Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Gregory Tatevatsi (of Tatev) Vartapet (Vardabed)

Բաժին

Թեմա

Theology

Ի ձեռնտուութենէ հոգւոյն սրբոյ եւ օժանդակութեամբ աղօթից ձերոց՝ կամիմ աստանաւոր յաղագս երից իրացտեսութիւն տազ բանիս որ ասէ. «խնդրեցէք նախ զարքայութիւն Աստուծոյ»։
       Առաջին վասն խնդրողաց. Երկրորդ՝ վասն արքայութեան։ Երրորդ՝ վասն խնդրուածոց։
       Այլ վասն առաջնոյն գիտելի է՝ զի ոմանք ոչ խնդրեն զարքայութիւն Աստուծոյ. այլ փախչին ի նմանէ։ Ոմանք խնդրեն՝ բայց ոչ գտանեն։ Ոմանք խնդրեն եւ գտանեն՝ բայց ոչ պահեն։ Ոմանք խնդրեն եւ գտանեն՝ եւ պահեն. այսպէս չորս դիմօք մարդիկ են յաշխարհի։ Նոքա որք ոչ խնդրեն զարքայութիւն Աստուծոյ, այլ փախչին՝ այնոքիկ են, որք զամենայն աւուրս կենաց իւրեանց ի չար գործոց ոչ դադարին. վասն այն ասէ Յօհան Ոսկեբերանն, թէ չար մարդիկն՝ յաւիտեան կամին ապրիլ. զի հանապազ զչարն գործեսցեն. եւ միշտ ցանկան կենդանի լինիլ, զի ի մեղանչելոյ ոչ դադարեսցին։ Ապա ուրեմն նոքա ի մեծ արդար դատաստանն Աստուծոյ մատնին. եւ ոչ երբէք զերծանին ի տանջանաց. որք յայսմ աշխարհի ոչ երբէք դադարին ի մեղաց։ Սոքա այնպիսիք են՝ որք անգոսնէին զՅոբ եւ ասէին. «ի բաց կաց ի գիտութեանց քոց. զճանապարհս քո ճանաչել ոչ կամիմք. ո՞վ է ամենակալն զի ծառայեսցուք նմա»։ Զի թէ մարդ ոք խրատեսցէ զնոսա՝ զայսպիսի դառն դժնդակ պատասխանիս տան նմա։ Եւ այս ոչ միայն անհաւատք եւ չարք, այլ բազումք ի չար հաւատացելոց. որք ունին միայն զանուն. եւ ի գործոց հեռացեալ են։ Սոքա թէպէտ լեզուաւ հաւատան՝ այլ սրտիւ հեռացեալ են. եւ գործով ուրանան զԱստուած. ըստ այնմ, «զուր պաշտեն զիս. լեզուաւ հաւատան, եւ սրիւք հեռացեալ մեկուսի են յինէն»։ Այս առաջին դասք մարդկան։
       Երկրորդ՝ ոմանք խնդրեն զարքայութիւն՝ բայց գտանեն. նոք սնափառքն եւ մարդահաճոյքն են որք փառասիրութեան հողմով պերճանան. զբարիս գործեն. եւ ի փառամոլութիւն կորուսանեն. մարմնով մեռանին, եւ հոգւով ոչ ապրին . չարչարին, եւ ոչ հանգչին. տանջին, եւ ոչ պըսակին։ «Զի այն ի՛սկ են վարձք նոցա»։ Ո՞րն՝ զա՛յն որ ասաց Տէրն։ «զփառս ի միմեանց առնոյք. եւ զառ ի միոյն ոչ խնդրէք». վասն սոցա ասէ մարգարէն. «Տէր ցրուէ զոսկերս մարդահաճոյից»։ Ո՞ւր՝ անդ ուր ասէ վասն մեղաւորացն. «կտրել զնոսա ընդ մէջ, եւ զմասն նոցա ընդ կեղծաւորսն դնել»։ Զսոցա տիպն՝ յինքն բերէր փարիսեցին. այն որ ասէր՝ «գոհանամ զքէն Տէր. զի ոչ եմ իբրեւ զայլս ի մարդկանէ եւ այլն»։ Այսպէս չար է փառասիրութիւն. զի նա արդար եմուտ ի տաճարն՝ եւ յաղօթելն մեղանչեաց. եւ մեղօք ել ի տաճարէն։ Եւ մաքսաւորն որ կոծէր արտասուօք զկուրսն խոնարհութեամբ մեղօքն եմուտ, եւ արդարացեալ ել ի տաճարէն։
