Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Gregory Tatevatsi (of Tatev) Vartapet (Vardabed)

Բաժին

Թեմա

Theology

Ի տէրունական հրամանացս այս երեք իր հարցանելի է եւ քննելի։ Առաջին՝ թէ, ո՞ր է հօտ փոքրիկ։ Երկրորդ՝ վասն է՞ր կոչէ հօտ փոքրիկ։ Երրորդ՝ որ ասէ. «մի երկնչիր»։ Տեսցուք զառաջին գլուխն։ Հօտ փոքրիկ կոչէ զմարդկային ազգս. զի բաղդատեալ առ անմարմին հօտս երկնաւորացն, փոքր են ազգ մարդկան եւ նուազ։ Զի նոքա հազարք հազարաց, եւ բիւրք բիւրոց անբաւ բազմութեամբ առաւելեալք են քան զմեզ, դասիւք եւ թուովք. որպէս ուրեք հարիւր ոչխարօք եւ տասն դրամաւ նշանակէ։ Զի տասն դասք են բանականք եւ պատկերք արարչին. ինն դասք հրեշտակաց յերկինս. եւ մին մարդս՝ որ կորուսեալ եղեւ։ Մինչեւ ինքն Քրիստոս վառեաց զճրագ մարմնոյն աստուածութեան լուսովն. եւ եգիտ զպատկերն կորուսեալ։ Այս զբազմութիւն դասուցն նշանակէ։ Նոյնպէս եւ հարիւր ոչխարին մինն եղեւ կորուսեալ եւ մոլորեալ՝ որ է մարդկայինս բնութիւն. որ ի ձեռն Ադամայ մոլորեցաւ. մինչ հովիւն քաջ եկն եւ դարձոյց զմոլորեալս. եւ խառնեաց ի բանաւոր հօտն յերկինս։ Այս բազմութիւն թուոցն նշանակէ նոցա։ Վասն այն զմարդկային ազգս՝ հօտ փոքրն նշանակէ։ Եւ սոցա ասէ «հաճեցաւ հայր ձեր տալ ձեզ զարքայութիւն»։
       Զի թէպէտ ի հրեշտակաց դասուց բա անկան յերկնից եւ դեւք եղեն, այլ ոչ կարացին մտանել յերկինս. այլ միայն մարդս գտաւ զարքայութիւն ի ձեռն Քրիստոսի։ Եւ այս վասն երկուր պատճառի։ Նախզի՝ հրեշտակքն անմարմինք են. յետ մեղանացն՝ ոչ կարցին արդարանալ. իսկ մեք՝ մարմին ունիմք տկար եւ փոփոխական. վասն որոյ արդարացաք։ Երկրորդ՝ նոքա չունէին պատճառ խաբէութեան. այլ ինքեանք անձնիշխան կամօք ընտրեցին զչարն եւ անզեղջ մնացին։ Իսկ մեք յայլմէ խաբեցաք. այսինքն, ի սատանայէ. եւ ունիմք զղջումն։ Վասն որոյ ասէ «հաճեցաւ հայր ձեր տալ ձեզ արքայութիւն»։
       Երկրորդ դարձեալ՝ փոքրիկ հօտ՝ նշանակէ զազգն հրէից ի մէջ բազմութեան հեթանոսաց։ Նաքա միայն էին պաշտօնեայք Աստուծոյ եւ հօտ նորա. որպէս հայրն Աբրահամ եւ տուն նորա ի մէջ քանանացւոց ազգին։ Եւ որպէս զոչխարն դրոշմէ հովիւն. նոյնպէս եւ նոցա դրոշմ զթլփատութիւն ետ. զի որոշեսցին յայլազգեաց։ Եւ որպէս զհօտ եհան յեգիպտոսէ. եւ բընակեցոյց յանապատ եւ կերակրեաց զնոսա զքառասուն ամ . ըստ այնմ, «հորդան ետ որպէս խաշին ժողովրդեան