Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Յորժամ տեսանէ հայրն զորդին իւր, թէ յոր արուեստ սէր ունի եւ փոյթ, յայն տայ ի յուսումն։ Նոյնպէս հայրն երկնաւոր՝ բազում արուեստ ունի. առաքինութիւն. իմաստութիւն. ողորմութիւն. զօրութիւն եւ այլն։ Բայց քան զամենաեյն արուեստ՝ ողորմութիւն շահաբեր է. զի թէ յորժամ մարդն մեղս գործէր, ի նոյն ժամն դատասատանաւ հատուցանէր, սակաւ ինչ շահ լինէր արդարոցն. որպէս Պետրոս որ ուրացաւ զՔրիստոս՝ թէ ի նոյն ժամն պատժեալ էր զնա, ոչ լինէր առաքեալ. վասն այն բազում հանբերէ Աստուած եւ ողորմութիւն առնէ մեցաւորաց. զի բազում շահ առնէ եւ զարքայութիւնն երկնից լնու։ Եւ վասն այն որ արուեստս այս շահաբեր է՝ հայր Աստուած ուսուցանէ որդւոց իւրոց. եւ զինքն օրինակ տայ ողորմութեան ասելով։ «Եղերուք գթածք՝ որպէս եւ հայրն ձեր երկնաւոր գթած է»։
       Արդ՝ ի բանէս երկու իրս տեսանեմք։ Նախ՝ զառաքինութիւն ողորմութեան ուսուցանէ եւ զշահ։ Երկրորդ՝ թէ որպէս լինիմք գթածք՝ որպէս եւ հայրն երկնաւոր։ Վասն առաջնոյն գիտել է՝ զի վասն վեց պատճառի պարտ է մեզ ողորմածլինիլ։ Առաջին պատճռ վասն կարեաց. զի անհնար է թէ անողորմ մարդ ողորմութիւն գտանէ. որպէս ասէ Յակոբոս «անողորմ դատաստան լինելոց է այնմ, որ ոչ առնէ զողորմութիւն»։ Եւ այս յայտ է իչար մեծատանէն. որ չարար ողորմութիւն Ղազարու. եւ ոչ գտաւ ողորմութիւն կաթիլ մի ջրոյ. վասն այն ասէ Ովսէէ. «կոչեա՛ զանուն նորա չողորմեալ». այսինքն, որ յայս կեանս անողորմ է, ոչ առնու ողորմութիւն յաւուրն դատաստանի։ Երկրորդ պատճառ՝ զի գիր թագաւորին առանց կնքոյ թագաւորի՝ ոչ ինչ արժէ. նոյնպէս որ մըկրտեալ է՝ ունի զգիր թագաւորին երկնաւորի. որպէս ասէ աւետարանիչն Մարկոս. «ամենայն որ հաւատայ եւ մըկրտեցի կեցցէ. եւ որ ոչ հաւատասցէ դատապարտեսցի»։
       Եւ այս գիրս երկնաւոր թագաւորին՝ ոչ լինի ընդունելի թէ ոչ իցէ կնքեալ վեց կնքով։ Այս է՝ վեց ազգ ողորմութեամբ. վասն այն Քրիստոս յաւուրն դատաստանին ասէ ընտրելոցն։ «Եկա՛յք օ՛րհնեալք Հօր իմոյ՝ զի ձեր գիրն բարի է կնքած վեց կնքով. թէ քաղցեայ եւ ետուք ինձ ուտել. եւ այլն»։ Եւ մեղաւորացն ասէ. «երթայք յինէն ա՛նիծեալք՝ զի ձեր գիրն ոչ է կնքեալ վեց կնքով. զի քաղցեայ ասէ եւ ոչ ետուք ինձ ուտել. եւ այլն»։
