Լուսապսակ
եւ
արփիազարդ
մեծապայծառ
եւ
ջահաւորեալ՝
ցանկալի
եւ
փափագելի
տօնս
փառաւորեալ
եւ
գերահռչակ
վկայիցն
Քրիստոսի
սրբոցն
քառասնից
ժամանեալք։
Եւ
զայսորիկ
տարւոյ
կատարելով
զտօնախմբութիւնս,
բազմահամբաւ
եւ
մեծապատիւ
տօնիս
արժանաւորեալք.
վասն
որոյ
ի
սկիզբ
բանից
սրբոց
գովեստից՝
փառս
եւ
գոհութիւնս
ամենատեառն
մատուսցուք։
Եւ
խընդրեսցուք
լինիլ
արժանի
հոգեւոր
աչօք
տեսօղք
եւ
վշտակիցք
նոցին
հանդիպեալք.
եւ
միաբան
հաւատոց
եւ
վարձուց
վաստակոցն
ընդ
նոսին
հաղորդեալք.
զորոց
ասէ
առաքեալն։
«Ի
յիշատակաս
սրբոց
հաղորդեցարուք»։
Եւ
կրկին
են
սուրբք
որոց
հրամայիմք
յիշատակի
նոցա
հաղորդիլ։
Նախ՝
սուրբքն,
որք
դեռեւս
ի
բանդի
իցեն
մարմնով
վասն
անուանն
Քրրիստոսի
եւ
սուրբ
հաւատոց։
Եւ
չորիւք
իրօք
պարտ
է
սոցա
հաղորդիլ
որպէս
ասէ
Ոսկեբերանն։
Նախ՝
ա՛յն
է
հաղորդիլն,
որ
կարեւոր
կարեօք
սասաւորեմք
նոցա.
այսինքն,
ի
կերակուրս
եւ
յըմպելիս.
զորմէ
ասէ
Տէրն
«ի
բանդի
էի
եւ
եկիք
առիս»։
Երկրորդ՝
զի
քաջալերեմք
զնոսա
մըխիթարական
բանիւք
անշարժ
կազ
ի
հաւատսն
Քրիստոսի.
եւ
ուրախութեաեմբ
տանիլ
զչարչարանս.
զի
մահն
որ
վասն
Քրիստոսի
է՝
կեանք
է.
եւ
տանջանքն
ի
հանգիստ
յաւիտենից։
Երրորդ՝
թէ
հնար
իցէ՝
զբռնաւորն
ի
քաղցրութիւն
փոխել.
եթէ
աղաչանօք,
եթէ
կաշառօք,
կամ
այ՛լ
իրօք։
Չորրորդ՝զի
արտասուօք
կցորդիմք
չարչարանաց
նոցա.
զի
եւ
նոցա
ուրախութեանցն
մասնակից
լիցուք
յահեղ
ատենին
Քրիստոսի.
այսպէս
չորիւք
եղանակօք
կարեմք
կցորդիլ
սրբոցն,
որք
կենդանիք
իցեն
եւ
ի
բանդ
արկեալ։
Նոյնպէս
եւ
գնացելոց
սրբվոցն՝
հաղորդիմք
չորիւք։
Նախզի՝
զարմանամք
ընդ
տաժանելի
չարչարանս
նոցա,
թէ
ո՞րպէս
հողեղէն
մարմնովն՝
անմարմնոցն
նմանեցան.
ուրացան
զկարիս
մարմնոյ,
եւ
առ
ոչ
ինչ
համարեցան
զառօրեայ
կենցաղս։
Երկրորդ՝
զի
ցամկամք
եւ
մեք
կատարման
նահատակութեան
նոցա
հանդիպիլ.
եւ
այսպիսի
ցանկութիւն
բարեացս
բարի
է.
եւ
թէպէտ
եւ
ի
գործոյն
վերջացեալ
գտանիմք։
Երրորդ՝
զի
տաճար
շինեմք
ի
վկայարանս
նոցա.
եւ
կամ
ի
յայլ
տեղիս
վասն
անուան
նոցա։
Չորրորդ՝
զի
պատուեմ
զօր
նահատակութեան
ելից
նոցա.
