստովանիմք։ Երկրորդ՝ որ ըզմեզ դատապարտեմք։ Երրորդ՝ որ զամենայն մեղսն յայտնեմք եւ ոչ ծածկեմք։ Չորրորդ՝ որ տրտմութեամբ եւ արտասուօք խոստովանիմք։ Առաջին՝ որ մեր կամաւ պարտ է խոստովանիլ. որպէս ասէ Դաւիթ. «ես կամօք իմովք խոստովան եղէց քեզ». յի Աստուած կամի՝ որ «ամենայն մարդ կեցցէ, եւ ի գիտութիւն ճշմարտութեան եկեսցէ»։ Այլեւ խնդրէ զկամս մեր օգնական լինիլ ի փրկութիւն մեր։ Եւ այս վասն չորս պատճառի։ Նախզի՝ անձնիշխան կամքս մեր՝ ոչ կորիցէ. որով պատկերեմք Աստուծոյ. եւ այս կամօքս որոշիմք յամենայն կենդանեաց։ Երկրորդ՝ զի մեր կամաւ գործեցաք ըզչարիս, մեր կամաւ գործեսցուք զբարիս։ Երրորդ՝ զի կամաւն վարձատրելի է եւ յոչ կամայն՝ ի հարկէ եւ անվարձ։ Չորրորդ՝ զի կամաւոր գործն՝ սիրելի է մեզ, եւ հաստատուն մնայ. եւ յոչ կամայն՝ ատելի է մեզ եւ անհաստատ։ Վասն այն Աստուած զկամաւոր զղջումն խընդրէ , եւ զկամաւոր խոստովանիլին, եւ զդառնալն ի մեղաց։ Ապա պարտ է որ ամենայն մարդ՝ ծե եւ տղայ, այեր եւ կին, ուսանին զկերպ խոստովանելոյն. եւ ինքեանք իւրեանց կամաւն գան առաջ քահանային, եւ իւրեանց լեզուաւն խոստովանին։ Եւ չէ այն ըստ կարգի՝ որ նստի նոքա, եւ քահանայքն խոստովանին, եւ նոքա ի հետ. ա՛յնպէս է, որպէս թէ քանհանայն նոցա խոստովանի։ Այլ թէ տգէտ լինի, կամ ամօթխած, զառաջինն պարտ է որ ուսուցանէ քահանայն զհասարակ խոստովանութիւն. յայնժամ ի՛նքն խոստովանի հանապազ։ Երկրորդ կերպն՝ պարտ է որ առաջի քահանային զմեզ դատապարտեմք, եւ ոյ զընկերն. ըզմեր մեղս ասեմք, եւ ոչ զընկերին. որպէս ասէ առակն. «այր արդար՝ չարախօսէ զանձն իւր»։ Եւ այս բանս՝ չորս միտս ունի։
       Առաջին յորժամ գամք եւ խոստովանիմք առաջի քահանային, զմեր անձն դատապարտեմք, եւ ոչ զագյլոց. զի մեր մեղացն թողութիւն գտանիցիմք։ Զի թէ զայլս դատապարտեմք, այլոց չարախօս եւ բամբասօղ լինիմք. ոչ գտանեմք թողութիւն որպէս Ադամ պատճառաց զԵւա. եւ զնա զօձն։ Երկրորդ՝ այն է չարախօսելն, որ ճշմարտութեամբ զմեղսն ասեմք. զի թէ ծածկեմք եւ սուտ ասեմք, ոչ թողանի. եւ լինիմք երկու մեղաց պարտական. մին որ զմեղսն ունիմք. եւ մին որ սուտ ասեմք. որպէս առաջի մարմնաւոր դատաւորացն՝ զսըտախօսն կրկին դատապարտեն։ Ա՛յսպէս թողանի մեղքն՝ որ մեղաւորն ունի եղս, եւունի պատիժ. եւ քահանայն ունի իշխանութիւն, եւ ունի շնորհս. իշխանութեամբն զմեղսն թողու. եւ շնորհօքն զպատիժն։ Երրորդ՝ ամենայն մեղք այսպէս թողանի. յորժամ սրտիւն զղջանայ, եւ բերանոժ արդար խօսի, ի զղջումն սրտին մեղքն թողանի. եւ յարդար խոստովանիլն, պատիժն բառնի։ Այլ յորժամ ծածկեն զմեղս եւ սուտ ասեն, եւ միտքն զղջումն չունի, յայնժամ մեղքն ո՛չ թոթղթանի, եւ ոչ պատիժն։