       Երրորդ պատճառ՝ ամօթ մե՛ծ է զի մարդիկ որ բնութեամբ ողորմած են, անողորմ լինին. եւ գազնք որ բնութեամբ անողորմք են, ողորմած լինին. որպէս ասեն իմաստունք թէ, առիծն պատառօղ է յոյժ եւ ի վերայ աղքատաց յոյժ ողորմութիւն առնէ. զի յորժամ մոլորեալ լինի ոք ի ճանապարհէ, ողորմութիւն առնէ. եւ մարդ որ անկեալ լինի ի գուճ յերեսացն՝ եւ կանանց եւ տղայոց որ տկար են՝ թէ խիստ ոչ լինի քաղցած, բնաւ ոչ վնասէ։ Այլ ընծանն՝ որ յո՛յժ հպարտ է, առիւծն ոչ առնէ ողորմութիւն։ Նոյնպէս «Աստուած ամբարտաւանից հակառակ է. եւ ողորմութիւն եւ շնորհ տայ աղքատին եւ խոնարհաց». որպէս սադայէլ որ հպարտ էր, ոչ արար ողորմութիւն, այլ պատժեաց յաւիտեան։ Բայց զմարդկային բնութիւնս՝ որ տկար էր եւ խոնարհ, մարմին էառ եւ փրկեաց։ Ապա ուրեմն հակառակ է բնութեանս, որ աղքատին աղորմութիւն ոչ առնէ։ Եւ առաւել հօր եւ մօր պարտ է ողորմւոթիւն առնել. եւ բընութիւնս զայս ցուցանէ։ Զի ասեն թէ Յոպոպն յոյժ ողորմած է ի վերայ ծնողացն. զի յորժամ ծերանայ, եւ թեւն հնանայ եւ ոչ կարէ թռչիլ, եւ աչքն կուրացեալ է, ըզհին թեւն հանեն եւ խոտով ինչ դալաար զաչսն օծանեն. եւ թեւօք իւրեանց ծածկեն եւ կերակրեն. մինչոր թեւն բուսանի եւ զօրանայ եւ թռչի։ Բայց բազումք անողորմ են. որպէս գիշակեր հաւն որ կոչի անկղ. զի յո՛յժ անողորմ է. զի յորժամ ծերանան ծնօղքն, որք ոչ կարեն թռչիլ, սպանանեն եւ ուտեն։ Նոյնպէս ոմանք յորժամ տեսանեն զծընօղս իւրեանց ծերացեալ, մերկ եւ քաղց թողուն անդէն որ մեռանի. եւ Աստուած բազում անգամ պատժէ զնոսա. վասն այն ի դէմս նոցա ասէ սիրաք. «համբաւ չար է՝ որ թողցէ զհայր իւր. եւ անիծեալ է՝ որ զմայր իւր անարգէ։
       Չորրորդ պատճառ՝ զի այնչափ միաւորութիւն է անդամոց ընդ գլխոյն՝ որ զինչ ողորմութիւն զոր անդամքն առնեն միմեանց, գլուխն իւր համարի։ Նոյնպէս Քրիստոս որ գլուխ է մեր՝ համարի զողորմութիւնն աղքատաց։ Զի որ ողորմութիւն աղքատաց՝ Դ իրս պիտոյ է խորհիլ։ Նախ թէ ո՞վ է որ զողորմութիւնն խնդրէ. Աստուած է՝ որ միջնորդութեամբ աղքատին ողորմութիւն խնդրէ. որպէս ասէ աւետարանն։ «Ամէն ասեմ ձեզ՝ զոր ինչ արարիք միում ի ոքրկանացս յայսցանէ, ինձ արարիք»։
       Այսպէս զանազանութիւն է ի մէջ ողորմութեանն եւ արդարութեանն. վասն այն ասէ. «եղերուք գթածք՝ որպէս եւ հայրն ձեր երկնաւոր գթած է»։
       Վասն այն ասէ Ոսկէբերանն. Աստուած ի քէն ողորմութիւն խնդրէ եւ ոչ առնես. եւ թէ ասես յորժամ ողորմութիւն առնեմ, իմ որդւոցն ո՛չ մնայ. ով մարդ՝զի՞նչ դատաստան է այդ. որ քո ստեղծողին պատառ մի հաց ոչ տաս, եւ զայդ ամեն մեծութիւնդ քո որդւոցն տաս՝ որք յարբեցութիւն եւ յայք չարիս անկանին. եւ թէ ունիս զորդիս՝ համարեա՛ զԱստուած մի յորդւոց քոց։ Երկրորդ՝ պա՛րտ է խորհիլ թէ զի՞նչ խնդրէ. վասն զի զիւրն խնդրէ, ո՛չ զքոյն. զի զամենայն զոր ինչ ունիս