       Այս երկրորդ դասք մարդկան՝ որք փառասիրութեամբ խնդրեն. բայց ոչ գտանեն զարքայութիւն։ Երրորդ՝ ոմանք են որք խնդրեն եւ գտանեն՝ բայց ոչ պահեն. նոքա են՝ որք նոքա են՝ որք առ ժամանակ մի հաւատան. եւ ի ժամ փորձութեան ի բաց հեռանան. որք վասն անցաւոր կենացս յանանց կենացն զրկին. ժամանակ մի վայելեն յերկրի. եւ յաւիտենից տանջին ի դժոխս։ Եւ այս յիրաւի՝ զի զփրկիչն եւ զՏէրն ուրանան. եւ առանց փրկութեան կորուսանին. որպէս որք զլոյսն մերժեն՝ խաւարաւ տանջին. վասն նոցա ասէ Տէրն մեր. «որ ուրանայ զիս առաջի մարդկան՝ ուրացայց եւ ես զնա առաջի հօր իմոյ եւ հրեշտակաց»։ Սոցա օրինակք էին ա՛յն աշակերտքն որք լուան ի Տեառնէ, «թէ ոչ կերիջիք զմարմին որդւոյ մարդոյ, եւ արբջիք զարիւնն նորա, ոչ ունիք կեանս յանձին. ասացին խիստ է բանդ. ո՞ կարէ լսել դմա, եւ յետս չոգան»։ Վասն այնպիսեացն ասէ առաքեալն. «լաւ էր նոցա՝ թէ զճշմարտութեան ճանապարհն ոչ էին ճանաչեալ։ քան թէ ճանաչել եւ յետս դառնալ»։ Այսպէս ոմանք խնդրեն եւ գտանեն, եւ ոչ պահեն զարքայութիւն Աստուծոյ։ Այլ չորրորդ դասք՝ ոմանք են որք խնդրեն զարքայութիւն Աստուծոյ՝ եւ գտանեն եւ պահեն։ Նոքա են՝ որք իբրեւ սիրով միանան յԱստուած, եւ ոչ ինչ համարին զամենայն հեշտութիւն աշխարհիս, ոչ ինչ կարէ մեկնել զնոսա ի սիրոյն Քրիստոսի ըստ առաքելոյն։ «Ոչ նեղութիւնք՝ եւ ոչ հալածանք եւ այլն»։ Այնոքիկ մի՛շտ օրըստօրէ ի բարի գործս առաւելուն եւ յառաջ ձկտին. որպէս ասէ առաքեալն. «զյետոյս ուրացեալ եմ, եւ յառաջադէմս նկրտիմ»։Եւ ճշմարտութիւն ասէ յաւետարանին. «ոչ ոք ածէ զձերն զմաճով՝ եւ հայիցի յետսս, թէ յաջողեա՞լիցէարքայութիւն երկնից»։ Սոքա օրինակեցան ի չորս կենդանիսն զորս ետես Եզեկիէլ լի աչօք յառաջուստ եւ յետուստ. որք երթային եւ յետս ընդդէմ ոչ դառնային։ Այսպէս պարտ է մեզ խնդրել զարքայութիւն Աստուծոյ հաւատով՝ յուսով՝ եւ կատարեալ սիրով. եւ ապա կարեմք գտանել զնա։ Եւ այս գիտելի է՝ զի ոմանք խնդրեն ըզնա միամիտ սրտիւ. ոմանք երկմտութեամբ։ Միամիտ սրտիւ նոքա խնդրեն՝ որք զբոլոր բաղձանս սրտից՝ ի նա բեւեռեն. միշտ յօժար կամօք եւ հոգւով եւ մարմնով արքայութեան երկնից կարօտին. որպէս ծարաւեալքն ի ջուր՝ այսպէս եւ նոքա ջրոյն կենաց. որպէս ասէ Դաւիթ. «անձն իմ որպէս երկիր ծարաւի է առ քեզ. լուր ինձ զի նուաղեցաւ յինէն հոգի իմ»։ Զայս եղանակ խնդրոյս՝ ցուցանէ մեծ իմաստուն Սողոմօն ասելով. «իմացարո՛ւք զՏեառնէ բարութեաեմբ եւ միամիտ սրտիւ խնդրեցէք զնա։ Իսկ որք երկմտութեամբ խնդրեն՝ նոքա են, որք կամին յաստի կեանսմեծանալ եւ հեշտանալ եւ պատուիլ. եւ ի հանդերձեալն ընդ նմա պսակիլ. ոչ լինի այս երբէք։ Ասէ Տէրն. «որ կարէք երկու տէրանց ծառայել. Աստուծոյ եւ մամոնայի». եւ մարգարէն ասէ. «վայ այնպիսեացն՝ որք մտանեն երկու ճանապարհօք»։ Երկու ճանապարհն՝ «մին նեղն է եւ անձուկն որ տանի ի կեանս. եւ մին լայն եւ ընդ արձակն որ տանի ի կորուստ»։ Զի հեշտութեամբ զհանգիստ ոչ կարեմք գտանել. այլ նեղութեամբ զհանգիտսն. որպէս ասէ առաքեալն. «պարտ է բազում նեղութեամբ մտանել մեզ ի հանգիստն. զի որ չարչարանացն կցորդի, նաեւ փառացն հաղորդի Քրիստոսի»։ Ապա պարտ է միամիտ սրտիւ խնդրել զնա. զի նա՛ է պատուական մարգարիտն՝ որ զամենայն ինչ զոր ունիմք՝ ոչ միայն զմարմնական գոյս եւ զստացուածս, այլեւ զմարմինս եւ զհեշտութիւնս սորա եւ զամենայն ցանկութիւնս տամք. եւ ապա գտանեմք զարքայութիւն Աստուծոյ։ Արդ խընդրեսցուք զնա եղբարք. ոչ ըստ կնոջն ղովտայ որ հայեցաւ եւ եղեւ արձան աղի. զի թէպէտ ել ի սոդոմայ՝ այլ յորժամ յետս դարձաւ, կորեաւ։ Նոյնպէս եւ մեք թէ խնդրեալ զարքայութիւն՝ թողումք եւ յետս դառնամք ի սէր աշխարհիս, կորնչիմք։ Այլ խընդրեսցուք զնա «ընդ դշխոյն հարաւոյ. որ եկն ի ծագաց երկրի լսել զիմաստութիւն Սողոմօնի»։
       Սողոմօն խաղաղութիւն թարգմանի. նշանակէ զՏէր Յիսուս Քրիստոս՝ որ արար խաղաղութիւն յերկինս եւ երկրի. եւ հաշտեցոյց զհայր Աստուած ընդ արարածս. զհրեշտակս եւ զմարդիկ։ Եւ զեկեղեցի հրէից եւ հեթանոսաց՝ ի մի խաղաղութիւն յարմարութեանց։ Եւ դշխոյն հարաւոյ՝ նշանակէ զեկեղեցիս հաւատացելոց. որք ուղղապէս եկաք ի ծագաց երկրէ. այսինքն, ի կրօնի հեթանոսաց, լսել զվարդապետութիւն Քրիստոսի։ Դարձեալ՝ խնդրեսցուք զնա ընդ մեղաւոր կնոջն այն՝ որ էառ լիտր իւղոյ. եւ էօծ զոտսն Քրիստսի. որ ասաց նմա. «երթ ի խաղաղութիւն. թողեալ լիցին քեզ մեղք քո»։ Այլեւ խնդրեսցուք զնա ընդ կարճահասակին Զաքէոսի զՅիսուս տեսանել. որ վասն ամբոխին ի ծառն ի ժանտաթզենին ել. եւ ի տունն մտեալ ասաէ. «այսօր եղեւ փրկութիւն տանս այսմիկ»։ Այլեւ խնդրեսցուք զնա ընդ իմաստուն կուսանացն բանալ մեզ զարքայութիւն. որք վառեալ ունէին զլապտերս իւղով ողորմութեան. եւ ոչ ընդ յիմար կուսանացնշիջեալ լապտերօք. որ ասաց ցնոսա. «ամէն ասեմ ձեզ՝ ոչ գիտեմ զձեզ»։ Խնդրեսուք եղբարք՝ ոչ զունայնս եւ զանցաւոր կեանս, այլ խնդրեսցուք զարքայութիւն Աստուծոյ՝ որ է անանց եւ մշտնջենաւոր։ Այս առաջին գլուխն վասն խնդրողաց։
