Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Ուսուցանէ մեզ առաքեալն Աստուծոյ ասելով եթէ «ցանկութիւն յղացեալ զմեղս ծնանի. եւ մեղքն կատարեալ զմահ»։ Զայս կամի ցուցանել, թէ ցանկութիւն որ ի մեզ է՝ մայր լինի. եւ սերմ առեալ ի սատանայէ յըղանայ զանօրէնութիւն. որ նոյն ինքն է արհամարհութիւն օրինացն Աստուծոյ. եւ երկնէ զհեշտութիւն եւ զմեղկութիւն մարմնոյ որ կոչի մեղք. եւ ի կատարումն մեղաց՝ ծնանի մեղուցելոյն զմահ. որպէս եւ Դաւիթ ասէ. «Անօրէնութեամբ յղացաւ, եւ ի մեղս ծնաւ զիս մայր իմ»։ Եւ չորս յատկութիւն ունի յըղանալն եւ ծնանիլն կնոջ. որ նշանակէ զմեղս՝ եւ զպատիժ մեղացն։ Առաջին՝ որպէս յղանալն հեշտութեամբ է, այլ ծնանիլն ցաւօք. այսպէս եւ գործ մեղացն հեշտ թուի. այլ պատիժն ցաւօք լինի։ Երկրորդ՝ որպէս յղանալն ծածուկ է, այլ ի ծնանիլն յայտնի. այսպէս եւ գործ մեղացն ծածուկ է, այլ պատուհասիլն ի խայտառակի։ Երրորդ՝ զի անհնար է որ յղին առանց ծնանելոյ մնայ. այսպէս եւ անհնար է մեղաց առանց պատժոց լինիլ. զի կամ աստ տանջի մեղաւորն, կամ անդ։ Չորրորդ՝ զի յորժամ ժամանակն վճարի, ապա ծնանի յղին. այսպէս յորժամ չափ մեղացն լնանի, ապա պատառ հասի մարդն. ըստ այնմ, «չեւ էր լցեալ մեղք ամուր հացւոցն»։
       Այլեւ հակառակ երկանց կանանց մեզ երկն եւ ցաւն հենդիպի։ Զի նոքա նախքան զծնանելն՝ երկնեն եւ ցաւին. եւ ի ծնանիլ մանկանն, զհանգիստ առնուն ըստ Տեառն թէ՝ «ոչ եւս յիշէ զնեղութիւն, զի ծընաւ մարդ յաշխարհ»։ Իսկ երկունք մեղացն՝ նախքան ըզծընանիլն բերկրի եւ ուրախանայ եւ հեշտանայ. եւ յորժամ ծընանի զչար զաւակն որ է մեղքն՝ յայնժամ հառաչէ դառնանայ կսկծի եւ ցաւի։ Եւ դարձեալ կինն ի սակաւ ժամ ցաւի, եւ յետոյ ի բազում ժամանակս հանգչի. եւ նա վասն սակաւ ժամու հանգստեանն ի մեղս, յաւիտեան չարչարի եւ տանջի։ Եւ այս վասն այն լինի՝ զի յորժամ գործեմք զմեղս, փափկութիւն եւ զբօսանք արտաքին զգայութեանցն՝ որպէս արբեալ խաւար ածեն մտացն. եւ ոչ տան զգալ զմեղս. իսկ ի շիջանիլ ցանկւթեան, դառն խայթոց մատցն որ է խիղճ մտացն , իսկոյն հարկանէ եւ չարչարէ ըզմեզ. որքան կենդանի եմք ի միտս, եւ յետ մահու ի դժոխս։