իւրոյ. եւ եհան զնոսա որպէս զհօտ նորա. որպէս հայրն Աբրահամ եւ տուն նորա ի մէջ քանանացւոց ազգին։ Եւ որպէս զոչխարն դրոշմէ հովիւն. նոյնպէս եւ նոցա դրոշմ զթլփատութիւն ետ . զի որոշեսցին յայլազգեաց։ Եւ որպէս զհօտ եհան յեգիպտոսէ. եւ բընակեցոյց յանապատ եւ կերակրեաց զնոսա զքառասուն ամ. ըստ այնմ, «հորդան ետ որպէս խաշին ժողովրդեան իւրոյ. եւ եհան զնոսա որպէս զհօտ յանապատ»։ Եւ ապա եբեր ի փարախն . այս է՝ ի պաղեստին յԵրուսաղէմ. եւ անդ հովուեաց. որպէս ասէ մարգարէն. «Տէր հովուեսցէ զիս. ի վայրի գալարւոջ անդ բնակեցոյց զիս եւ այլն»։ Նոցա էր օրհնութիւն եւ աւետիքն եւ խոստմունքն Աբրահամու. եւ ի նոցանէ մարգարէքն։ Եւ Տէր մեր յազգէ նոցա երեւեցաւ եւ քարոզեաց, թէ «ապաշխարեցէ՛ք՝ զի մերձեալ է արքայութիւն երկնից»։ Այլ նոքա ոչ ընկալան. ուրացան եւ ի խաչ հանին զՓրկիչն իւրեանց. «յԱսատուծոյ աչաց ելին, եւ ամենայն մարդկան ատելիք եղեն»։ Այլ զի՞նչ լինի բանս որ ասէ. «հաճեցաւ հայր ձեր տալ ձեզ զարքայութիւն»։ Ա՛յս է՝ որ ի վերջին ժամանակս՝ յետ գալստեան նեռին՝ հաւատալոց են նոքա ամենեքեան ի Քրսիտոս. եւ զփրկութիւն գտցեն. որպէս ասէ առաքեալն. «յորժամ լրումն հեթանոսաց մըտցէ, ապա ամենայն Իսարայէք կեցցէ»։ Երրորդ դարձեալ՝ փոքր հօտ կոչէ զդասս առաքելոցն. որք երկոտասանք էին թուով եւ եօթանասուն աշակերտք. ի մէջ բազմութեան հրէից զնոսա հօտ կոչէ. եւ զինքն հովիւ. «ես եմ հովիւն քաջ. եւ դնեմ զանձն իմ ի վերայ ոչխարաց». որպէս եւ յայլ ուր ասէ։ «Առաքեմ զձեզ իբրեւ զոչխարս ի մէջ գայլոց»։ Եւ դուք մի երկնչիք ի գազանաբարոյ ազգացց հրէից եւ հեթանոսաց. «զի ես ընդ ձեզ եմ զամենայն աւուրս մինչեւ ի կատարած աշխարհի»։ Եւ դուք մի երկնչիք. թէպէտ սակաւ եւ փոքր էք, աճիք եւ բազմանայք որպէս զհօտ. «զի այլ եւս ոչխարք են իմ. եւ զայն եւս պարտ է ինձ ածել այսր»։ Այլեւ մի երկնչիք. զի «հաճեցաւ հայր ձեր տալ ձեզ զարքայութիւն»։
       Այն է որ ասէր. «տաց ձեզ զփականս արքայութեան երկնից եւ այլն։ Եւ յորժամ նստի որդի մարդոյ յաթոռ փառաց իւրոց՝ նստջիք եւ դուք յերկոտասան աթոռ՝ դատել զերկոտասան զգն Իսրայէլի»։ Չորրորդ՝ դարձեալ՝ փոքր հօտ կոչէ զդասս հաւատացելոց. զի փոքր են ի մէջ բազմութեան անհաւատից որք կան յաշխարհի։ Վասն նոցա ասէ՝ թէպէտ փոքր էք թուով եւ աղքատք եւ խոնարհք, եւ անարգ ի մէջ անհաւատից, «մի՛ երկնչիք. փոխանակ այդմ, զարքայութիւն