Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ
ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՒԱՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Աստուածաբանութիւն  
Դիտել
Ի մէջ ամենայն կենդանեաց որ զօտարն ատէ, միայն շունն է. որ զնման շունն, եւ զաննման կենդանիսն ատէ. իսկ այլ կենդանիք ամենայն սիրեն զնմանն. որպէս գայլ զգայլ. ոչխար զոչխար. ձի զձի։ Եւ են որք սիրեն զաննմանս. որպէս այծ եւ ոչխար. եւ թռչունք եւ վայրիք։ Իսկ ի մարդկանէ միայն սոդոմայեցիքն էին օտարատեացք։ Նոյնպէս եւ եգիպտացիքն՝ որք զհիւր եւ զօտարս ոչ ընդունէին. որպէս զորդիսն Իսրայէլի ի մէջ նոցա պանդխտեալ, ատեցին զնոսա. եւ գերեալ չարչարէին ըզնոսա վասն որոյ տասն հարուածովք տանջեցան ասաէ իմաստունն։ Եւ սոդոմ այրեցաւ. զի զօտարս ոչ ընդունէին։ Արդ՝ ամենայն մարդ՝ որ օտարատեաց է, շան է նման. եւ որ զհիւրս ոչ ընդունի, զեգիպտացւոց հարուածս եւ զտանջանս է կրելոց հովւով. թէպէտ աստ ոչ կրէ մարմնով. որպէս աւետարանիչն ասէ։ «Ամենայն որ ատէ զեղբայր իւր՝ մարդասպան է. եւ ամենայն մարդասպան՝ ոչ ունի զկեանս յաւիտենականս»։ Ահա դառն տանջանք եւ հարուածք առաւել քան զեգիպտոսին, եւ զսոդոմայն. զի նոցա մարմնով տանջանքն՝ թեթեւացոյց զտանջանս հոգւոյն. որպէս ասէ Տէրն. «դիւրագոյն լիցի երկրին սոդոմացւոց եւ գոմորացւոց, քան քաղաքին այնմիկ»։ Իսկ նոցայն՝ ծանրագոյն է եւ եղկելի. որ ամբողջ տանջանքն ի հոգին ժողովին։ Այսպէս եղբարք դառն եւ դաժան է ոչ ընդունիլ զհիւրս. եւ լինիլ ասպընջական, եւ ատել զընկերս։ Վասն այի ուսուցանէ առաքեալն։ «Զհիւրասիրութեան զեհտ երթայք»։ Իսկ թէ ընդունիլ զհիւրս՝ եւ լինիլ ասպընջական՝ զի՞նչ շահ է եւ օգուտ. եւ ասեմք թէ բազում շահ օգտութեան ունի։ Զոր երկոտասան գլխով ցուցցուք։ Նախ եւ առաջին՝ որր զհիւրն սիրէ, մարդասէր է. եւ մարդասէրն Աստուած է զԱստուծոյ նմանութիւն յինքն բերէ։ Տե՛ս զառաջին շահն. որ ատեաց զհիւրն շանց եւ եգիպտացւոց եղեւ նման որպէս ցուցաւ. եւ որ սիրէ մարդասիրութեամբն՝ մարդասիրին նման լինի Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ հիւրն անծանօթ է եւ օտար. որ ըզնա սիրէ եւ ընդունի, առաւել է վարձն քան զնորայն, որ զընկերն սիրէ. որ ծանօթ է, կամ երախտաւոր, կամ փառաւորօղ, եւ հնազանդ։ Իսկ հիւրն՝ օտար է եւ անծանօթ. վասն այն որ զնա ընդունի վասն սիրոյն Աստուծոյ՝ որ սետղծուած է եւ պատկեր նմա, մե՛ծ ունի զփոխարէնն։ Երրորդ՝ զի սակաւ է պէտք հիւրին։ տուն եւ կերակուր եւ ջուր. եւ նա զայն խնդրէ՝ զոր ունիս առ ձեռն պատրաստ. եւ ոչ խնդրէ այլ ինչ մեծամեծ՝ որ չես կարօղ. վասն այն ընդունելի է զհիւրն։ Չորրորդ՝ զի սակաւ ժամանակ է առ քեզ. ո՛չ ամսօրեայ եւ տարւոյ. այլ՝ ի մի օր, կամ ի մի գիշեր. յերեկոյին մտանէ եւ հանգչի. եւ յառաւօտուն երթայ ի ճանապարհն իւր. վասն որոյ առաւել սիրելի է զհիւրն. որ ոչ ծանրանայ եւ յերկարի ժամանակաւ։ Հինգերորդ՝ զի անցեալ գնայ ի հեռաւոր տեղիս. եւ բարի համբաւէ ըզքէն առ մարդիկ. եւ գոհանայ առ Աստուած եւ բազումք լսեն զայն եւ ուսանին ա՛յնպէս առնել։ Եւ ինքն հիւրն այլոց առնէ. եւ լինիս դու այս ամենայն բարութեանս պատճառ. վասն այն ընդունելի է զհիւրն։ Վեցերորդ՝ զի մեք յօտար պանդխտութիւն եկաք յաշխարհս այս. որպէս