       Իսկ թէ զի՞նչ է խիղճ մտացն։ Ասացեալ են վարդապետք, թէ վերին մասն բանին շարժօղ զօրութիւն եւ պայծառ լոյսն է. զի ներքին մասն բանին՝ խառնեալ է ընդ զգայութիւնս եւ հեշտացեալ. իսկ վերին մասն՝ ունի բնական լոյս եւ պայծառ. եւ այն լուսովն ցուցանի որ ինչ խառնեալ է ընդ ներքին մասն զգայութեանց։ Եւ այն է ճրագ մտացն. որոյ ասէ մարգարէն . «դու լուսաւոր առնես զճրագ իմ». եւ նա՛ է որ շարժէ զմեզ ի բարին, եւ փախչի ի չարէն. եւ նա՛ է անաչառ դատաւորն մեր՝ միշտ ընդ մեզ. եւ ցուցանէ մեզ զստուգութիւն մեր։ Ըստ այնմ, «թէ սիրտք մեր ըզմեզ ոչ ըստ գտանիցեն». եթէ ի բարին եմք, նա ուախացուցանէ զմեզ. եւ զօրացուցանէ միշտ զնոյն գործել. եւ թէ ի չարն՝ նա կսկծեցուցանէ զմեզ, եւ յանդիմանէ հանապազ, մինչեւ զցաւն հանէ ի մէնջ. որպէս առողջարար դեղն հանէ զցաւ մարմնոյն։ Եւ նա՛ է տրտմեցուցանէ զմեզ եւ հալէ եւ մաշէ. եւ նովաւ հառաչեմք վասն մեղաց։ Եւ լինի ժորժամ հեշտութիւն մեղացն կարի առաւելու եւ ծածկէ զլոյսս զայս եւ նուազի, այլ ոչ իսպառ շիջանի եւ կորնչի. այլ երբեմն երբեմն երեւի եւ հարկանէ զմեզ. այս է խիղճ մտացն։ Վասն այն ասէ։ «Լուացարուք՝ սրբեցարուք ի մեղաց». որ խիղճ մտացդ ոչ դատէ զքեզ։ Եւ աստ գիտելի է՝ զի հակառակ այս մեղաց երկանցս՝ լին երկն ի մեզ գործոց արդարութեան . վասն զի հոգիս մեր սիրովն Աստուծոյ՝ սերմն առեալ զահ եւ զերկիւղ օրինացն Աստուծոյ, յղանայ ի սրտի. աճէ եւ զարգանայ. եւ ծնանի զզաւակս առաքինութեան որ է փրկութիւն հոգւոց մերոց. ըստ այնմ, «յահ եւ յերկիւղ քո յղացեալ երկնեցաք. եւ ծնաք զհոգի փրկութեան մերոյ»։ Եւ վասն է՞ր ասէ յղացաք երկնեցաք եւ ծնաք. վասն զի բազումք կան որք յղանան զերկիւղն Աստուծոյ օրինացն՝ այլ սակայն վիժ է ի մտացն եւ ոչ թողու ծնանիլ զփրկութիւն հոգւոյ. որպէս այն՝ որ զսերմն բարի քաղեաց՝ ի ճանապարհէն եւ եղեւ անպտուղ։
       Այսպիսի էր Յուդա. զի յղացաւ զերկիւղն Աստուծոյ՝ եւ ոչ երկնեաց. զի սատանայ եմուտ յարգանդ մտաց նորա. եւ ապականեաց զսերմն. եւ ոչ ետ գալ ի չափ ծննդեան . վասն որոյ յետ մատնութեան Քրիստոսի՝ անզեղջ սրտիւ յուահատեալ չոգաւ խեղդեցաւ ի կորուստ մարմնոյ եւ հոգւոյ։ Եւ յիրաւի ի բարձունս յօդս կախեալ խեղդեցաւ. զի պարանոցն այն՝ ուստի ել մատնօղ ձայնն Աստուծոյ, եւ բարձրացոյց ի խաչ՝ եւ ինքն չուանաւ ի յօդս եւ խեղդեցաւ, եւ ուռուցեալ հերձաւ. Եւ դարձեալ՝ զի ոչ յերկինս ի հրեշտակաց դասս, եւ ոչ յերկրի ընդ մարդկան դատեսցի. այլ ընդ օդային այսս չարութեան սատակեսցի։ Եւ ուղեղ գլխոյն՝ ոչ ընդ բերանն ել, այլ ընդ պարանոցն ի փորն թափեցաւ եւ հեղաւ. եւ գարշ հոտովն յայտնի եղեւ ամենեցուն. ուստի ժահահոտ դառն մատնութիւն ել վարդապետին. եւ միայն բերանն մնաց ամբողջ. զի մերձեցաւ ի բերանն Քրիստոսի եւ համբուրեաց զնա։ Այսպէս բազումք են յերկրի մարդիկ՝ որք յղանան զբարի սերմունս. այլ ոչ երկնեն, եւ ոչ ծնանի. վասն զի ի կատարումն գործոց ոչ ժամանեն։ Յաղագս որոյ ասէ մարգարէն։ «Լուացարուք՝ սրբեցարուք՝ եւ ուսարուք զբարիս գործել»։ Եւ զայս վասն այն յիշեցի եղբարք՝ զի երկու են բարիք. առաջինեւ երկրորդ։
       Առաջին բարին է՝ ոչ մեղանչելն. այլ կալ մնալ անարատ եւ անբիծ հոգւով եւ մարմնով։ Իսկ երկրորդ բարի է՝ յետ մեղացն խոստովանիլ եւ ապաշխարել. զի թէ յերկարի ապաշխարանքն՝ ի չմեղուցելոց կարգի առնէ զմարդն։
       Զի երկու իր որոշեաց ըզմեղաւորն ի յանմեղութենէն. այսինքն, մեղքն եւ պատիժն. մեղքն այն է՝ զոր ինքն գործեաց. եւ պատիժն՝ որ արդարութիւն Աստուծոյ պատուհասէ զնա։ Այլ ի բոլոր սրտէ ի խոստովանիլն զմեղսն՝ թողու եւ ապաշխարութեամբն որ զփոխարէնն մեղաց հատուցանէ . ինքն զինքն պատէ, եւ յԱստւոծոյ այլ ոչ պատժի. ոչ աստ ի հանդերձեալն։ Զի արդա՛ր է դատաստանն Աստուծոյ. որպէս է տեսանել յառաջին սուրբսն՝ որք ապաշխարելով արդարացան. որպէս մարգարէն Դաւիթ գործեաց զշնութիւն եւ զսպանութիւն՝ եւ յասելն մեղայ , արդարացաւ։ Նոյնպէս եւ Պետրոս առաքեալն զուրացութիւն քաւեաց դառն արտասուելովն. այսպէս եւ կինն պոռնիկ եւ աւազակն. եւ բազումք եւս՝ որպէս գրեալ են հարքն. եթէ արդարագործ չես՝ արդարախօս լեր. եւ յերկարելն ի նոյն՝ արդարագործ եւս լինիս։ Ապա թէ գործ մարդոյն վատթար լինի եւ լեզուն սուտ, ոչ կարէ արդարանա. զորօրինակ նախաստեղծքն Ադամ եւ Եւա՝ որք ի պատուիրանն Աստուծոյ յանցեան եւ կերին ի պտղոյն։ Եւ յորժամ եհարց զնոսա յապաշխարութիւն կոչելով, Ադամ պատճառեաց զկինն. եւ կինն զօձն. զի եւ հարց զԱդամ եւ ասէ. «ո՞ւր ես» ողբական եւ հարցական. ողբականն այսպէս. զի ձեռօքն ստեղծ՝ եւ ոտիւքն գայ ի հարց հիւանդի. եւ ձայնիւն ողբայ եւ ասէ. «ո՞ւր ես». իբր թէ յո՞ր փառաց յո՞ր անարգութիւն անկար. երկնայինդ եւ անմահդ՝ երկրային եւ մահկանացու եղեր։ Ողբամ զքեզ՝ զի զիմ պատկերս ի քեզ նկարեցի. եւ դու ոչ ի քեզ խնայեցեր, եւ ոչ ի պատկերէն ամաչեցեր։ Իսկ հարցականն այս է. «ո՞ւր ես». այսինքն, ի յո՞ր մեղս, եւ յո՞ր տեղի որպիսութեան. զի նա խոստովանեսցի եւ ասիցէ զպատճառն։ Եւ նա ասէ, «լուայ զձայն քո եւ երկեայ. քանզի մերկ էի եւ թաքեայ»։ Եւ տե՛ս զմեղաց պտուղսն զերկիւղն եւ թագչիլն եւ զմերկութիւն։ Զի ամենայն մեղք՝ զայդ երեքդ պտղաբերէ աստ. զեկիւղն վասն տանջանացն. զամօթն վասն գործեալ մեղացն. եւ մերկութիւն՝ զրկումն է ի շնորհացն Աստուծոյ։ Զա՛յս երեւեցոյց Ադամ ի յինքն։ Եւ ասաց Աստուած «ո՞ պատմեաց քեզ թէ մերկ ես»։ Յօրն յորում ստեղծեցի զքեզ չէիր մերկ. եւ յորժամ կենդանեաց անուանս եդեր՝ չէիր մերկ. այժմ ընդէ՞ր մերկացար. ո՞ոք պատմեաց քեզ զմերկութիւնդ. իբր չդետս լինի։ Ապա ասէ. «մի թէ ի ծառոյն յորմէ պատուիրեցի քեզ չուտել՝ կերե՞ր արդեօք ի նմանէ». իբր կարծեօք գընէ զբանն. զի ինքն իւր բերանովն խոստովանեսցի եւ արդարասցի։ Այլ նա յանդուգն ետ պատասխանի. «կինս զորետուր ցիս՝ սա ետ եւ կերի ասէ». տե՛ս զյանդգնութիւն. զպատճառն յԱստուած եհան եւ ի կինն. վասն որոյ ոչ ընկալաւ զթողութիւն. մի վասն մեղացն. եւ միւս վասն յանդգնութեան. զի Աստուած զլիրբն առաւել ատէ քան զյանցաւորն եւ զմեղաւորն։
       Եւ ցըկինն ասէ։ «ընդէ՞ր գործեցեր զայդ». իբր թէ յինչ միտս ախտացար. եւ զի՞նչ կամօք կերեր։ զի նա ասասցէ զպատճառն. ցուցանէ բանս թէ, թէպէտ գործն մին լինի, երկու գործակիցքն պարտին որք խոստովանին. վասն այն որիշ որիշ հարցանէր։ Եւ նա ասաց. «օձն խաբեաց զիս»։ Տես՝ զկկէս մեղացն ասաց եւ զկէսն ծածկեաց. այսինքն, զաստուածանալոյ պատճառն ոչ ասաց . վասն այն մեղքն ոչ թողաւ։ Այլեւ ոչ զկէսն ասաց ուղիղ. զի ասաց՝ «օձն խաբեաց զիս». օձն մեծ ոք չէր քան զնա. եւ ոչ ընկեր նորա. այլ ընդ ձեռամբ ի ներքոյ նորա. զի հարկն եւ բռնութիւն մեծին է. եւ խաբելն ներքնագունին։ Այլ արդ՝ օձն զնա ոչ աղաչեաց. եւ ո՛չ բռնադատեաց. եւ ոչ խաբեաց. ընկեր եւ հաւասար չէր նմա. վասն է՞ր խաբեցաւ. յաղագս որոյ մեղքն ոչ թողաւ։ Այլ որ զօձն ոչ եհարց՝ էր վասն երեք պատճառի։ Նախզի՝ անարժան էրընդ նմա խօսիլ. որ զպատկերն իւր զմարդն ընկէց ի փառաց։ Երկրորդ՝ զի բան եւ խօսք չունէր օձն զի՞նչ տայր պատասխանի։ Երրորդ՝ թէ հարցեալ էր, նա օձն ցուցանելոց էր զբանսարկուն։ եւ թէ յայնժամ պատժէր ի հուր գեհենին, նա բազում բարութիւն մարդկան կորնչելոց էր. եւ այն զի փորձութեամբն սատանայ բազմաց պսակաց առիթ եղեւ։ Այլեւ ոչ եթող զնա անպատիժ. այլ օձին միջնորդութեամբ՝ եւ զսատանայ պատժեաց որ իմանալի օձն է։ Արդ՝ չորս են սոքա. այսինքն, սատանայ օձն Եւա եւ Ադամ. այսպէս ի մեզ. Ադամ է միտքն. Եւա զգայարան քն. օձ ցանկութիւն. սատանայ նոյն շարժօղցանկութեան. եւ ապա զմեղսն գործեմք։ Դարձեալ ի գործ մեղացն՝ է չորս աստիճան. այսինքն է, յիշեցումն սատանայի. հեշտութիւն խորհրդոց մերոց. եւ հաւանութիւն կամացն. եւ ապա գործ մեղացն։ Դարձեալ շարժումն բնական ցանկութեան մերոյ՝ է յիշեցումն օձի. եւ հեշտութիւն ներքին մասին բանականին. որ խառնեալ է ընդ զգայութիւնս եւ հեշտանայ որպէս զԵւա. եւ հաւանումն վերին մասին բանականին որպէս զԱդամ. եւ ապա գործի մեղքն այս չորս աստիճանաւ։ Եւ ապա յետ մեղացն գործելոյ՝ պատճառեն մի զմի. աշխարհականն զքահանայն. փոքրն զմեծն. այր զկին։ Եւ որպէս Ադամ եւ Եւա որք պատճառեցին զմիմանս, ոչ արդարացան. նոյնպէս եւ որք պատճառեն զմեղս՝ ոչ արդարանան. ըստ այնմ, «ի պատճառել զպատճառս մեաղաց ընդ մարդս». այլ իւրաքանչիւր ոք զպատիժն իւր կրէ, որ է գործունեայ մեղացն։ Որպէս յայնժամ պատժեցաւ նախ օձն՝ զի նախ մեղանչեաց նա. ասացաւ նմա. «անիծեալ լիցիս յամենայն կենդանեաց». ա՛յն է՝ զի ամենայն կենդանիք սպանանեն զնա. «ի վերայ լանջաց եւ որովայնի քում գնասցես». զի ոտն եղեր թշնամւոյն։ «Եւ հող կերիցես». զի հողացուցեր զմարդն։ «Եւ եդից թշնամութիւն ի մէջ քո եւ կնոջդ». զի մարդն ընդ Սատուած թշնամի արարեր։ «Եւ նա սպասեսցէ քում գլխոյդ». զի զմարդն սպանանել ջանացեր որ գլուխ է ամենայն կենդանեաց։ Եւ դու ի ներքոյ գարշապարի ոտին նորա կոխան լիցիս. եւ այս ամենայն նշանս որք կան ի յօձն՝ ի յանիծիցն եղեւ։ Զի զսուտն ընդ ճշմարիտն խառնեաց. վասն որոյ երկ ճղի եղեւ լեզուն. եւ զմարդն մերկացոյց՝ ինքն մերկանայ յիւր խորխէն. եւ ընդ մարդոյն նախանձ եբեր՝ ինքն սողի ի վերայ լանջաց եւ որովայնին. եւ այլն նոյնպէս։ Եւ թէ ոք ասիցէ, օձն անբան կենդանի էր. վասն է՞ր այսպէս դատապարտեաց Աստուած։ Ասեմք. թէպէտ ինքն անբան էր՝ այլ գործի եւ ընդունօղ եղեւ չարին. որպէս պիղծ կենդանի որ անկանի ի սւրբ անօթ եւ պղծէ զնա։ Եւ որպէս օրէնքն հրամայեաց սպանանել զանսունն յոր մարդն մտաբերէր. նոյնպէս եւ առ ջրհեղեղաւն, եւ առ սոդոմայեցւովքն, անասունքն եւս պատժեցան։ Նոյնպէս եւ այժմ եթէ խռովութիւն լինի, կամ հիւանդութիւն, կամ մահ տարաժամ, արդարք եւ մեղաւորք ի միասին կրեն։ Ոչ եթէ անիրաւ է Աստուած. այլ մեղաւորքն կրեն ըզպատուհասն. եւ աստ եւ անդ տանջին. իսկ արդարքն՝ միայն աստ. կամ արարքն սակաւ ինչ յանցանս ուինին՝ քաւի այն. կամ թէ ամենեւին անմեղ են՝ նահատակութիւն է նոցա եւ փառք եւ պսակ։ Իսկ օձն պատժեաց Աստուած վասն երկու պատճառի։ Նախզի՝ ընդունակ եղեւ չարին եւ գործի։ Եւ երկրորդ՝ զի առաւել նաման է օձն մեղաց. զի ի գնալն հինգ ման առնու. որ նշանակէ զհինգ զգայարանս մեր. երկու աչքն. եւ երկու ականջն. եւ մին լեզուն. որովք շօսին եւ լսեն եւ տեսանեն զմիմեանս այր եւ կին, եւ գործեն զմեղս նման օձին. վասն որոյ յիրաւի անէծ զօձն։ Իսկ Եւայի ասաց բազմացուցանելով բազմացուցից զտրտմութիւն քո եւ զհեծութիւնս». միայն զի ըսատ ինքան մարդկային բնութիւնս այլայլոտ է եւ ցաւոտ. յորժամ Աստուած եսւ բազմացուցանէ՝ ո՞ կարէ զաղէտն պատմել։ Եւ ա՛յս է պատճառն. զի որքան օրս յաւելու՝ ա՛յն քան եւ ցաւս մեր բազմանայ։
       Եւ դարձեալ ո՛րքան յերկարի ժամանակս՝ մաշի երկիր եւ ի ծերունի երթայ եւ տկարանայ. որպէս ծեր մարդոյն զօրութիւն պակասի եւ ցաւն յաւելու։ Եւ դարձեալ՝ որքան մերձիմք ի կատարաց, ա՛յնքան մերձենամք ի ցաւս դժոխոցն. որպէս յերեկոյն սակաւ սակաւ առաւելու խաւարն եւ ցուրտն։ «Տրտմութեամբ ծնցիս. որդի. այլ զի՛նչ տրտմութիւն. զի մահկանացու զաւակ ծընանի. եւ բազում զաւակք առաջի մարց մեռանին. եւ այրեն եւ խռովեն զաղիս մօրն. թո՛ղ զտրտմութիւն երկանցն որ կրկին մահ է. եւ առաւել քան զծնունդն անասանոց. զի նոքա ի բնութիւնս իւրեանց կացին. իսկ արան եթթող՝ վասն այն ցաւն եւ երկն առաւել է ի մեզ։ «Եւ առ այր քո դարձ քո». զայս պատիժս կրեն ամենայն կանայք. որք փորձեն զերկն եւ զցաւս ծննդեան . եւ դարձեալ դառնան յամուսնութիւն։ «Եւ նա տիրեսցէ քեզ». զի կամեցար Տէր լինիլ Ադամայ. եւ Աստուած որդիս ծնանիլ. վասն այնորիկ ընդ իշխանութեամբ մարդոյն լինիս։ Ոստի յա՛յտ է՝ զիկնով վկայութիւն չէ ընդուելի. եւ ոչ լինի դատաւոր. եւ ոչ իշխան դեղի, կամ քաղաքի։ Եւ ոչ այլ ինչ աստիճան կարէ առնուլ. սարկաւագութեան, քահանայութեան, եւ այլն։ Զի ընդ հնազանդութեամբ է մարդոյն եւ ոտք նորա. ա՛յս էր պատիժ կնոջն։ Իսկ Ադամայ ասաց. «անիծեալ լիցի երկիր ի գործս քո. զի լուար ձայնի կնոջդ». վասն այն ընդ կնոջդ՝ զանիծից երկիր ժառանգեա. զի թէ ինձ էիր լուեալ՝ զդրախտդ ժառանգէիր. «փուշ՝ եւ տատասկ բուսցի քեզ». զիխոցեսցէ եւ ցաւեցուսցէ զքեզ։ «Քրտամբք երեսաց քոց