       Զի շնորհ խոստովանութեան՝ ի սուտ խօսսն եւ յանզեղջ կամսն ոչ ներգործէ. որպէս լոյս ի խաւարեալ աչսն ոչ ներգործէ։ Չորրորդ՝ թէ ծածկէ զմեղս, ոսխն յանդիմանէ որպէս առաջի դատաւորաց. յորժամ սուտ խօսի, միւս ոսոխն յանդիմանէ։ Եւ ո՞ր ոսոխն ի խոստովանութեան, այսինք, խիղճ մտացն յանդիմանէ զմեզ։ Նաեւ շնորհն ոչ ներգոծէ ի սուտ լեզուն. զի սուտն «ի հօրէն սատանայէ է». եւ թողութիւն շնորհն՝ յԱստուծոյ։ «Եւ ոչ ինչ կայ բաժին Քրիստոսի եւ բելիարայ. եւ ոչ լուսոյ ընդ խաւարի»։
       Յաղագս որոյ՝ պա՛րտ է ի խոստովանիլն, արդար խօսիլ եւ ոչ թաքուցանել զմեղս ի քահանայէն. այլ զղջմամբ ասել զամենայն։ Երրորդ՝ կերպն որ զամենայն մեղսն յայտնեմք եւ ոչ ծածկեմք. եւ զայս ասէ առակախօսն. «որ ծածկէ զմեղս իւր՝ մի յաջողեսցի. եւ որ յայտնէ՝ սիրելի լիցի»։ Աստուա եւ ամենայն մարդ՝ կամին զզղջումն մեղաւորին եւ զյայտնելն զմեղս զի երեք արդարութիւն կայ ի խոստովանիլն։ Նախ՝ խոնարհութիւն. երկու՝ ճշմարտութիւն. երեք՝ ատել զմեղս . եւ այսոքիկ սիրելի են Աստուծոյ եւ մարդկան։ Ատել զմեղս՝ ի զղջանալ սրտին է. եւ ճշմարտութիւն ղ՝ բանիւ խոստովանիլ. եւ խոնարհութիւն՝ ի հատուցումն փոխարինին։ Այլեւ սոքա երեքեան ի խոստովանիլն երեւին, յորժամ խոնարհի մեղաւորն առաջի քահանային, եւ զղջմամբ սրտի խոստովանի ճշմարտութեամբ զամենայն քահանային։ Իսկ որ ծածկէ զմեղս՝ Գ վնաս երեւի. նախ հպարտութիւն. երկրորդ սուտն եւ խաբելն. երրորդ սիրելութիւն մեղացն. վասն այն ոչ խոստովանի. եւ նմա ոչ ներէ Աստուած եւ մարդ. զի ի վերայ գործոց մեղաց՝ եւ զայդ երեք մեղսժ յաւելու։ Որպէս ոչ ներեաց Աստուած Ադամայ եւ ոչ Կայէնի, յորժամ ծակեցին զյանցանս. զի դատապարտեաց զԱդամ եւ եհան ի դրախտտէն փափկութեան. եւ զԿայէն անէծ ի վերայ երկրի։ Նոյնպէս եւ Արաք ծածկեաց զմեղս գողութեան ի յԵսուայ եւ քարկոծեցաւ։ Այլեւ Անանիա եւ Սափիրա ծածկեցին զմեղսն գողութեան գեղջն՝ եւ ի Պետրոսէ դատապարտեցան եւ մեռան։ Իսկ մարգարէն Դաւիթ՝ որ յայտնեաց զմեղս իւր եւ ասաց մեղայ Տեառն. ասէ Նաթան. «եւ Տէր անցոյց ըզմեղս քո. եւ մի մեռիցիս» ա՛յսպէս եղեւ սիրելի Աստուծոյ.
