Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Ոչ ուստէք է իշխանութիւն եթէ ոչ յԱստուծոյ եւ որք կարգեալ են՝ յԱստուծոյ են կարգեալ ասէ առաքեալն»։ Զի բնական կարգաւորութիւն է արարչին՝ զվերջինս եւ զներքինս, առաջնով եւ վերնովն խնամել։ Որպէս ի դասս հրեշտակաց յերկինս՝ առաջինք զմիջինսն, եւ նոքա զվերջինսն խնամեն եւ զուսաւորեն։ Եւ երկնային մարմինք՝ զերկնաւոր տարերս կարգաւորեն եւ խընամեն։ Նմանապէս եւառ մարդիկ. զի զփոքունս եւ զվերջինս՝ գլխաւոր իշխանօք կարգաւորէ եւ խնամէ։ Արդ երկու է իշխանութիւն. մին հոգեւոր եւ մին մարմնաւոր. վասն զի եւ մարդն հոգի է եւ մարմին. հոգեւոր իշխանօք զհոգիս կարգաւորէ. եւ մարմնաւորօքն զմարմինսն։ Եւ այսպէս իւրաքանչիւր իշխանք՝ երաշխաւոր եւ տէր են իւրաքանչիւր ժողովրդոցն ի բարիս կարգաւորեալ։ Մարմնաւոր իշխանքն՝ քաղաքական օրինօք կարգաւորեն զհնազանդեալս. եւ հոգեւորքն հոգեւոր օրինօք Հին եւ Նոր Կտակարանօք ի բարին առաջնորդեն։ Եւ գործ երաշխաւորին կրկին է. այսինքն, նախ զպարտականն ի բարին ուղղել. եւ երկրորդ փոխանակ պարտականին տուժիլ. զի տէր է կացեալ. զանցեալ պարտսն վճարել պարտի։ Արդ՝ դէտ է առաջնորդն հոգեւոր իւր ժողովրդեանն։ Նախ որ յանմարմին թշնաւոյն պահէ։ Եւ դէտ է իշխանն իւր ժողովրդեանն՝ որ ի մարմնաւոր թշնամւոյն պահէ. եւ ի խաղաղութեան եւ ի հանդարտութեան մնասցեն իշխեցեալքն։ Եւ երկրորդ՝ դէտ է հոգեւոր առաջնորդն. եւ միջնորդ է ի մէջ Աստուծոյ եւ մարդկան կարգեալ։ Եւ դէտ է մարմնաւոր առաջնորդն. զի միջնորդ է ի մէջ մարդկան եւ Աստուծոյ կարգեալ իշխան։
       Եւ երրորդ՝ դէտ է հոգեւոր առաջնորդն։ «զի զարիւն կործանելոցն ի ձերաց քոց խընդրեցից ասէ». այսինքն, զի ոչ միայն զիւրն, այլեւ զհամարս ժողովրդեանն ի նմանէ խընդրէ։ Նոյնպէս եւ ի դէտ է իշխանն. եւ ըզհամարս ժողովրդեանն ի նմանէ խնդրէ։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ իշխանն վասն է՞ր տայ զհամարս ժողովրդեանն. զի նա մարմնաւոր է առաջնորդ եւ ոչ հոգեւոր։ Ասեմք նախ յօրինակաց. եթէ որպէս ի պատերազմի զօրք իշխանին ժիր եւ արի են, ինքն յաղթէ ի վերայ թշնամեացն. եւ թէ հեղգանան զօրքն եւ կոխան լինին, ինքն յաղթեցաւ ի թշնամւոյն։ Այսպէս թէ զօրք իշխանին արի եւ ժիր են ի գործս բարիս, ինքն յաղթօղ է ի վերայ թշնամւոյն. եւ թէ հեղգանան զօրքն, ինքն կոխան լինի թշնամւոյն սատանայի։ Երկրորդ՝ զի իրաւամբք եւ արդարութեամբ առնուլ զհարկս ժողովրդեանն՝ բարի է եւ արդարութիւն. յորժամ անիրաւէ եւ զրկէ զնոսա, մեղք է եւ չարութիւն։ Երրորդ՝ զի իշխան է եւ դատաւոր. կարէ ուղղութեամբ դատել. եւ կարէ անիրաւութեամբ։ Արդ՝ որպէս արդարութեամբ դատելն բարի է արդարութիւն այսպէս անիրաւութեամբ դատելն՝ մեղք է եւ չարութիւն։ Չորրորդ են յայտնի. որպէս բարի իշխանն գովի ի մարդկանէ, թէ հանդարտութեամբ պահէ զամենայն եւ ի բարին. եւ թէ ոչ՝ պարսաւի ի մարդկանէ։ Այսպէս եւ յԱստուծոյ հատուցանի նմա բարեացն եւ չարեաց փոխարէնն. վասն զի կարէ օրինակ լինիլ բարեցն, եւ օրինակ չարեաց. թէ կամի, իշխանութեամբ զբարիս տայ գործել. եւ թէ կամի, զչար. թէ կամի աւերէ. թէ կամի շինէ. եւ այլն ամենայն իմաստութեամբ եւ հաւատով իշխանին կարգաւորի. վասն այն ասէ յայք ուրեք. «որ հանճարեղն իցէ, զառաջնորդութիւն սատասցի»։ Զի հանճարեղ իշխանն՝ գործէ ըզբարիս. եւ հնազանդելոցն գործել տայ որպէս բարեպաշտ թագաւորքն Կոստանդիանոս՝ Թէոդոս՝ եւ այլքն։ Ապա յայտ է յայսցանէ՝ զի թէպէտ մարմնաւոր է իշխանն, զհամարս ժողովրդեանն ի նմանէ պահանջէ Աստուած։ Վասն այն ասէ. «մի՛ լինիր երաշխաւոր բարեկամին քում. զի մի մատնիցես զքեզ ի ձեռս թշնամւոյ»։ Զայս եւ Տէրն ասէր. «մի բազմեսցիս յառաջին բարձին»։ Եւ մարգարէն ասէ. «մեծութիւն թէ առիւ գայցէ՝ մի յօժարեսցին սիրտք ձեր»։ Եւ առաքեալն խարտէ. «մի ցանկար մեծութեան. զի մի անկանիցիս ի փորձութիւն»։ Յայս միտս եւ Մովսէս հրաժարիւր առաջնորդիլ ժողովրդեանն. «չեմ բաւական ասէ՝ զա՛յլ ոք ա՛ռ ի ձեռն»։ Այս առհասարակ առաջնորդաց ասէ՝ հոգեւորաց եւ մարմնաւոր իշխանաց։
       Դարձեալ ըստ պարզ տեսութեան՝ մի լինիր ասէ երաշխաւոր քում բարեկամին շուտափոյթ. այլ թէ լինիս՝ առ ի նման է դաշինս ուխտի, եւ բան հաստատուն եւ ապա լեր երաշխաւոր։ Զի մի ըմբռնեսցիս յորոգայթ նորա առ արքունիս եւ իշխանս։ Դարձեալ՝ երաշխաւորք են վարդապետք աշակերտաց. եւ հարք որդւոց կրթել ի բարիս եւ խրատել. ապա թէ ոչ՝ չար յիշատակ մնայ նոցա. այսինքն, աշակերտք վարդապետաց. եւ չար զաւակ ծնողաց։
       Դարձեալ՝ երաշխաւորք են տղայոց կընքահարք. որք երաշխաւորք են, եւ զհաւատս ի դէմս նոցա խոստովանին։ Զոր պարտ է զդաւանութիւնս ուսուցանել նըմին. եւ յետոյ բերել յեկեղեցին. զի նոյն ինքն մանուկն դաւանի իւր լեզուաւն ի մէջ եկեղեցւոյն. զի եւ երաշխաւոր է նմա։ Այսպէս երաշխաւոր է դայեակն ստնդիայ մանկանցն։ Եւ ամենայն վարակացու իւր հետեւողացն. եթէ գեղի եթէ քաղաքի, վանաց, կամ անապատի։ Պարտին նոքա զհնազանդեալսն յերկիւղն Աստուծոյ պահել. զի մի փոխանակ նոցա ինքն տուժեսցի։ Եւ այսպէս առ բազումս է բանս։