կերիցես ըզհաց քո». փոխանակ անաշխատ փափկութեան դրախտին։ «Մինչեւ դարձցիս ի հող». ա՛յս է մահու մեռանիլն որ ասաց. «յաւուր յորում ուտիցես ի նմանէ, մահու մեռանիցիս»։ Ա՛յս է՝ որ հոգիդի մարմնոյդ բաժանի. եւ մարմինդ լուծանի ի տարերս. եւ հոգիդ յաներեւոյթ տանջանսն. եւ կամ մահու մեռանիս. այսինքն թէ, գոյ անձնաւոր մահ որ է սատանայ՝ նովաւ մեռանիս։ Եւ դարձեալ ընդ անասնոց մահուն մեռանիս. կամ թէ մահու մեռանիլն՝ զառաւելն նշանակէ. որպէս ասեմք կենաց կեանք. որ է արդարութիւն եւ սրբութիւն . նոյնպէս մահու մահ է մեղքն. զի ոչ թէ մեղքն մարմնոյ է մահ, այլ հոգւոյ եւ մարմնոյ. եւ ո՛չ ժամանակեայ մահ, այլ յաւիտենական. որպէս իմաստուն ոմն՝ տեսեալ զոմանս ի շնութեան, ասէր. ոչ է այդ մահ մահկանացու. այլ անմահ չար։ Զայս վասն այն յիշեցի եղբարք՝ զի գիտէք թէ ամենայն մեղաց զի՛նչ եւ գործեն մարդիկ, պատուհաս կայ. կամ աստ, կամ ի հանդերձեալն ըստ իւրաքանչիւր գործոց՝ որպէս ցուցաւ ի նախաստեղծն Ադամ եւ Եւա։ Եւ գիտելի է, թէ զի՞նչ լինին. որպէս մինչ ի գործն Դ էր աստիճան մեղացն. նոյնպէս յետ գործոյն՝ չորս լինի աստիճան։ Նախզի՝ ծածուկ եւ թաքուն գորրծեն զմեղս զի մի յայտնեսցի։ Երկրորդ՝ զի յորժամ յայտնի, յայնժամ լրբին եւ յանդգնին։ Երրորդ՝ զի սովորին ի մեղսն եւ հեշտանան։
       Չորրորդ՝ զի յուսահատին, եւ անզեղջ սրտիւ՝ յամեն ի մեղսն։ Եւ այս անզեղջութիւնս եւ յուսահատութիւնս՝ է ծանրագոյն եւ անթողի մեղք որպէս ասէ Տէրն։ Զի ամենայն մեղք՝ յուսով եւ զղջմամբ թողանի. իսկ որ ոչ ունի յոյս եւ զղջումն՝ ոչ գտանէ թողութիւն. որպէս եւ մեղքն սատանայի ոչ թողաւ, զի ոչ զղջացաւ. զի երեք են դասք մեղաւորաց, մին քան զմին ծանրագոյ։ Զի է մեղք մին՝ որ ակամայ եւ տգիտութեամբ եւ տկարութեամբ լինի. որպէս մեղք մանուկ տղայոց. եւ է այս նուազագոյն մեղք ըստ մարգարէին. «զմեղս մանկութեան եւ զանգիտութեան իմոյ մի յիշեր»։ Երկրորդ՝ որ կամաւ եւ գիտութեամբ լինի. սակայն ի մտի ունի զելն ի մեղաց, եւ զզղջանազի սրտիւ. եւ այս եւս յետոյ ի բարին փոխի. զի զղջման ծաղիկն ոչ կորնչի. «եւ յոյսն ոչ երբէք ամաչեցուցանէ»։ Իսկ երրորդն՝ որ կամաւ եւ գիտութեամբ եւ կարողութեամբ մեղանչէ, եւ անզեղջ մնայ սրտիւ եւ յուսահատեազ, յայնպիսի մեղսն ոչ գտանի թողութիւն. եւ այն է մահու չափ մեղքն. որպէս ասէ Յօհաննէս «են մեղք են. եւ են՝ որք մահու չափք են». եւ այն է կամակար մտօք մեղանչելն. որպէս գրէ առաքեալն. այսինքն, «կամաւ եւ կարողութեամբ եւ մտաց գիտութեամբ եթէ մեղանչիցեմք, ոչ այնուհետեւ պիտոյ է վասն մեղաց պատարագ. այլ ահեղ ակնկալութիւն դատաստանին, եւ նախանձ հրոյ որ ուտտէ զհակառակորդն»։ Արդ՝ աղաչեմ ըզձեզ եղբարք սիրովն Աստուծոյ՝ մի անզեղջ կամօք ի մեղս մեռցուք. եւ մի անապաշխար յաշխարհէ ելցուք։ «Զի ահ մեծ է անկանիլ ի ձեռս Աստուծոյ կենդանւոյ»։ Զի թէ անմեղ կազ ոչ կարեմք որ է հրեշտակաց գործ, ի մեղս անզեղջ մի լիցուք որ է սատանայի գործ։ Այլ որպէս մարդո՛յ է դառնալ ի մեղաց եւ թողութեան հանդիպիլ. դարձցուք ի մեղաց եւ ապաշխարեսցուք. սրտիւ զղջասցուք. բերանով խոստովանիսցուք. եւ գործով արդարասցուք։ «Դարձցուք առ Աստուած, եւ նա դարձցի առ մեզ»։ Զի յորժամ զղջանամք ի մեղաց, հաշտի ընդ մեզ Աստուած. եւ յորժամ խոստովանիմք, թողու զմեղս. եւ յորժամ ապաշխարեմք, ազատէ ի պատժոց տանջանացն։ Այլ յորժամ դու ոչ թողուս զմեղս քո, եւ Աստուած ոչ թթողու զպատիժ մեղացն. քո. եթէ դու ոչ դառնաս առ Աստուած, եւ ոչ Աստուած դառնայ առ քեզ։ Դու հաշտեաց ընդ Աստուծոյ՝ զի դու բարկացուցեր զնա։ Դո՛ւ մերձ լեր Աստուծոյ. զի դո՛ւ հեռացար ի նմանէ եւ կորուսեր զքեզ. որպէս ասէ մարգարէն։ «Ոյք հեռհի արարին զանձինս իւրեանց ի քէն, կորիցեն»։ Դու գիտ զքեզ՝ զի դու կորուսեր զքեզ։ Դո՛ւ արդարացիր՝ զի դու մեղանչեցեր։ Զի Աստուած որ ըստեղծ զքեզ առանց քեզ, ոչ արդարացուցանէ զքեզ առանց քեզ։ Մի ասեր թէ ողորմած է Աստուած՝ քաւէ զիս։ Այո՛ ողորմաց է, այլեւ ա արդար է. զի զղջացելոցն ողորմաի. եւ զանզեղջսն արդարութեամբ դատէ եւ քննէ։ Ողորմած է՝ այլ արժանաւորացն. իսկ անարժանիցն՝ արդար դատաւոր է։ Ողորմած է մեղաւորին ի կեանս այս. այլ ի հանդերձեալն արդարադատ է։ Աստ ի յաթոռ ողորմութեան եւ շնորհաց է նստեալ . եւ անդ ի յաթոռ դատողութեան. եւ պարտ է մեզ ի յողորմութենէն ամաչել, կամ ի յարդարութենէն երկնչիլ։ Աստ ներէ, այլ անդ դատապարտէ. «եւ թէ զներելովն Աստուծոյ արհամարհես ասէ առաքեալն, գանձձս անձին քում բարկութիւն յաւուր արդար դատաւորութեան Աստուծոյ»։
       Զի հուր ձորալիր պարանոցաթաղ այն է՝ որ ասէ. «երթա՛յք յինէն անիծեալք ի հուրն յաւիտենից, եւ այլն»։ Յորոց փրկեսցէ ըզմեզ փրկիչն ամենայնոցն Քրիստոս Աստուած մեր. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։