       Եւ առաքեալն գրեաց վասն կորնթացի երիտասարդին՝ որ զղջացաւ ի մեղաց. ասէ՝ «վերստին հաստատեցէք ի դա զսէրն». այսպէս սիրելի եղեւ մարդկան։ Նոյնպէս ամենայն ոք որ խոստովանի զմեղս՝ սիրելի լինի Աստուծոյ եւ մարդկան. եւ որ ծածկէ՝ ատելի լինի եւ դատապարտի յԱստուծոյ եւ ի մարդկանէ որպէս ցուցաւ. վասն այն պարտ է զամենայն մեղս մեր խոստովանիլ առաջի քահանային։ Չորրորդ կերպն՝ որ տրտմութեամբ եւ արտսուօք խոստովանիմք. է եւ այս վասն Գ պատճառի։ Նախզի՝ ուրախութեամբ գործեցաք զմեղս՝ պարտ է տրտմութեաեմբ խոստովանիլ։ Երկրորդ՝ տրտմութիւն ցուցանէ թէ, փոշիման է ի մեղացն եւ ատէտ զնա։ Երրորդ՝ տրտմութիւն նշանակէ զմեղաւորսն որ ի ձախմէ Քրիստոսի լինին ի դատաստանին. եւ մեղաւորքն սրտիւ բեկեալ եւ երեսօք տրտմեալ ոչ իշխեն ի վեր հայիլ յերեսն Քրիստոսի։ Զի խոստովանահայրն նստեալ՝ զդէմս Քրիսոսի ունի նստեալ յաթոռ դատողութեան. եւ որ խոստովանի՝ նստի ի ձախակողմն. որպէս մեղաւորքն ի ձախակողմն Քրիստոսի. եւ զգլուխն խոնարհեցուցեալ, եւ զաչսն խփեալ եւ զձեռն կցեալ խոստովանի։ Նոյնպէս եւ արտասուքն որ ի խոստովանութեան՝ նախ զջերմութիւն սրտին նշանակէ որ զղջցեալ է. եւ յայնմանէ գոլոշին՝ ի գագաթն ելեալ արտասուս հոսէ։ Երկրորդ՝ արտասուխն զմեղսն լուանայ. որպէս ջերմ ջուր զհանդերձն որպէս ասացաւ ի վերոյ։ Երկրորդ՝ ջուր արտասուացն. զհուր մեղացն շիջուցանէ։ Այսպէս չորս են եղանակ եւ կերպ խոստովանելոյն։
       Ասասցուք այժմ զերրորդ գլուխն, թէ զի՞նչ օգտւթիւն է ի խոստովանոթեան։ Ասեն վարդապետք թէ՝ բազում օգտութիւն ունի խոստովանութիւն. այլ ես ասեմ տասն գլխով։ Նախզի՝ խոստովանութեամբ՝ պահս՝ եւ աղօթես՝ եւ ողորմութիւն՝ եւ զինչ զոր գործեմք, հաճոյ լինիմք Ատուծոյ եւ առանց խոստովանութեան՝ ոչ ինչ բարի գործ ընդունելի է Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ խոստովանութեամբ՝ շնորհացն Աստուծոյ արժանաւորիմք. զի առանց շնորհացն Աստուծոյ՝ ոչ թողանի մեղք մարդկան. վասն այն ասէ առաքեալն. «ուր առաւել եղեն մեղք՝ առաւել եղեն եւ շնորհք Աստուծոյ». այսինքն ի խոստովանութեան մեղացն՝ զշնորհսն ընդունիմք։ Երրորդ՝ խոստովանութեամբն զԱստուած տեսանեմք այսպէս զի մեղքն խաւար էր մեզ. յորժամ խոստովանութեամբ սրբեցաք զմիտս, տեսանեմք զԱստուած. ըստ այնմ, «երանի որք սուրբք են սրտիւք . զի նոքա զԱստուած տեսցեն»։ Չորրորդ զի խոստովանութեամբն ծածկի մեղք մեր յԱստուծոյ, որ ծածկագէտ է եւ զսիրտն տեսանէ, եւ զերիկամունսն քննէ։ Նաեւ մարգարէն ասէ. «զանգործս իմ տեսին աչք քո». զի զխոստովանած մեղսն այլ ոչ տեսանէ Աստուած եւ ոչ յիշէ. վասն նոցա ասէ Դաւիթ. «երանի ում թողութիւն եղեւ մեղաց. եւ ծածկեցան ամենայն յանցանք նորա»։ Հինգերորդ՝ զի զյաւիտենից պատիժն ժամանակեայ առնէ. զի մեղքն զմեզ յաւիտեան տանջեն. այլ յորժամ խոստովանիմք, քահանայն սակաւ մի ապաշխարութիւն դնէ. պահս. աղօթս՝ եւ ողորմութիւն, եւ ազատի մարդն ի յաւիտենից տանջանացն։ Վեցերորդֆ մեղաւոր մարդն՝ յերկու կապանաց ներքոյ է. մին կանոնաց հարցն. եւ մին պատուիրանացն Աստուծոյ. եւ յորժամ խոստովանի քահանային, զերկու կապն արձակէ ի նմանէ։ Զի ասելն Տէր Աստուած թողցէ զյանցանս քո, արձակեաց զկապ պատուիրանացն Աստուծոյ. եւ ես իշխանութեամբ կարգիս արձակեմ զքեզ, ազատեաց զնա ի կապէ եւ յանիծից կանոնաց հարց։ Եօթանասուներորդ՝ խոստովանութիւն փակէ զդուռն դժոխոց. զի մարդ որ ի մէջ մեղաց է՝ կանգնեալ է ի դուռն դժոխոց. որպէս ասէ Դաւիթ. «կեանք իմ մերձեցան ի դրունս դժոխոց». եւ դեւք շուրջ կանգնեալ կան որք քարշեն ի դժոխս. որպէս ասէ մարգարէն. «շուրջանակի անպարիշտք շրջին»։ Այլ յորժամ բանայ մեղաւորն զբերանն առաջի քահանային եւ ասէ, խոստովանիմ առաջի Աստուծոյ եւ սրբուհւոյ աստուածածին եւ այլն, ի նոյն ժամն փակին դրունք դոխոց. եւ ամենայն դեւքն կորնչին. եւ ոչ կարեն ունել զնա ի դժոխս։ Ութներորդ օգտութիւն՝ զի զփակեալ դուռն արքայութեան՝ բանայ մեղաւորին. զի այնպէս փակեալ է դուռն արքայութան մեղաւորին, որպէս Ադամայ փակեցաւ եւ եհան ի դրախտէն. եւ «սերովբէքն պահէին ըզճանապարհն ծառոյն կենաց»։ Եւ յորժա խոստովանիմք զմեղս առաջի քահնային, եւ նա արձակէ, իսկոյն բացեալ լինի դուռն արքայութեան մեզ որպէս աւազակին։ Օրհնեալ է այսպիսի բանալին՝ որ զդուռն դժոխոց փակէ, եւ զդուռն արքայութեան բանայ։ Իններորդ՝ զի խոստովանութեամբն հաշտի Աստուած ընդ մեղաւորին. զի որքան ի մէջ մեղաց է մարդն՝ անհաշտ խռովութիւն է ի մէջ Աստուծոյ եւ մարդոյ. որ ոչ հրեշտակք եւ ոչ սուրբք կարեն առնել հաշտութիւն։ Այլ յորժամ խոստովանի, ի նոյն ժամն հաշտի Աստուած եւ սիրով ընդունի. եւ գիրկս ակեալ համբուրէ զմեղաւորն. որպէս զանառակ որդին. մինչ ասաց «հա՛յր մեղայ յերկինս, ել ընդ առաջ նմա հայրն երկնաւոր, եւ համբուրեաց զնա, եւ այլն ըստ կարգի»։ Տասներորդ օգտութիւն՝ զի ո՛րքան մարդն ի մէջ մեղաց է, ի կենաց դպրութենէն Աստուծոյ զրկեալ է եւ ջնջեալ. որպէս ասէ Դաւիթ. «ջնջեսցին նոքա ի դպրութենէ քումմէ կենաց. եւ ընդ արդարս քո մի գրեսցին»։ Բայց յորժամ ճշմարտութեամբ խոստովանի, ի նմին ժամու գրի ի դպրութեան կենաց. որպէս ասէ Տէրն. «ընդ այն մի խնդայք, թէ այսք հնազանդին ձեզ, այլ խնդացէք՝ զի անուանք ձեր գրեալ են ի դպրութեան կենաց»։ Ահա այս ամենայն, եւ առաւել քան զայս՝ բազում օգտութիւն է խոստովանութեան։ Վասն այն ասէ։ «Լուացարուք սիրեցարուք. եւ խոստովան լերուք զմեղս ձեր»։
       Որում եւ ըզմեզ արժանի արասցէ սուրբ սրտիւ խոստովանիլ զմեղս. եւ գրոյն կենաց արժանի լինիլ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ սուրբ հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից . ամէն։