       Դարձեալ դարձուսցուք ըզբանս ի ճշմարտութիւն. առ քահանայս եւ քահանայապետս. զի նոքա են երաշխաւորք եւ գլուխ ժողովրդոց։ Դէտք են որպէս ասացաւ իհ ձեռն մարգարէին։ «Ո՛րդի մարդոյ՝ դէտ կացուցի զքեզ ի վերայ տանդ Իսրայէլի»։ Պարտ է դիտին արթուն լինիլ եւ զգացուցանել զեկեալ հասեալ սուրն ժողովրդեանն։ Ապա թէ ոչ՝ «զարիւն նոցա ի ձեռաց քոց խնդրեցից ասէ»։ Զի ոչ միայն վասն իւր, այլեւ վասն ժողովրդեանն համարս պահանջելոց է Քրիստոս։ Երկրորդ՝ գլուխ են ժողովրդեանն. թէ գլուխն առողջ է՝ ամենայն օդուածն առողջ է. զի կենդանութիւնն ի նմանէ քարշեն. ապա թէ գլուխն ցաւոտ է, հիւանդ եւ ցաւոտ են ամենաեյն մարմինն եւ անդամքն. զորմէ ասէ մարգարէն. «յոտից մինչեւ ցգլուխ չիք առողջութիւն»։ Երրորդ՝ ակն եւ տեսօղեն ժողովրդեանն. վասն որոյ եւ տեսուչ կոչի եպիսկոպոսն։ Արդ թէ ակն լուսաւոր է, բոլոր մարմինն լուսաւոր է, բոլոր ամենայն մարմինն խաւար է. յա՛յնժամ «կոյր կուրի առաջնորդեալ՝ ո՞չ ապաքէն երկուքն ի խորխորատ անկանին»։ Չորրորդ՝ միտք եւ իմացումն է մարմնոյ ժողովրդեանն. արդ «թէ իմացումն ուղիղ խորհի եւ իմանայ, բոլոր ըզգայարանքն հետեւին նըմա. իսկ թէ իմացումն թիւր է՝ որպէս արբեալ մարդոյ, ամենայն մարմինն թիւրեալ է ի գործոյ»։ «Եւ վայ է ձեզ որք արբեալ էք, եւ ոչ ի գինւոյ»։ Զի բազում է արբեցութիւն. այսինքն բարի՝ եւ չար, եւ միջակ։ Բարի արբեցութիւն է՝ որպէս սրբոց. որք ի սիրոյն Քրիստոսի արբեցան. եւ զամենայն իր աշխարհական մեր կացան. զինչս՝ զհանգիստ՝ զհայրենիս եւ զայլն։ Առին զխաչն Քրիստոսի եւ ընթացան զհետ նորա. «զի ոչ մահ, ոչ կեանք, եւ ոչ որ կանս, եւ ոչ հանդերձեալն, կարացին որոշել ի սիրոյն Քրիստոսի»։ Ա՛յս է բարի արբեցութիւն. զորմէ ասէր Դաւիթ. «արբեսցին նոքա ի պարարտութենէ տան քոյ. եւ զուխս փափկութեան քոյ՝ տացես ըմպել նոցա»։ Յորմէ այսու բաժակաւ սիրոյ՝ արբեցան ամենայն մարտրոսաց դասք. եւ չարչարեցան վասն նորա. այսպէս բարի արբեցութիւն ասի։ Իսկ չար արբեցութիւն՝ բազմազան եղանակաւ է։ Նախ հպարրտութիւն. որով արբենայ մարդ. եւ զինքն ոչ ճանաչէ։ Երկրորդ՝ նախանձն. զի մախանօք եւ նենգութեամբ արբենայ միտքն։ Երրորդ՝ բարկութեմբ. զի բարկութիւն զիմաստութիւն կորուսանէ։