երկնից տամ ձեզ». որ անպակաս մեծութիւն է եւ անվախճան փառք ի յերկինս եւ ոչ ի յերկրի։ Եւ հայր կոչէ զԱստուած։ Նախզի ստեղծեաց զմեզ յոչընչէ հոգի եւ մարմին եւ շունչ. եւ զայլն ամենայն ետ։ Դարձեալ հայր է մեզ մըկրտութեամբ աւազանին. որ շնորհօք որդի եղաք Աստուծոյ. եւ եղբարք Քրիստոսի, եւ ժառանգակից նմա։ Դարձեալ հայր կոչէ՝ զի որպէս հայր գթած է ի վերայ որդւոյ. «նոյնպէս գթասցի Տէր յերկիւղածս իւր ասէ մարգարէն»։ Եւ յորժամ հայր է՝ սիրէ զմեզ. զի ամենայն հայր սիրէ զորդի. եւ յորժամ հայր է՝ մըխիթարէ զմեզ ի մէջ ամենայն տրտմութեանց աշխարհիս. եւ յորժամ հայր է՝ ոչ թողու զմեզ ի գերութիւն սատանայի եւ չար մարդկան։
       Այլ ազատէ զմեզ ի նոցանէ. եւ տայ մեզ զարքյութիւն եւ զթագաւորութիւն. զի հայրն մեր թագաւոր է եւ արքայ. որպէս վկայէ ճշմարտութիւն. «հաճեցաւ հայր ձեր տալ ձեզ զարքայութիւն»։ Եւ այս գիտելի է՝ զի հօտն ոչ լինի միայն ոչխար, այլ այծ։ Նշանա՛կ է ոչխարն արդարոց. եւ այծն մեղաւորաց։ Զի յօրէնսն Մովսէսի՝ ոչխարն սրբութեան էր պատարագ. եւ այծն վասն մեղաց. եւ ճշմարտութիւն ասէ. «բաժանեսցէ զօդիսն յայծեաց». ա՛յս է՝ զարդարս եւ զմեղաւորս։ Արդ՝ այծն մեղաւորաց է նման է վասն չորս պատճառի։
       Նախզի՝ այծն եւ ոչխարն՝ երկոքեանն սուրբ կենդանիք են եւ ուտելիք . այսպէս մեղաւորն հաւատովն սուրբ է. զի մկրտեալ է որպէս զարդարն եւ հաւատացեալ Քրիստոսի. եւ չէ զանհաւատս եւ զայլազգիս։ Երկրորդ՝ որպէս ոչխարն եւ այծն ի մին հօտ շրջին, եւ ի մին փարախ ժողովին։ Այսպէս արդարք եւ մեղաւորք ի մի եկեղեցի գան եւ մի ժողովուրդ կոչին Քրիստոսի։ Երրորդ՝ ոչխարն եւ այծն մի ունին հովիւ. նոյնպէս արդարք եւ մեղաւորք մի ունին հովիւ զքահանայս զվարդապետս եւ զայլս։ Չորրորդ՝ մի է նոցա կերակուր եւ ըմպելի այծին եւ ոչխարին. նոյնպէս արդրաք եւ մեղաւորք մի ունին զքարոզութիւն՝ որ հոգւոյ է կերակուր. եւ մի ունին զմարմին եւ զարիւն Քրիստոսի. որ կերակուր եւ ըմպելի է յաւիտենից կենացն։ Այս չորս իրօքս՝ հաւասարք են արդարք եւ մեղաւորք՝ որք գան ի յերկեղեցիս։ Այլ վեց իրօք զանազանին։ Նախզի՝ այծն հականօղ է. եւ մեղաւորն հարկանօղ է եւ կռուօղ ընկերաց եւ օտարաց։ Երկրորդ՝ ասրն պակաս է. եւ մեղաւոր մարդն՝ ոչ է օգուտ այլոց. ոչ զգեստ եւ ոչ կերակուր, եւ ոչ այլ ինչ բարութիւն ունի. զի անգութ է. եւ միայն զինքն սիրէ։ Երրորդ՝ խուսափող է եւ փախչի. եւ մեղաւորն յամենայն բարի գործոց խոյս տայ եւ փախչի. յառաջնորդաց, ի ժամատեղաց, եւ այլն։ Չորրորդ՝ սրատես է այծն. եւ մեղաւորն թէպէտ ի հոգեւորն կոյր է, այլ ի մարմնաւորն ճարտար։ Սո՛ւր տեսանէ զագահելն, եւ զժողովելն, եւ զպոռնկիլն. զուտելն եւ զմպելն. եւ չտայ զինքն խաբել։