ասէ Դաւիթ. «պանդուխտ եւ նշդեհ եմ ես յանցաւոր երկրի»։ Եւ տարերք ամենայն սպասւորք եղեն մեզ. երկիր բնակութեամբ. երկինք լուսով եւ անձրեւով. կերակրով եւ ըմպել եւ սպասաւորեն մեզ ի պանդխտութեան տեղիս։ Մինչ ելեալ գնամք ի հայրենի ժառանգութիւն դրախտին ուստի եկաք։ Յայսց արարածողս պարտ է զհիւրընկալութիւն ուսանիլ։ Եօթներորդ՝ գազանք եւ անասունք՝ թռչունք եւ այլ ամենայն կենդանիք՝ տեսին զմեզ հիւհր եկեալ առ նոսա, ամենայնքն ծառայ են մեզ եւ պաշտեն զմեզ։ Ոմն բեռնարկութեամբ. ոմն լծով. ոմն կերակրով. ոմն հանգստեամբ. ոմն վայելչութեամբ. ոմն ձայնիւ սպասուորեն մեզ. զիհիւր եմք եկեալ նոցա. եւ տեղտքս նոցա է ի բնակութիւն եւ ի ժառանգութիւն։ Նոյնպէս եւ մեզ պարտ է ի սոցանէ ուսանիլ, եւ զհիւրն սիրել եւ պաշտել։ Ութներորդ՝ զի հայրն Աբրահամ՝ նոյնպէս եւ Ղովտ՝ այսու գովեցան եւ արդարացն. եւ յանգետս ընկալան զհրեշտակս հիւր եկեալ առ նոսա. եւ վասն հիւրընկալութեան փրկեցաւ Ղովտ ի սոդոմայեցւոց սատակմանէն։
       Նոյնպէս եւ բանն հիւր գնաց Աբրահամու. եւ եկեր յանմարմնութեան զորթն եւ զկաթն։ զկոգի եւ զբաղարջ. եւ օրհնեաց զնա եւ զտուն նորա. այսպէս բարի է պաշտել զհիւրս։ Իններորդ՝ ասպնջական եղեւ Աստուած ազգին Իսրայէլի. եւ խընդրակ յուղարկեաց զՄովսէս եւ եհան յԵգիպտոսէ. եւ զսիւնն հրեղէն լոյս վառեաց ճանապարհին. զի գիշերն լոյս տայր նոցա. եւ ի տիւն հովանի լինէր. եւ զծովն պատառեաց եւ եհան զնոսա յանապատն. ի վիմէն ջուր ետ նոցա. ի ծովէն լորամարգ. մանանայ երկնից եւ քառասուն ամ բնակեցոյց եւ հանգոյց յանապատին։ Յօրինակ մեզ՝ յորժամ ելանեմք ի մարմնոյ աստի կենացս, այսպէս լինի ասպնջական. եւ առատութեամբ սրտի ընդունի ըզմեզ. վասն որոյ պարտ է սիրով ընդունիլ զհիւրս եւ զօտարս։ Տասներորդ՝ ինքն բանն Աստուած մարդ եղեւ եւ հիւր եկն յաշխարհս. որպէս ասէ աւետարանն. «Յիւրսն եկն՝ եւ իւրքն զնա ոչ ընկալան. եւ որք ընկալան. զնա՝ ետ նոցա իշխանութիւն որդիս Աստուծոյ լինիլ»։ Այսպէս հիւրն եկեալ՝ պատկեր է Քրիստոսի. որ ոք ընդունի եւ սիրէ զհիւրն՝ զՔրիստոս ընդունի եւ սիրէ. եւ որ ոք անարգէ՝ զՔրիստոս անարգէ. ըստ այնմ որ ասաց աշակերտացն. «որ զձեզ ընդունի զիս ընդունի. եւ որ զձեզ անարգէ՝ զիս անարգէ». վասն այի պատուելի եւ սիրելի է հիւրն։ Մետասաներորդ՝ յայտնապէս յաւուրն դատաստանի հարամայէ Քրիստոս, թողեալ զա՛յլ ամենայն առաքինւոթիւնս մարդոյ՝ միայն զմինն յիշատակելով առ արդարս. «օտար էի եւ ժողովեցիք զիս. մերկ էի եւ զգեցուցիք զիս. քաղցեալ եւ կերակրեցիք. ծարաւ եւ արբուցիք զիս. եկա՛յք օրհնեալք հօր իմոյ եւ այլն»։ Նոյնպէս եւ մեղաւորացն ասէ՝ որք ոչ ընդունեցին զհիւրն. «Երթայք յինէն անիծեալք ի հուրն յաւիտենից. զի օտար էի եւ ոչ ժողովիցիք զիս. քաղցեալ եւ ոչ կերակրեցիք եւ այլն». եւ այսպէս բարի է հիւրընկալութիւն՝ որ ի համ աշխարհական ատենին այսպէս գովութիւն բերէ, եւ փառք եւ պատիւ։ Երկոտասաներորդ՝ զի անցեալ տանի զամենայն արդարասա յարքայութիւն երկնից. եւ դասէ ի կարգս հրեշտակաց «եւ բազմացուցանէ զնոսա, եւ անցեալ պաշտեսցէ զնոսա». որպէս յայտ է յանսուտ խոստմունս աւետարանաց։
       Ա՛յսպէս մեծ շահ օգտութեան գոյ ի հիւրընկալութեանն. եւ մեծ վնաս է մարդ ատելութիւնն եւ զհիւրն անարգելն։ Այս քան առ այս։