եւ
զուարճանամք
տօնախմբութեամբ.
ջահիւք
լուցելովք.
եւ
բուրմամբ
խնկոց.
պատարագօք.
եւ
զտուրս
ողորմութեան
յանուն
նոցա
աղքատաց
բաշխելով։
Զի
որպէս
ի
պատերազմունս՝
են
որք
ճակատամարտքն
են.
եւ
են
որք
թիկնապահք.
եւ
են
որք
խրախոյս
տան.
եւ
են
որք
զկարասիս
եւ
զհանդերձս
պահեն.
եւ
ամենեքեան
աւարին
բաժանորդք
լինին.
այսպէս
եւ
որք
չարչարանաց
սրբոցն
կցորդին,
եւ
փառացն
հաղորդ
լինելոց
են
յօրն
վերջին
ի
պարգեւաց
բաշխողեն
Քրիստոսէ
Աստուծոյ
մերմէ.
վասն
այն
յորդորէ
առաքեալն
զմանկունս
սուրբ
եկեղեցւոյ
եթէ,
«ի
յիշատակս
սրբոցն
հաղորդեցարուք»։
Արդ
ա՛յսպիսի
իմն
է
բան
պատմութեան
սրբոց
քառասնիցն։
Եթէ
յորժամ
թագաւորեաց
չարն
Լիկիանոս
հակառակն
եկեղեցւոյս
Քրիստոսի,
հալածանս
յարուցանէր
առ
հասարակ
ամենայն
քրիստոսադաւան
ժողովրդոց։
Եւ
նորագոյն
տանջարանս
կազմէր.
եւ
առաքէր
դատաւորս
եւ
քննիչս
յամենայն
տեղիս
տէրութեան
իւրոյ
չարչարել
զքրիստոնեայս։
Յայնմ
ժամանակի
քառասուն
վըկայքն
Քրիստոսի
միահաւատք՝
քրիստոսակիրք՝
միագունդք
զօրականքն.
ի
կապադովկացւոց
գաւառէն
գամրաց.
միաբան
սիրովք
ի
միասին
յարմարեալք
բանիւք
եւ
գործովք.
միախոհք
հաւատոյն
Քրիստոսի։
Եւ
ի
Սեբաստիա
քաղաքի
ի
չար
եւ
յանօրէն
դատաւորէն
ագրիկողայոսէ
ըմբռնեալք
լինէին.
եւ
բռնադատէր
զնոսա
հաւանիլ
եւ
զոհել
կռոցն։
Եւ
նոքա
ի
միոջէ
բերանոյ
խոստովանէին
զՔրիստոս
միայն
ճշմարիտ
Աստուած.
ոչ
ի
տանջանացն
երկընչէին .
եւ
ոչ
պատուոյ
նոցա
ցանկանային։
Եւ
ո՛րքան
դատաւորն
հարցանէր,
նոքա
ի
մի
բերան
տային
պատասխանի,
թէ
քրիստոնեայք
եմք՝
եւ
Քրիստոսի
ծառայք։
Եւ
յայնժամ
կապեցին
զսուրբսն
եւ
արկին
ի
բանդ.
եւ
նոքա
միաբան
աղօթիւք
զԱստուածի
յօգնութիւն
իւրեանց
կարդային
յաղթել
չարին
խորհրդոց.
եւ
մեռանիլ
վասն
անուան
Քրիստոսի։
Եւ
երեւեալ
Փրկիչն
նոցա՝
քաջալերեաց
եւ
ասէ.
«հաստատուն
կացէք.
զիհ
ես
ընդ
ձեզ
եմ
ի
փրկել
զձեզ»։
Եւ
իբրեւ
անցին
աւուրք
ինչ,
դարձեալ
յատեան
դնէ
դատաւորն։
Անդ
հասանէր
եւ
դուքսն.
եւ
յաւելուին
զտանջանս,
եւ
ըզխհոստումն
պարգեւաց
որպէս
ասացաք։
Եւ
նոքա
խոստովանէին
զՔրիստոս
Աստուած.
եւ
զպաշտամունս
նոցա՝
դեւս
եւ
կուռս
անուանէին։
Եւ
հրամայեաց
քարիւ
զբերանս
նոցա
խորտակել.
եւ
յորժամ
քարաձիգ
լինէին
ի
վկայսն,
զմիմեանս
քարկոծէին։
Եւ
զչարեալ
դուքսն
մեծաւ
ցասմամբ,
առեալ
վէմ
հարկանել
զսուրբսն.
յերեսս
դատաւորին
դիպէր
եւ
ջարդէր
զանմօթ
եւ
զդիւապաշտ
դէմս
նորա։
Անդէն
ի
ծոց
իւրեանց
ընկալան
ըզհատուցումն
չարաց
եօթնապատիկ։
Եւ
որպէս
հուրն
Բաբիլօնի
երից
մանկանցն
ի
ցօղ
փոխէր ,
եւ
զքաղդեացիսն
այրէր
եւ
բորբոքէր.
այսպէս
եւ
սրբոց
քառասնիցն
հանդիպէր։
Այնուհետեւ
գոհանային
զԱստուծոյ
եւ
ասէին.
«թշնամիք
մեր
տկարացան
եւ
անկան.
մեք
յարեաք
եւ
ուղիղք
եղաք.
զի
սուրք
նոցա
մըտցեն
ի
սիրտս
նոցա.
եւ
աղեղունք
նոցա
փշրեցան»։
Եւ
դարձեալ
արկին
ի
բանդ.
եւ
երեւեալ
նոցա
Փրկիչն
ասէ.
«սակաւ
մի
համբերեցէք,
եւ
ընկալջիք
զանթառամ
պսակն»։
Եւ
ապա
երջանիկքն
դասք՝
զցնծութեան
առեալ
աւետիս,
ի
մի
բերան
փառք
ի
բարձունս
Աստուծոյ
բարբառէին։
Բերցուք
եւ
մեք
զաստուածային
խոստովանութիւն.
եւ
նմանիցուք
նոցա.
տացուք
եւ
մեք
զկեանս
մեր
Աստուծոյ
եւ
գոհասցուք.
եւ
յետ
մահու
մի՛
տրտմեալ
յուսահատիցուք.
ի
սակաւ
ինչ
նեղութիւնս՝
ի
միտ
առցուք
ըստ
հաւատոցն
եւ
զգործսն
ցուցանել
որպէս
զնոսա.
զոր
երանեմք
այսօր
եւ
բարեբանեմք
զՔրիստոս
Աստուած
մեր.
եւ
ածեմք
յաղերս
զճգնութիւնս
նոցա.
խնդրելով
զխաղաղութիւն
բնաւից
աշխարհի,
եւ
հոգւոց
մերոց
զփրկութիւն։
Հետեւեսցուք
դարձեալ
ի
կարգ
պատմութեան։
Եւ
զի
երրորդ
անգամ
կացին
յատենի.
եւ
վկայքն
Քրիստոսի
ասէին.
«կատարեցէք
զհրամայեալն
ձեզ
ի
թագաւորէն
ձերմէ.
զի
«ոչ
ինչ
կարէ
մեկնել
զմեզ
ի
սիրոյն
Քրիստոսի։
Ոչ
սպառնալիք
եւ
ոչ
պատիժ.
ոչ
հուր.
ոչ
սուր.
ոչ
տանջանք.
ոչ
չարչարանք
անցաւոր,
եւ
ոչ
մահ։
Զի
հաւատամք
եթէ
ոչ
կարէք
յաղթել
մեզ.
զի
խորհրդակից
ձեր
սատանայ
է.
եւ
զօրացուցիչն
մեր
Քրիստոս։
Յայնժամ
խորհուրդ
չար
ի
մէջ
առեալ
դատաւորն,
եւ
գետ
մի
պարզ
եւ
ցորտ
դառնաշունչ
օդով
սառուցեալ,
ի
նմին
աւուր
կապեալ
զամենեսեան
ի
միասիներեկս
ի
մուտս
գիշերոյն,
եւ
արկանել
մերկ
ի
լիճ
մի
ծովու
մերձ
ի
քաղաքն
սեբաստացւոց
հրամայէր։
Աստանօր
ճմլի
սիրտ
իմ
եւ
աչք
իմ
արտասուօք
լինի։
Նախ
լեզուս
տկարանայ
ի
պատմել
զայնպիսի
աղէտս
տանջանաց
սրբոցն
Աստուծոյ.