       Հինգերորդ՝ գարշահոտ է. եւ հոտ մեղացն գարշելի առնէ զմեղաւորն հրեշտակաց եւ մարկան. որպէս այն ծերն որ ընդ հրեշտակին գնայր, եւ շաղիղ հոտեալ ետես, եւ ոչ գարշեցաւ. յորժամ ետես զպոռնիկ երիտասարդն, գարշեցաւ եւ դարձոյց զերեսն։ Եւ յորժամ եհարց ծերն զպատճառն, ասէ. որպէս հոտած մարմինն այն ձե՛զ է գարշելի. նոյնպէս հոտ պոռնկութեան մեզ է գարշելի։ Նոյնպէս եւ ամենայն մարդ՝ գարշի ի մեղաւորէն եւ ատէ զնա. զի բնութեամբ զբարին սիրէ ամենայն մարդ։ Վեցերորդ՝ ամօթոյքն ի բաց է այծին. նոյնպէս գործք մեղաւորին յայտնապէտս խայտառակէ զինքն առաջի մարդկան եւ Աստուծոյ. թէպէտ ի ժամանակի ծածկէ եւ պատճառէ. այլ յետոյ խայտառակի, եւ երեւի աստ ամենայն մարդոյ. եւ յետոյ յահագին ատենին ծանակ լինի։ «Զի ոչ ինչ է ի ծածուկ որ ոչ յայտնեսցի ասէ Տէրն»։ Ա՛յսպէս նմա՛ն են մեղաւորք այծից. եւ արդարքն ոչխարաց։ Զի հանդարտք են եւ ողորմածք, եւ պարկեշտք յամենայն գործս. եւ գեղեցկահոտք են առաքինութեամբ, եւ այլովն ամենայնիւ։ Հինգերորդ դարձեալ՝ հօտ կոչէ զդասս ուղղափառաց ի մէջ հերձուածողաց. զի հերձուածօղն է որպէս գայլ արաբացի հանդերձիւք ոչխարաց. եւ ի ներքոյ գայլ յափշտակօղ։ Որպէս արաբացի գայլն զմազն ոչխարի ունի, եւ զբարսն գայլոյ. նոյնպէս եւ նա զգեստիւքն բարի կերպարանի քահանայական, եւ գծուծ հանդերձիւք, եւ խօսքն կակուղ, եւ ի ներքոյ պատառօղ է հոգւոյն եւ սուր սլաք. ըստ այնմ, «կակուղ էին բանք նոցա քան զձէթ՝ եւ ինքեանք որպէս սլաք»։ Եւ առաւել են նոքա քան զգայլ. զի գայլն զմարմինն պատառէ. եւ նա զհոգի մարդոյն. գայլն մի անգամ. եւ նա բազում. գայլն փախչի ի հովուէ. եւ նոքա հակառակին առաջնորդեաց։
       Եւ ոչ միայն գայլի. այլեւ նմա՛ն են այծի վասն վեց պատճառի։ Նախ՝ որպէս այծն նմա՛ն եւ աննման է ոչխարաց. այսպէս եւ հերձուածօղն լեզուաւն նման է ուղղափառաց. եւ սրտիւն աննման է եւ օտա