       Երկրորդ գլուխն որ վասն արքայութեան՝ ասէ Տտէտրն։ «Նմանեցաւ արքայութիւն երկնից գանձի ծածկելոյ յագարակի»։ Եւ վասն չորս պատճառի գանձ կոչի զարքայութիւն։ Նախ զի՝ գանձ է եւ փարթամութիւն արքայութիւն. եւ որք ստանան զնա՝ անպակաս մեծութիւն է։ Երկրորդ՝ գանձ կոչէ՝ զի ծածկեալ է ի բազմաց. եւ ամենայն մարդ ո՛չ կարէ գտանել զնա։ Երրորդ՝ զի որք խնդրեն՝ գտանեն զնա … որպէս գանձ ծածկեալ, զոր խնդրօղքն գտանեն։ Չորրորդ՝ գանձ է՝ զի գնեն զնա, եւ առանց գնայ ոչ կարեն ստանալ զնա. զի զայս կեանս ձրի ետ. այլ զարքայութիւն գնով եւ բազում աշխատութեամբ տայ։ Եւ գիտելի է՝ զի հոմանուն է՝ արքայութիւն երկնիից. եւ վեց եղանակաւ առեալ լինի ի սուրբ գիրս։ Առաջին՝ արքայութիւն Աստուծոյ է Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս որդի վերին արքային. ըստ այնմ որ ասէ. «ապաշխարեցէք՝ զի մերձեալ է արքայութիւն երկնից , այսինքն որդին Աստուծոյ»։ Եւ այս ծածկեալ է յագարակ մարմնոյն անգիտելի ի բազմաց. զի անհաւատից եւ այլազգեաց՝ ոչ գիտելի է, եւ ոչ գտանելի։ Եւ վասն այն ասէ արքայութիւն, զի նովաւ յերկնաւոր արքայութիւն երկնից հանդերձեալ եմք թագաւորել. որպէս ասաէ առաքեալն. «եթէ համբերեմք. ընդ նմին եւ թագաւորեմք»։ Երկրորդ՝ ասաի արքայութիւն եւ եկեղեցի սուրբ հաւատացեալ ժողովուրդք. որպէս ասէ աւետարանն. «նման է արքայութիւն երրկնից ուռկանի անկելոյ ի ծով. եւ ամենայն ազգաց ժողովելոյ. որ իբրեւ լցաւ՝ հանին ի ցամաք եւ այլն»։ Եւ վասն այն կոչի արքայութիւն սուրբ եկեղեցի՝ զի հաւատացեալ է արքային երկնից. եւ որ ի կեանս այս արքայութիւն առնէ եւ գրծէ՝ անդ ի հանդերձեալն ունի զվախճան փառացն մեծի. եւ յարքայութեան երկնից բնակի . եւ ընդ Քրիսոտսի թագաւորէ։
       Երրորդ՝ արքայութիւն ասի աստուածային գիրք սուրբ. որպէս աւետարանն, եւ այլք. վասն որոյ ասէ առաքեալն. «մերժեցիք զբանն Աստուծոյ. եւ անարժան եղէք յաւիտենից կենացն»։ Եւ Քրիստոս ասէ «վասն այսորիկ բարձցի ի ձէնջ արքայութիւն. եւ տացի ազգի որ առնէ զպտուղ նորա». այսինքն, աւետարան, կամ գիրք աստուածայինք։
       Եւ սա ծածկեալ է բանիւք եւ առակօք եւ նիւթական գրովք. եւ վասն այն ասի արքայութիւն Աստուծոյ՝ զի պատուիրանն որ յաւետարանին, կամ ի սուրբ գիրս են գրեալ՝ պահողացն զնոսա բացեալ լինի մուտ արքայութեան երկնից։ Չորրորդ՝ ասի արքայութիւն եւ խորհուրդ եկեղեցւոյ. որպէս մըկրտութին. ապաշխարութիւն. քահանայութիւն. պատարագն. եւ այլն։ Եւ ծածկեալ են սոքա մարմնական նիւթովք. զի հաւատացեալքն գտցեն . եւ անհաւատքն կորիցեն. եւ վասն այն ասին սոքա արքայութիւն՝ զի սոքա են որք յարքայութիւն տանին. եւ սրբութիւն տան. եւ յարքայն երկնից միաւորեն։ Հինգերորդ՝ կոչի արքայութիւն եւ հոգին մարդոյ. որ ծածկեալ է զագարակի մարմնոյն. անտես ի զգայութեանց եւ տեսեալ ի մտաց. վասն որոյ եւ ասէ «արքայութիւն Աստուծոյ ի ներքս ի ձեզ է»։
       Եւ վասն այն կոչի սա արքայութիւն՝ զի պատկեր է արքայութեան երկնից. ըստ այնմ որ ասէ. «արար Աստուած զմարդն ի պատկեր իւր»։ Եւ այսպէս հոգիս որ ի մեզ պատկեր է Աստուծոյ եւ արքայութիւն ի ձեռն սրբսութեան գործոց՝ ի ձեռն չար գործոց լինի պատկեր սատանայի. եւ տուն եւ դժոխք մեղաց. այսպէս չա՛ր եեն մեղք, որք զարքայութիւն ի դժոխս փոխեն։ Վեցերորդ՝ արքայութիւն կոչի եւ կեանքն յաւիտենից. որ է վերին գաւառն. որ է տեղի հրեշտակաց, եւ հրեշտակացելոց սրբոց։ Եւ վասն նորա ասէ. «երանի աղքատաց հոգւով. զի նոցա է արքայութիւն երկնից»։ Եւ յայլում տեղւոջ ասէ. «թագաւորութիւն իմ չէ յայսմ աշխարհի»։ Եւ վասն այն ասի արքայութիւն զի ամենայն երանութեանց եւ փառաց կատարումն է, եւ ծայրագոյն մեծութիւն։ Վասն այն ասէ. «խնդրեցէք նախ զարքայութիւն Աստուծոյ»։ զի խնդրելի է, եւ ապա գտանելի. եւ որք աչ խնդրեն՝ ոչ գտանեն։ Այլ խնդրելի էեւ գտանելի եւ պահելի։ Այս երկրորդ գլխում վասն արքայութեան։ Իսկ երրորդ գլուխն որ վասն խնդրուածոց գիտելի է. զի խնդրուածն զօրութենէ ամենայն մարդ՝ յերկուս բաժանի։ Մին որ ի ներքս վասն իւր անձին լինի. եւ մին որ արտաքոյ վասն այլոց խնդրեսցէ։ Արդ՝ մին որ վասն իւր անձին խնդրէ՝ ի չորս բաժանի։ Առաջին այն՝ զոր Տէրն ասաց եւ ուսոյց թէ, «խնդրեցէք զարքայութիւն Աստուծոյ եւ զարդարութիւն նորա»։ Առաջին քան զամենայն խնդիր՝ այս է մեզ, որ զարքայութիւն՝ այս է, զտեսն Քրիստոսի խնդրեմք. որ արժանի առնէ եւ զկեանսն յաւիտենից։ Եւ յայս խնդիրս՝ եւ զթողութիւն մեղաց, որ արդարացուցանէ զմեզ. որպէս ասէ. «եւ զարդարութիւն նորա. եւ ապա զփրկութիւն ի տանջանացն յաւիտենից, եւ ի գեհենէ հրոյն։ Սոքա չորեք ի նոսա՝ որ է թողութիւն մեղաց, եւ փրկիլ ի տանջանաց, եւ արքայութիւն երկնից եւ տեսութիւն Քրիստոսի, յայս բանս բարունակին զոր ուսոյց Տէրն։ «Խնդրեցէք նախ զարքայութիւն Աստուծոյ եւ զարդարութիւն նորա»։ Զնոյնս եւ յայլուր ուսոյց աղօթել. «սուրբ եղիցի անուն քո. եկեսցէ արքայութիւն քո. եղիցին կամք քո, եւ այլն»։ Երկրորդ՝ յետ այսորիկ խընդրելի է զհաւատս եւ ըզգործս բարիս ի նմանէ յաջողիլ։ Զի հաւատն եւ յոյսն եւ սէրն՝ շնորհխ յԱստուծոյ են. որ է աստուածային առաքինութիւն։ Նմանապէս խոհեեմութիւն արիութիւն ի բարի գործս. ողջախոհութիւն եւ արդարութիւն յամենայն իցս։ Եւ սոքա ամենայնքն՝ տուրք Աստուծոյ են. որոց կամի, տայ. եւ որք խնդրեն, առնուն։ Վասն աստուածային առաքինութեանցն ասէ։ «Որ խնդրէ ի հօրէ հաց՝ մի թէ քա՞ր տացէ»։ այս է, հաց զհաւատն ասէ. որ կենաց է պատճառ. եւ քար՝ զանհաւատութիւն։