արեգակն
զընթացս
իւր
կատարէր.
եւ
գիշերի
խաւարաբեր
ըսփըռիւր
եւ
ծածկէր
զաշխարհս.
եւ
սատականայր
դառդութիւն
օդոյն.
պաղէր
այնուհետեւ
ջուրն.
սառնամանիքն
շուրջ
պատէր
զերանելիսն.
մածնոյր
ընդ
մարմինսն.
պնդէր
եւ
պարպատէր
ճարճատումն
ոսկերացն
առնէր։
Արիւն
հոսէր
իբրեւ
զյորդահոս
աղբիւր.
եւ
զկապուտ
ծովն
ի
գոյն
կարմիր
փոխէր։Եւ
հիւսիսային
հողմն
հնչէր.
եղեամն
արկանիւր.
եւ
սառն
հեղանիւր
ի
վերայ
մերկ
մարմնոցն։
Պատառէին
մարմինքն.
պաղէր
յարտաքուստ.
եւ
ջերմութիւն
նուազէր
ի
ներքուստ.
սարսափելի
էր
տանջանքն.
ողորմելի
եւ
տեսութիւն
երեւէր։
Յորդորէին
զմիմեանս
նահատակքն
եւ
ասէին։
Պի՛նդ
կացցուք
ե՛ղբարք.
մի
վհատեսցուք.
մի
երկիցուք.
մի
խոտորիցուք.
ոչ
թոթղու
զմեզ
Աստուած.
փոխանակեսցուք
զարիւնս
մեր
ընդ
արեանն
Քրիստոսի.
ջրով
կիզցուք
զմարմինս
մեր
պատարագ
Աստուծոյ.
տրորեսցին
մարմինսքս .
հեղցին
արիւնքս.
միայն
հաւատս
մեր
մնասցէ
անշարժ
յուսով.
որպէս
էաք
միաբան
ի
կեանս,
ոի՛
որոշիցուք
ի
մահս։
Լիցուք
միաբան
ի
տանջանս.
զի
ի
միասին
պսակիցուք.
այսպէս
լինէր
խրատ
սրբոցն
առ
միմեանս,
եւ
աղօթք
առ
Աստուած։
Եւ
իբրեւ
սաստկութիւն
ցրտոյն
յառաջին
պահ
գիշերոյն
զօրանայր,
մինն
ի
նոցանէ
առ
ի
չժուժել
նեղութեանցն,
արտաքս
ելանէր
ի
սուրբ
գնդէն.
եւ
անկանէր
ի
բաղանիսն՝
զոր
չարահնարքն
պատրաստեցին
վասն
պատրանաց.
եւ
առ
ժամայն
լուծեալ
հալեցաւ
մահուամբ.
չարչարեցաւ
մարմնով,
եւ
ոչ
արդարացաւ
հոգւով.
կորեաւ
մարմնով,
եւ
ոչ
գտաւ
հոգւով.
տանջեցաւ
եւ
ո՛չ
պսակեցաւ.
այսպիսի
է
անժուժկալիցն
հանդէս.
այսպէս
եւ
ծուլիցն
վիճակ։
Աւա՛ղ
բախտին,
եւ
եղուկ
թշուառականին.
արտասուելի
է
եւ
սորա
կորուստն.
նմա
բաւական
է
պարսաւանք
իւրն
կորուստ.
այլ
ի
մէնջ
արտասուօք՝
եւ
ոչ
ծաղր
զգլորմամբն։
Ապա
եւ
սուրբքն
վշտանային՝
ողբային
հառաչմամբ
վասն
վարատեալ
ոչխարին։
Զաչս
ի
վեր
յերկինս
համբարձեալք,
արտասուալից
պաղատանօք
խնդրէին
զօգնութիւն
ի
Տեառնէ՝
մի՛
պակասիլ
խորհրդական
թուոցն.
այլ
մնալ
քառասուն
եւ
ընդ
Քրիստոսի
լինիլ.
եւ
պսակիլ
հաւասար
միութեամբ.
կեցո՛
ասեն
զծառայս
քո՝
եւ
մի
ի
գետս
բարկանար
մեզ։
Եւ
զերգս
երից
մանկանցն
մատուցանէին։
Եւ
իբրեւ
յերկարէին
այսպէս
զաղօթս,
ահա
յա՛նկարծակի
եղեն
զարմանք
սքանչելեաց։
Եւ
ի
նմին
ժամու
գիշերոյն
ծագեաց
արեւ
շուրջզնոքօք,
ցրտութիւն
դառնայր
ի
ջերմութիւն.
եւ
ձմեռն
յամառն
փոխէր
վաղվաղակի։
Ոչ
արեգակնածագ,
այլ
ի
քրիստոսեան
էջք,
եւ
լոյս
գերագոյն.
եւ
նոքա
զաչս
իւրեանց
ի
վեր
ամբերձեալք,
մատնացոյց
լինէին
միզմի
յորդորէին՝
փրկիչն
Տէր
Յիսուս
ահա
ծագեցաւ
առ
մեզ.
ոչ
եթող
ըզմեզ.
այլ
եհաս
ի
յօգնութիւն
որպէս
եւյուսացաք։
Եւ
իբրեւ
այսպիսի
հրաշս
լինէր,
սուրբքն
գոհութիւն
տային
Քրիսոսի
արթուն
եւզուարթուն
խորհրդով.
բայց
պահապանքն
իքուն
թանձրութեան
նիրհեալք՝
անտես
լինէին
ի
սքանչելեացն,
եւ
խաւարեալք
ի
լուսոյն.
բայց
մի
ոմն
որ
արթուն
կայր՝
արժանացաւ
լսել
զաղօթս.
եւ
տեսանէր
զնա
ուրախութեամբ
ի
յերգսն
Աստուծոյ
եւ
ի
միտ
դնէր
եւ
զարմանայր
ընդ
տեսիլն .
ուստի
երեսուն
եւ
ինն
պսակ
զարմանալի
տեսլեամբ
իջեալ
ի
վերայ
սրբոցն.
եւ
ի
միտ
առնոյր,
եթէ
պակասեալն
ի
թուոց
ոչ
համարեցաւ
ի
թիւս
քառասնիցն.
վասն
որոյ
եւ
պսակն
պակաս
գտաւ։
Յայնժամ
սիրտ
ստացեալ
նորա,
զարթուցեալ
զընկերսն,
մերկանայր
ըզհանդերձն
եւ
ընկենոյր
զհին
մարդն.
ի
ներքս
վազէր
ի
լիճն
խառնիլով
ի
դասս
սրբոցն։
Աղաղակէր՝
քրիստոնեա՛յ
եմ.
տէր
Աստուած
իմ
քեզ
հաւատամ
յոր
սոքա
հաւատացին.
ընկալ
եւ
զիս
եւ
հաւասարեա՛
ի
թիւ
սրբոցս։
Ապա
յետ
այս
պայծառ
տեսութեանս՝
լինէր
առաւօտ.
եւ
բռնաւորքն
անդր
հեսանէին.
զբանտապանն
ընդ
նոսա
տեսանէին.
եւ
հարցանէին
զայլսն։
Եւ
նոքա
ասեն՝
զարթոյց
զմեզ
ի
քնոյ.
եւ
տեսաք
լոյս
զնոքօք
որպէս
զարեւ.
եւ
դա
յանկարծակի
վազեաց
ի
ներքս
ասելով՝
քրիստոնեա՛յ
եմ.
յայնժամ
հրամայեցին
քարշել
յերզր
լըճին.
եւ
բրօք
ջարդել
զբարձս
նոցա
մինչեւ
իսպառ։
Եւ
բերին
սայլս՝
զի
տարցեն
եւ
այրեսցեն
զնշխարս
նոցա.