       եւ նենգաւոր։ Երկրորդ՝ կաթն վնասակար է այծին. եւ բանք հերձուածողին՝ վնասակար է հոգւոց եւ մարմնոց լսողաց։ Երրորդ՝ ծնունդն ուլ է. եւ ուլն նա՛ն է սատանայի. որպէս ասաց էրէց որդին. «ուլ մի ոչ ետուր ինձ». վասն սատանայի ասէ, որ ոչ է յարդարոցն։ Արդ՝ հերձուածողին ծնունդքն եւ աշակերտքն՝ նման են սատանայի. զի «ծառ չար՝ պտուղ չար բերէ եւ այլն»։ Չորրորդ՝ անհնազանդ է այծն հովւին. նոյնպէս հերձուածօղք անհնազանդք են սուրբ եւ ուղղափառ հայրապետաց. ե ւ հակառակին կանոնաց նոցա, եւ սուտ խօսին. ըստ այնմ, «օտարք եղեն մեղաւորք ի մօրէ եկեղեցւոյ. խաբեցան յարգանդէ աւազանին, եւ խօսեցան սուտ». ա՛յն է՝ որ զհաւատս ուրացան եւ սուտ դաւանեն։ Հինգերորդ՝ որիշ շրջին յոչխարաց. եւ նոքա որիշ են յուղղափառաց ի յելս եւ ի մուտս, ի պահս եւ յաղօթս, եւ յայլն։ Վեցերորդ՝ հպարտ է եւ ճարտար. այսպէս եւ հերձուածօղօն ունի. զի հպարտ է եւ ինքնահաւան. զի զոր ինչ Գիրք Սուրբ ասեն եւ կանոնք, ոչ հաւանի. այլ զոր ինքն իմանայ, հաճի. եւ ճարտար ի խօսիլն, ի հայհոյելն, եւ յայելն ամենայն։ Իսկ ուղղափառն է որպէս զոչխար անմեղ. անվնաս՝ բարեկամ՝ ընկերասէր՝ հնազանդ՝ եւ խոնարհ սրտիւ. ընդ որ Աստուած հաճի. «եւ սուրբք սրտիւ զԱստուած տեսցեն»։ Վասն նոցա ասէ. «հաճեցաւ հայր ձեր տալ ձեզ զարքայութիւն». փոխանակ ուղիղ հաւատոյն եւ պարզ մըտացն զոր ունին առ Աստուած։ Վեցերորդ դարձեալ՝ փոքր հօտ կոչէ զքահանայս եւ զկրօնաւորս՝ որք ի վանորայս եւ յանապատս բնակին։ Թողեալ զհեշտութիւն աշխարհիս, զկին եւ զորդիս եւ զայլն ամենայն, առին յանձն զխաչն եւ զչարչարանս, եւ ընթաթցան զհետ Քրիստոսի։ «Զի որ եթող զտուն եւ զայլսն, հարիւրապատիկ առցէ. եւ զկեանսն յաւիտենականս ժառանգեսցէ ասէ Տէր»։ Նոքա թէպէտ փոքր գւ անա՛րգ են մարմնով, մեծ եւ փառաւորք են հաւատով եւ գործով։ Եւ թէպէտ խոնարհ երեւին յաչս մարդկան, այլ պատուական են յաչս Աստուծոյ։ «Զի որ խոնարհեցուցանէ զանձն բարձրասցի»։ Այս առաջին գլուխն, թէ որո՞ց ասէ հօտ փոքրիկ։ Երկրորդ հարցումն, թէ վասն է՞ր կոչէ հօտ փոքրիկ։ Գիտելի է՝յորժամ վասն Ովհաննու մեծի վկայեաց, զինքն փոքրիկ կոչեաց ասելով. «չէ յարուցեալ ի ծընունդս կանանց մեծ քան զՈվհաննէս. բայց փոքրիկն յարքայութեան՝ մե՛ծ է քան զնա»։ Փոքր կոչէ զինքն Տէր մեր վասն երք պատճառի։ Նախ՝ ըստ կարծեաց հրէից. զի զՈվհաննէս որդի քահանայապետի եւ մեծ կարծէին. եւ զՅիսուս՝ որդի հիւսան ասէին։ Երկրորդ՝ ըստ ժամանակի մադեղութեան՝ կրտսեր եւ փոքր էր վեց ամսով քան զՈվհաննէս. որպէս ասէր հրեշտակն. «եւ այս վեցերորդ ամիս է նորա որ ամուլն կոչեցեալ է»։ Երրորդ՝ վասն խոնարհութեան փոքր կոչէ զինքն. զի մեծատունն վասն մեր աղքատացաւ, եւ ծառայեաց բազմաց. եւ զոտս աշակերտացն լուաց։ «Տեսաք մեք զնա ասէ եւ ոչ գոյր նորա տեսիլ եւ գեղեցկութիւն, եւ ոչ փառք եւ այլն». զի մեք ի նմանէ ուսցուք զխոնարհութիւն։ Հանգոյն այսմ, եւ զմեզ կոչէ փոքրիկ։ Նախ՝ վասն կարծեաց անհաւատից. որ զհաւատացեալսն Քրիստոսի փոքր կոչեն եւ անարգ։ Երկրորդ՝ վասն ժամանակի կրտսերութեան. զի մարդկան ազգ՝ քան զհրեշտակս վերջին է ստեղծեալ վեց աւուրբք. եւ ազգ քրիստոնէից՝ յետոյ եկին ի հաւատս քան ըզհրէայս որք յառաջն էին։ Երրորդ՝ վասն խոնարհութեան կոչէ ըզմեզ փոքրիկ ի կեանս այս . զի անդ մեծասցուք. աստ տկար եւ անարգ լինելով՝ անդ զօրաւոր եւ փառաւոր լիցուք։ Չորրորդ պատճառ՝ կոչէ զմեզ փոքրիկ. զի անուան իւրոյ կցորդէ զմեզ. որպէս ի Քրիստոսէ քրիստոնեայլ կոչիմք. նոյնպէս յորժամ փոքր կոչեաց զինքն՝ որ հովիւն էր մեր, եւ զմեզ փոքրիկ հօտս անուանէ։ Եւ զի մեք փոքր հօտ եմք բանաւոր. եւ Քրիստոս հովիւ է մեզ երկնաւոր. որպէս ինքն ասէր. «ե՛ս եմ հովիւն քաջ»։
       Եւ այս վասն տասն պատճառի։ Նախ՝ հովիւն ի դալարի բնակեցուցանէ զոչխարն. եւ մարգարէն ասէ. «Տէր հովուեսցէ զիս. ի վայրի գալարւոջ ա՛նդ բնակեցոյց զիս». այսինքն ի վայրենացեալ սուրբ գիտութիւնս։ Զի որպէս կերակուրն է մարմնոյ. նոյնպէս բանն Աստուծոյ կերակուր է հոգւոյ։ Երկրորդ՝ հովիւն ի ջուր հանգստեան սնուցանէ զոչխարս. զնոյն եւ մարգարէն ասէ. «առջուրս հանգստեան սնոյց զիս». այսինքն, աւազանին մկրտութեամբն ի հոգին սուրբ հանգուցանէ զմեզ։ Եւ յետ այնորիկ՝ զմարմին եւ զարիւն իւր սուրբ տայ մեզ կերակուր եւ ըմպելի։ Երրորդ՝ հովիւն առաջի ոչխարացն երթայ. եւ Տէր մեր ել զերկինս եւ ասաց. «երթամ եւ պատրաստեմ ձեզ տեղի եւ այլն». եւ այնու յուսով ակն ունիմք գալստեան նորա։ Չորրորդ՝ ընդ գազանսն պատերազմի. եւ գազան եւ պատառօղ մեր է թշնամին սատանայ. ըստ այնմ, «ոսոխն ձեր սատանայ իբրեւ զառիւծ գոչէ եւ այլն»։ Եւ Տէր մեր յաղթեաց զնա, եւ ետ կոխան մեզ ասելով. «ետու ձեզ իշխանութիւն կոխել զօձս եւ զկարիճս»։ Հինգերորդ՝ հովիւն զմոլորեալն դարձուցանէ. եւ զազգս մարդկան որ մոլորեալ էաք ի զանազան կուռս եւ յազգի ազգի ի մեղս՝ դարձոյց ի մին եւ ի ճշմարիտ Աստուած գիտութիւն եւ ի սրբութիւն. որպէս առակն է մոլորեալ ոչխարին. որ ի վերայ ուսոյն եբարձ, եւ տարաւ ի փարախն երկնաւոր եւ խառնեաց ի նոսա։ Վեցերորդ՝ զկորուսեալն գտանէ հովիւն. եւ Տէր մեր եգիտ զկորուսեալ դրամն. այսինքն զպատկերն. եւ ուրախ եղեւ ի վերայ կուրուսելոյն որպէս ասացաւ ի վերոյ. ըստ այնմ որ յառակն անառակին ասէ. «ուրախ լինիլ պարտ էր ի վերայ սորա. զի մեռեալ եւ կորուսեալ էր եւ գտաւ»։ Եօթներորդ՝ զբեկեալն պատէ հովիւն՝ զի առաջասցի. այսպէս եւ Տէր մեր զվէրս մեր պատեաց. եւ զհիւանդութիւնս մեր եբարձ օծմամբ սուրբ իւղոյն. որպէս ասէ առակն երիքովի։ Այրն որ իջանէր յԵրուսաղէմէ յերիքով՝ եւ աւազակք մերկացուցին զնա եւ վիրաւորեցին զմարդկային բնութիւնս. եւ ղեւտացին եւ քահանայքն զանց արարին, որ է Մովսէս եւ այլ մարգարէքն. որ չկարացին օգնել եւ բժշկել. ինքն Քրիստոս եկն եւ բժշկեաց եւ պատեաց գինւով եւ ձիթով. որ է մըկրտութեամբն եւ պատարագաւն։ Եւ եդ ի պանդոկի եկեղեցւոյս, մինչեւ ի միւսանգամ գալուստն իւր։ Ութներորդ՝ զզօրաւորն պահէ հովիւն. այսպէս որք զօրացեալք են ի հաւատս եւ ի գործս՝ պահէ զնոսա Տէր մեր. որպէս ասաց «ես ընդ ձեզ եմ զամենայն աւուրս մինչեւ ի կատարած աշխարհի»։
       Եւ դարձեալ ասաց. «ես եմ որթն եւ դուք ուռն. որ հաստատեալ է յիս հաւատով՝ նա բերէ պտուղ յոյժ եւ հայր իմ սրբէ զնա. զի առաւել պտղաբեր լիցի. եւ որ ոչ բերէ՝ կտրէ զնա»։
       Իններորդ՝ հովիւն ի վերջ աւուրն՝ առաջնորդէ եւ ժողովէ ի փարախն. եւ Տէր մեր՝ ի վրեջին աւուրն՝ ժողովէ յերկնաւոր փարախն արքայութեան երկնից ասելով. «եկա՛յք օ՛րհնեալք հօր իմոյ. ժառանգեցէ՛ք զարքայութիւն»։ Տասներորդ՝ հովիւն ձայնիւն մխիթարէ զոչխարսն. եւ Տէր մեր հովւական բանիւ մըխիթարէ զնոսա անճառելի գիտութեամբ։ Ա՛յն է որ ասէ. «բազմեցուսցէ զնոսա եւ անցեալ պաշտեսցէ»։ Այսպէս հովիւ է մեզ Տէր մեր Քրիստոս. եւ մեք բանաւոր հօտ նմա։ Վասն որոյ ասէ. «մի՛ երկնչիր հօտ փոքրիկ»։ Այս երկրորդ գլուխն։ Իսկ ե՛րրորդ որ ասէ։ «Մի երկնչիր»։ Գիտել պարտ է՝ զի վեց իմն երկիւղ կայ առաջի ամենայն մարդոյ. եւ ի սոցանէ յորդորէ զմեզ Տէր մեր ասելով. «մի՛ երկնչիք»։ Առաջին երկիւղն է ի սատանայէ. որ «թշնամի է Աստուծոյ եւ մեզ . զի մեք պատկեր եմք Աստուծոյ. եւ հա՛նապազ կամի զմեզ ի մեղս ձգել։ Ասէ՝ մի՛ երկնչիք ի նմանէ. ես յաղթեցի նմա. եւ զզօրութիւն նորա տկարացուցի, եւ զխաբէութիւն յայտնեցի։ Այժմ ոչ կարէ զձեզ բռնութեամբ յաղթել՝ եւ ոչ խաբէութեամբ մոլորեցուցանել։