       Չորրորդ՝ ծուլութեամբ . զի յուլութիւն եւ հեշտութիւն՝ եւ անչափ քունն՝ զմիտսն յիմարեն։ Հինգերորդ՝ ագահութիւն. զի զիմացականն խնու. որով եւ արբենայ։ Վեցերորդ՝ որկորստութիւն. զի ուտելն եւ ըմպելն յիմարութիւն է հոգւոյն։ Եօթներորդ՝ բղջախոհ ցանկութիւն. զի կլանէ զիմացականն. եւ ոչ կարէ ընտրել զբարին եւ զչարն։ Սոքա եօթնեքին գլխաւոր մեղք՝ եօթն արգ արբեցութիւն կոչին։ Ի վերայ սոցա Ութներորդ արբեցութիւն է իշխանութիւն. որով յիմարին մարդ. եւ զոր ինչ կամի առնէ։ Իններորդ՝ փարթամութիւն. զի ընչիւքն արբեալ զչարսն գործէ։ Տասներորդ՝ տղայութիւն եւ անուսումնութիւն արբեցութիւն է եւ յիմարութիւն։ Արդ՝ սոքա եւ սոյնպիսիք ամենայն, չար արբեցութիւնք են մարդոյն։ Իսկ միջակ արբեցութիւն՝ է գինւոյն։ Զի բազում ըմպելն եւ արբենալն չար է. ըստ այնմ, «արբեցօղք զարքայութիւն Աստուծոյ ոչ ժառանգեն»։ Եւ սակաւն բարի՝ զորմէ գրեր առաքեալն աշակերտին. «մի սոսկ ջուր ըմպել. այլ սակաւ մի եւ գինի խառնել ի ջուր»։ Որեւ զայս չափաւորս ըմպեցին առաքեալքն ի վերնատունն, յորմէ արար զփրկական արիւնն իւր։ Եւ ի հարսանիսն զջուրն ի գինին փոխեաց։ Ուստի յայտէ յայսցանէ՝ զի սակաւ եւ չափաւոր գինին բարի է. եւ անչափն չար։ Զի որ ոք սովաւ զչար գործէ՝ չար է. եւ որ զբարին՝ բարի է։ Այս է միջակ արբեցութիւն գինւոյն։ Արդ եթէ մին գինի լինի յամանն՝ պատառէ զտիկն. յորժամ սոքա ամենեքեան լինին ի միում անձին՝ ո՞րպէս կարէ տանիլ։ Հինգերորդ՝ աղ է քահանայապետն. ըստ այնմ, «դուք էք աղ երկրի». զի զանմահութիւն իհամ բերէ. եւ զնեխեալսն առողջացուցանէ։ «Նոյնպէս եւ ամենայն բան ձեր՝ աղիւ համեմեալ լիցի ասէ առաքեալն»։ Այլեւ զաչս իմանալի օձին խաւարէ։ Այլեւ զխոցս կսկծեցուցանէ՝ յորժամ ի կարգի իւր մնասցէ։ «Այլ յորժամ աղն անհամի, եւ ոչ յերկիր է պիտանացու, եւ ոչ յաղբ. այլ կոխան լինիլ ի մարդկանէ». զի ոչ ըստ ինքեան պտուղ բերէ. եւ ոչ զայլս պտղաբերէ։ Նոյպէս եւ առաջնորդն որ ոչ է ըստ կարգի՝ աղ է արտաքս ընկեցեալ եւ կոխեալ։ Վեցերորդ՝ լոյս է. ըստ այնմ, «դուք էք լոյս աշխարհի. եւ ա՛յնպէս լուսաւորեսցի լոյս ձեր առաջի մարդկան՝ զի տեսցեն զգործս ձեր բարիս, եւ փառաւորեսցեն զհայր ձեր որ յերկինս է»։ Զի պարտ է ունել զլոյս բանին կենաց. եւ զայլս խարտել. եւ զլոյս առաքինութեան գործոց. եւ նովաւ ուսուցանել. զի այս է գործ լուսոյն՝ զխաւարն փարատել. եւ զինչ իցէ ի տանն՝ երեւեցուցանել։ նոյնպէս ըզխաւար մըտաց մարդկան՝ պարտ է քահանայապետին փարատել. եւ ապա զոր ինչ մեղք է եւ չար՝ յանդիման կացուցանել. եւ զոր ինչ բարին է ցուցանել, եւ լուսովն առաջնորդել։ Եօթներորդ՝ առաջնորդ է եւ հովիւ ժողովրդեանն. զորմէ ասէ առաքեալն. «արածեցէք որ ի ձեզ հօտդ է Աստուծոյ, եւ այլն»։ Զի որպէս հովիւն առաջնորդ է հօտին եւ տանի յարօտ ի ջուր հանգստեան. եւ բերէ ի փարախն եւ սուլելովն հանգուցանէ. այլեւ զբեկեալն կաղանդէ . զբորոտն սրբէ. ի գազանաց թափէ. եւ ի գողոց պահէ եւ այլն։
       Նոյնպէս եւ քահանայապետն՝ հովիւ է բանաւոր հօտին. զոր գնեաց Քրիստոս անապական արեամբն իւրով, եւ յանձնեաց ի նա. պարտ է որ ուղիղ առաջնորդէ ի յարօտ կենարար մարմնոյ եւ արեանն եւ առաջնորդէ յեկեղեցի սուրբ. եւ վարդապետական բանիւք մըխիթարէ։ Զբեկեալն ի հաւատոց ողջացուցանէ։ Զբորոտեալն մեղօք սրբէ. ի գալանէ սատանայէ փըրկէ. «որ իբրեւ զառիւծ գոչէ. շրջի եւ խնդրէ թէ զո՛ կլանիցէ». ի գողոց հերձուածողաց եւ յայլոց պահէ. այնպիսիքն ընդ քաջ հովւին Քրիստոսի՝ որ եդ զանձն իւր ի վերայ ոչխարաց՝ վարձատրեսցին։ Որպէս սուրբն Կիւրեղ զանձն եդեալ ի վերայ հօտին Քրիստոսի։ Եւ չարչարանս բազումս կեալ ի պղծոյն Յուլիանոսէ։ Այլ թէ լինիլ որպէս վարձկան հովիւն՝ որ զկաթն կթէ. զասրն զգենու. եւ զգառն մորթէ. եւ ոչ ինչ փոյթ ունենայ պահելոյ, յայնժամ հովիւն երկնաւոր այց առնէ իւր հօտին. եւ զնա չարաչար տանջէ։ եւ ըզհօտն յայլս յանձնէ, զոր բարւոք հովուեն։ Ութներորդ՝ քահանայապետն է ջուր յստակ. որ զայլս սրբէ յաղտոյ։
       Արդ՝ եթէ ջուրն յստակ է, կարէ զայլս լուանալ յաղտոյ. ապա թէ աղտեղի եւ ժահահոտ եւ պղտոր է, աղտեղացուցանէ զհանդերձն։ Այսպէս եւ եպիսկոպսսին պարտ է մտօքն եւ վրաուքն՝ յստակ լնիլ. զի կարասցէ զայլս սրբել։ Իններորդ՝ քահանայապետն «տնտես է հաւատարիմ եւ իմաստուն, զոր կացոյց Տէր իւր ի վերայ տան իւրոյ եկեղեցւոյ, տալ զկերակուր ծառայից իւրոց ի ժամու»։
       Ումեմն բան գիտութեան։ Ումեմն շնորհս ձեռնադրութեան։ Ումեմն սրբութիւն առաքինութեան եւ այլն։ Արդ՝ թէ այնպէս գործէ, երանի է ծառային այնմիկ։ «Այլ թէ ուտիցէ եւ ըմպիցէ ընդ արբեցօղս՝ եւ ոչ կերակրէ զնոսա, գայ Տէր ծառային այնմիկ. եւ կտրեսցէ զնա ընդ մէջ. եւ զմասն նորա ընդ անհաւատսն դիցէ»։ Տասներորդ՝ քահանայապետն երաշխաւոր է ժողովրդեան զի ի նըմանէ խնդրէ զամենայն որպիսութիւն նոցա. զպարտս. զուղղութիւնս. զմիամտութիւնս եւ զայլսն. եւ զնա փոխանակ նոցա տանջէ. վասն այի ասէ Սողոմօն։ «Եթէ լինիս երաշխաւոր բարեկամի քոյ՝ զանձն քո մատնեցեր թշնամեաց»։ Այս է՝ զի ինքն իւր կամաւ՝ ոչ լինի երաշխաւոր եւ առաջնորդ ժողովրդեանն իւր ընտրութեամբն. «այլ զոր Տէր ընտրեսցէ որպէս զԱհարօն»։ Զի որ ինքն իւրովի ցանկայ մեծութեան, անկանի ի որձութիւնս։ Զի ասէ առաքեալն. «որ եպիսկոպոսութեան ցանկայ՝ բրի գործոց ցանկայ». այսինքն, զոր ինչ բարի գործ ունի եպիսկոպոսն՝ այնմ ցանկայ եւ զայն առնէ. եւ ոչ թէ եպիսկոպոսութեան իշխանութեան։ Այլ արդ՝ եթէ մեքմեր կամաւ ցանկամք երիսկոպոսութեան՝ մեծ վտանգ է. ապա քնի՞ կորուստ է նոցա, որ արծաթով եւ կաշառօք ընրտրին։ «Զի խոտան են այնոքիկ՝ որք ընտրեալ են արծաթով»։ Եւ զի՞նչ ասեմ զնոցայն՝ որ զեկեղեցին մաքսատուն առնեն. եւ որպէս զկրպակս փողոցի քահանայքն շահավաճառ լինին շնորհացն Աստուծոյ։ Եւ քահանայապետքն ղապալով յայք ազգաց իշխանութեան հարկի դնեն զեկեղեցին Աստուծոյ։ Զոր կարծեմք թէ այնպիսիքն խռովարարք են եկեղեցւոյ եւ սուտք. որք ոչ գտանեն թողութիւն յանաչառ ատենին Աստուծոյ։ Զի մաքսաւորութիւն ըստ ինքեան՝ քան զամենայն մեղս մեծ է. վասն զի սատանայ է որ զմաքս ամենայն գործոց մերոց առաւել ժողովէ, եւ ի մեծ հրապարակին յառաջ բերէ . վասն այն մաքսաւորն մեղաւոր է։ Իսկ յորժամ եկին առ Յովհաննէս եւ հարցին. «մեք զի՞նչ գործեսցուք»։ Ասէ ցնոսա. «մի աւելի քան զհրամայելն ձեզ առնիցէք»։ Զի բազում մարդիկ՝ ել եւ ելս առնեն ի վերայ միմեանց. եւ ըզշահն բազմացուցանեն , զզուելով եւ զրկելով զաղքատսն. վասն որոց ասէ առակն. «յանկարծակի հասանիցէ ի վերայ նոցա բարկութիւն Աստուծոյ. եւ հաշումն եւբակումն անբժշկելի»։ Զի որ ասէ Աստուած՝ սիրեն նոքա. այսինքն է, ատէ Աստուած զզրկելն զաղքատն եւ զտալ մեծատանց . եւ նոքա զայն սիրեն. վասն որոյ այնպիսիքն՝ խռովարարք կոչին քաղաքի. զի անիրաւութիւն՝ պատճա՛ռ է աւերման։ Զի որք ի ներքս են՝ ո՛չ վաստակին գիտելով թէ ոչ է իւրեանց. եւ որք ի բացեալ են՝ ոչգան իխաղաքն. զի անիրաւութիւն է ի մէջ նոցա։ Եւ յայնժամ իշխան քաղաքին տեսեալ զայն թէ վասն փոքր շահին մեծ զէնութիւն եւ աւեր եղեւ, ըմբռնէ զնա եւ տուժէ, եւ հանէ ի կենաց։ Եւ այս ի խնամոցս Աստուծոյ. «որ վասն տառապանաց աղքատին՝ եւ հեծութեան տնանկին՝ յարեաւ ի վրէժխնդրութիւն»։ Նոյնպէս եւ յեկեղեցիս առնէ. «զչարն չարաւ կորուսանէ. եւ զայգին եկեղեցւոյ տացէ ի ձեռն այլոց մշակաց, որք խորան իւրեանց տան զպտուղն, եւ ոչ յայլ ազգիս»։ Եւ ապա զի՞նչ իցէ հնարքն՝ ինքն իմաստունն Սողոմօն ուսուցանէ մեզ, եթէ ե՛կ եւ խրատ տամ քեզ։ «յորժամ անկար ի ձեռս չարաց եւ եղեր երաշխաւոր այլոց»։ Չար ոչ կոչէ զիշխանն՝ որ ըզհամար արծաթոյն խընդրէ, այլեւ զուղղութիւն վաճառին որ հատուցանէ զպարտսն. այլ վասն տանջանացն կոչի չար իշխանն որ յիրաւունս. ըստ այնմ, «առաքեաց ի նոսա տանջանս ի ձեռն հրեշտակի չարի». հրեշտակն ոչ է չար. այլ տանջանքն. նոյնպէս եւ այս։ Ասէ՝ «մի տար քուն աչաց. քոց. եւ մի նինջ արտեւանանց նոցա»։ Այսինքն, յորժամ եղեր երաշխաւոր՝ եթէ քո կամաւ եւ եթէ այլոց, ժրացիր եւ արթուն կաց։ Զի չորս եղանակաւ է քունն. մին բնական՝ յորում դանդաղութիւն գործի. եւ մին տգիտութեան. մին ննջումն է ծուլութեան ի բարի գործոց. եւ մին ննջումն է ի մեղաց քունն։ Վասն առաջնոյն ասէ. «մինչեւ յե՞րբ ննջէք. արի՛ք կացէք յաղօթս»։
       Վասն երկրորդին ասէ Դաւիթ. «լայս տուր աչաց. զի մի երբէք ննջեցից ի մահ»։ Վասն երրորդին ասէ Տէրն. «արթուն կացէք. եւ յամենայն ժամ աղօթս արարէք»։ Վասն չորրորդին ասէ առաքեալն. «զի արդ ժա՛մ է մեզ քընոյ զարթնուլ»։ Արդ յասպիսի արթնութիւնս ասէ՝ դու արթուն լեր յուսուցանել. եւ նոքա զբարիս գործել ըստ առաքելական խրատուն. «դու քարոզեա՛ զբանն. հաս ի վերայ ժամու եւ տարաժամու եւ այլն»։ Եւ դարձեալ ասէ Պետրոս. «զգուշ լերուք անձանց եւ հօտին»։ Զի նախ պարտ է զգուշանալ իւր անձինն, եւ ապա հօտին Քրիստոսի։ Եւ դարձեալ ասէ Պօղոս. «զերկամ մի ոչ դադարեցայ արտասուք աղաչել զմի մի իւրաքանչիւր ի ձէնջ»։ Ապա կարասցես այսու ի քանքար արծաթոյն զերծանիլ որ ասէ. «ծա՛ռայ չար եւ վատ. եւ հանէք զդա ի խաւարն արտաքին». եւ թէ, «կապեցէք զդորա զձեռն եւ զոտն եւ այլն»։ Զի քանքար է բանին շնրհն ի մեզ աւանդեալ ի յուսուցանել եւ յարգել։ Քանքար է եւ մըկրտութիւն եւ հաւատոյն շնորհն. զոր պերտ է գրծով կատարել։ Զոր չարն Յուլիանոս ուրացեալ եղեւ։ Քանքար է եւ իշխանութիւն իշխանին յԱստուծոյ տուեալ. որով պա՛րտի ըզբարիս գործել։ Քանքար է եւ իւրաքանչիւր շնորհ արուեստաւորաց. զոր պիտոյ է նոքօք զբարիս շահիլ։ Քանքար է եւ զանազան շնորհ աստիճանաց ի մէջ եկեղեցւոյ. քահանայութիւն. սարկաւագութիւն, եւ այլն ամենայն։ Եթէ ոք պահեսցէ զնոսա ըստ կամաց տուողին, լսիցէ «զծառայ բարի եւ հաւատարիմ մո՛ւտ յուրախութիւն Տեառն քոյ»։
       Որում եւ զմեզ արժանիս արասցէ մտիցն արքայութեան. աջակողմեան դասուն եւ անթառամ պըսակացն, ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։