       «Եւ որ խնդրէ ձուկն՝ մի թէ օ՞ձ տացէ». այս է, ձուկն՝ զյոյսն ասէ. եւ օձ՝ զյուսահատութիւն որ մահու է պատճառ։ «Եւ որ խնդրէ ձու՝ մի թէ կարի՞ճ տացէ». ա՛յս է, ձու՝ ըզսէրն ասէ բոլոր եւ կատարեալ. եւ կարիճ՝ զատելութիւն. որ խեթկիչ է եւ ցաւ հոգւոյ։ Նոյնպէս եւ վասն մարդկային առաքինութեան ասէ. «առանց իմ ոչ ինչ կարէք առնել»։ եւ Պօղոս ասէ. «նա որ յաջողէ մեզ զառնելն եւ զկատարելն»։ երկրորդ խնդիրն ա՛յս է՝ զոր առնումք յԱստուծոյ։ Երրորդ խնդիրն է՝ վասն մարմնոյ հարկաւոր պիտոյից. որպէս կերակուր եւ հանդերձ չափաւոր. ըստ այնմ որ ուսոյց Տէրն . «զհաց մեր հանապազորդ տո՛ւր մեզ օրըստօրէ». զչափաւորն խնդրեմք, եւ ոչ զաւելորդն։ Որպէս ասէ առաքեալն. «ունիմք կերակուր եւ հանդերձ՝ եւ այնու շատասցուք». այսինքն հաց եւ ջուր. եւ այնու զպէստ մեր լցցուք։ Եւ հանդերձ զո՞ր՝ զայն՝ որ ծածկոյթ է մարմնոյս, եւ պահօղ ի ցրտոյ. այլ զանազան զարդարիլ եւ աւելի ուտել եւ ըմպել՝ ի չարէն է, եւ հեթանոսաց, եւ ոչ մեզ։ Նոյնպէս եւ որ զառողջութիւն խնդրեմք մարմնոյս եւ զազատութիւն՝ կամ ի գերութեանց, եւ կամ ի չար տէրանց. եւ զայս վասն այն խնդրեմք՝ որ առողջութեամբ զբարիս գործեմք, եւ Տեառն ծառայեմք. պահեեմք եւ աղօթեմք։ Եւ այն որ զառողջութիւն խնդրէ մարմնոյ եւ զհեշտութիւն վասն երկար ապրելոյ՝ հեթանոսաց է սովորութիւն. եւ նոքա զաւելորդն խնդրեն։
       Չորրորդ խնդիրն է վասն մեր. փրկիլ ի փոռձութենէ ի մեղաց ի սատանայէ յորոգայթից ի չար մարդկանէ ի գազանաց, եւ յայք սոյնպիսեաց. որպէս ուսոյց Տէրն «մի տար զմեզ ի փորձութիւն, այլ փրկեա՛ ի չարէ»։ Այս առաջին կերպ խնդրոյն՝ որ ի ներքս վասն մեր անձինս խնդրեմք. այս է ամենայն մարդոյ։
       Իսկ թէ վասն մեր միայն խնդրեմք, անձնասէր լինիմք եւ անողորմ. վասն որոյ պարտ է եւ արտաքս վասն այլոց աղօթել։ Եւ թէ՝ օգուտ է վասն այլոց աղօթքն. ասէ առաքեալն. «յո՛յժ զօրաւորք են աղօթք արդարոց յօգնականութիւն»։ Նոյնպէս եւ վասն այլոց, պարտէ ի չորս դէմս խնդրել։ Առաջին խնդրուածքն է վասն թագաւորաց, եւ աստուածասէր իշխանաց. որպէս ասէ առաքեալն. «նախ քան յամենայն ինչ՝ առնել աղօթս եւ խնդրուածս եւ պաղատանս վասն ամենայն մարդկան մանաւանդ վասն թագաւորաց եւ իշխանաց. զի հանդարտութեամբ վարեսցուք ըզկեանս մեր ասէ». այսինքն, նոքա ըզմեզ ի թշնամեաց մերոց պահեն. եւ խաղաղութեամբ զաստուածապաշտութիւնս մեր կատարեմք. պարտ է վասն նոցա խնդրել