դու՝ յԱստուծոյ է. զի յո՛յժ անգոհ է որ զիւր սեղանն լի՛ ունի ամենաեյն բարութեամբ՝ եւ Աստուծոյ սակաւ մի ողորմութիւն չառնէ։ Երրորդ՝ պա՛րտ է խորհիլ թէ յինչ պէտս խընդրէ զողորմութիւն. ասէ առակն. «որ ողորմի աղքատին՝ փոխ տայ Աստուծոյ, » եւ ո՛չ միայն փոխ տայ, այլ ի շահու. եւ մարդ որ գիտութեամբ զոսկին ի շահու տայ, բազում մեղս գործէ. աեյլ որ Աստուծոյ ի փոխ տայ՝ առնու ըզշահն առանց մեղաց. «զի հարիւրապատիկ առնու ասէ աւետարանն». Եւ որպէս մարդիկ յորժամ ի շահու տան՝ փութով ոչ առնուն յետս՝ զի բազմասցի շահն։ Նոյնպէս եւ դու տո՛ւր ի փոխ. եւ մի փութով խնդրեր. զի բազում առցես շահ։ Չորրորդ՝ խորհելի է՝զի Աստուած խնդրէ փոքր իրս. հաց, կամ հանդերձ. եւ տայ քեզ արքայութիւն. թէ ո՛չ տաաս սակաւ ինչ աղքատին, եւ ո՛չ Աստուած տայ քեզ զարքայութիւն. որպէս ասաէ Սողոմօն. «որ խնու զսելիս իւր՝ զի մի լուիցէ զձայն աղքատին. եւ նա կարդասցէ առ Տէր , եւ ոչ լուիցէ նմա»։ Յոյժ յիմարութիւն է՝ որ խընդրէ յԱստոծոյ բազում իրս, եւ չկամի Աստուծոյ տալ սակաւ ինչ։
       Հինգերորդ պատճառ՝ զի ողորմութիւն յո՛յժ օգուտ է այնոցիկ, որք ի ծով աշխարհիս են որպէս ի նաւի։ զի նաւավարքն երեք կերպիւ վնասին։
       Նախ՝ ալէկոծութեամբ։ Երկրորդ՝ զի թիւր հողմով ոչ հասանի նաւն ի մինայն։ Երրորդ՝ զի ո՛չ հասանի անդ՝ ուր օթեւանքն է։ Արդ համեմատապ ծո՛վ է աշխարհս. որպէս ասէ Դաւիթ. «այս ծով մեծ եւ անդորր». եւ երեք կերպիւ վնասիմք աստ։ Նախ՝ յաշխարհի կենցաղավարութիւնս՝ խոտորիմք ի մեղս։ Երկրորդ՝ որ յօր մահուն անպատրաստ մեռանիմք եւ իջանեմք ի դժոխս։ Երրորդ՝ որ ոչ հասանիմք յօթեւանս արքայութեան։ Իսկ ողորմութիւն՝ օգնական լինի եւ փրկէ յայս ամենայն վտանգէս։ Նախ օգնէ որչափ եմք ի ծով աշխարհիս ի նաւորդութեան. զի նաւն որ ծանր բեռն լինի բարձած՝ ոչ կարէ գնալ. այլ ընկղմի. բայց նաւորդքն զինչսն թափեն ի ծովն. եւ թեթեւանայ։ Նոյնպէս մեծատունք որք բարձեալ են յաշխարհս զծանր բեռն՝ ըզբազում ինչսն յորժամ տան աղքատաց, օգնէ նոցա, եւ թեթեւանան ի ծանրութեանց։ Եւ մեծանտունք իմաստութեամբ առնեն. զի նաւորդքն կորուսանեն զինչսն ի ծովն լցեալ. այլ մեծատունք բաշխեն աղքատաց. եւ վերստին գտանեն։
       Երկրորդ վնասն՝ յորժամ ի մինայն հասանին, եւ եղեալ ի նաւէն յօտար աշխարհի, ի մէջ բազում թշնամեաց հանդիպին. բայց յորժամ հանդիպին բարի ընկերաց, յոյժ ուրախանան։ Նոյնպէս յորժամ ի մինայն մահու հասանի՝ մե՛ծ վնաս կայ. զի լինի որ յօր մահուն սատանայ յուսահատութիւն ձգէ ի մարդն. բայց ուրախանայ՝ յորժամ բարի ընկեր գտանէ։ Այլ երեք ընկեր ունի. երկու ղալպ, եւ մին բարի. մին ընկերն է փարթամութիւն. երկու սիրելիքն, որ մինչ ի գերեզմանն երթան. երեք ընկեր ողորմութիւն է, որ յաւիտեան ոչ թողու զնա. ոպէս ասէ Յօհան ի տեսիլն. «միայն գործ իւրեանց չոգան զհետ նոցա»։ Երրորդ՝ վնասն՝ յորժամ յօթեւանս իւրեանցհասանիլ նաւորդքն ակնունին, զի ուրախասցին. բայց հանդիպի՝ որ թիւր հողմով վարին յօտար աշխարհ եւ անկանին ի ձեռս թշնամեաց, եւ լինին ծառայք նոցա։ Նոյնպէս կարծեն մարդիկ յետ մահու հասաանիլ յարքայութիւն երկնից. այլ բազում անգամ անկանին ի դժոխս յօտար աշխարհ. նաեւ լինին ծառայք սատանայի։ Այլ ողոմութիւն օգնէ այսմ, եւ ի բարի նաւահանգիստս հանէ. որպէս ասէ Տուբիթն, թէ «ողորմութիւն հասուցանէ ի կեանս յաւիտենականս»։ Եւ դարձեալ ասէ՝ «ողորմութիւն փրկէ զհոգին ի մահուանէ. եւ ոչ թողու գալ ի խաւարն»։ Ապա ուրեմն ողորմութիւն բազում կերպիւ օգնէ ի կեանս եւ ի մահ։ Վեցերորդ պատճառ՝ զի ողորմութիւն մեծ իշխանութիւն ունի յարքայութեան երկնից. զի ասէ ոսկեբերանն, թէ «ողորմութիւն եբեր զորդին Աստուծոյ յաշխարհս. եւ զգեցոյց զմեր բնութիւնս. եւ հասոյց ի սպասաւորութիւն մարդկան. զի խոնարհութեամբ լուաց զոտս աշակերտացն։ Դարձեալ ողորմութիւն այնչափ իշխանաւոր է, որ զորդին Աստուծոյ վաճառեաց վասն փրկութեան ծառայիցս։ Դարձեալ ողորմութիւն զորդին Աստուծոյ տարածեաց ի վերայ խաչին. որպէս զասպար ի վերայ մեղաւորաց. եւ զնետ բարկութեան Աստուծոյ զոր կրէին մարդիկ՝ յինքն առաել փրկեաց զնոսա. որպէս ասէ Դաւիթ. «ի թիկնամէջս իւր ընկալցի զքեզ՝ եւ ի հովանի թեւոց նորա յուսասցիս. որպէս զզէն շուրջ եղիցի զքեւ ճշմարտութիւն նորա»։ Ապա ուրեմն վասն այս վեց պատճառիս՝ պարտ է մեզ ողորմած լինիլ որպէս ասէ։ «Եղերուք գթածք՝ որպէս եւ հայրն ձեր երկնաւոր գթած է»։ Այս առաջին գլուխն։
       Երկրորդ գիտելի է՝ զի Քրիստոս օրինակ տայ մեզ ասելով, թէ «Հայր ձեր երկնաւոր գթած է»։ Այլ աստ հարցումն լինի, թէ Աստուած գթած է. նոյնպէս եւ արդար. ընդէ՞ր որ Քրիստոս նախ ասէ. «եղերուք գթած՝ որպէս հայրն ձեր գթած է». եւ ոչ ասէ եղերուք արդար. որպէս եւ հայրն ձեր արդար է։ Պատասխանի, թէ վասն երեք պատճառի։ Նախ՝ որպէս ձիթենւոյ ձէթն յամենայն ջրոյ երեսն շրջի. նոյնպէս ողորմութիւն ի վերայ ամենայն առաքինութեանց բարձր է. վասն այն զողորմութիւն նախ դնէ քան զարդարութիւն։ Երկրորդ՝ պատճառ՝ զի սատանայ յոչ ինչ առաքինութեանց այնպէս յաղթի եւ յամօթ լինի, որպէս յողորմութենէն։ Զի սատանայ բնութեամբն իւրով՝ մեծ է քն զմարդիկ իմաստութեամբ եւ անմահութեամբ. եւ ոչ ունի կարիս քաղցի եւ ծարաւի եւ հանդերձի. եւ իմաստութեամբ զմարդիկ խաբէ եւ կորուսանէ. բայց ի մարդկանէ յաղթի ողորմութեամբ. զի սատանայ բնաւ ոչ ունի զողորմութիւն. որպէս աասէ Երեմիա. «ազգ ժպիրհ եւ անողորմ»։ Երրորդ՝ պատճառ՝ զի ողորմութիւն հօր պատշաճի ի բնութենէ. իսկ արդարութիւն որդւոյ. վասն այն Աստուած ըզդատաստանն միայն ինքն ունի. այլ զողորմութիւն որդւոցս շնորհէ. որպէս ասէ. «մի դատէք զի մի դատիցիք». եւ Պօղոս ասէ. «ի՛մ է վրէժխնդրութիւն եւ ես հատուցից ասէ Տէր». վասն այն հայրն երկնաւոր ընդհանուր ետ զողորմութիւն առնել . զի յաւուրն դատաստանի խնդրէ զողորմութիւն գործով. զի որ արարեալ իցէ, ընդունի յորդէգրութիւն. եւ որ ոչ լինի արարեալ, արտաքսի յորդէգրութենէն. վասն այն ասէ. «եղերուք գթած՝ զի հայրն ձեր»։ Եւ այս ի բնութենէ է. զի որ ծնանի ի հօրէն՝ զնմանութիւն եւ զկենդանութիւն հօրն ունի։ Զի ա՛յլ ազգ կենդանութիւն ունի որդի գայլին, եւ ա՛յլ ազգ որդի ոչխարին. եւ ա՛յլ ազգ կենդանութիւն ունի որդի թագաւորին, եւ ա՛յլ ազգ ռամկին։ Եւ մեք յերկրաւոր հօրէս սակաւ ինչ ունիմք. բայց յերկնաւոր հօրէն՝ բազում ինչ. վասն այն պարտ է մեզ բերել զնմանութիւն հօրն երկնաւորի զաղորմածութիւնն։
       Եւ այս գիտելի է՝ զի Աստուած բազում կերպիւ առնէ ողորմութիւն մեղաւորաց։ Նախզի՝ մեղաւորք որ յԱստուծոյ երես են դարձուցեալ, առ ինքն կոչէ. որպէս ասէ Եսայի. «մո՛լորեալք՝ դարձարո՛ւք արիս սրտիւք»։ Եւ դարձեաալ ասէ. «յորժամ ժարձցիս եւ յոգւոց հանիցես, յա՛յնժամ կեցցես»։ Երորորդ՝ թէ մեղաւորն յապաղի ի մեղաց իւրոց դառնալ առ Աստուած՝ երկայնամտէ. որպէս եւ ասէ Եսայի. «վասն այնորիկ Տէր երկայնամտէ՝ զի ողորմեսցի»։ Եւ դարձեալ ասէ. «վասն այնորիկ բարձրասցի յողորմիլն ձեզ»։ Երրորդ՝ որք ոչ դառնան առ ասատուած՝ եւ զնոսա եւս խնամէ. որպէս ասէ Դաւիթ. «որ տայ անասնոց կերակուր, ձագուց ագռաաւուց»։ ձագ ագռաւուն՝ ցուցանէ զմեղաւորսն. որք սեւացեալ են յորդի սատանայի։ Այլ ոմանք վասն ողորմութեան եւ երկայնամտութեան Աստուծոյ՝ ոչ թէ ի բարի, այլ ի չարն փոխին. որպէս ասէ Պօղոս հռօմայեցւոց. «թէ զմեծութեամբ քաղցրութեան Աստուծոյ եւ զերկայնամտելովն արհամարհիցես՝ չգիտե՞ս. զի երկայնամտութիւն Աստուծոյ ըզքեզ յապաշխարութիւն կոչէ. այլ ըստ անզեղջ սրտի քում գանձես անձին քում բարկութիւն յաւուր բարկութեան Աստուծոյ»։ Որպէս ամովվս ասէ. «ի վերայ երից անպարշտութեանցն Դամասկոսի. եւ ի վերայ չորրիցն ոչ դարձայց ի նոցանէ»։ Այսպէս մինչ ի յերեք անգամն թէ ներէ Աստուած մեղաւորացն՝ այլ ի չորրորդին եւ ի հնգին՝ ոչ ներէ։ Չորրորդ՝ զի Քրիստոս ողորմի մեղաւորաց ցաւակցաբար. որպէս ասէ Ղուկաս. «եւ տեսեալ զքաղաքն՝ ելաց ի վերայ նորա». եւ Պօղոս յեբրայեցւոցն ասէ. «ուժգին գոչմամբ եւ արտասուօք աղօթս մատուցանէր. եւ լսելի լինէր առ լաւութեան»։