եւ
զայս
ուսոյց
սատանայ՝
զի
անյայտ
լիցի
յիշատակ
նոցա
յերկրէ։
Իսկ
մի
ոմն
ի
նոցանէ
Մելիտոն
անուն՝
դեռեւս
կենդանի
գոլով
մնաց
անդէն։
Իսկ
մայրն
նորա՝
քանզի
մանկագոյն
էր
հասակաւ,
միշտ
առ
նա
պշուցեալ
հայէր.
ձըգեալ
առ
նա
ըզձեռն
ասէր.
քա՛ղցրիկ
որդեակ՝
սակաւ
մի
համբերեա՛
եւ
կատարեսցիս
ընդ
ընկերս
քո .
մի՛
երկնչիր՝
Քրիստոս
հասեալ
է
քեզ
յօգնութիւն։
Տեսէք
զքաջահաւատ
մայրն՝
որ
ի
վեր
է
քան
զբնութիւն
կանանց
ի
տկարութեան.
այսպիսի
է
ունիլ
զարգացումն.
սոյնպիսի
հաւատ.
այսպէս
յուսադրութիւն.
նոյնպէս
եւ
քաջալերութիւն
առ
որդիս
որդեսէր
մարց։
Եւ
ապա
զտկարութիւն
իւր
մոռացաւ.
ի
յուսս
իւր
բարձեալ
զմանուկն,
խնդութեամբ
ընթանայր.
մայր
մարտիրոսի
ցանկայր
լինիլ,
եւ
երագապէս
հասանէր
ըղձիցն։
Եւ
ապա
ի
ճանապարհին
լուծանիւր
հոգին
ի
մարմնոյն,
եւ
մտանէր
առ
Աստուած.
եւ
տարեալ
մօրն
զսուրբ
մարմինն
ըզհետ
սայլիցն՝
ընկենոյր
ի
վերայ
սայլին։
Եւ
ապա
հուրն
բորբոքիւր՝
զի
ողջակէզ
կատարեալ
լինիցին
ի
հաճոյսն
Աստուծոյ.
ջրով
եւ
հրով
մաքրագործեալք.
որպէս
երգէ
սաղմոսն.
«անցաք
մեք
ընդ
հուր
եւ
ընդ
ջուր,
եւ
հաներ
զմեզ
ի
հանգիստ»։
Ապա
խորհուրդ
առեալ
չարքն
զմնացեալ
նշխարս
սրբվոցն
արկանել
ի
գետն.
զի
մի՛
մնասցէ
առ
քրիստոնեայսն։
Որք
իբրեւ
արկին,
ժողովեցան
ի
միասին.
բընաւ
ոչ
կորուսեալ
եւ
ոչ
մի.
այլ
Աստուծոյ
զայս
հրաշագործեալ՝
զի
մնասցեն
եւ
յետ
մահուանն
անբաժանելի
միութեամբ։
Տեսիլ
երեւեալ
եպիսկոպոսին
յետ
երից
աւուրց,
գալ
ի
գիշերի
եւ
հանել
զնոսա
ի
ջրոյն։
Ապա
առեալ
սրբազան
եպիսկոպոսին
Պետրոսի
զուխտ
քահանայութեան
վիճակի,
հանէր
զնոսա
ի
ջրոյ
գետոյն.
եւ
իւրաքանչիւր
մասն
նշխարացն
գտանիւր
ի
ճաճանչ
նշուլիցն
աստեղապէս
երեւեալ.
եւ
լուսաւոր
զջուրս
առնէին։
Եւ
բերեալ
հանգուցին
յօթեւանս
արդարոց
ի
տաճարն
տէրունի՝
տօնախմբութեամբ
եւ
ջահիւք
լուցելովք։
Եւ
հրաման
տուեալ
կարգել
տօնս
տարեկանս
ամ
յամէ
յազգաց
յազգս
ի
փառս
պսակողին
սրբոց
Քրիստոսի
Աստուծո
յ
մերոյ
օրհնելոյն
յաւիտեանս
ամէն։