յԱստուծոյ՝ կենաց երկարութիւն. մարմնոյ առողջութիւն. թշնամեաց յաղթութիւն եւ այլն։ Ի յայս խնդիրս՝ եւ հոգեւոր առաջնորդաց մերոց. եթէ անձանց մերոց եեեն առաջնորդք եւ խնամիչք, եւ եթէ բոլոր եկեղեցւոյ. որպէս քահանայք՝ եպիսկոպոսք եւ վարդապետք եւ հայրապետք. վասն նոցա աղօթել պարտ է։ Ի յայս գլուխս՝ պարտէ եւ վասն բոլոր աշխարհի եւ եկեղեցւոյ խնդրել զխաղաղութիւն եւ զմիաբանութիւն. օդոց բարեխառնութիւն. աձրեւաց պտղոր առատութիւն եւ լիութիւն. եւ բարձումն պատուհասից եւ ամենայն խռովութեան մարդկան։ Այս առաջին խնդիրն է վասն այլոց։
       Երկրորդ՝ պարտ է խնդրել վասն հաւատացեալ նընջեցելոց. զի թէ աղքատք եւ չքաւորք ողորմելիք են, առաւել նոքա՝ որք յամենայն բարեաց չքաւորեալք են, եւ յանճարն գնացեալ։ Եւ թէ նոքա որք հաշմեն անդամօք ողորմութիւն առնեմք, քանի՞ առաւել նոցա. որոց բոլոր մարմինն է պակասեալ եւ ի հող լուծեալ։ Եւ թէ նոցա որք գերի են մարդկան ողորմիք, քանի՞ առաւել նոցա որք վասն մեղաց մատնեալ են ի ձեռն սատանայի։ Եւ զի ինքեանք ոչ կարեն ապաշխարել զմեղս. եւ մեռալք մեռելոց ոչ օգնեն. եւ ոչ տան զխնդրելին. որպէս եւ ոչ ետ մեծատանն Աբրահամ կաթիլ մի ջրոյ։ այլ միայն ակն ունին ողորմութեան Աստուծոյ. որ մարդասէր է եւ գթած. եւ կարօտին աղօթից կենդանեաց. որպէս երանելին Յոբ ի դէմս նոցա ասէր. «ողորմեցարո՛ւք՝ ողորմեցարուք ինձ ո՛վ բերեկամք իմ. զի ձեռն Տեառն մըքեցաւ յիս». Ապա ուրեմն պարտ է մեզ ողորմիլ նոցա եւ խնդրել, որք յուսով եւ հաւատով ի Քրիստոս ննջեցին. եւ մնաց ինչ ի սխալանաց աշխարհիս առ նոսա. եւ կամ որք յա՛նկարծակի մեռանին ի պատերազմի, ի գազանաց, ի հոհողմոց, ի կայծակէ, ի հիւանդութեանց, եւ յայլ ինչ պատահմանց. եւ ո՛չ կարացին խոստովանիլ զմեղս եւ սուրբ թոշակին արժանաւորիլ. վասն նոցա խնդրելի է յԱստուծոյ զթողութիւն մեղաց։ Եւ այսպէս զսուրբս եւ զարդարս յիշեքի է եւ բարեխօս դընելի առ Աստուած. եւ ըզմեղաւորս յիշելի է եւ ներումն խընդրելի է նոցա. եթէ ծանօթ են մեզ. եթէ ոչ. եւ թէ յանձնեալք են ի մեզ եւ երախտաւորք. զամենայն հասարակ յիշելի է. եթէ ի սուրբ պատարագն, եւթէ ի հանապազորդ աղօթս մեր։ Այս երկրորդ դէմ խնդրուածոց։
       Իսկ երրորդ խնդիրն՝ է վասն կենդանեաց, որք ի յերկրի են. եթէ ազգականք են ըստ մարմնոյ մեր, օտարք. ճանապարհորդաց՝ եւ նաւորդաց՝ եւ որք ի պէսպէս վտանգս նեղին. հաւանդաց՝ տրտմեցելոց՝ գործաւորաց՝ արուեստաւորաց. որք բարեկամք են, եւ երախտաւորք։ Եւ ի սոյն խնդրելի է վասն ժողովրդոց. վասն աշակերտաց. վասն որդւոց եւ զաւակաց. եւ այլ սոյնպիսեաց. մարմնոյ առողջութիւն