       Երկրորդ՝ երկիւղ կայ մեզ ի զանազան փորձութեանց եւ զորոգայթից. եթէ յաշխարհէ՝ եթէ ի սատանայէ՝ եթէ ի մեղաց, եւ ի զանազան պատահմանց. ասէ՝ մի՛ երկնչիք. զի ոչ արկանէ զձեզ Աստուած ի փորձութիւն՝ որ առաւել է քան զկարն ձեր. որպէս աղօթեմք. «մի՛ տար զմեզ ի փորձութիւն. այլ փրկեա ի չարէ»։ Եւ պահօք եւ աղօթիւք կարէք յամենայն որոգայթից զերծանի. ըստ այնմ, «չիք հնար զերծանիլ յորոգայթից. բայց միայն աղօթիւք եւ պահօք». եւ մարգարէն ասէ. «անձինք մեր ապրեցան որպէս ճնճղուկք յորոգայթից որսողաց»։
       Երրորդ՝ երկիւղ կայ մեզ ի չար մարդկանէ՝ ի թշնամեաց՝ ի բռնաւորաց՝ եւ յայլոց. որք թշնամիք են հաւատոյս մերոյ։ Ասէ Աստուած՝ դուք որ իմ հաւատացեալ ժողովուրդ էք, «մի՛ երկնչիք ի նոցանէ՝ որ զմարմին սպանանեն. եւ զհոգին ոչ. եւ այլն ըստ կարգի»։ Չորրորդ՝ երկիւղ ունիմք ի մհաուանէ. զի «մահ մեղաւորին չար է ասէ մարգարէն». զի ի տանջանս երթայ եւ ի խաւար. եւ ի ձեռս թշնամւոյն մատնի։ Ասէ՝ դուք որ իմ հետեւօղք էք՝ մի երկնչիք ի մահուանէ. զի ես մահուամբ զմահ յաղթեցի. եւ ձեզ կեանս շնորհեցի. եւ դուք ոչ ի խաւար, այլ ի լոյս երթայք։ Զի ասէ Սողոմօն. «յոյս նոցա լի է անմահութեամբ. եւ հոգիք արդարոց ի ձեռին Աստուծոյ են. եւ ոչ մերձենայ ի նոսա չար. եւ են ի խաղաղութեան եւ այլն»։ Հինգերորդ՝ երկիւղ ունիմք ի դատաստանէն. զի ահագին է ատեանն. եւ անաչառ դատաւորն. ուր բանք սպառին, եւ գործք թագաւորեն եւ այլն. դուք մի՛ երկնչիք ասէ՝ որ ի Քրիստոս հաւատացիք. եւ ըզկամս դատաւորին կատարեցիք։ «Զի բազում նեղութիւնք են արդարոց՝ յամենայնէ փրկէ զնոսա Տէր. եւ մի ի նոցանէ ոչ կորիցէ ասէ մարգարէն»։ Եւ ինքն ճշտմարտութիւն ասէ. «մազ մի ի գլխոց ձերոց ոչ կորիցէ. եւ համբերութեամբ ձերով ստասջիք զհոգիս ձեր»։ Վեցերորդ՝ երկիւղ է ամենայն մարդոյ ի հուր գեհենոյն որ ասէ. «երթայք յինէն ա՛նիծեալք ի հուրն յաւիտենից». զի անշիջանելի է հուրն . եւ անքուն որդունքն. անլոյս է խաւարն. եւ անվախճան տանջանքն։ Վասն որոյ յուսադրէ զմեզ ասելով. «դուք մի երկնչիք ի տանջանաց դժոխոցն. զի հաճեցաւ հայր ձեր երկնաւոր տաք ձեզ զարքայութիւն երկնից»։ Որեւ զմեզ զամենեսեան՝ զարժանի արասցէ արքայութեան հովիւն քաջ. եւ առհասարակ զերծանիլ ի սպառնալեաց գեհենոյն. եւ մասին ժառանգութեան կցորդեցուսցէ սրբոցն՝ ի լոյս, Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։