       Հինգերորդ կերպիւ՝ յորժամ մեղաւորն զղջանայ ի մեղաց իւրոց. Աստուած այլ ոչ յիշէ. որպէս ասաէ Եսայի. «ե՛ս եմ ե՛ս եմ որ ջնջեմ զմեղս քո. եւ զանօրէնութիւնս քո այլ ո՛չ յիշեցից»։ Վեցերորդ՝ զի երբեմն երբեմն Աստուած զմեղաւորաց ճանապարհն փակէ, որք ո՛չ գործեն զմեղս. որպէս ասէ ովսէէ. «փակեցոյց զճանապարհս նորա պատնիշօք. եւ ապականեցից զճանապարհս նորա. եւ զզաւիղս իւր ո՛չ գտցէ»։ Զի յորժամ մեղաւորն ջերմ է ի մեղս իւր, Աստուած բազում աղքատութիւն կամ հիւանդութիւն ի վերայ բերէ եւ արգիլէ։ Զոր օրինակ գէր ձիոյ՝ բեւեռն տայ թաքուն նալպանտն ի կաղացուցանէ զնա. եւ յետոյ յաժան գնէ. այսպէս Աստուած տայ մարդոյս բազում վիշտս. զի կամի որ կիսանդամ իւրն լինին , քան կատարեալ անդամօք ի դժոխս։ Եօթներորդ՝ զի յորժամ մեղաւորն դառնայ ի մեղաց իւրոց, Աստուած քաղցրութեամբ ընդունի եւ գնայ ընդառաջ նորա. որպէս «անառակ որդւոյն գթացեալ հօրն՝ ընդառաջ նորա ընթացեալ եւ գիրկս արկեալ համբուրէր զնա»։ Վաասն զի ողորմութիւն առնելն՝ յատուկ Աստուծոյ է. զի քաղցր եւ պատրաստ է Աստուած ողորմութիւն առնել. բայց վրէժ առնուլ եւ պատիժ տալ՝ ո՛չ էյատկութիւն Աստուծոյ. այլ պատահմունք. որպէս մեղուին զի յատկութիւն է որ մեղր առնէ. բայց պատահմամբ խայթէ։ Նոյնպէս ի դատաստանի հարկանելն. որպէս ասէ Եսայի. «սրտմտութիւն նորա օտարաբար դատեսցէ. եւ դառնութիւն նորա օտարաբար»։ Դարձեալ ողորմութիւն առնելն՝ յո՛եեյժ կամք է Աստուծոյ. այլ վրէժ առնուլն արտաքոյ է կամացն Աստուծոյ. որպէս ասէ Եսայի. «վա՛յ զի դատեցից զթշնամիս իմ. որպէս մայրն՝ յորժամ գէթ առնէ մանուկն իւր, հարկանէ. այլ սիրտ նորա թախծի ընդ գանն։ Նոյնպէս Աստուած վասն մեղաց հարկանէ. այլ կամք նորա քաղցր է ի վերայ մեր. եւ դարձեալ՝ Ասատուած զգործ ողորմութեան փութով առնէ . զի գործ ողորմութեան համեեմատի ընդ բնութեան Աստուծոյ. այլ ի գործ դատաստանին յապաղի. զի բազում քննութեամբ առնէ. որպէս յարարածսն ասէ. աղաղակ սոդոմայեցւոցն եւ գոմորացւոցն յաճախեաց. եւ բազմացան յո՛յժ մեղք նոցա. արդ իջեալ տեսից, թէ ըստ աղաղակի նոցա որ յիսն հասեալ է՝ վճարիցե՞ն»։ Այսպէս զանազանութիւն է ի մէջ ողորմութեան եւ արդարութեան. վասն այն ասէ. «եղերուք գթածք՝ որպէս եւ հայրն ձեր երկնաւոր գթած է»։