եւ խաղաղութիւն. եւ ուղիղ վարս եւ հաւատս անբիծս, եւ այլ սոյնպիսիս։ Իսկ չորրորդ խնդիրն է՝ վասն թշնամեաց ըստ հրամանին Քրիստոսի. սիրել զատելիս. եւ աղօթլ ի վերայ թշնամեաց եւ այլն։ Եւ աստ գիտելի է՝ զի երեք են թշնամիք մեր։ Նախ սատանայ՝ որ Աստուծոյ է ատելի եւ մեր։ Երկրորդ՝ անհաւատք եւ մեղաւորք։ Երրորդ նոքա՝ որք մեզ են վնասակարք եւ թշնամիք։ Արդ՝ զսատանայ որ ատելի է Աստուծոյ, եւ պարտ է մեզ ասել զնա եւ անիծանել. որպէս ասէ մարգարէն. «զատելիս քո Տտէր ատեցի. եւ ի վերայ թշնամեաց քոց մաշեցայ»։ Իսկ այնք որք մեղաւորք են եւ անհաւատք՝ աղօթել պարտ է վասն նոցա, զի տացէ նոցա Ասատուած հաւատ . եւ դարձցին ի մեղաց. եւ մի անհաւատութեամբ եւ մեղօք մեռցին. վասն այի ասէ մարգարէն. «Տրտմութիւն կալաւ զիս ի մեղաւորաց, եւ ոյք թոթթղին զօրէնս քո»։ Զի տրտմիլ պարտ է վասն մեղաւորաց եւ անհաւատից՝ որք ի կորուստ ընթանան։ Այլ ոչ օրհնել զնոսա, եւ ոչ անիծանել պարտիմք. իսկ որք մեզ են վնասակարք եւ ատելիք՝ յս կրկին է. թէ միայն մեր անձինս է թշնամ՝ մարմնոյ եւ ընչից պակասութիւն արարեալ, միշտ օրհնել պարտ է զնոսա եւ ոչ անիծանել. ըստ այնմ, «օրհնեցէք զանիծիչս ձեր. եւմի անիծանէք. բարի արարէք ատելեաց ձերոց»։ Եւ թողուլ զքէն եւ զոխ ի սրտից մերոց. ըստ այնմ, «թէ թողուք մարդկան զյանցանս՝ թողցէ եւ հայրն ձեր զյանցանս ձեր»։ Իսկ թէ հասարակ եկեղեցւոյ եւ հաւատոյ են վնասակարք եւթշնամիք, աղօթելի է վասն նոցա՝ զի դարձցին ի չարեաց։ Ապա թէ անզեղջ մնան ի չարիս իւրեանց, որպէս չարք ի մարդկանէ եւ մեղաւորք եւ հերձուածօղք, անիծանել պարտ է զնոսա եւ խրաետլ եւ ոչ օրհնել. զի նոքա եւս Աստուծոյ հաւատոց եւ կրօնից են թշնամիք։ Եւ այսպէս ընտրողութեամբ պարտ է խնդրել եւ զաղօթել ի վերայ թշնամեացն։ Այս Չորրորդ դէմս՝ խնդրելի է ամենայն մարդոյ յաղօթս իւր։ եթէ իւր, եւ եթէ այլոց, եւ ամենեայն աշխարհի։ Վասն այն ասէ. «խնդրեցէք նախ զարքայութիւն Աստուծոյ եւ զարդարութիւն նորա. եւ այդ ամենայն յաւելցի ձեզ»։ Եւ նոքա որ առատնէ ի տուրս բարեաց ամենայն մարդոյ, զամենայն խնդրուածս ի բարին կատարեսցէ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս։ Որզփոքրն խնդրէ, եւ զմեծամեծս պարգեւէ. որ նախ քան զխնդրելն գիտէ. եւ յառաջ քան զաղերսելն պարգեւէ։
       Զի զանգործս տեսանէ, եւ զմիտս. եւ զկամս ի բարին շարժէ. շարժեսցի արարչական խընամօք իւրովք. թողցէ զյանցանս մեր. եւ լցուսցէ զամենեսեան առ հասարակ առատապէս հոգեւոր եւ մարմնաւոր բարութեամբ. եւ նմա փառք եւ գոհութիւն եւ երկրպագութիւն ընդ հօր իւրում եւ ամենասուրբ հոգւոյն։ Ամէն։